Quantcast
Channel: Πόλεις και Πολιτικές
Viewing all 1603 articles
Browse latest View live
↧

OpenTourism Σποράδων ΙΙ στη Σκόπελο

September 18, 2015, 6:48 am
$
0
0
Με αφορμή την Παγκόσμια ημέρα τουρισμούδιοργανώνεται στη Σκόπελοτο δεύτερο OpenTourism Σποράδωντο οποίο θα λάβει χώρα το Σάββατο 27 Σεπτεμβρίουστις 11 π.μ. στον κινηματογράφο «Ορφέας»με ελεύθερη είσοδο.


Το OpenTourism αποτελεί πρωτοβουλία ανθρώπων που αγαπούν τον τουρισμό, ώστε να αποτελέσει σημείο αναφοράς και ανοιχτού διαλόγου για τον κλάδο του τουρισμού και όλα τα σχετικά θέματα που προκύπτουν. Πρόκειται για μια σειρά δίωρων ανοικτών συναντήσεων μεταξύ ανθρώπων που εργάζονται ή/ και ενδιαφέρονται για τον ευρύτερο τουριστικό τομέα, ώστε από τη γνωριμία μεταξύ τους να προκύψουν συνέργειες για ένα ποιοτικό ελληνικό τουρισμό. Εκτός από την ανταλλαγή των απόψεων και επιχειρηματικών ιδεών, ένας από τους στόχους είναι η αλλαγή της νοοτροπίας αντιμετώπισης του τουρισμού από την κοινωνία και επίσης η προώθηση της γνώσης στις τουριστικές επιχειρήσεις.

Το τίμημα εισόδου είναι μηδενικό. Η δε πρόσκληση είναι ανοικτή σε κάθε ενδιαφερόμενο.

Το αναλυτικό πρόγραμμα του δεύτερου  OpenTourism Σποράδων έχει ως εξής:


11:00-11:15: Προσέλευση
11:15-13:00: Εισηγήσεις
«Σποράδες/Σκόπελος: online εικόνα και στόχευση»:Θέμης Παπαδημόπουλος -ΜΒΑ Τουρισμού Πανεπιστήμιο Πειραιά / Συνιδρυτής OpenΤourism
«Η σημασία ενός μεγάλου event σε ένα μικρό προορισμό»,Κώστας Μακρυγιαννάκης -Συνδιοργανωτής του Μουσικού Χωριού στον Άγιο Λαυρέντιο και Καλλιτεχνικός /Διευθυντής του Guitar Plus, Διεθνούς Φεστιβάλ Κιθάρας της Βέροιας
«Αγροτικά προϊόντα: από το κτήμα στις διεθνείς αγορές»,Γιώργος Μάζος -Ιδιοκτήτης και Ιδρυτής του Golden BlackQ
«Παγκόσμια Ημέρα Τουρισμού και Σκόπελος: Πώς χτίζεται ένας Παγκόσμιος Προορισμός»,Γεωργία Ζούνη -Διδάσκουσα στα Μεταπτυχιακά Προγράμματα Πανεπιστημίου Πειραιώς και Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΑΣΟΕΕ) / Συνιδρύτρια OpenTourism
Συντονίζει ο Θέμης Παπαδημόπουλος, ΜΒΑ Τουρισμού Πανεπιστήμιο Πειραιά, Συνιδρυτής OpenΤourism.
13:00 -13:15Coffee Break
13:15-14:00: Ερωτήσεις - Ανοικτή Συζήτηση - Networking - Κλείσιμο OpenTourism Σποράδων

Το OpenΤourismδιοργανώθηκε για πρώτη φορά  στις 14 Απριλίου του 2010 στην Αθήνα. Έκτοτε, το ΟpenΤourismέγινε θεσμός με εκλεκτούς καλεσμένους και σημαντικές εκδηλώσεις, όπως:

  • Toδιαδικτυακό OpenTourismμε προσκεκλημένο ομιλητή τον Υπουργό Πολιτισμού και Τουρισμού Παύλο Γερουλάνο.
  • Το επετειακό OpenTourismμε καλεσμένο τον Αλέξανδρο Αγγελόπουλο, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος και Εντεταλμένο Σύμβουλο στην Aldemar. 
  • Το OpenTourismμε θέμα την Αθήναπου φιλοξένησε το ΒreathtakingAthensκαι τους Atenistas. 
  •  ToOpenTourismμε τη συμμετοχή τουMarkusStolz (Γερμανού που ζει αρκετά χρόνια στην Ελλάδα και με το http://www.elloinos.com/ προωθεί τα ελληνικά κρασιά και την ελληνική γαστρονομία σε ολόκληρο τον κόσμο και τουPedroOlalla(Ισπανού που δηλώνει φιλέλληνας και έχει εκδώσει βιβλία για την Ελλάδα, τη μυθολογία, τη γεωγραφία και τον πολιτισμό της. 
Ακολούθησαν συναντήσεις σε  Θεσσαλονίκη, Κόρινθο, Καλαμάτα, Κρήτη και Σκιάθο.

ToOpenTourismΣποράδωνδιοργανώνεται από την αστική μη κερδοσκοπική εταιρία «Πλέγμα»,με την ευγενική χορηγία της  Hellenic Seaways, του  Skopelos Village και του Hotel Dionyssosκαι την υποστήριξη τηςΤουριστικής Επιτροπήςτου Δήμου Σκοπέλουκαι της  Ένωσης Ξενοδόχων Σκοπέλου.

Πληροφορίες: http://opentourism.grκαι  www.plegma.org

↧
Search

4ο Πανελλήνιο Συνέδριο Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης στο Βόλο

September 19, 2015, 1:40 am
$
0
0
Το Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΤΜΧΠΠΑ), της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, σας προσκαλεί στο 4ο Πανελλήνιο Συνέδριο Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, που θα πραγματοποιηθεί στις εγκαταστάσεις του ΤΜΧΠΠΑ στο Βόλο από τις 24 έως τις 27 Σεπτεμβρίου 2015. Σε συνέχεια των προηγούμενων 3 συνεδρίων Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης που διοργανώθηκαν από το ΤΜΧΠΠΑ, σκοπός του συνεδρίου είναι η ανάδειξη, συζήτηση και επιστημονική διερεύνηση του συνολικού εύρους των θεμάτων που άπτονται του χωρικού σχεδιασμού στην Ελλάδα και το εξωτερικό με κεντρικούς άξονες όπως η πολεοδομία, η χωροταξία, η αστική και περιφερειακή ανάπτυξη.

Το συνέδριο απευθύνεται στα άτομα που δραστηριοποιούνται στα παραπάνω γνωστικά αντικείμενα: μέλη της επιστημονικής κοινότητας, ακαδημαϊκούς και ερευνητές, στελέχη της δημόσιας διοίκησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης, ελεύθερους επαγγελματίες και εργαζόμενους, καθώς και φοιτητές. Στο Συνέδριο θα παρουσιαστούν εισηγήσεις για τα γνωστικά αντικείμενα του χωρικού σχεδιασμού και της χωρικής ανάπτυξης. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει θεματικές ενότητες όπως: θεσμικό πλαίσιο χωρικού σχεδιασμού, σχεδιασμός του χώρου και θέματα γης από την οπτική της κρίσης, περιβαλλοντικός σχεδιασμός-προστασία φυσικού περιβάλλοντος, βιοκλιματικός σχεδιασμός-ΑΠΕ, μεταφορές και βιώσιμη κινητικότητα, στεγαστικά προβλήματα, διαχείριση ακινήτων, καινοτομία και επιχειρηματικότητα, γεωπληροφορική, αστική αναγέννηση-αναπλάσεις, χρήσεις γης, δημιουργικές πόλεις, ποιότητα ζωής, κοινωνικές προσεγγίσεις, πληθυσμιακές μεταβολές, τουρισμός και πολιτισμός, μάρκετινγκ και branding τόπου, θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός, διαχείριση παράκτιου χώρου, χωρικός σχεδιασμός και νερό, δημόσιοι χώροι-χώροι πρασίνου, αστικό τοπίο-αρχ/κή τοπίου, αρχ/ική κληρονομιά, χωρική ανάπτυξη και ανθρώπινο δυναμικό, συμμετοχικός σχεδιασμός κ.ά. Περιλαμβάνει, επίσης, ειδικές συνεδρίες νέων επιστημόνων με βράβευση των 5 καλύτερων εισηγήσεων. Συνολικά θα παρουσιαστούν περισσότερες από 270 εργασίες, βλ. πρόγραμμα.
Στο πλαίσιο του συνεδρίου διοργανώνονται: 1) φοιτητικός διαγωνισμός ταινιών ντοκυμαντέρ με τίτλο Οπτικοακουστικές αναπαραστάσεις της πόληςκαι αντικείμενο την πόλη και την αρχιτεκτονική, 2) διαγωνισμός poster, 3) ειδική εκδήλωση για τις προπτυχιακές διπλωματικές.
Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε εδώ, καθώς και στα τηλέφωνα 2421074494 (Εύα Ψαθά) και 2421074436 (Δώρα Παπαθεοχάρη). Μπορείτε επίσης να στείλετε e-mail στη διεύθυνση conferenceprd4@uth.gr.
↧
↧

Χανιά :Σύστημα διαχείρισης κοινόχρηστων Ποδηλάτων

September 23, 2015, 10:36 pm
$
0
0
π1Εγκαινιάστηκε την Τρίτη 22/9/2015, από τον Δήμαρχο Χανίων, Τάσο Βάμβουκα, το Σύστημα Κοινόχρηστων Ποδηλάτων του Δήμου Χανίων, το ηλεκτρονικό αυτοματοποιημένο σύστημα, το οποίο προσφέρει τη δυνατότητα χρήσης δημόσιων ποδηλάτων από όλους τους πολίτες και επισκέπτες των Χανίων, για εύκολη, φιλική προς το περιβάλλον και οικονομική μετακίνηση στην πόλη.
“Πολλοί είναι οι συμπολίτες μας, οι οποίοι είτε κάνουν ποδήλατο, είτε ενδιαφέρονται να περιηγηθούν στο κέντρο της πόλης μας με ποδήλατο. 
Γνωρίζουμε πολύ καλά τις ανάγκες για βελτίωση της προσβασιμότητας στην πόλη και στην παρούσα φάση βρισκόμαστε στο σημείο της εκκίνησης του σχεδιασμού μας για τη διευκόλυνση στις μετακινήσεις, ωστόσο υπάρχουν δυσκολίες σε μία πόλη που για δεκαετίες δεν έχουν εφαρμοστεί ανάλογες πολιτικές. 
π2Δεν λειτουργούμε αποσπασματικά, αλλά κινούμαστε βάσει συνολικού σχεδιασμού”, τόνισε σε δηλώσεις του ο Δήμαρχος Χανίων από τον σταθμό ποδηλάτων της Πλατείας Μαρκοπούλου και πρόσθεσε “θα δικαιωθούν όσοι επιμένουν και θέλουν η πόλη μας να αποκτήσει καλύτερη προσβασιμότητα, με ιδιαίτερη έμφαση στους πεζούς, τα ΑΜΕΑ, τα ποδήλατα, τα δημόσια μέσα μεταφοράς”.
Παράλληλα ο κ. Βάμβουκας ζήτησε από τους δημότες να σεβαστούν και να προστατεύσουν αυτή τη σημαντική υποδομή, που προσφέρει στους ίδιους ο Δήμος μας.

p1
Το Σύστημα Κοινόχρηστων Ποδηλάτων του Δήμου Χανίων, το οποίο προτάθηκε μεταξύ των πράξεων του Ο.Σ.Α.Α. Παλιάς Πόλης Χανίων το 2010, προχώρησε από τις προηγούμενες δημοτικές αρχές και σήμερα ολοκληρώνεται, υλοποιήθηκε στο πλαίσιο της Πράξης: “Υλοποίηση Εναλλακτικών Τρόπων Κυκλοφορίας για τη Μείωση Εκπομπών Αέριων Ρύπων” του Επιχειρησιακού Προγράμματος “Κρήτης και Νήσων Αιγαίου 2007-2013” από πόρους του Ε.Τ.Π.Α. και Εθνικούς Πόρους.
π1
Οι τέσσερις σταθμοί ποδηλάτων λειτουργούν στα εξής σημεία:
    π1
  • Πλατεία Τάλω
  • Πλατεία Κατεχάκη
  • Πλατεία Δευκαλίωνος
  • Πλατεία Ταξ. Μαρκοπούλου
Εγγραφές για τη χρήση των κοινόχρηστων ποδηλάτων γίνονται δωρεάν στο Γραφείο Διαφάνειας & Υποστήριξης του Δημότη (Υψηλαντών & Μυλωνογιάννη, τηλ. επικοιν. 2821341767), προσκομίζοντας τα απαραίτητα δικαιολογητικά (φωτοαντίγραφο δελτίου αστυνομικής ταυτότητας ή διαβατηρίου και φωτοαντίγραφο επίσημου αποδεικτικού ΑΦΜ – Ε1, φορολογική δήλωση ή άλλο σχετικό).
Παράλληλα, εγγραφές μπορούν να πραγματοποιηθούν και απευθείας στον σταθμό διάθεσης ποδηλάτων ή μέσω της ιστοσελίδας www.chania.gr/bikes, με τη χρήση πιστωτικής ή χρεωστικής κάρτας, ακολουθώντας τις αναφερόμενες οδηγίες. Η χρήση είναι δωρεάν για 3 ώρες για κάθε δανεισμό. Όλες οι πληροφορίες για τους όρους και τις προϋποθέσεις χρήσης του συστήματος, όπως και ο εγκεκριμένος κανονισμός λειτουργίας αυτού, είναι διαθέσιμες στην ειδική ιστοσελίδα: www.chania.gr/bikes
π3
Σημειώνεται ότι η έναρξη της λειτουργίας του Συστήματος Κοινόχρηστων Ποδηλάτων εντάσσεται στις δράσεις της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Κινητικότητας του Δήμου Χανίων, που κορυφώνονται με τον σημερινό εορτασμό της “Ημέρας Χωρίς Αυτοκίνητο”.
Στο πλαίσιο αυτό με ιδιαίτερη επιτυχία και ικανοποιητική συμμετοχή κόσμου πραγματοποιήθηκε η δράση «Η πόλη στις 22/09 ξυπνάει με ποδηλατάδα» κατά τη διάρκεια της οποίας έγινε πρωινή ξενάγηση με ποδήλατο στην Παλιά Πόλη των Χανίων με τον Κώστα Ψαράκη.
↧

Λάρισα :ο δήμαρχος Λαρισαίων σε διεθνές συνέδριο για τις «Πόλεις που Μαθαίνουν»

September 23, 2015, 11:02 pm
$
0
0
Πρόσκληση από την UNESCO για συμμετοχή στο 2ο Διεθνές Συνέδριο για τις «Πόλεις που μαθαίνουν», που θα διεξαχθεί, σε λίγες ημέρες, στην Πόλη του Μεξικό, έλαβε ο δήμαρχος Λαρισαίων κ. Απόστολος Καλογιάννης.
Η πρόσκληση της UNESCO στο δήμαρχο Λαρισαίων, έρχεται ως αποτέλεσμα της σημαντικής πρωτοβουλίας που είχε ο Δήμος για τη διοργάνωση Συνεδρίου «Η πόλη που μαθαίνει», το οποίο πραγματοποιήθηκε στη Λάρισα, στα τέλη Ιουνίου με τη συμμετοχή διεθνών προσωπικοτήτων από το χώρο της εκπαίδευσης ενηλίκων και της δια βίου Μάθησης και της υλοποίησης σχετικών πολιτικών, προς όφελος της τοπικής κοινωνίας.
Μάλιστα, η UNESCO έχει ζητήσει από το δήμαρχο Λαρισαίων, να συμμετάσχει σε στρογγυλή τράπεζα με δημάρχους απ’ όλο τον κόσμο με θέμα τη δια βίου μάθηση.
Το Συνέδριο της Λάρισας και η πρόσκληση της UNESCO, θέτει πλέον το Δήμο Λαρισαίων στο ευρωπαϊκό και παγκόσμιο χάρτη του Δικτύου μεγάλων και σημαντικών πόλεων που εκπονούν σημαντικές πολιτικές στον τομέα της δια βίου μάθησης, ως μέσο για την αντιμετώπιση της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης.

Το Δήμαρχο Λαρισαίων στο συνέδριο του UNESCO θα εκπροσωπήσει ο αντιδήμαρχος κ. Δημήτρης Δεληγιάννης.
↧

Οργάνωση υπηρεσιών και αναπτυξιακή πολιτική των ΟΤΑ

September 25, 2015, 1:30 am
$
0
0
Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Τοπική Αυτοδιοίκηση αυτή την περίοδο είναι πολλά.Θεσμικά, οικονομικά, διοικητικά.Πάντα ο διάλογος ανοίγει καινούργιους δρόμους και βοηθά στην επίλυση των προβλημάτων.Ο σχεδιασμός, οι καλές πρακτικές ακόμα και η απλή ενημέρωση ανοίγουν τα παράθυρα της γνώσης στους ανθρώπους της Τοπικής αυτοδιοίκησης, δημοτικούς συμβούλους και υπαλλήλους.
Είναι , λοιπόν, πολύ θετική η πρωτοβουλία του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας και Αυτοδιοίκησης να οργανώσει έξι ημερίδες σε όλη την Ελλάδα για να συζητήσουμε και να ενημερωθούμε όλοι για :Το νέο πλαίσιο διοίκησης και οργάνωσης των υπηρεσιών των Δήμων, τον αναπτυξιακό ρόλο των ΟΤΑ και για την ψηφιακή και δημοκρατική διακυβέρνηση.
Στις ημερίδες αυτές ομιλητής θα είναι και ο διαχειριστής του www.citybranding.gr Κ.Μοχιανάκης.

Η πρώτη ημερίδα οργανώνεται στα Γιάννενα στις 2 Οκτωβρίου 2015.
Το πλήρες πρόγραμμα είναι το ακόλουθο :

Ιωάννινα, 2 Οκτωβρίου 2015, Ξενοδοχείο  Du Lac  , Παρασκευή, 2 Οκτωβρίου 2015

08:30-9:00Προσέλευση συμμετεχόντων
Συντονισμός : Λόκανα Ευγενία, Υπεύθυνη Σπουδών και Έρευνας του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης (ΕΚΔΔΑ)
09:00 – 10:00Έναρξη εργασιών 
Ιφιγένεια Καμτσίδου, Πρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης & Αυτοδιοίκησης (ΕΚΔΔΑ), Αν. Καθηγήτρια Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Εισαγωγικές Ομιλίες 
  • Ιωακειμίδης Γιώργος, Δήμαρχος Νίκαιας-Ρέντη, μέλος της ΚΕΔΕ, Πρόεδρος Επιτροπής Παιδείας της ΚΕΔΕ, εκπρόσωπος της ΚΕΔΕ στο Διοικητικό Συμβούλιο του ΕΚΔΔΑ.«Η συμβολή της επιμόρφωσης των Αιρετών και των Στελεχών  της Αυτοδιοίκησης στο νέο μοντέλο διοίκησης και ανάπτυξης των Δήμων».
  • Μαργαριτόπουλος Μερκούριος, Προϊστάμενος Περιφερειακού Ινστιτούτου Επιμόρφωσης Θεσσαλονίκης (Π.ΙΝ.ΕΠ.Θ.).«Ο ρόλος του Περιφερειακού Ινστιτούτου Επιμόρφωσης Θεσσαλονίκης  (ΠΙΝΕΠΘ) στην εκπαίδευση  του ανθρώπινου δυναμικού των Δήμων».
  • Κωνσταντίνος Παπαδημητρίου, Διευθυντής της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης (ΕΣΔΔΑ).«Η συμβολή των σπουδαστών και σπουδαστριών της ΕΣΔΔΑ στην περιφερειακή ανάπτυξη»


ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

10:00 – 12.001η Συνεδρία: «Νέο Πλαίσιο Διοίκησης και Οργάνωσης        των Υπηρεσιών των Δήμων και των Νομικών Προσώπων τους» 

Εισηγήσεις:
  • Σαπουνάκης Αναστάσιος,Οικονομολόγος – Σύμβουλος Τοπικής Αυτοδιοίκησης, «Στρατηγικός και Επιχειρησιακός Σχεδιασμός των Δήμων»
  • Χρηστάκης Μιχάλης, Δρ. Πολιτικός Επιστήμων – Διεθνολόγος, Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Γενικών Γραμματέων Τοπικής Αυτοδιοίκησης «Κλεισθένης».«Οργάνωση και Διοίκηση των διοικητικών δομών των ΟΤΑ».
  • Κοζάρη Ανατολή, Δρ. Πολιτικός Επιστήμων, Διευθύντρια Ανθρώπινου Δυναμικού του ΕΚΔΔΑ, «Ανάπτυξη και Διαχείριση του Ανθρώπινου Δυναμικού των ΟΤΑ».           

Συζήτηση-Συμπεράσματα

12:00 – 14:002η Συνεδρία: «Αναπτυξιακός ρόλος των ΟΤΑ-Αξιοποίηση των Αναπτυξιακών και Χρηματοδοτικών Εργαλείων». 
Εισηγήσεις:
  • Γκέκας Ράλλης, Δρ. Οικονομικών ΟΤΑ, Σύμβουλος της ΚΕΔΕ. «Νέες μορφές παρέμβασης των Δήμων στην Τοπική Ανάπτυξη». 
  • Γκόνου Γεωργία, Διευθύντρια Κατάρτισης & Απασχόλησης  της Ελληνικής Εταιρίας Τοπικής Ανάπτυξης & Αυτοδιοίκησης (ΕΕΤΑΑ), «Αξιοποίηση αναπτυξιακών και χρηματοδοτικών εργαλείων»
  • Τατάρη Νικολέτα, Διαχειριστική Αρχή του προγράμματος Interreg  .«Η προώθηση της οικονομικής & κοινωνικής ανάπτυξης Ηπείρου/ Δυτικής Μακεδονίας μέσω του προγράμματος Interreg»                         


Συζήτηση-Συμπεράσματα

14:00 – 16:003η Συνεδρία: «Ψηφιακή και Δημοκρατική  Διακυβέρνηση των ΟΤΑ»
Εισηγήσεις:
  • Κανταρτζής Αθανάσιος, π. Γενικός Διευθυντής Ινστιτούτου Τοπικής Ανάπτυξης,  «Η συμμετοχή του πολίτη στη δημοκρατική διακυβέρνηση των ΟΤΑ»
  • Βάλλας Γεώργιος, Υπεύθυνος Ανάπτυξης στην e-trikala Α.Ε.  «Παρουσίαση του δικτύου πόλεων Citiesnet/ψηφιακές πρωτοβουλίες-δράσεις e-trikala»  
  • Μοχιανάκης Κωνσταντίνος, Προϊστάμενος Πληροφορικής του Δήμου Ηρακλείου,«Οι έξυπνες πόλεις-Το παράδειγμα του Ηρακλείου»

Συζήτηση-Συμπεράσματα

↧
↧

Πέντε συν πέντε απλά βήματα για το ποδήλατο στην πόλη

September 27, 2015, 10:13 pm
$
0
0
Αθήνα 2015: μία γυναίκα περνά με το ποδήλατό της 
μπροστά από  γκράφιτι που απεικονίζει την Αφροδίτη 
της Μήλου με μαντίλι.
#Του Σπύρου Παπαγεωργίου, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Μ​​ε το ποδήλατο να κερδίζει έδαφος καθημερινά στις προτιμήσεις των πολιτών ως μέσο καθημερινής μετακίνησης σε Ευρώπη και Αμερική, αποτελώ τακτικά αποδέκτη γεμάτων βεβαιότητα δηλώσεων του τύπου:

«Στην Αθήνα δεν γίνεται… μας λείπει η κουλτούρα… η πόλη είναι γεμάτη ανηφόρες… Κάνει ζέστη», και φυσικά το πάντα αποτελεσματικά αποτρεπτικό: «Στην Αθήνα κινδυνεύεις…». «Μα σε όλο τον… πλανήτη έχουν αντίστοιχα προβλήματα», έρχεται φυσική η απάντηση. «Εδώ είναι αλλιώς!» Μας αρέσει να πιστεύουμε πως έχουμε κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά σε σχέση με τους υπόλοιπους. Μας κάνει να νιώθουμε μοναδικοί.

Είτε είμαστε πολύ έξυπνοι ή πολύ κουτοί είτε αμόρφωτοι ή συνεχιστές του χρυσού αιώνα, απείθαρχοι ή πρόβατα – πάντως, είμαστε διαφορετικοί. Τι είναι ο άλλος; Καμία σχέση! Κι αυτό αποτελεί από μόνο του μια θαυμάσια δικαιολογία για να αποφεύγουμε να παραδεχτούμε τα πραγματικά αίτια, που συνήθως είναι η άγνοια και η απροθυμία για οτιδήποτε νέο.

Το θέμα της χρήσης του ποδηλάτου δεν είναι πολύ διαφορετικό απ’ όλα τα υπόλοιπα προβλήματα που μας ταλαιπωρούν. Κι έχει επιπλέον ένα ακόμη χαρακτηριστικό: είναι απλό, εύκολο και λογικό.

«Και πώς το κάνουμε δηλαδή;» θα ρωτήσει κάποιος. «Οπως όλος ο κόσμος!» Κυριολεκτικά.

Υπάρχουν πέντε απλά βήματα που αφορούν τη συμπεριφορά του πολίτη:


1. Σεβασμός και τήρηση του ΚΟΚ απ’ όλους όσοι χρησιμοποιούν τους δρόμους – διότι τότε οι κίνδυνοι ελαχιστοποιούνται. Ιδιαίτερη προσοχή στην τήρηση των ορίων ταχύτητας. Το όριο στους κεντρικούς δρόμους –Πατησίων, Πανεπιστημίου, κ.λπ.– είναι 50 και όχι «όσο πάει». Αν το αυτοκίνητο δίπλα σου κινείται με 50 και όχι με 80, τότε δεν είναι τόσο τρομακτικό.

2. Εμφαση στις κοντινές αποστάσεις. Είναι πιο λογικό και εφικτό να έχεις 10.000 πολίτες να κάνουν 2 χλμ. την ημέρα παρά 2.000 να κάνουν από 10 – απλά μαθηματικά.

3. Επιλογή του σωστού ποδηλάτου – αν νομίζεις πως, δίνοντας 1.000 ευρώ για ποδήλατο, θα ποδηλατείς περισσότερο στην πόλη, κάνεις λάθος! Επίσης, οι αναρτήσεις ή τα carbon πλαίσια είναι για τα βουνά ή τους αγώνες και όχι για να πας για καφέ. Ενα ποδήλατο κατάλληλο για προπόνηση ή ποδηλασία βουνού είναι εντελώς ακατάλληλο για ποδηλασία στην πόλη. Σωστό ποδήλατο σημαίνει περισσότερο ποδήλατο!

4. Πάρε τον ποδηλατόδρομο! Ποδηλατόδρομοι υπάρχουν. Αρκετοί. Δεν είναι τέλειοι αλλά υπάρχουν. «Και ποιος θα μου πει εμένα από πού θα πάω; Εγώ είμαι έξυπνος, θα πάω από τον δρόμο!» Και οι ποδηλατόδρομοι δεν χρησιμοποιούνται και η πολιτεία δεν αντιλαμβάνεται την ανάγκη δημιουργίας νέων. Παρ’ όλα αυτά…

5. Ποδηλατόδρομος είσαι και φαίνεσαι! Και 100 χρήστες ποδηλάτου στο δρόμο ορίζουν αυτόματα ποδηλατόδρομο! Κι έπειτα, θα έρθουν αναγκαστικά και οι υποδομές.

Και άλλα πέντε που αφορούν τις αποφάσεις της πολιτείας:

1. Κατανόηση του γιατί ποδήλατο! Δεν πρόκειται για «χατίρι» απέναντι σε 10 γραφικούς. Είναι θέμα επιβίωσης των πόλεων! Είναι θέμα οικονομικό. Εχει να κάνει με την ποιότητα ζωής και το περιβάλλον. Είναι η πιο απλή λύση σε μερικά από τα πιο σύνθετα προβλήματα. Ακόμα να το καταλάβεις;

2. Απλές υποδομές για αρχή: αρκετές θέσεις στάθμευσης σε σημεία που εξυπηρετούν τον χρήστη ποδηλάτου. Σηματοδότηση, ανάδειξη διαδρομών.

3. Σχεδιασμός δικτύου φιλικών προς το ποδήλατο διαδρομών. Το ξέρεις ότι από την Ομόνοια μπορείς να πας στο Μουσείο της Ακρόπολης χωρίς να πατήσεις «δρόμο με αυτοκίνητα»; Το ξέρεις πως μπορείς να πάρεις το τρένο και ν’ ανεβείς το πρωί της Κυριακής στην Κηφισιά για μια βόλτα στους ποδηλατόδρομους; Και πολλά ακόμα…

4. Μακροπρόθεσμος σχεδιασμός. Ουσιαστική ανάπτυξη χωρίς ουσιαστικές υποδομές –μην το ψάχνεις, η λύση λέγεται «προφυλαγμένοι ποδηλατόδρομοι»– δεν γίνεται. Αλλά δεν είναι το πρώτο βήμα. Oσο λοιπόν περισσότεροι πολίτες θα επιλέγουν το ποδήλατο για τις κοντινές και «εύκολες» μετακινήσεις τους, μια ομάδα θα εργάζεται παράλληλα για τον σχεδιασμό υποδομών. Να σας πούμε ένα μυστικό; Δεν χρειάζεται καν να δουλέψουν! Είναι ήδη σχεδιασμένο ένα δίκτυο ποδηλατοδρόμων από το ΕΜΠ και τη Μονάδα Βιώσιμης Κινητικότητας και αρκεί απλώς κάποιος να τους υλοποιήσει!

5. Εκπαίδευση. Εντάξει, ο ενήλικας που μεγάλωσε με το όνειρο του ακριβού αυτοκινήτου που κάνει τα βλέμματα να γυρνάνε και όλους να τον προσέχουν είναι… δύσκολη περίπτωση. Τα παιδιά, όμως, οι νέοι είναι η ελπίδα για το μέλλον. Ας τους εξηγήσουμε λοιπόν με απλά και κατανοητά λόγια γιατί το αγαπημένο τους παιχνίδι είναι αυτό που δεν πρέπει να αποχωριστούν μεγαλώνοντας… Δεν είναι και λίγο!

Γιατί όλα αυτά; Μα είναι απλό: επειδή έχει αποδειχτεί –δεν είναι θέμα συζήτησης– πως μια πόλη δεν μπορεί να λειτουργήσει όταν η μόνη επιλογή στις μετακινήσεις είναι το Ι.Χ.

* Ο κ. Σπύρος Παπαγεωργίου είναι εκδότης του περιοδικού ΜΒΙΚΕ.

Διαβάστε επίσης : Με ποια κριτήρια μια πόλη κρίνεται θετικά ως προς τις δράσεις για το ποδήλατο ;
↧

Το πρώτο OpenTourism Κυκλάδων , στην Άνδρο

September 28, 2015, 10:00 pm
$
0
0


Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τον εορτασμό της παγκόσμιαςημέρα τουρισμούδιοργανώνεται στην Άνδροτο πρώτο OpenTourism Κυκλάδωντο οποίο θα λάβει χώρα το Σάββατο 3 Οκτωβρίουστις 10 π.μ. στο café  Απόμερο, με ελεύθερη είσοδο.

Στόχοςτου πρώτου OpenΤourismΚυκλάδωνείναι η διερεύνηση των προοπτικών ανάπτυξης της Άνδρου ως τουριστικού προορισμού, με έμφαση στον πολιτιστικό τομέα και των καινοτόμων μορφών επιχειρηματικότητας. 

Το αναλυτικό πρόγραμμα του πρώτου OpenTourism Κυκλάδων έχει ως εξής:


10:00-10:30: Προσέλευση
10:30-11:00: Χαιρετισμοί
11:00-12:00: Εισηγήσεις


  • Φεστιβάλ Παραδοσιακών Χορών «Διαμαντής Παλαιολόγος»: πώς η παράδοση έκανε τη Σκόπελο πολιτιστικό προορισμό -Κωνσταντίνα Αγγελέτου, Συνιδρύτρια αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας «Πλέγμα»
  • Η Άνδρος ως Τουριστικό Brand Υψηλής Αξίας: Από πού μπορεί να προκύψει το Συγκριτικό Πλεονέκτημα του νησιού και πώς διατηρείται;- Δρ. Γεωργία Ζούνη, Διδάσκουσα στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα ΜΒΑ Τουρισμού, Πανεπιστήμιο Πειραιώς
  • Ελληνικοί νησιωτικοί προορισμοί και on line στόχευση - Θέμης Παπαδημόπουλος, ΜΒΑ Τουρισμού Πανεπιστήμιο Πειραιά, Συνιδρυτής OpenΤourism.

12:00-13:00: Ερωτήσεις – Συζήτηση
13:00-13:15: Συμπεράσματα

Toπρώτο OpenTourismΚυκλάδωνδιοργανώνεται από την αστική μη κερδοσκοπική εταιρία «Πλέγμα»,με την ευγενική χορηγία της Fastferriesκαι του HotelPerrakisκαι την υποστήριξη τηςΠεριφερειακής ενότητας Άνδρου και του Δήμου Άνδρου. Χορηγοί επικοινωνίας της διοργάνωσης είναι ο Asterasradio 92και το εν Άνδρω.

Το OpenTourism αποτελεί πρωτοβουλία ανθρώπων που αγαπούν τον τουρισμό, ώστε να αποτελέσει σημείο αναφοράς και ανοιχτού διαλόγου για τον κλάδο του τουρισμού και όλα τα σχετικά θέματα που προκύπτουν. Πρόκειται για μια σειρά δίωρων ανοικτών συναντήσεων μεταξύ ανθρώπων που εργάζονται ή / και ενδιαφέρονται για τον ευρύτερο τουριστικό τομέα, ώστε από τη γνωριμία μεταξύ τους να προκύψουν συνέργειες για ένα ποιοτικό ελληνικό τουρισμό. Εκτός από την ανταλλαγή των απόψεων και επιχειρηματικών ιδεών, ένας από τους στόχους είναι η αλλαγή της νοοτροπίας αντιμετώπισης του τουρισμού από την κοινωνία και επίσης η προώθηση της γνώσης στις τουριστικές επιχειρήσεις.Το τίμημα εισόδου είναι μηδενικό. Η δε πρόσκληση είναι ανοικτή σε κάθε ενδιαφερόμενο.

Το OpenΤourism διοργανώθηκε για πρώτη φορά στις 14 Απριλίου του 2010 στην Αθήνα. Έκτοτε, το ΟpenΤourism έγινε θεσμός με εκλεκτούς καλεσμένους και σημαντικές εκδηλώσεις, όπως:

  • To διαδικτυακό OpenTourism με προσκεκλημένο ομιλητή τον Υπουργό Πολιτισμού και Τουρισμού Παύλο Γερουλάνο.
  • Το επετειακό OpenTourism με καλεσμένο τον Αλέξανδρο Αγγελόπουλο, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος και Εντεταλμένο Σύμβουλο στην Aldemar.
  • Το OpenTourism με θέμα την Αθήνα που φιλοξένησε το Βreathtaking Athens και τους Atenistas .
  • To OpenTourism με τη συμμετοχή του Markus Stolz (Γερμανού που ζει αρκετά χρόνια στην Ελλάδα και με το http://www.elloinos.com/ προωθεί τα ελληνικά κρασιά και την ελληνική γαστρονομία σε ολόκληρο τον κόσμο και του Pedro Olalla (Ισπανού που δηλώνει φιλέλληνας και έχει εκδώσει βιβλία για την Ελλάδα, τη μυθολογία, τη γεωγραφία και τον πολιτισμό της. Συνεργάζεται με αρκετούς φορείς και προωθεί τον ελληνικό πολιτισμό σε ολόκληρο τον κόσμο).
Ακολούθησαν συναντήσεις σε  Θεσσαλονίκη, Κόρινθο, Καλαμάτα, Κρήτη, Σκιάθο και Σκόπελο.

Πληροφορίες: http://opentourism.grκαι www.plegma.org και στο τηλ. 6947551969.
↧

Θεσσαλονίκη :οι προκλήσεις των πόλεων για τον μετασχηματισμό τους σε ψηφιακές πλατφόρμες.

September 29, 2015, 10:00 pm
$
0
0


Ο Δήμος Θεσσαλονίκης συμμετείχε στο διεθνές επιστημονικό συνέδριο «14th IFIP ElectronicGovernment (EGOV) and 7th IFIP Electronic Participation (ePart) 2015», όπου είχε την ευκαιρία να παρουσιάσει την στρατηγική του στον τομέα των Ευφυών Πόλεων (Smart Cities).
Οι εργασίες του συνεδρίου διεξήχθησαν μεταξύ  30 Αυγούστου και 2 Σεπτεμβρίου 2015 στην αίθουσα «Μακεδονία» του ξενοδοχείου Ηλέκτρα Παλλάς, στη Θεσσαλονίκη, υπό την αιγίδα του τμήματος Εφαρμοσμένης Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.
Το συνέδριο διοργανώθηκε από κοινού με τη Διεθνή Ομοσπονδία Επεξεργασίας Πληροφοριών (International Federation for Information Processing - IFIP) και ειδικότερα με την Ομάδα Εργασίας 8.5 «Πληροφοριακά Συστήματα στη Δημόσια Διοίκηση» (Working Group 8.5 «Information Systems in Public Administration»).
Στο διεθνές επιστημονικό συνέδριο συμμετείχαν περίπου εκατό διακεκριμένοι σύνεδροι από πολλά πανεπιστήμια του εξωτερικού, ενώ χαιρετισμό απηύθυνε ο Αντιδήμαρχος Τουρισμού, Διεθνών Σχέσεων και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης του Δήμου Θεσσαλονίκης, κος Σπύρος Πέγκας.
Μεταξύ των βασικών ομιλητών του διπλού συνεδρίου ήταν ο επικεφαλής των Πληροφοριακών Συστημάτων του Αυστριακού Κοινοβουλίου, Peter Reichstädter, η Theresa Pardo, Διευθύντρια του Κέντρου για την Τεχνολογία στη Διακυβέρνηση του Πανεπιστημίου Ώλμπανυ της Νέας Υόρκης και ο Θεόδωρος Καρούνος, Αντιπρόεδρος στην Εταιρεία Ελεύθερου Λογισμικού /Λογισμικού Ανοικτού Κώδικα.
Η παρουσίαση του Δήμου Θεσσαλονίκης αφορούσε συγκεκριμένα τις ευκαιρίες και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονες πόλεις ως προς τον μετασχηματισμό τους σε ψηφιακές πλατφόρμες.

↧
Search

Οι ελληνικές πόλεις που συμμετέχουν στο URBACT III

September 30, 2015, 2:34 am
$
0
0


 
Ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα της επιλογής των προτάσεων των διακρατικών δικτύων σχεδιασμού δράσης (ActionPlanning) τα οποία θα χρηματοδοτηθούν στο πλαίσιο του νέου προγράμματος εδαφικής συνεργασίας URBACTΙΙΙ για τα επόμενα τρία χρόνια. Συνολικά υποβλήθηκαν 99 προτάσεις από δίκτυα πόλεων και επιλέχθηκαν 21 - οι οποίες πλέον έχουν μπει στην A’ φάση υλοποίησης.

Οι ελληνικοί δήμοι που θα συμμετάσχουν είναι ο Δήμος Αθηναίων (Refill) ο Δήμος Θεσσαλονίκης (ResilientEurope, ArrivalCities), ο Δήμος Αγίων  Αναργύρων- Καματερού (SUMP Network) και ο Δήμος Πύλης (AGRI-URBAN). Οι θεματικές των δικτύων στα οποία συμμετέχουν αφορούν θέματα που σχετίζονται με την αστική κινητικότητα, την επανάχρηση άδειων κτηρίων, την αντιμετώπιση της κρίσης, την σχέση αστικού – αγροτικού χώρου και την ενσωμάτωση των μεταναστών. Υπάρχει η δυνατότητα συμμετοχής και για άλλες ελληνικές πόλεις, περιφέρειες ή φορείς που σχετίζονται με την Τοπική Αυτοδιοίκηση εφόσον δηλώσουν έγκαιρα το ενδιαφέρον τους στο πλαίσιο της φάσης αυτής. 


Συγκεκριμένα, κατά το επόμενο διάστημα στο πλαίσιο της φάσης προετοιμασίας τα εγκεκριμένα δίκτυα θα μπορούν να διευρύνουν τον αριθμό των εταίρων , επομένως μπορούν σε αυτή τη φάση να διεκδικήσουν τη συμμετοχή τους και άλλοι δήμοι, φορείς ή οργανισμοί εφόσον έχουν ενδιαφέρον για τη σχετική θεματική. Υπενθυμίζεται ότι  τoURBACT ΙΙΙ ορίζει δύο κατηγορίες δικαιούχων: τους κύριους δικαιούχους (πόλεις-εταίροι) και τους άλλους δικαιούχους (εταίρους εκτός πόλεων) οι οποίοι έχουν δικαίωμα συμμετοχής μόνο στη φάση υλοποίησης. Η κατηγορία τωνπόλεων-εταίρωνπεριλαμβάνει πόλεις ή δήμους, μητροπολιτικές αρχές και οργανώσεις πολεοδομικών συγκροτημάτων.  Η κατηγορία των εταίρων εκτός πόλεων περιλαμβάνει δημοτικούς φορείς, περιφερειακές και εθνικές αρχές, πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα, κ.λπ. Για να είναι επιλέξιμοι αυτοί οι φορείς, πρέπει να είναι δημόσιες αρχές ή ισοδύναμοι δημόσιοι φορείς-υπηρεσίες. Οι ενδιαφερόμενοι φορείς καλούνται να επισκεφτούν την ιστοσελίδα του προγράμματος για να ενημερωθούν για τα δίκτυα και για τη διαδικασία υποβολής της υποψηφιότητάς τους για τη συμμετοχή τους στη δεύτερη φάση υλοποίησης των δικτύων με διευρυμένα σχήματα εταίρων.

Τα εγκεκριμένα προγράμματα της πρώτης πρόσκλησης του URBACTIIIμπορείτε να τα βρείτε εδώ. Η νέα πρόσκληση για υποβολή προτάσεων για το URBACTIIIαναμένεται να δημοσιευτεί τον Μάρτιο του 2016.  

Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε στην ιστοσελίδα του URBACTwww.urbact.euκαι στην Ειδική Υπηρεσία Στρατηγικής Σχεδιασμού και Αξιολόγησης του Υπουργείου Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού (ιστοσελίδα ΕΣΠΑκαι στα τηλέφωνα: 210 3726 000, 210 3726 001 και 210 3726 031).
↧
↧

Το μέλλον της τοπικής αυτοδιοίκησης: 9 ζητήματα που θα μας απασχολήσουν τα επόμενα 10 χρόνια

September 30, 2015, 4:04 am
$
0
0


του RobertJ. O’NeillJr  
ΕκτελεστικούδιευθυντήτουInternational City/Country Management Association
μετάφραση: Μαρία Ψαρρού 

Ποιοι είναι οι παράγοντες που θα καθορίσουν την κατεύθυνση της τοπικής αυτοδιοίκησης την επόμενη δεκαετία; Ποιες θα είναι οι επόμενες πόλεις, οι τόποι δηλαδή που φέρουν τα χαρακτηριστικά ώστε να προσελκύουν και να διατηρούν άτομα με δεξιότητες και ταλέντα; Ποιες ιδέες θα μετατρέψουν τις πόλεις σε βιώσιμα κέντρα όπου κανείς μπορεί να ζήσει να εργαστεί ή να παίξει; Για να απαντηθούν τα παραπάνω ερωτήματα, έμφαση πρέπει να δοθεί σε 9 ζητήματα κεφαλαιώδους σημασίας που θα απασχολήσουν την τοπική αυτοδιοίκηση την επόμενη δεκαετία.
1. Η σημασία της πόλης
Για πρώτη φορά στην ιστορία μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού συγκεντρώνεται σε αστικά κέντρα παρά στην ύπαιθρο. Οι οικονομίες λειτουργούν όμως τόσο σε παγκόσμιο, όσο και σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.

2. Οργάνωση του μέλλοντος
Ζούμε μια εποχή έντονων αλλαγών με αποτέλεσμα τα ζητήματα που αντιμετωπίζουμε να είναι περισσότερο πολύπλοκα από ποτέ. Οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης καλούνται να φέρουν αποτελέσματα σε ζητήματα που απαιτούν διευρυμένες συνεργασίες. Η αποδοτική διαχείριση παρότι απαραίτητη, δεν αρκεί για την επιτυχία. Επιτυχημένοι οργανισμοί θα είναι όσοι μπορέσουν να προωθήσουν συνεργασίες σε πολλά επίπεδα και θα επικεντρωθούν περισσότερο στις εκροές και τα αποτελέσματα παρά στις λειτουργίες και τους κανόνες.

3. Το ανθρώπινο δυναμικό του μέλλοντος
Η διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού στο μέλλον θα συνιστά μεγάλη πρόκληση, καθώς θα υφίστανται μεγάλες διαφοροποιήσεις τόσο στις αμοιβές όσο και στις γενιές των υπαλλήλων. 

4. Ηγεσία και διοίκηση
Οι αιρετοί και τα στελέχη των δήμων θα πρέπει να εντοπίζουν τις προτεραιότητες και τις αξίες της κοινότητας, να διαμορφώνουν το όραμα και τη στρατηγική αλλά και να παράγουν απτά αποτελέσματα.

5. Ένας κόσμος με ανοικτά δεδομένα
Η ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφόρηση έχει διαφοροποιήσει το ρόλο των δημοτικών υπαλλήλων που μέχρι πρότινος έλεγχαν τις πηγές πληροφόρησης. Πλέον η τεχνογνωσία πρέπει να συνδυάζεται με την ικανότητα αποτελεσματικής συγκέντρωσης και διαχείρισης της ροής της πληροφορίας από πολλαπλές πηγές.
Η τοπική αυτοδιοίκηση καλείται να προκαλέσει συνεργασίες μεταξύ της κοινωνίας των πολιτών, επιμέρους ομάδων και ιδιωτών ώστε το σύνολο να είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα των επιμέρους μερών.

6. Νέες τεχνολογίες και συμμετοχή
Οι νέες τεχνολογίες και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προσφέρουν τεράστιες ευκαιρίες για την συμμετοχή περισσότερων κοινωνικών εταίρων στη λήψη αποφάσεων και σε επιμέρους διαδικασίες. Η αξιοποίηση της τεχνολογίας σε συμμετοχικές διαδικασίες που εξασφαλίζουν τη διαμόρφωση κοινών αξιών, την ανάπτυξη σχέσεων και την κατανόηση διαφορετικών οπτικών μπορούν να δημιουργήσουν ένα δυναμικό όραμα και ευκαιρίες για την ανανέωση της κοινωνικής υπευθυνότητας.

7. Λήψη αποφάσεων βασισμένη σε δεδομένα
Η αξιοποίηση δεδομένων για την αποτελεσματική λήψη αποφάσεων και την μέτρηση της επίδοσης των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης επιταχύνει την υιοθέτηση νέων ιδεών. Η μείωση του χρόνου για την ανάπτυξη μιας καλής πρότασης όταν γίνεται μέρος της καθημερινότητας μπορεί να οδηγήσει σε βελτίωση της απόδοσης και των εκροών. 

8. Χρηματοδότηση
Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις είναι η χρηματοδότηση των υπηρεσιών της τοπικής αυτοδιοίκησης τον 21ο αιώνα. Τα περισσότερα συστήματα χρηματοδότησης βασίζονται σε προσεγγίσεις που αναπτύχθηκαν βάσει οικονομικών συστημάτων του 19ου και του 20ου αιώνα. Ο σχεδιασμός ενός δικαιότερου συστήματος εσόδων είναι θέμα πολιτικής βούλησης.

9.Συνταγή της επιτυχίας
Κατά την προηγούμενη δεκαετία, υπήρξαν κοινότητες και περιοχές που πήραν πρωτοβουλίες, επιλέγοντας και χρηματοδοτώντας προγράμματα που θεωρούνταν σημαντικά για την ποιότητα ζωής και το μέλλον, ακολουθώντας τη σχέση:
Διαφάνεια + Αφοσίωση + Απόδοση + Λογοδοσία = Εμπιστοσύνη

Προκύπτει μάλιστα ότι η εμπιστοσύνη προσελκύει επενδύσεις απαραίτητες για τη διασφάλιση της ποιότητας ζωής στο μέλλον. 

Συμπεράσματα
Οι κοινωνίες δεν μένουν ίδιες. Βελτιώνονται ή επιδεινώνονται. Οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης που βρίσκουν λύσεις σε πολύπλευρες και σύνθετες προκλήσεις, επενδύουν στην ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού τους, οργανώνουν τη ροή πληροφόρησης από πολλαπλές πηγές, ενσωματώνουν την τεχνολογία στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, εφαρμόζουν μοντέλα προβλέψεων στις λειτουργίες τους και χτίζουν την εμπιστοσύνη της τοπικής κοινωνίας θα επιτυγχάνουν, καθώς θα παρέχουν τις επιθυμητές υπηρεσίες με τον πλέον αποδοτικό και αποτελεσματικό τρόπο στις κοινωνίες του μέλλοντος.


↧

Έρευνα για την Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση στην Τοπική Αυτοδιοίκηση

September 30, 2015, 10:00 pm
$
0
0
Η ομάδα ηλεκτρονικής διακυβέρνησης του ΤΕΙ Πελοποννήσου χρειάζεται βοήθεια με την έρευνα που διεξάγει, για την ολοκλήρωση της οποίας η συμμετοχή - βοήθειά όλων των αναγνωστών του citybranding.gr  είναι πάρα πολύ σημαντική. 
Η έρευνα έχει σκοπό να διερευνήσει τους παράγοντες, που διαμορφώνουν τη στάση των Ελλήνων έναντι των Υπηρεσιών Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης των Δ. Αθηναίων,  Καλλιθέας, Ηρακλείου Κρήτης και Καλαμάτας και το ρόλο των ΚΕΠ. 

Μπορείτε να απαντήσετε το ερωτηματολόγιο μόνο του Δήμου που είστε δημότης ή εργάζεστε. Ή ακόμα και περισσότερα  αν γνωρίζετε και άλλο δήμο και θέλετε να βoηθήσετε περισσότερο.  

Ο σύνδεσμος για το ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο του Δ. Αθηναίων είναι:

Ο σύνδεσμος για το ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο για το Δ. Καλλιθέας είναι:

Ο σύνδεσμος για το ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο του Δ. Ηρακλείου είναι:

Ο σύνδεσμος για το ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο του Δ. Καλαμάτας είναι:


Οι απαντήσεις θα έλθουν αυτόματα. 
Θα σας είμαστε ιδιαίτερα υπόχρεοι, αν θα μπορούσατε να το προωθήσετε στα μέλη και φίλους σας.                                                                                                                                                 
Σας ενημερώνουμε ότι οι απαντήσεις θα χρησιμοποιηθούν για στατιστικούς λόγους μόνο και θα τηρηθεί ανωνυμία και εχεμύθεια.

↧

“Dourgouti Island Hotel” :Μια περιπατητική παράσταση στη γειτονιά του Δουργουτίου

October 4, 2015, 10:00 pm
$
0
0
23 έως 25 Οκτωβρίου & 30 έως 1 Νοεμβρίου 2015

Το Δουργούτι μοιάζει με νησί άγονης γραμμής κοντά στο κέντρο της Αθήνας, που έχει τη δική του ιστορία, κοινωνία, πολεοδομία, ρυθμό, χρώμα, ησυχία σε σχέση με τη γύρω πολύβουη «ακτογραμμή». Η ομάδα παραστατικών τεχνών "Όχι Παίζουμε"στο πλαίσιο της πλατφόρμας UrbanDig, μας καλεί στο Dourgouti Island Hotel, μια παράσταση - εξερεύνηση σε μια γειτονιά της Αθήνας με ιδιαίτερη προσφυγική, αγωνιστική και μεταναστευτική ιστορία. Μια περιπατητική παράσταση σε μια γειτονιά «τράνζιτ». 

Περισσότεροι από 40 performers, χορευτές, ηθοποιοί, μουσικοί, live artists και εικαστικοί από την περιοχή, την Ελλάδα και το εξωτερικό, μοιρασμένοι σε τρεις ωριαίες διαδρομές, συναντούν τους θεατές στους 25 σταθμούς των διαδρομών. Σε λίγα τετραγωνικά μέτρα και με υλικό το χτες και το σήμερα του τόπου,  φτιάχνουμε σύντομα ταξίδια στενού κύκλου, 10 ατόμων τη φορά. Ένα φευγιό με όχημα την πόλη, αφιερωμένο στο έντονο στοιχείο μετακίνησης που είχε πάντα και έχει ακόμα η γειτονιά.   
Το Dourgouti Island Hotel είναι η αφορμή και η αυλαία λήξης του ομώνυμου δωδεκάμηνου προγράμματος συλλογικής δια-τομεακής ανοιχτής χαρτογράφησης του πολιτισμικού πλούτου της περιοχής μέσα από 90 ημέρες επιτόπιων δράσεων με τη συνεργασία 67 ομάδων-φορέων και 450 κατοίκων και φίλων της γειτονιάς, φοιτητών, επιστημόνων, καλλιτεχνών, ερευνητών.  

Η παράσταση Dourgouti Island Hotel, που θα πραγματοποιηθεί από 23/10  έως 1/11 2015, συμπίπτει με την Παγκόσμια Ημέρα των Τεχνών του Δρόμου και της Ελεύθερης Έκφρασης στο Δημόσιο Χώρο (26/10) και είναι αφιερωμένη  στη γειτονιά, που υπήρξε σημαντικός αρωγός του προγράμματος.  
Συμπεριλαμβάνει τα αποτελέσματα του εργαστηρίου Hotel Obscura Athens που υλοποιείται στο πλαίσιο της ομώνυμης Ευρωπαϊκής συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας, Γαλλίας, Αυστρίας και Αυστραλίας. 
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το πρόγραμμα επισκεφθείτε στο www.dourgouti.gr 


ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
Σύλληψη/δραματουργία: Γιώργος Σαχίνης, Ειρήνη Αλεξίου, Κατερίνα Κωνσταντινάκου, Άννα Μαγουλιώτη
Καθοδήγηση performer:  Γιώργος Σαχίνης, Ειρήνη Αλεξίου, Κατερίνα Κωνσταντινάκου 
Εικαστική διαμόρφωση: Άννα Μαγουλιώτη
Έρευνα/πηγές: Διατομεακές ομάδες έρευνας του Dourgouti Island Hotel Project, Ομάδα Προφορικής Ιστορίας Δουργουτίου (ΟΠΙΔΟΥ)
Performers:
Bruno Freyssinet(FR),  Katerina Kokkinos (ΑU), Pauline Huguet (UK), Rob McNeill (UK), Katrina Wolger (AT), Χρήστος Ανανιάδης, Παναγιώτης Ανδρονικίδης, Μαριάννα Βαρβιάνη, Δημήτρης Βέργαδος, Ηλίας Βογιατζηδάκης, Νάντη Γώγουλου, Αγγελική Δαλαγγέλη, Δημοσθένης Ελευθεριάδης, Τζίνα Θλιβέρη, Οδυσσέας Ιωάννου Κωνσταντίνου,Στεφανία Καλομοίρη, Μαριάνθη Καραδήμα, Κωνσταντίνος Καρβουνιάρης, Γωγώ Καρτσάνα, Εμαννουέλα Κορκή, Ναπολέων Μανάτος, Τζάνος Μάζης, Δήμητρα Μητροπούλου, Γιάννης Μήτσος, Νάνσυ Μπούκλη, Μυρτώ Ναούμ, Ιωσήφ Γεβουντιάν, Αγάπη Ντούσκα, Βαγγέλης Παπαδάκης, Ρόζα Προδρόμου, Κατερίνα Πρωτονοταρίου, Έλενα Σταυροπούλου, Βασίλης Ζιάκας, Στέφανος Κατής Κατερίνα Χάλκου, Λία Χαμηλοθώρη, Άννα Χανιώτη, Χάρης Χρονόπουλος, Διονύσης Γιαννίμπας, Ειρήνη Ηλιοπούλου, Γρηγόρης Τούλιας και η χορωδία του Αγίου Αλεξάνδρου Π. Φαλήρου 
Sound design:  Δημήτρης Βέργαδος 
Οργάνωση παραγωγής: Λευτέρης Κώτσης , Θεοδώρα Σάββα, Ιωάννα Θεοδώρου
Υποστήριξη παραγωγής: Μαριάνθη Καραδήμα, Ειρήνη Ηλιοπούλου, Γρηγόρης Τούλιας 
Εκπαιδευτική συνεργασία για τα παιδιά της γειτονιάς: Διονύσης Γιαννίμπας 
Φωτογραφίες: Irina Vosgerau
Βίντεο: M-word web radio
Γραφιστικά: Κώστας Τσακαλάκης
Οργάνωση Επικοινωνίας:Ανθή Χρήστου
Υπεύθυνη Γραφείου Τύπου:Ελεάννα Γεωργίου | eleanna.georgiou@gmail.com | 6944535357
Social Media:Νίνα Θανασούλα
Website:Ρέα Ζέκκου, Kώστας Τσακαλάκης, Νίνα Θανασούλα, Ομάδα Άστυ, Δημήτρης Ζαχαράκης

ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΙ ΩΡΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ
Παρασκευή  23/10, 17:00-20:30
Σάββατο 24/10, 17:00-20:30
Κυριακή 25/10, 12:00-15:30
Παρασκευή 30/10, 12:00-15:30
Σάββατο 31/10, 12:00-15:30
Κυριακή 1/11, 12:00-15:30
**H παράσταση αποτελείται από τρεις ωριαίες διαδρομές. Ο θεατής συνεννοείται τηλεφωνικά την ώρα άφιξης του με βάση τον αριθμό διαδρομών που επιθυμεί να παρακολουθήσει.  

ΑΦΕΤΗΡΙΑ & ΚΡΑΤΗΣΗ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ
Α.Π.Σ. Πήγασος, Φανοσθένους 8
Τηλ. κράτησης θέσεων:  210 9222863 , 6985069300 
Ώρες ταμείου: Τρίτη-Κυριακή, 10:00-13:00 και 17:00-20:00 (από τις 10 Οκτωβρίου)

ΤΙΜΕΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ και ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ
3 διαδρομές (180΄): Κανονικό 15€ | Φοιτητικό - Ανέργων 8€ | 
2 διαδρομές (120΄): Κανονικό 15€ | Φοιτητικό - Ανέργων 6€ | 
1 διαδρομή (60΄): Κανονικό 10€ | Φοιτητικό - Ανέργων 6€ | 
** Απαραίτητη η κράτηση θέσεων προς καθορισμό της ώρας εισόδου (είσοδος κάθε 20 λεπτά εντός του ωραρίου παράστασης σε γκρουπ των 10 ατόμων) 
Προπώληση εισιτηρίων:   

Επισκεφτείτε μας στο Facebook | Vimeo | Youtube | Twitter | Flickr

Για περισσότερες πληροφορίες  e-mail: dourgouti@gmail.com

Η παράσταση συμπεριλαμβάνει το αποτέλεσμα της Ευρωπαϊκής δράσης
 Hotel Obscura, σε συνεργασία με:
Mezzanine Spectacles (Γαλλία), Kulturverein (Γαλλία)
Die Fabrikanten (Αυστρία)
Triage Live Art Collective (Αυστραλία)

Supporting Creativity 















Ευχαριστίες:
Γυμναστήριο Παντείου, Αθλητικός Πολιτιστικός Σύλλογος Πήγασος, Όμιλος Εθελοντών Νέου Κόσμου, 94ο Δημοτικό Σχολείο Αθήνας, Πολιτιστική ομάδα  6ου Γενικό Λύκειο Αθήνας, , Ταβέρνα του Βασίλη, Γιώργος Σαμωνάς, Νίκος Μελίδης, Νατάσσα Μουζακίτη, Αλέξης Παππάς, Abada-Capoeira Minotavros Team,  Sumoiun  Hoia, Liakat Hazra και όλους τους κατοίκους της περιοχής της παράστασης 

Λίγα λόγια για το Δουργούτι:
Το Δουργούτι μοιάζει με νησί άγονης γραμμής κοντά στο κέντρο της Αθήνας, που έχει την δική του ιστορία, κοινωνία, πολεοδομία, ρυθμό, χρώμα, ησυχία σε σχέση με τη γύρω πολύβουη «ακτογραμμή»: Τραμ, λεωφόρος Λαγουμιτζή και η όλο και πιο κοσμοπολίτικη λεωφόρος Συγγρού. Το Δουργούτι ήταν μία προσφυγική παραγκούπολη και το σκηνικό όπου γυρίστηκε η ταινία «Μαγική Πόλις» του Ν. Κούνδουρου. Αρχιτεκτονικά εξελίχθηκε μέσα στα χρόνια σε ένα ευρύχωρο λαβύρινθο με κυρίαρχη και σήμερα την έννοια της μετακίνησης και έντονο το μεταναστευτικό στοιχείο.

Λίγα λόγια για το “Dourgouti Island Hotel Project”:
Το “Dourgouti Island Hotel” αποτελεί εφαρμογή του προγράμματος “UrbanDig” της ομάδας παραστατικών τεχνών «όχι παίζουμε».  Είναι μια πλατφόρμα 90 ημερών δράσεων δια-τομεακών ομάδων κατοίκων, επιστημόνων, καλλιτεχνών, ερευνητών, φοιτητών και μαθητών με σκοπό την συλλογική χαρτογράφηση του πολιτισμικού κεφαλαίου της περιοχής (ιστορική, αισθητηριακή, πολιτιστικής δραστηριότητας, ενδιαφερόντων συμμετεχόντων)  και την ανάπτυξη πολιτισμικών και εκπαιδευτικών προϊόντων, μεταξύ των οποίων και η τελική παράσταση στους δρόμους της γειτονιάς τον Οκτώβριο του 2015. Το δίκτυο των 67 επίσημων και άτυπων φορέων (450 ατόμων) από τη γειτονιά, την Αθήνα και εκτός Ελλάδος που συμμετείχαν στο εγχείρημα, το αρχείο που παράχθηκε (ιστορικό, αισθητηριακό, πολιτιστικής δραστηριότητας, ενδιαφερόντων συμμετεχόντων) και τα ψηφιακά εργαλεία (δωρεάν ψηφιακή εφαρμογή πλοήγησης Clio Muse, ιστοσελίδα www.dourgouti.gr κτλ) παραδίδονται στη γειτονιά για περαιτέρω αξιοποίηση εφ’ όσον το επιθυμεί. 

Λίγα λόγια για τo  “UrbanDig Project”:
Η ΑΜΚΕ καλλιτεχνών, ερευνητών, επιστημόνων «όχι παίζουμε», εξειδικεύεται στην παραγωγή παραστατικών τεχνών στη πόλη, με ταυτόχρονη ενεργοποίηση του αστικού χώρου, των ανθρώπων και του πολιτισμικού κεφαλαίου. Με το “UrbanDig Project” ή αλλιώς «Ανασκαφή Φαντασμάτων Πολιτισμού στη Σύγχρονη Πόλη», η ομάδα περιηγείται σε λιγότερο γνωστές γωνιές, κτήρια και γειτονιές της πόλης, όπου στήνει σύγχρονες παραστάσεις που επανα-συστήνουν τους χώρους αυτούς στο κοινό, μέσα από την καλλιτεχνική διαχείριση τόπου και αρχείου. Από το 2013, το UrbanDig για Γειτονιές μετατρέπεται σε μία πλατφόρμα συλλογικής ανασκαφής του πολιτισμικού αρχείου τόπων και γειτονιών με αφορμή και κατάληξη μια site-specific παράσταση της ομάδας. Η ομάδα έχει στο ενεργητικό της 15 παραγωγές και σημαντικές διακρίσεις (1ο βραβείο TEDxAthens Challenge 2010, βραβείο ACEA EcoArt International Contest 2011, συμμετοχή στο Ελληνικό Περίπτερο στην Prague Quadrennial of Performance Design and Space 2015 κ.α. 

↧

Branding τόπου και ελκτικότητα χώρας στη βάση σειράς δεικτών ιεράρχησης

October 5, 2015, 10:00 pm
$
0
0
#ΑΓΙΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗΣΚαθηγητής, Τομέας Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης,  Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Πολυτεχνική Σχολή Α.Π.Θ. 
#ΑΝΔΡΟΝΙΚΗ ΦΛΙΑΤΑΡΗ Msc Αρχιτέκτων Μηχανικός Υποψήφια διδάκτωρ Α.Π.Θ. 
*Εισήγηση στο 4ο Πανελλήνιο συνέδριο Πολεοδομίας & Χωροταξίας στο Βόλο

Η ανασυγκρότηση των πόλεων βασίζεται στη βιώσιμη αστική ανάπτυξη και στις εφαρμοζόμενες πολεοδομικές πολιτικές, στην κατεύθυνση της αύξησης της ελκτικότητας της πόλης, στην τουριστική της ανάπτυξη, στην προβολή και στη διεθνή της προώθηση, στη δημιουργία branding τόπου.  
Στην ανακοίνωση γίνεται αναφορά στην προσέγγιση των παραπάνω ζητημάτων κάτω από το πρίσμα του πολεοδομικού σχεδιασμού και της αναζωογόνησης του πολεοδομικού ιστού που στοχεύει στην προβολή και αναγνωρισιμότητα της πόλης, στην αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, στην αύξηση της ελκτικότητας και επισκεψιμότητάς της.  
Ένα πολεοδομικό προγραμματικό πλαίσιο τέτοιας μορφής σχετίζεται άμεσα με την αειφόρο τουριστική ανάπτυξη, τον οικονομικά βιώσιμο τουρισμό, ο οποίος υπερβαίνοντας τις παραδοσιακές μορφές του τουρισμού αναψυχής στοχεύει στην προβολή και ανάδειξη των πολιτισμικών στοιχείων και των γενικών αξιών του τόπου. Γίνεται αναφορά σε υφιστάμενες επιστημονικές έρευνες, μελέτες και άρθρα της τελευταίας δεκαετίας, όπου επιχειρήθηκε η μέτρηση ποσοτικών αλλά κυρίως ποιοτικών χαρακτηριστικών συγκεκριμένων πόλεων (case studies), με σκοπό να αναδειχθούν οι παράγοντες εκείνοι που λειτούργησαν θετικά ως προς την αύξηση της αναγνωρισιμότητας, της ελκτικότητας και της επισκεψιμότητάς τους.  Στο τέλος, επιχειρείται συγκριτική αξιολόγηση μεταξύ ευρωπαϊκών χωρών σε ότι αφορά στην ελκτικότητά τους σε επίπεδο προσέλκυσης τουριστών, με τη δημιουργία σειράς δεικτών οι οποίοι σχετίζονται εκτός από την επισκεψιμότητα και σε παράγοντες που αναφέρονται σε οικονομικά και αναπτυξιακά οφέλη της ίδιας της χώρας, στο τουριστικό marketing. 
Σύμφωνα με τους παραπάνω δείκτες, η εικόνα των χωρών διαφοροποιείται και δεν εξαρτάται μόνο από τους απόλυτους αριθμούς αφίξεων. Παράλληλα αναζητείται ο ρόλος μιας σειράς πόλεων που παίζουν σημαντικό ρόλο στην αύξηση της ελκτικότητας των χωρών σύμφωνα με τους πίνακες ιεράρχησης στη βάση των συγκεκριμένων δεικτών.  

  
1. Εισαγωγή 
1.1. Πόλη και πολεοδομικός σχεδιασμός. 
Το αστικό και φυσικό τοπίο διαμορφώνουν την εικόνα της πόλης, το αστικό νόημα δηλαδή περιλαμβάνει την καθημερινότητα της πόλης, την κοινωνία της, τον πολιτισμό της, το περιβάλλον, την οικονομία της (Castells, 1989). Ο H. Lefebvre (1972) στο βιβλίο του «Δικαίωμα στην Πόλη» αναφέρει ότι «η πόλη είναι η προβολή των οικονομικών και κοινωνικών σχέσεων στο έδαφος». Μέσα από το σχεδιασμό περνάει η έννοια και η σημασία του ανοιχτού δημόσιου χώρου, η έννοια της προβολής της πόλης, της αύξησης της ελκτικότητάς της στο διεθνές στερέωμα. Η ταυτότητα της πόλης διαπερνά ένα σύνολο κριτηρίων μέσα από την ενοποίηση του δημόσιου χώρου και τις σχετικές παρεμβάσεις, την αστικότητα, την καταληπτότητα – σαφήνεια του χώρου και την αστική χωρική ταυτότητα (Harvey, D., 1993). 
Στο παραπάνω πλαίσιο, ο σχεδιασμός της πόλης σχετίζεται και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις επεμβάσεις αστικής ανάπλασης, το είδος και τη μορφή τους καθώς και από τις πολιτικές που τις διαμορφώνουν. Οι πολιτικές των ευρωπαϊκών πόλεων εξετάζουν και επεμβαίνουν στον αστικό χώρο χρησιμοποιώντας ως μέσο τις αστικές αναπλάσεις, τονίζοντας τη σημασία του ανοιχτού δημόσιου χώρου ως του μέσου προβολής της πόλης με στόχο τη δημιουργία μιας κεντρικής ιδέας, ενός οράματος. Δηλαδή παράγουν την εικόνα της πόλης και ακόμη περισσότερο την ποιότητα ενός χώρου, την «ήπια» και ποιοτική αστική ανάπτυξη. 

1.2. Προβολή της πόλης και αστικές παρεμβάσεις 
Τα τελευταία 50 χρόνια, οι αλλαγές που προέκυψαν στις πόλεις σε πολεοδομικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο είναι ραγδαίες. Οι αιτίες αυτών των αλλαγών είναι πολύπλευρες και σύνθετες. Καθοριστικός παράγοντας ήταν η αλλαγή της δομής και διάρθρωσης της οικονομίας, από το δευτερογενή στον τριτογενή τομέα, με την υποχώρηση της βιομηχανίας και την ενίσχυση των υπηρεσιών. Συνέπεια της αλλαγής αυτής ήταν η εγκατάλειψη κελυφών, λόγω της απομάκρυνσης των στεγαζόμενων σε αυτά χρήσεων, που είχε ως αποτέλεσμα την πολεοδομική παρακμή ολόκληρων τμημάτων της πόλης και την ενίσχυση προβλημάτων κοινωνικού αποκλεισμού, κυρίως των μη προνομιούχων ομάδων, ανέργων, μεταναστών και γενικά των εθνικών μειονοτήτων. 
Το φαινόμενο της αποβιομηχάνισης έκανε την εμφάνισή του κυρίως μετά τα τέλη της δεκαετίας του ’70 και συνέβαλε στην υποβάθμιση του οικιστικού περιβάλλοντος που προσέφερε έτσι δυνατότητες πολεοδομικής αξιοποίησης. Οι πόλεις που υπέστησαν τις επιπτώσεις από την αλλαγή στη διάρθρωση της οικονομίας τους, προσπάθησαν σταδιακά να υιοθετήσουν μια νέα λογική ανάπτυξης που είχε διττό στόχο: την ποιότητα ζωής και την ποιότητα περιβάλλοντος, παρά τη διαπιστωμένη ύφεση που παρουσίαζαν σε ορισμένους τομείς της οικονομίας τους. Η προβληματική σχετικά με τις αστικές παρεμβάσεις άρχισε να αναπτύσσεται από τα μέσα της δεκαετίας του 1960, κυρίως όμως από τη δεκαετία του ’80, οπότε οι στρατηγικές ανάπτυξης των πόλεων άρχισαν να ανακαλύπτουν κινητήριες δυνάμεις, με πολιτιστικές ρίζες για την αναγέννησή τους και να συμπεριλαμβάνουν στο σχεδιασμό τους πολιτιστικές πολιτικές. 
Επιπλέον, οι εκτεταμένες καταστροφές που προκλήθηκαν στα περισσότερα ιστορικά κέντρα των ευρωπαϊκών πόλεων μετά το τέλος του 2ου παγκόσμιου πόλεμου αποτέλεσαν το έναυσμα για προβληματισμό πάνω σε ζητήματα της νέας ανοικοδόμησης, διατήρησης και ανάπλασης. Οι ανάγκες ανοικοδόμησης κατεστραμμένων πόλεων και των επιμέρους περιοχών τους στηρίχθηκε από τη μια στην ανάκαμψη της οικονομίας και στην αναπτυξιακή δυναμική που δημιουργήθηκε και από την άλλη στις νέες τάσεις του πολεοδομικού σχεδιασμού. Οι επεμβάσεις στον αστικό χώρο είχαν ως στόχο τη διεύρυνση της έννοιας της πολιτιστικής κληρονομιάς από το μεμονωμένο κτίσμα-μνημείο σε ευρύτερα αστικά σύνολα και παράλληλα έδιναν έμφαση στην ιστορική, πολιτισμική και αισθητική αξία του δομημένου περιβάλλοντος, στην επανάχρηση των παραδοσιακών κτιρίων, σύμφωνα με το σύγχρονο τρόπο ζωής, στον επαναπροσδιορισμό της σημασίας του ευρύτερου δημόσιου χώρου, ώστε να γίνει περισσότερο ελκτικός στους κατοίκους και επισκέπτες. (Αναστασιάδης Α.,κ.α. 2012).  
Από την πλευρά της ΕΕ έπρεπε να αποσαφηνιστούν οι κατευθυντήριες και διαχωριστικές γραμμές στις αναπτυξιακές και αστικές - πολιτιστικές πολιτικές. Σε ότι αφορά στις πρώτες, οι πόλεις καλούνταν να επιλέξουν μεταξύ δύο κατευθύνσεων, της οικονομικής ανάπτυξης στο πλαίσιο του παγκοσμιοποιημένου ανταγωνιστικού περιβάλλοντος και της άμβλυνσης των κοινωνικών αντιθέσεων, ενώ αναφορικά με τις αστικές πολιτικές, έπρεπε να καθοριστούν οι διαχωριστικές γραμμές μεταξύ εμβληματικών παρεμβάσεων, κυρίως στα κέντρα πόλεων που απευθυνόντουσαν στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα και αστικών επεμβάσεων και πολιτιστικών δράσεων, ως επί το πλείστον αποκεντρωμένων, που στόχευαν εκτός της αύξησης της ελκτικότητας της πόλης και στην ενσωμάτωση περιθωριοποιημένων κοινωνικών ομάδων. (Bianchini, F., 1994). 
Όλα τα παραπάνω ζητήματα τέθηκαν στο τραπέζι από το 1994 στο πλαίσιο διεθνών συναντήσεων με αντικείμενο τον πολεοδομικό προγραμματισμό και τον πολιτισμό καθώς και στο πλαίσιο ευρωπαϊκών προγραμμάτων όπως το URBAN. Μπροστά στον κίνδυνο μιας μονόπλευρης επιδίωξης οικονομικής ανάπτυξης, σε βάρος δράσεων κοινωνικού και πολιτισμικού χαρακτήρα, έγιναν προσπάθειες που στόχευαν στην εξισορρόπηση μεταξύ των δύο παραπάνω κατευθύνσεων ώστε οι πόλεις να γίνουν ανταγωνιστικές, αλλά και να μη κινδυνέψει το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.  
Οι προτάσεις περιλάμβαναν μια ολοκληρωμένη αστική πολιτική με έμφαση στον πολιτισμό, αξιολόγηση των πόλεων και δικτύωσή τους με βάση τις πολιτιστικές πολιτικές που εφάρμοζαν, καθώς και ίδρυση ταμείου για την πολιτιστική συνεργασία μεταξύ των πόλεων (Delladetsima P., 1994). 
Κατά την τελευταία δεκαετία οι στόχοι εξειδικεύονται ενώ διαμορφώνονται και νέοι, οι οποίοι δίνουν έμφαση στην ποιότητα και στην εικόνα του δημόσιου χώρου με αύξηση της παρουσίας του φυσικού περιβάλλοντος, εφαρμόζουν τις αρχές της βιωσιμότητας, εισάγουν την έννοια της «συμπαγούς» πόλης, μιας πόλης ελκτικής, βιώσιμης, με φυσικά όρια, με τοπόσημα, με κόμβους και γειτονιές, αλλά συγχρόνως χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη μέσα από την καινοτομία και τις νέες τεχνολογίες. 

2. City branding ως στρατηγική ανάπτυξης της πόλης 
Στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, πόλεις και κράτη ανταγωνίζονται ολοένα και περισσότερο μεταξύ τους ως προς την προσέλκυση επενδύσεων, τουριστών, αλλά και ως προς τη θέση που καταλαμβάνουν στην εξαγωγή των προϊόντων τους. Οι πόλεις πρέπει να προσφέρουν δυνατότητες για επιχειρηματικότητα και επενδύσεις, υψηλή ποιότητα ζωής για τους κατοίκους, ώστε να προσελκύσουν ανθρώπους με υψηλά και εξειδικευμένα προσόντα, αλλά και αυθεντικές εμπειρίες για τους επισκέπτες, που θα τους κάνουν να θέλουν να επιστρέψουν. Ο απώτερος στόχος είναι να εξασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της οικονομίας τους. Σημαντικό εργαλείο για την επίτευξη του στόχου αυτού αποτελεί η στρατηγική του city branding ή αλλιώς η προώθηση της εικόνας της πόλης.  Πρόκειται για μια περίπλοκη και χρονοβόρα διαδικασία, γεγονός που οφείλεται στην ανάγκη υιοθέτησης ριζικών αλλαγών από τις χώρες ή τις πόλεις: κατασκευή και βελτίωση έργων υποδομής, παροχή βασικών υπηρεσιών, όπως περίθαλψη, παιδεία, ασφάλεια, καθώς και δημιουργία τόπων και χώρων έλξης. Ουσιαστικά ζητείται από τις χώρες-πόλεις, πέρα από ορισμένους αντικειμενικούς παράγοντες, να βελτιώσουν και την εικόνα τους (image), πράγμα που αποτελεί το σύνολο των ιδεών, των πεποιθήσεων και των εντυπώσεων που ο κόσμος έχει για αυτές (Deffner et al, 2005). 

2.1. Ανάλυση των στοιχείων της στρατηγικής του city branding 
Κάνοντας μια ανασκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας, οι επιστημονικές μελέτες και αναλύσεις ασχολούνται κυρίως με τρεις τομείς: 
τα στοιχεία του city branding, 
τις μετρήσεις του και 
τον αντίκτυπό του (Lucarrelli et al, 2011). 

Τα στοιχεία που απαρτίζουν το city branding και καθορίζουν τη χάραξη της στρατηγικής του είναι: 
• Ιστορικότητα και κληρονομιά: αφορά στην αναγέννηση της ιστορικής κληρονομιάς κάθε τόπου με επετείους, φεστιβάλ, αλλά και εθνικά ή τοπικά αφηγήματα. 
• Χωρικός σχεδιασμός και τεχνουργήματα: τοπόσημα, μουσεία, γέφυρες, περιοχές και κέντρα πόλεων, εικονική αρχιτεκτονική, έργα τέχνης κλπ. 
• Eκδηλώσεις και οι δραστηριότητες: πρόκειται για τα λεγόμενα mega events (Ολυμπιακοί αγώνες κ.α.), καλλιτεχνικά φεστιβάλ κ.α. 
• Θεσμοί, διαδικασίες και εμπλεκόμενοι φορείς: είναι ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία του city branding και αφορά σε όλους τους μηχανισμούς και τις λειτουργίες πίσω από την στρατηγική, όπως ο σχεδιασμός, το management, η διακυβέρνηση, οι συμμετοχικές διαδικασίες, οι εφαρμοζόμενες τακτικές και τεχνικές (π.χ. η καμπάνια του I Amsterdam). 
• Σύμβολα και η γραφιστική απεικόνιση: περιλαμβάνει brand logos, slogans κλπ. 
• Διαφήμιση, ΜΜΕ, κοινωνικά δίκτυα και ψηφιακά μέσα: websites, μπροσούρες και γενικώς όλα τα οπτικά και έντυπα μέσα διαφήμισης. 

Τα άρθρα που ασχολούνται με τις μετρήσεις του city branding αναφέρονται στις μεθόδους και τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται για να αξιολογηθεί-μετρηθεί ο αντίκτυπος του city branding. 
Οι κατηγορίες αξιολόγησης που συναντούνται στην βιβλιογραφία είναι: 
• Ποιοτικές μετρήσεις: πρόκειται για ερμηνευτικές μετρήσεις των παραπάνω στοιχείων του city branding, συνεντεύξεις, αναλύσεις δευτερογενών οικονομικών και στατιστικών δεδομένων, μελέτες που επικεντρώνονται σε μια κατηγορία εμπλεκομένων φορέων ατόμων (target groups), αφηγηματικές αναλύσεις, αλλά και εθνογραφικές μέθοδοι. 
• Ποσοτικές μετρήσεις: οι μετρήσεις αυτές βασίζονται σε διαφορετικούς τρόπους συλλογής δεδομένων, μέσω καταμετρήσεων και συνεντεύξεων. Η διαφορά των ποσοτικών μετρήσεων από των ποιοτικών είναι ο τρόπος ανάλυσης των δεδομένων. Για παράδειγμα καταγράφονται μελέτες που εκτελούν περιγραφικές αναλύσεις σε στοχευμένες συμπεριφορές και αντιλήψεις, με τη μορφή εικόνων, κειμένων, ή και πιο προχωρημένες στατιστικές τεχνικές (factor analysis, regression analysis κλπ). 
• Ταυτόχρονες ποιοτικές και ποσοτικές μετρήσεις: πρόκειται για τις μελέτες που χρησιμοποιούν και ποιοτικές και ποσοτικές μετρήσεις, όπως π.χ. συνδυασμό πρωτογενών δεδομένων και δευτερογενών στατιστικών, οικονομικών και δημογραφικών δεδομένων. 
Είναι αξιοσημείωτο ότι τα περισσότερα άρθρα βασίζονται σε case studies και στην πλειοψηφία τους εφαρμόζουν καθαρά ποιοτικές μετρήσεις. 

Όσον αφορά στον αντίκτυπο του city branding, αυτός εμφανίζεται να επηρεάζει τρεις κυρίως τομείς: 
• Εικόνα και ταυτότητα: παρόλο που υπάρχουν δεκάδες άρθρα που δίνουν διαφορετικούς ορισμούς στον όρο identity image- άλλοι δίνοντας βάση στην ταυτότητα και άλλοι στην εικόνα- σε γενικές γραμμές αφορά στις αντιλήψεις του city branding, την εικόνα της πόλης, την ταυτότητά της και την αίσθηση του τόπου από τους κατοίκους ή τους επισκέπτες. 
• Κοινωνία και πολιτική: αναφέρεται στα κοινωνικά, πολιτικά και πολιτιστικά αποτελέσματα της στρατηγικής του city branding. Τα περισσότερα άρθρα αναφέρονται στις αρνητικές επιπτώσεις, όπως για παράδειγμα ο κοινωνικός αποκλεισμός, αλλά άλλα σε θετικά, όπως π.χ. οι επιτυχημένες συμμετοχικές διαδικασίες που οδήγησαν σε ευρείες συναινέσεις.
• Οικονομία: βασίζεται κυρίως σε οικονομικούς δείκτες, όπως τα επίπεδα επενδύσεων, τα τουριστικά έσοδα, τη βελτίωση ή επιδείνωση των εισοδημάτων των κατοίκων. Στις πιο πρόσφατες μελέτες εισάγεται δυναμικά η έννοια του brand equity, η καθαρή αξία δηλαδή της εφαρμογής του city branding στην οικονομία.  

2.2. Μέθοδοι μέτρησης του brand equity 
Ο υψηλός ανταγωνισμός των πόλεων ως προς την προσέλκυση τουριστών, οδήγησε αναπόφευκτα στην ανάγκη αξιολόγησης της επιτυχίας ή αποτυχίας των στρατηγικών του city branding. 
Για το λόγο αυτό ο Διεθνής Οργανισμός Τουρισμού (UNWTO) στην αναφορά του το 2010 συνέστησε μια σειρά τυποποιημένων δεικτών αξιολόγησης των διεθνών προορισμών και από την πλευρά των παρόχων (τουριστικός προορισμός), αλλά και από την πλευρά της ζήτησης (επισκέπτες) (Zavattaro et al. 2015). 
Έτσι εισάγεται ο όρος του brand equity, με σκοπό την καταμέτρηση της αξίας και των δυνατοτήτων ενός συγκεκριμένου brand.  Ο όρος προέρχεται από την επιστήμη των οικονομικών και του marketing, πράγμα που δημιουργεί δυσκολίες ως προς την εφαρμογή του στον τομέα του city branding, καθώς πρόκειται για ένα περίπλοκο και πολυσύνθετο «φαινόμενο» με πολλές παραμέτρους και εμπλεκομένους. 
Για το λόγο αυτό μέχρι στιγμής δεν έχει δοθεί σαφής ορισμός του όρου city brand equity, αλλά έχουν καταγραφεί πολλές διαφορετικές οπτικές του: 
μία οπτική προέρχεται από το τεχνοκρατικό μάρκετινγκ και αναφέρεται στις ιδιότητες του brand equity, 
άλλη οπτική εμπνέεται από το μάρκετινγκ που προσανατολίζεται στον καταναλωτή και εστιάζει στις αποδόσεις του brand equity κάνοντας χρήση ποσοτικών μοντέλων αξιολόγησης, ενώ 
άλλη βασίζεται στο οικονομικό μοντέλο και εστιάζει αποκλειστικά στη νομισματική μέτρηση του brand equity (Lucarrelli et al, 2011).  

Είναι φανερό ότι οι παραπάνω οπτικές βασίζονται στην παραδοσιακή επιστήμη του μάρκετινγκ, αντιμετωπίζοντας την πόλη ως προϊόν και τον επισκέπτη ως καταναλωτή. Μολονότι έχουν γίνει προσπάθειες καταμέτρησης και των «υλικών» αλλά και των «άυλων» στοιχείων του city branding (Zenker, 2011, 2014), εξακολουθεί να υπάρχει κενό ως προς την ακριβή μέτρηση της καθαρής αξίας του, καθώς ο κοινωνικός αντίκτυπος, αλλά και η αντίληψη, ιδέα ή αίσθηση που δημιουργεί ένας τόπος στον κάτοικο ή τον επισκέπτη, είναι εξαιρετικά δύσκολο να καταγραφούν με όρους ποσοτικούς.  

3.  Περιπτώσεις εφαρμογής στρατηγικών city branding 
3.1. Η συνεργασία δημοσίου, ιδιωτικού τομέα και πολιτιστικών φορέων στη χάραξη και υλοποίηση στρατηγικής city branding: η περίπτωση του Liverpool, UK 
Κατά τις δεκαετίες 1980 και 1990 η πόλη του Liverpool χαρακτηριζόταν από απόλυτη παρακμή. Η αποβιομηχάνιση, η διακοπή κρατικής χρηματοδότησης, αλλά και οι επακόλουθες πολιτικές αναταράξεις οδήγησαν στη σταδιακή απόσυρση επενδύσεων και κεφαλαίων, τον «διωγμό» ανθρώπινου δυναμικού και συνεπώς την οικονομική και πολιτισμική του παρακμή. Ριζικές μεταρρυθμίσεις, ιδιωτικές επενδύσεις, όραμα και πολιτική αποφασιστικότητα κρίνονταν απαραίτητα για την επιβίωση της πόλης. Η απόφαση του 2003 να ανακηρυχθεί το Liverpool Ευρωπαϊκή Πολιτιστική Πρωτεύουσα του 2008 αποτέλεσε το έναυσμα για την επιστροφή στην ανάπτυξη.  Το Liverpool One αποτέλεσε μέσα στα επόμενα τέσσερα χρόνια την στρατηγική μάρκετινγκ και branding της πόλης με εξαιρετικά αποτελέσματα. Οι δημοτικές αρχές κατάφεραν να εξασφαλίσουν ιδιωτική χρηματοδότηση 1 δις λιρών για το μεγαλύτερο πρόγραμμα αστικής ανάπλασης που είχε δει η πόλη, το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά και η Ευρώπη ολόκληρη έως τότε. 

Ο σχεδιασμός είχε βασικό στόχο την αναζωογόνηση της εμπορικής δραστηριότητας του κέντρου, μέσω προγραμματισμού μικτών χρήσεων, αστικό σχεδιασμό φιλικό προς τα καταστήματα, αλλά και χρήση εικονικής αρχιτεκτονικής (Andersson, 2014). Συγχρόνως, η αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά κυρίως η εμπλοκή των κατοίκων σε όλα τα στάδια του σχεδιασμού και της υλοποίησης της στρατηγικής branding, μέσω του φορέα διαχείρισης (Liverpool Culture Company) αποτέλεσαν καθοριστικούς παράγοντες επιτυχίας του προγράμματος. Παράλληλες δράσεις, όπως η δημιουργία κέντρου έρευνας και διαχείρισης της επικοινωνιακής στρατηγικής μέσω των media, η αύξηση της ασφάλειας, της προσβασιμότητας και της καθαριότητας, συνετέλεσαν θετικά στην αποκατάσταση του brand name της πόλης του Liverpool. 

Τα αποτελέσματα ήταν θεαματικά: η πόλη μετακινήθηκε από την 13η στην 6η θέση των εμπορικότερων πόλεων, το καθαρό οικονομικό όφελος της πόλης άγγιξε το ποσό των 800 εκατομμυρίων λιρών, ενώ μέχρι το τέλος του 2008 την πόλη επισκέφτηκαν συνολικά 13 εκατομμύρια τουρίστες-καταναλωτές, από τους οποίους το 91% δήλωσαν ότι έχουν σκοπό να ξαναγυρίσουν (Daramola-Martin, 2009). 
Η αναγέννηση του Liverpool αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της σημασίας που διαδραματίζει η ταυτόχρονη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων πλευρών, κατά την χάραξη και υλοποίηση της στρατηγικής city branding, αποδεικνύοντας την πολυπλοκότητα του επιχειρήματος, αλλά και τα εντυπωσιακά αποτελέσματα της σωστής εφαρμογής του. 

3.2. Η προώθηση της αυθεντικότητας ως στρατηγική city branding: η περίπτωση της γειτονιάς Raval, Barcelona 
Τις τελευταίες δεκαετίες η Βαρκελώνη αποτέλεσε χαρακτηριστικό παράδειγμα επιτυχημένου μοντέλου αστικής αναγέννησης και place branding. Η ανάπλαση του κέντρου της πόλης και κυρίως της περιοχής Raval, αποδεικνύει τη σημασία της αυθεντικότητας, της μοναδικότητας και της δημιουργικότητας ως βασικά στοιχεία στη δημιουργία στρατηγικής city branding.  Η γειτονιά Raval, κατά τον 19ο αιώνα, αποτελούσε την έδρα πολλών βιομηχανικών εγκαταστάσεων προσελκύοντας έτσι εργατικό δυναμικό στην περιοχή. 
Κατά τις αρχές του 20ου αιώνα, οι εργατικοί αγώνες και οι κοινωνικοπολιτικοί ακτιβισμοί που ξεκίνησαν από την περιοχή, μετεξέλιξαν την γειτονιά σε περιοχή με έντονο αναρχικό και μποέμικο χαρακτήρα. Ο χαρακτήρας αυτός καταπολεμήθηκε βάναυσα από το καθεστώς του Φράνκο (1939-1975), μετατρέποντας την περιοχή σε γκέτο, με υψηλή εγκληματικότητα. Με την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας κατά τη δεκαετία του 1980, οι αρχές έβαλαν ως πρωταρχικό τους στόχο την αναζωογόνηση του κέντρου, με σκοπό να εξαλείψουν τα φαινόμενα εγκληματικότητας και τον στιγματισμό της περιοχής. Η αλλαγή του ονόματος από District V σε Raval ήταν το πρώτο αναγκαίο βήμα προς την κατεύθυνση αυτή.  Συγχρόνως προγραμματίστηκε η δημιουργία ενός cluster πολιτιστικών κέντρων, μουσείων και ινστιτούτων στην περιοχή (Museum of Contemporary Art, Center of Contemporary Culture in Barcelona, Arts and Design Promotion Institute, College of History and Geography, Film Archive of Catalonia), συνοδευόμενα από εμπορικά καταστήματα και καταστήματα αναψυχής. Οι νέες αυτές υποδομές όμως αντί να αλλάξουν τον χαρακτήρα της περιοχής, βασίστηκαν σε αυτόν χρησιμοποιώντας την μοναδικότητα και αυθεντικότητά του, δημιουργώντας έτσι το brand name του Raval. Η επαναφορά της μποέμικης ατμόσφαιρας, της πολυπολιτισμικότητας και του εναλλακτικού lifestyle προσέλκυσε καλλιτέχνες και δημιουργούς, που με τη σειρά τους ενίσχυσαν το brand name της περιοχής μέσω της λογοτεχνίας και του κινηματογράφου (Ulldemolins, 2013). Το γεγονός ότι η γειτονιά Raval και η αισθητική της ερχόταν σε αντίθεση με την αστική ανάπλαση της υπόλοιπης πόλης, η οποία βασίστηκε σε δραστικές παρεμβάσεις και στην εικονική αρχιτεκτονική του Gaudi, προσέλκυσε έναν εξαιρετικά υψηλό αριθμό επισκεπτών, αυξάνοντας τον αριθμό αφίξεων τουριστών από 2,4 εκατομμύρια σε 7,13 το 2011 (Turisme de Barcelona, 2012). 

Παρόλο που κάθε αστική επέμβαση δημιουργεί αναπόφευκτα ζητήματα κοινωνικού αποκλεισμού (Neuts et al, 2013), είναι γεγονός ότι η αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και της αυθεντικότητας της περιοχής και η αποφυγή της ομογενοποίησης και τυποποίησής της, αποτέλεσαν καθοριστικούς παράγοντες στην επιτυχία της στρατηγικής branding της Βαρκελώνης, με πολλαπλά οικονομικά και κοινωνικά οφέλη. 

4. City branding και τουρισμός 
Ο σχεδιασμός που στοχεύει στην ελκτικότητα της πόλης στο πλαίσιο της γενικότερης οργάνωσής της είναι άμεσα συνδεδεμένος και με τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος προώθησης της καινοτομίας και της δημιουργικότητας, παράλληλα όμως και με την ανάπτυξή τους, την προβολή τους, την αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της επισκεψιμότητάς τους. 
Σύμφωνα με την Έκθεση του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Χωροταξίας (ESPON, URBACT), οι πολιτικές για την τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη δεν μπορούν να στηρίζονται μόνο στην παροχή «σκληρών» υποδομών, αλλά στη δημιουργία περιβάλλοντος καινοτομίας μέσα από «άϋλες» υποδομές, στους ανθρώπινους, περιβαλλοντικούς και πολιτιστικούς πόρους μιας περιοχής (Palmer/Rae Associates, 2004). 
Κινητήριες δυνάμεις της ανταγωνιστικότητας και της βιώσιμης ανάπτυξης σήμερα θεωρούνται η ποιότητα ζωής, το φυσικό περιβάλλον, η κοινωνική αλληλεγγύη, οι πολιτιστικές δραστηριότητες και υπηρεσίες και η ευρεία συμμετοχή σ’ αυτές, ιδίως για ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες, η προστασία και ευρηματική ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, η δημιουργία «πολιτιστικών συμπλεγμάτων» (clusters). 
Τέτοια συμπλέγματα δημιουργικών δραστηριοτήτων με έμφαση τον πολιτισμό έχουν λειτουργήσει θετικά ως προς την προσέλκυση τουριστών στις πόλεις, την αύξηση των θέσεων εργασίας και τον περιορισμό του κοινωνικού αποκλεισμού με τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων. 
Οι επεμβάσεις αστικής ανάπλασης και ο φυσικός σχεδιασμός σε αστική κλίμακα συντέλεσαν στη διάσωση των πολιτιστικών πόρων και της πολιτιστικής κληρονομιάς καθώς και στη βιωσιμότητα των τοπικών κοινωνιών. Ο ονομαζόμενος «έξυπνος» τουρισμός λειτουργεί παράλληλα με την «έξυπνη» δημόσια διοίκηση και διακυβέρνηση η οποία χαρακτηρίζεται από την ευρεία κοινωνική συμμετοχή, τις εταιρικές σχέσεις και την ενεργοποίηση των τοπικών κοινωνιών 
Τα πολιτιστικά αγαθά είναι εκείνα τα καταναλωτικά αγαθά τα οποία περιλαμβάνουν ιδέες, σύμβολα και τρόπους ζωής, ενώ οι πολιτιστικές υπηρεσίες αποσκοπούν στην ικανοποίηση πολιτιστικών ενδιαφερόντων ή αναγκών (UNESCO 2000). Ο τουρισμός αυτής της μορφής σχετίζεται άμεσα και με την αειφόρο τουριστική ανάπτυξη, τον οικονομικά βιώσιμο δηλαδή τουρισμό, ο οποίος δεν καταστρέφει τους πόρους από τους οποίους εξαρτάται το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον του τόπου υποδοχής (Russo A., van de Borg, J., 2002) και υπερβαίνοντας τις παραδοσιακές μορφές του τουρισμού αναψυχής, έχει ως στόχο, μέσα από την επισκεψιμότητα του τόπου, την προβολή και ανάδειξη των πολιτισμικών στοιχείων και αξιών του. Στο σύγχρονο τουρισμό, ο οποίος καλείται και «νέος τουρισμός», το προσφερόμενο προϊόν δεν είναι οι κλασσικές υπηρεσίες διανυκτέρευσης, εστίασης κλπ, αλλά το βίωμα μιας ολοκληρωμένης εμπειρίας που σχετίζεται άμεσα με την παραγωγή πολιτισμού. 
Στο νέο αυτό πρότυπο, το θέση της τουριστικής επιχείρησης καταλαμβάνει η ίδια η περιοχή που αποτελεί τον τουριστικό προορισμό (Skayannis, P. Stamboulis, G., 2003). Για να πραγματοποιηθεί και να βιωθεί η εμπειρία απαιτείται η δημιουργία ενός «μύθου», μιας «αφήγησης» για τον τόπο, κάτι που δεν είναι υλική παραγωγή και μάλιστα ατομική, αλλά μια συλλογική διαδικασία στηριγμένη στη γνώση, στη μαθησιακή αλληλεπίδραση, σε θρησκευτικές επιρροές. Οι συμμετέχοντες είναι πολλοί, από τους τουριστικούς και διάφορους «ενδιάμεσους» παράγοντες, μέχρι τους τοπικούς φορείς, τις αρχές και πιθανόν διάφορες άλλες συλλογικότητες και κοινωνικές ομάδες. Καθοριστικές είναι και οι επιδράσεις που έχουν ως αφετηρία νέου τύπου δραστηριότητες, που σχετίζονται με τις νέες τεχνολογίες, την καινοτομία τις σύγχρονες μορφές διακυβέρνησης (Ghilardi, L., 2005). 
Σημαντικό στοιχείο για την αναγνωρισιμότητα της πόλης αποτελεί το branding τόπου το οποίο αναφέρεται σε πολιτικές που έχουν ως στόχο τον καθορισμό μιας ανταγωνιστικής, ρεαλιστικής, και ελκυστικής στρατηγικής προοπτικής για τον τόπο που υλοποιείται με ενέργειες που συνδέονται με τον τουρισμό και τον πολιτισμό (Anholt, 2008). Υπάρχει δηλαδή μια άμεση συσχέτιση μεταξύ της πολιτισμικής  διάστασης της πόλης, σε χωρικό και α-χωρικό επίπεδο και του branding τόπου και προορισμού. 
Ο τουρισμός και σε συνάρτηση με αυτόν το branding προορισμού, αποτελούν ένα μέρος της συλλογικής εικόνας του τόπου. Στο πλαίσιο αυτό ο πολιτισμός προβάλει τον τόπο, διαμορφώνει την εικόνα του και του προσδίδει μια συγκεκριμένη ποιότητα (Κλάδου Σ., Κεχαγιάς Γ., 2012). 
Η εικόνα του τόπου όπως αυτή διαμορφώνεται από το place branding στη βάση συγκεκριμένων στρατηγικών, είναι άμεσα συνυφασμένη αλλά όχι ταυτόσημη με την ταυτότητα του τόπου. 
Ως ταυτότητα του τόπου εννοούμε την ιδιαιτερότητά του και τη διαφοροποίησή του, τί δηλαδή είναι αυτό που κάνει τον τόπο να έχει τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και να είναι μοναδικός. 
Είναι χαρακτηριστικό ότι ένας τόπος είναι ελκυστικός όταν η εικόνα που έχουμε δημιουργήσει στο μυαλό μας γι’ αυτόν έχει θετικά χαρακτηριστικά. 
Υπάρχει όμως και μια ακόμη προϋπόθεση: το place branding οφείλει να τοποθετήσει τους ανθρώπους στο κέντρο του συγκεκριμένου τόπου, να πετύχει τη συμμετοχή των κατοίκων στις διαδικασίες λειτουργίας του, αλλά και να μη ξεχνάει ότι απώτερος στόχος είναι η ποιότητα που προσφέρει στον κάτοικο και στον επισκέπτη, ο πολιτισμός που παράγει και η βελτίωση της ζωής των κατοίκων του (Moilanen, T.J.M., Rainisto, S., 2009), (Καλαντίδης A., 2012). 
Σε επίπεδο στρατηγικής προτείνονται ολοκληρωμένα επιχειρησιακά προγράμματα που θα στοχεύουν στην προώθηση των πολιτιστικών αξιών της πόλης, ενώ σε επίπεδο branding τόπου, προτείνονται κατάλληλες στρατηγικές από πλευράς τοπικών φορέων με την ανάπτυξη κατάλληλων εργαλείων τα οποία θα βοηθήσουν στην αξιολόγηση των πολιτισμικών αξιών της πόλης στη διαδικασία δημιουργίας brand προορισμού (Anholt, S. 2007). 
Σε προτεραιότητα μπαίνουν η έξυπνη εξειδίκευση μέσω καινοτομίας (Smart Specialization Strategy) ώστε η πόλη να αποκτήσει χωρική ταυτότητα (place branding), ενώ σε ότι αφορά στις πολιτικές είναι απαραίτητη να υπάρχει μια συνολική ολοκληρωμένη πρόταση ανάπτυξης η οποία θα καταλήγει σε μια συμπαγή πρόταση χρηματοδότησης, ενώ είναι απαίτηση και κανονισμός των διαρθρωτικών κοινοτικών ταμείων η αρχή της εταιρικής σχέσης, όπου για κάθε έργο ή δράση θα συνεργάζονται περισσότεροι φορείς υλοποίησης, τοπική αυτοδιοίκηση, σύλλογοι, τοπική αγορά, ώστε να καταστεί δυνατή η ένταξη των δράσεων στη ΣΕΣ (Συμφωνία Εταιρικής Σχέσης) των νέων ΕΣΠΑ 2014-2020. 

Στο πλαίσιο αυτό είναι βασικό να γίνουν προσπάθειες, αντλώντας ιδέες από τον ευρωπαϊκό χώρο επιδιώκοντας λύσεις στις προκλήσεις σε ότι αφορά στο δημόσιο χώρο και στις υπηρεσίες που αυτός προσφέρει, με τη χρησιμοποίηση περισσότερο ανοιχτών διαδικασιών, ευέλικτο κρατικό μηχανισμό, ανοιχτές διαδικασίες, συνδυάζοντας πιο αποτελεσματικά τις δημόσιες δαπάνες με στόχο την παροχή καλύτερων παροχών στους πολίτες και επισκέπτες, επιταχύνοντας έτσι την καινοτομία και την προβολή των πολεοδομικών και πολιτισμικών στοιχείων της πόλης με εφαρμογές «έξυπνης» διαχείρισης, όπως χρησιμοποίηση ψηφιακών μέσων και εργαλείων (π.χ. για την παρουσίαση και προβολή των πολιτισμικών στοιχείων της πόλης, ψηφιοποίηση μουσειακού υλικού, αρχείων συλλογών κ.λπ.). 

4.1. Δείκτες ιεράρχησης τουριστικών δυναμικών 
Η θέση της Ελλάδας ως προς την ελκτικότητά της σε επίπεδο τουριστικής κίνησης, κατέχει μία ξεχωριστή θέση σε ευρωπαϊκό και σε παγκόσμιο επίπεδο. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού του ΟΗΕ, το 2012 και το 2013 η Ελλάδα καταλαμβάνει τη 10η θέση μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών σε ότι αφορά στον αριθμό αφίξεων τουριστών (17.9 εκ.), με 1η τη Γαλλία (84.7 εκ.) και 2η την Ισπανία (60.7 εκ.) και τη 17η στο σύνολο του κόσμου (με 1η πάλι τη Γαλλία και 2η τις Η.Π.Α.) (πίνακας αρ. 1).  


Αν όμως επιχειρήσουμε να δημιουργήσουμε μία σειρά δεικτών που λαμβάνουν υπόψη τους τα άμεσα οικονομικά οφέλη από τον τουρισμό, όπως τις τουριστικές εισπράξεις, συνολικές και κατά κεφαλή καθώς και τα έσοδα σε συνάρτηση με το ΑΕΠ της κάθε χώρας, όπως επίσης και την έκταση της κάθε χώρας, τότε η παραπάνω εικόνα διαφοροποιείται. 
Σε ότι αφορά στις εισπράξεις μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, πρώτη στην κατάταξη το 2013 βρίσκεται η Ισπανία με 50.36 δις ευρώ (12.4% των συνολικών εισπράξεων), δεύτερη η Γαλλία με μικρή διαφορά (47.76 δις €, 11.5%) και Τρίτη η Ιταλία (36.59 δις €, 9%).
Η Ελλάδα, μεταξύ των δέκα πρώτων χωρών στην κατάταξη, καταλαμβάνει τη 8η θέση (13.27. δις €, 3.3%).  
Σε ότι αφορά στις εισπράξεις ανά είσοδο στη χώρα, η εικόνα ως προς την κατάταξη των χωρών ανατρέπεται. 
Πρώτη χώρα μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών με 1090.21 € ανά άφιξη είναι η Γερμανία και δεύτερο το Ηνωμένο Βασίλειο με περίπου το ίδιο ποσό (1084.13 €), η Ισπανία και η Ιταλία καταλαμβάνουν την 3η και 4η θέση με ποσά 829.62 € και 767.12€ αντίστοιχα, η Ελλάδα βρίσκεται στην 5η θέση (741.61 €), ενώ η Γαλλία με τον μεγαλύτερο αριθμό αφίξεων τουριστών κατέχει την 8η θέση με 552.04 € ανά άφιξη. 
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι εισπράξεις από τον τουρισμό ως μέρος του συνολικού ΑΕΠ (εισπράξεις ανά 1000$ του ΑΕΠ, στοιχεία 2005) της κάθε χώρας όπου στην περίπτωση της Ελλάδας φαίνεται η πολύ σημαντική θέση που κατέχει ο κλάδος του τουρισμού στην ανάπτυξη της χώρας. 
Συγκεκριμένα, η Ελλάδα βρίσκεται στη 2η θέση μετά την Αυστρία με 60.82$, ενώ η Γαλλία και η Ισπανία καταλαμβάνουν την 6η και 3η θέση με 19.83$ και 47.09$ αντίστοιχα (πίνακας αρ.2). 
  

Τέλος, σε ότι αφορά στο δείκτη που λαμβάνει υπόψη του την έκταση της κάθε χώρας (Wikipedia, 2013), η ιεράρχηση αλλάζει και πάλι μορφή και η Ελλάδα ανεβαίνει στην 4η θέση σε ευρωπαϊκό επίπεδο (135.67 αφίξεις/klm2) και στην 6 η σε παγκόσμιο. Η Γαλλία στους παραπάνω πίνακες κατέχει την 3η θέση στην Ευρώπη με 155.71 αφίξεις/klm2 (1η η Αυστρία και 2η η Ιταλία) χωρίς να υπολογίζονται τα υπερπόντια εδάφη της και την 4η παγκοσμίως (UNWTO, 2013). 

Τα συμπεράσματα από τα παραπάνω συγκριτικά στοιχεία είναι πραγματικά ενδιαφέροντα ως προς την περεταίρω σημασία που πρέπει να δοθεί στην ανάπτυξη του τουρισμού. 

4.2. Η ελληνική περίπτωση 
Με βάση τις εμπειρίες του παρελθόντος, έχει αποδειχθεί ότι στην Ελλάδα το περιβάλλον με την ευρύτερη έννοια του όρου και η τουριστική ανάπτυξη συνθέτουν μία αυτοκαταστροφική σχέση πού δρα αμφίδρομα. Η ανάπτυξη του τουρισμού εξαρτάται από το περιβάλλον το οποίο όμως τις περισσότερες φορές το επηρεάζει αρνητικά, με αποτέλεσμα την υποβάθμισή του.  Χαρακτηριστικό στοιχείο όλων των αναπτυξιακών προγραμμάτων  από το 1960 και μετά και μέχρι τη δεκαετία του 1980, η άρνηση να δώσουν στον τουρισμό τον έντονα  αναπτυξιακό ρόλο του που του άρμοζε. 
Ο τουρισμός υπεισέρχεται ουσιαστικά στα πενταετή προγράμματα ανάπτυξης με το πενταετές της πενταετίας 1988-1992. Η τουριστική πολιτική γίνεται συγκεκριμένη και θέτει σαν στόχους την ανακατανομή της τουριστικής  ζήτησης  και προσφοράς σε περιφερειακή βάση, την ανάσχεση της ανάπτυξης στις τουριστικά κορεσμένες περιοχές, την παροχή κινήτρων για ανάπτυξη πόλων τουριστικής έλξης, και τέλος την αναβάθμιση των προσφερομένων υπηρεσιών.  Η τουριστική ανάπτυξη και σαν τουρισμός γενικά αλλά και σαν χωροθέτηση της συγκεκριμένης λειτουργίας επηρεάστηκε σημαντικά από την πολιτική των κινήτρων  που εφάρμοσαν οι εκάστοτε κυβερνήσεις. 
Παράλληλα όμως δεν πραγματοποιήθηκαν  οι δημόσιες επενδύσεις για έργα υποδομής και δεν  δημιουργήθηκαν έγκαιρα εκείνα τα νομοθετικά πλαίσια που θα διασφάλιζαν μια τουριστική ανάπτυξη απαλλαγμένη από τόσα προβλήματα  που υποβαθμίζουν το ίδιο το τουριστικό προϊόν. 
Σε ότι αφορά στην ίδια την πόλη και στις δυνατότητες ελκτικότητας που παρέχει, τα προβλήματα είναι συσσωρευμένα και είναι αυτονόητο ότι σε κάθε ευκαιρία αντανακλώνται στο άμεσο αστικό της περιβάλλον, στο αρχιτεκτονικό και φυσικό τοπίο που μας περιβάλλει και που καθημερινά βιώνουμε. 

Η εικόνα της αρνητική σε όλες τις κλίμακες: περιορισμένη υγιής πολεοδομική πρακτική, ομοιόμορφη και απρόσωπη αρχιτεκτονική για τους πολλούς, εστίαση σε μεμονωμένες επεμβάσεις, σε περιορισμένες περιοχές, ενώ το μεγαλύτερο τμήμα της πόλης παραμένει υποβαθμισμένο και προβληματικό ως προς τις συνθήκες διαβίωσης, ενώ πολιτισμικά στοιχεία έχουν καταστραφεί ή παραμένουν ανεκμετάλλευτα χωρίς δυνατότητες προβολής. 
Η αστική συσσώρευση αμείλικτα δημιούργησε όλα τα γνωστά πολεοδομικά προβλήματα, όξυνε τις κοινωνικές διαφορές, υποβάθμισε την ποιότητα κατοίκησης, είχε παρενέργειες στον πολιτισμό, επέφερε τη δημογραφική ύφεση. Η μεγιστοποίηση των τουριστικών δυνατοτήτων πρέπει να είναι ποιοτική και όχι ποσοτική και πρέπει να στοχεύει στη σταθερά θετική μεταβολή της ελκτικότητας της πόλης. 
Μετά από τις πρόσφατες εμπειρίες οικονομικής κρίσης, η αύξηση της τουριστικής κίνησης δεν πρέπει να μας οδηγήσει στις γνωστές νοοτροπίες εκμετάλλευσης. Απαιτείται χάραξη μακροπρόθεσμης στρατηγικής, εκπαίδευση και επικοινωνία, δημιουργία αξόνων πολιτικής πολιτισμού με συγκεκριμένους στόχους. Και όταν λέμε πολιτισμό δεν εννοούμε φυσικά μόνο τον αρχαίο, αλλά την παραγωγή σύγχρονου καινοτόμου και ποιοτικού πολιτισμού, αξιοποιώντας τον ιστορικό και φυσικό πλούτο της χώρας.  Γεγονός είναι ότι η Ελλάδα στηρίζει την επισκεψιμότητά της στον παραθαλάσσιο τουρισμό ενώ σε μικρότερο βαθμό προσελκύει επισκέπτες στις υπόλοιπες πόλεις εκτός από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη ενώ έχει ελάχιστα αξιοποιήσει τις δυνατότητές της σε ότι αφορά στον ορεινό τουρισμό. Βασικό είναι η κατάρτιση ενός στρατηγικού σχεδίου τουριστικής ανάπτυξης των πόλεων, με στόχο την εξάλειψη των λειτουργικών προβλημάτων που μειώνουν την ελκτικότητά τους και την εκμετάλλευση των πλεονεκτημάτων, τον επαναπροσδιορισμό της εμπορικής τουριστικής πολιτικής, την αναβάθμιση των τουριστικών παροχών με τη δημιουργία νέων καινοτόμων προϊόντων. Παράλληλα, η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου στο σύνολο της χρονιάς με την ανάδειξη νέων τουριστικών προορισμών και η προσέλκυση επισκεπτών και σε μικρότερες πόλεις, εκτός από το γενικότερο θετικό αντίκτυπο θα συμβάλλει και στην ενίσχυση των τοπικών οικονομιών. Η ανάγκη χάραξης στρατηγικής branding σε εθνικό, αλλά και τοπικό επίπεδο κρίνεται παραπάνω από απαραίτητη, με πρωταρχικό στόχο την αλλαγή του αρνητικού κλίματος της «χρεοκοπημένης Ελλάδας» σε ένα brand name που θα αντιπροσωπεύει όλα όσα ο τόπος αυτός πρεσβεύει και μπορεί να προσφέρει.   

Βιβλιογραφία Ξενόγλωσση 
  • Anastassiadis A., Chatzicocoli S., 2012. Greek urban center into a framework of the new sustainable urbanism, Proceedings of the 3rd Congress of Urban and Regional Planning, Volos 27-30 September 2012.  
  • Andersson, I., 2014. Beyond “Guggenheiming”: From flagship buildings to flagship space in Sweden, Norsk Geografisk Tidsskrift- Norwegian Journal of Geography, 68:4, 228-237. 
  • Anholt, S., 2008. Competitive Identity: A new model for the brand management of nations, cities and regions, Policy and Practice, Issue 18. 
  • Arvanitaki, A., 1994. Regional/Urban Planning and Culture, Conclusions of Workshop 2 at the Conference, Culture, building stone of Europe 2002, Athens 3-5/6/1994. 
  • Ashworth, G. and Voogd, H., 1994. Marketing of tourism places: What are we doing?, Journal of International Consumer Marketing 6 (3/4): 5 – 19. 
  • Bianchini, F., 1994. Remaking European cities: the role of cultural policies, in Parkinson M., 
  • Bianchini, F. (ed), Cultural policy and Urban regeneration, Manchester, University Press. Castells, M., 1989. The informational city, Information Technology, Economic Restructuring and the urban-regional process, Oxford, Blackwell Publishers ltd.. 
  • Daramola-Martin, A., 2009. Liverpool One and the transformationof a city: Place branding, marketing and the catalytic effects of regeneration and cultureon repositioning Liverpool, Place Branding and Public Diplomacy Vol.5, 4, 301-311, Palgrave Macmillan. 
  • Deffner, A., Liouris, C., 2005. City Marketing: a significant planning tool for Urban Development in a globalised economy, 45th Congress of the European Regional Science Association. Delladetsima P., 1994. Development rhetoric and the notion of City Culture in Europe paper presented at the Conference Culture, building stone of Europe 2002/Workshop 2 at the Conference Culture, building stone of Europe 2002, Athens. 
  • Ghilardi, L., 2005. Culture at the centre: Cultural planning, a strategic approach to successful and sustainable community-based regeneration in Scotland, Noema research and Planning Ltd, London. 
  • Hankinson, G., 2009. Managing destination brands: Establishing a theoretical foundation, Journal of Marketing Management 25 (1/2): 97 – 115. 
  • Harvey, D., 1993. Social Justice, Postmodernism and the City, International Journal of Urban and Regional Research. 
  • Ingallina P., 2001. Le projet urbain, coll. Que sais-je ?, PUF, Paris. 
  • Jacobsen, B.P., 2009. Investor-based place brand equity: a theoretical framework, Journal of Place Management and Development, Vol. 2 No. 1, pp. 70-84. 
  • Kotler P., Asplund C., Rein I. and Haider H.D. 1999. Marketing Places Europe: Attracting Investments, Industries and Visitors to European Cities, Communities, Regions and Nations, Harlow, Financial Times Prentice Hall. 
  • Lefebvre H., 1972. Le droit à la Ville, Paris, Seuil. Lucarelli, A., 2012. Unraveling the complexity of “city brand equity”: a three-dimensional framework, Journal of Place Management and Development, Vol. 5 Iss 3 pp. 231 – 252. 
  • Moilanen, T.J.M., Rainisto, S., 2009. How to Brand Nations Cities and Destinations, A Planning Book for Place Branding, Palgrave-Macmillan. 
  • Neuts, B., Devos, T., Dirckx, T., 2013. Turning off the red lights: Entrepreneurial urban strategies in ‘De Walle’ Amsterdam, Applied Geography 49 (2014) 37-44, Elsevier Ltd. 
  • Palmer R./RAE Associates, 2004. European Cities and Capitals of Culture, Paris I, Report for the EU. 
  • Russo A., van de Borg, J., 2002. Planning considerations for cultural tourism: a case study of four European cities, Tourist Management 23, 631-637, Pergamon. 
  • Skayannis, P. Stamboulis, G., 2003. Innovation in tourism, technology and institutions, in Culture and Regional economic development in Europe, University of Thessaly press, Volos. United Nations World Tourism Organization (UNWTO), 2013. 
  • Ulldemolins, J. R., 2015. Culture and authenticity in urban regeneration processes: Place branding in central Barcelona, Urban Studies Journal Limited 2014. Wikipedia, 2013. Countries areas. 
  • Zavattaro, S. M., Daspit, J. J. and Adams, F. G., 2015. Assessing managerial methods for evaluating place brand equity: A qualitative investigation, Tourism Management 47: 11-21. 
  • Zenker, S. (2011), “How to catch a city? The concept and measurement of place brands”, Journal of Place Management and Development, Vol. 4 No. 1, pp. 40-52. 
  • Zenker, S. (2014), “Measuring place brand equity withvthe advanced Brand Concept Map (aBCM) method”, Place Branding and Public Diplomacy Vol. 10, 2, 158–166. 


Ελληνόγλωσση 
  • Αμούργης Σ., 2014. Πώς μπορούν να γίνουν βιώσιμες οι πόλεις, δημοσίευση εφημερίδα Το Βήμα, Νέες Εποχές. 
  • Αναστασιάδης Α., Ασήμος Π., Σταθακόπουλος Π., 2012. Οι αστικές αναπλάσεις ως εργαλείο ανάπτυξης στα πλαίσια της έννοιας της συμπαγούς πόλης, Πρακτικά 3ου Πανελληνίου Συνεδρίου Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Βόλος 27-30 Σεπτεμβρίου 2012. 
  • Γιανναράς Χ., 2014. Η ελληνικότητα ως ποιότητα και ως ντροπή, εκδ. Ιανός, Αθήνα. 
  • Καλαντίδης Α., 2012. Place Branding, αρχές και παραδείγματα, Διαδικτυακός τόπος: localit.gr. 
  • Κλάδου Σ., Κεχαγιάς Γ., 2012. Αξιολόγηση προορισμών: η σημασία των πολιτιστικών χαρακτηριστικών του προορισμού, Πόλεις και πολιτικές: για την ανταγωνιστική ταυτότητα των πόλεων, Διαδικτυακός τόπος: CityBranding.gr. 
  • Μάρκαρης Π., 2011. Περαίωση, εκδ. Γαβριηλίδη, Αθήνα. 
  • Σταθακόπουλος Π., κ.ά., 1983. Αναγνώριση αστικού κέντρου: Λειτουργίες κέντρου. Δελτίο Αρχιτεκτόνων, Ν. 17, Αθήνα.  
↧
↧

Συνεχίζουν την προσπάθειά τους οι "Ψηφιακές Πόλεις Κεντρικής Ελλάδας"

October 6, 2015, 10:26 pm
$
0
0
Τα νέα δεδομένα που υφίστανται και τον τρόπο με τον οποίο θα συνεχιστούν οι «Ψηφιακές Πόλεις Κεντρικής Ελλάδας» συζήτησαν στο Δημαρχείο Τρικκαίων, εκπρόσωποι 8 Δήμων της χώρας. 
Η σύμπραξη ξεκίνησε πριν 10 χρόνια, ως προσπάθεια των Δήμων της κεντρικής Ελλάδας, με επικεφαλής τον Δήμο Τρικκαίων, για την υλοποίηση έργων ψηφιακής τεχνολογίας. Τα νέα δεδομένα στην οικονομία, η κατάσταση με τις αλλαγές στην Αυτοδιοίκηση, αλλά και η εν γένει νέα εποχή σε κάθε τομέα, έκαναν επιτακτική τη συζήτηση για το μέλλον της σύμπραξης. 
Η συνάντηση ξεκίνησε με εισήγηση για την κατάσταση σε επίπεδο ολοκληρωμένων ή υπό εξέλιξη έργων, καθώς και με τον οικονομικό απολογισμό. Τέθηκαν ερωτήματα για όλα τα ζητήματα που αφορούν σε παλαιότερες εκκρεμότητες, για τις πιθανότητες συνέχισης της σύμπραξης, για τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να βελτιωθεί το επίπεδο των σχέσεων με τα κοινοτικά προγράμματα κ.α. Ουσιαστικά, επρόκειτο για την πρώτη μετά από καιρό συνάντηση για ένα χρήσιμο «εργαλείο» τεχνολογικής ανάπτυξης για 10 Δήμους της χώρας στην κεντρική – ηπειρωτική Ελλάδα, που μπορεί να αξιοποιήσει όλα τα νέα δεδομένα. 

Η πρώτη αυτή συνάντηση είχε και χαρακτήρα ενημέρωσης, η οποία θα συνεχιστεί το αμέσως επόμενο διάστημα. Αφού συζητηθούν ειδικότερα θέματα οικονομικής φύσης και τεχνικής συνδρομής, θα απευθυνθεί νέα πρόσκληση προς όλους τους εταίρους, προκειμένου στα τέλη Οκτωβρίου να γίνει η ουσιαστική συζήτηση για τον τρόπο με τον οποίο θα κινηθεί η σύμπραξη. 
Ως προς τα της εκπροσώπησης και της διοίκησης, αποφασίστηκε να συγκροτηθεί νέο ΔΣ, καθώς πρόεδρος παρέμενε ο τέως Δήμαρχος Τρικκαίων κ. Χρήστος Λάππας. Στην προεδρία πλέον θα βρίσκεται ο κ. Δημήτρης Παπαστεργίου, με μέλη του ΔΣ τους Δημάρχους των άλλων 9 πόλεων, ενώ το ΔΣ θα συμπληρωθεί από στελέχη της εταιρίας. 
Κοινή πεποίθηση, πάντως, ήταν, εκτός από την οικονομική τακτοποίηση εκκρεμοτήτων, η ενίσχυση της λειτουργίας των «Ψηφιακών Πόλεων» προς όφελος των πολιτών, όπως συνέβη με τα προγράμματα τηλεϊατρικής.
Παρέστησαν οι:
Δήμος Τρικκαίων: Δήμαρχος κ. Δημήτρης Παπαστεργίου, πρόεδρος e-trikala ΑΕ κ. Χριστόφορος Ρόμπος
Δήμος Καρδίτσας: Δήμαρχος κ. Φώτης Αλεξάκος
Δήμος Βόλου: Αντιδήμαρχος Προγραμματισμού και Ανάπτυξης κ. Αρης Σαβάκης
Δήμος Λαρισαίων: Αντιδήμαρχος Προγραμματισμού κ. Γιώργος Σούλτης, Προϊστάμενος Δ/νσης Επιχειρησιακού Σχεδιασμού κ. Αριστοτέλης Κωστούλας
Δήμος Κοζάνης: Δήμαρχος κ. Λευτέρης Ιωαννίδης
Δήμος Λαμιέων: Δήμαρχος κ. Νίκοε Σταυρογιάννης
Δήμος Βέροιας, Αντιδήμαρχος Πρόνοιας κ. Θεόφιλος Κορωνάς, Αντιδήμαρχος Οικονομικών κ. Στέλιος Ασλάνογλου
Δήμο Γρεβενών: Δήμαρχος κ. Γιώργος Δασταμάνης, Αντιδήμαρχος Περιβάλλοντος κ. Χρήστος Τριγώνης.

↧

Μηχανισμοί υποστήριξης ανοικτής καινοτομίας και συνεργατικών επιχειρηματικών μοντέλων: η περίπτωση του ‘Wines of Athens’

October 7, 2015, 10:00 pm
$
0
0
#ΑΝΤΩΝIΟΣ ΑΓΓΕΛΑΚΗΣ ,Διδάκτορας Τεχνολογικής Πολιτικής & Καινοτομίας, Στέλεχος ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ 

1. Εισαγωγή  
Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι να εξετάσει και να παρουσιάσει θεωρητικές και εμπειρικές προσεγγίσεις και πρακτικές στο πεδίο της ανάδυσης και ανάπτυξης συνεργατικών σχηματισμών και επιχειρηματικών δικτύων με χαρακτήρα «ανοικτής καινοτομίας». 
Ταυτόχρονα, επιδίωξη του άρθρου είναι να αναγνωρίσει τις βασικές προϋποθέσεις και συντελεστές σχεδιασμού και υλοποίησης μιας ολοκληρωμένης πολιτικής για την ενίσχυση συνεργατικών επιχειρηματικών σχημάτων, ως προς τη διάσταση της καινοτομικής ικανότητας και εξωστρέφειας τους.  
Σε θεωρητικό επίπεδο, το παρόν άρθρο εξετάζει προσεγγίσεις για την δόμηση και ανάπτυξη συνεργατικών σχηματισμών, όπως αυτή συνδέεται με θέματα καινοτομίας καθώς και αστικής και περιφερειακής ανάπτυξης.Παράλληλα, σε ένα συμπληρωματικό θεωρητικό πλαίσιο λαμβάνονται υπόψιν σύγχρονες προσεγγίσεις εξέτασης τάσεων και πρακτικών «ανοικτής καινοτομίας» που αναπτύσσονται τα τελευταία χρόνια σε διεθνές επίπεδο καθώς και διοράσεις από θεωρίες και τεχνικές ανάπτυξης σύγχρονων επιχειρηματικών μοντέλων.  
Εν συνεχεία, παρουσιάζονται τα βασικά σημεία του μηχανισμού υποστήριξης που έχει αναπτυχθεί, τα τελευταία έτη, από το Ινστιτούτο Μικρών Επιχειρήσεων της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδας (ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ). Όπως περιγράφεται αναλυτικά, στο πλαίσιο του μηχανισμού υποστήριξης καινοτομίας του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, περιλαμβάνεται η παροχή υπηρεσιών πεδίου [innovation support services] με στόχευση την υποστήριξη της επιχειρηματικής καινοτομικής ικανότητας των μικρών επιχειρήσεων.  Πιο πρόσφατα, τα τελευταία τρία έτη, ενσωματώνεται ένα δομημένο σύστημα υποστήριξης συνεργατικών σχημάτων με χαρακτηριστικά συλλογικής και δυναμικής μάθησης [collective and interactive learning], προ-δραστικής διαμεσολάβησης [pro-active brokering] και αυτοδύναμης ενεργοποίησης [bottom-up] που αποσκοπεί στην ενθάρρυνση, την τεχνική καθοδήγηση και τη συμβουλευτική υποστήριξη συνεργατικών σχημάτων, συστάδων επιχειρήσεων και επιχειρηματικών δικτύων. 
Στο πλαίσιο αυτό, έχει υποστηριχθεί από το Ινστιτούτο πλήθος επιχειρηματικών σχημάτων1 σε ένα ευρύ φάσμα παραγωγικών κλάδων και τομέων της οικονομίας, μέσα από ένα ολοκληρωμένο πλέγμα υπηρεσιών υποστήριξης.  
Το παρόν άρθρο, επικεντρώνεται σε μια από τις περιπτώσεις που έχουν υποστηριχθεί τα τελευταία χρόνια από το Ινστιτούτο Μικρών Επιχειρήσεων και η οποία αφορά στον συνεργατικό σχηματισμό «Δρόμοι του Κρασιού Αθήνας» (Wines of Athens). «Οι Δρόμοι του Kρασιού Αθήνας - Wines of Athens», συνιστούν μια επιχειρηματική πρωτοβουλία πέντε (5) οινοποιείων της Αττικής που ξεκίνησε με την υποστήριξη του Ινστιτούτου Μικρών Επιχειρήσεων της ΓΣΕΒΕΕ, με σκοπό να αναβιώσει και να αναδείξει τον αττικό Αμπελώνα και την ποικιλία Σαββατιανό. 

Στις παρακάτω σελίδες, παρουσιάζεται η μεθοδολογία η οποία ακολουθήθηκε στο πλαίσιο της διαμόρφωσης και της ανάπτυξης του συγκεκριμένου σχηματισμού, οι δράσεις που αναπτύχθηκαν σε σχέση με τη διαμόρφωση ενός καινοτόμου επιχειρηματικού μοντέλου [business model innovation] καθώς και ενδεικτικά αποτελέσματα από την συγκεκριμένη πρωτοβουλία. 
Υπό αυτό το πρίσμα, επιπλέον στόχευση του άρθρου είναι να αντληθούν συμπεράσματα, τόσο σε επίπεδο επιχειρησιακής υλοποίησης, όσο και σε επίπεδο σχεδιασμού πολιτικών καινοτομίας και περιφερειακών αναπτυξιακών στρατηγικών. 
Ως εκ τούτου, παράλληλος στόχος του άρθρου είναι να συμβάλλει στην ευρύτερη επιστημονική συζήτηση για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή ολοκληρωμένων πολιτικών καινοτομίας, πολιτικών διαμόρφωσης νεωτερικών συνεργατικών επιχειρηματικών μοντέλων και αποτελεσματικών συνεργατικών επιχειρηματικών στρατηγικών.  

2. Kαινοτομία, χώρος και συνεργατικοί σχηματισμοί 
Η έννοια των συνεργατικών σχηματισμών (clusters) και των επιχειρηματικών δικτύων2 συνδέεται με την επιστημονική συζήτηση για τους συνεργατικούς σχηματισμούς αλλά και τις προσεγγίσεις περί διαχείρισης γνώσης, ‘ανοικτής καινοτομίας’ και επιχειρηματικών μοντέλων. 
H έννοια του συνεργατικού σχηματισμού συνήθως παραπέμπει στη σύνδεση γεωγραφικά εντοπισμένων επιχειρήσεων, προμηθευτών και φορέων (π.χ. πανεπιστήμια) που συνεργάζονται και αλληλεπιδρούν για την ανάπτυξη συγκεκριμένων δραστηριοτήτων σε κοινά πεδία ενδιαφέροντος. Αναλόγως με το χαρακτήρα και τη φύση της συνεργασίας, οι επιχειρήσεις μπορούν να είναι ομοειδείς, όταν δραστηριοποιούνται στον ίδιο κλάδο (οριζόντιος συνεργατικός σχηματισμός) και με κοινή δραστηριότητα (πχ. κοινή στρατηγική εξωστρέφειας, κοινές υποδομές), είτε σε διαφορετικούς τομείς μια ευρύτερης αλυσίδας αξίας (κάθετο δίκτυο), όπου και κάθε επιχείρηση ή οργανισμός κατέχει διαφορετική θέση στην παραγωγική διαδικασία.  
H χωρική κατανομή των οικονομικών δραστηριοτήτων αποτελεί από τον 19ο αιώνα αντικείμενο μελέτης από διαφορετικά θεωρητικά ρεύματα με τις εργασίες των οικονομικών γεωγράφων που περιέγραψαν την συγκέντρωση οικονομικών δραστηριοτήτων. 
Στην οικονομική θεωρία, η έννοια της συγκέντρωσης συσχετιζόμενων βιομηχανικών δραστηριοτήτων μελετήθηκε για πρώτη φορά στις αρχές του 19ου αιώνα στο έργο του Johann Heinrich von Thunen’s The Isolated State (1826), με έμφαση στον κλάδο της αγροτικής παραγωγής και στη σχέση γεωγραφίας, παραγωγικής δραστηριότητας, απόστασης της τελευταίας από την αγορά και κόστους μετακίνησης3 (Grotewold, 1959: 349). 
Εντατικότερη μελέτη ωστόσο της σχέσης οικονομίας και χώρου αναπτύχθηκε από τους Γερμανούς οικονομολόγους Alfred Weber4, Auguste Losch και Walter Christaller5 στις αρχές του 20ου αιώνα, η οποία ενσωματώνει αρχές της κλασικής οικονομικής. Παράλληλα διατυπώνονται αναλύσεις που μελετούν τις έννοιες της χωροθέτησης και της χωρικής οργάνωσης των παραγωγικών δραστηριοτήτων. 
O Alfred Marshall διατυπώνοντας τον όρο των ‘βιομηχανικών περιοχών’ στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, πραγματεύεται το φαινόμενο της συνεγκατάστασης  των επιχειρήσεων και της δυνητικής  ενίσχυσης της οικονομικής αποδοτικότητας τους, καθώς και τις συνέπειες ή ‘εξωτερικότητες’ από την ανάπτυξη κοινών δραστηριοτήτων σχετικών με την παραγωγική τους δραστηριότητα. Παρότι ο Marshall ενσωματώνει μεταξύ άλλων αρχές της νεοκλασικής οικονομικής, εισάγει στο φάσμα ανάλυσης του έννοιες οι οποίες θα απασχολήσουν τον επόμενο αιώνα την οικονομική σκέψη και την κρατική βιομηχανική και τεχνολογική πολιτική. Αυτές αφορούν στις θεσμικές διαστάσεις της συγκέντρωσης αυτής, στη συμβολή της τοπικά παραγόμενης και ανταλλασσόμενης γνώσης αλλά και της επιστημονικά χρησιμοποιούμενης τεχνογνωσίας.  Η σύλληψη του χώρου ως αναλυτική κατηγορία ή απλά ως πλαίσιο, αποτελεί μια βασική μεθοδολογική και επιστημολογική αρχή των θεωριών ανάλυσης της σχέσης χώρου και συσσώρευσης, τόσο από τη νέα αστυκή οικονομική και τη νέα οικονομική γεωγραφία, η οποία αναπτύχθηκε κυρίως σε ένα πλαίσιο διατύπωσης γενικών νόμων χωρικής οργάνωσης και βελτιστοποίησης της χρήσης πόρων. 
Από την άλλη πλευρά, διατυπώθηκαν θεωρίες χώρου και ανάπτυξης (Francois Perroux 1950, Gunnar Myrdal 1957, Albert Hirschman 1958) που μελετούν κυρίως την πολωμένη ανάπτυξη καθώς και τους μηχανισμούς συσσώρευσης του κεφαλαίου στο καπιταλιστικό παραγωγικό σύστημα. Οι μηχανισμοί αυτοί, σύμφωνα με τις προσεγγίσεις αυτές, τείνουν προς τη δημιουργία ισχυρών βιομηχανικών μηχανισμών αλλά και αδρανών συστημάτων (με τις συναπακόλουθες εξαρτήσεις και δυισμούς) (Hirschman, 1958).     
Τις δεκαετίες του ’70 και ΄80 κατά κύριο λόγο, διατυπώνεται από τον Henri Lefebvre ένα επιχείρημα στο πλαίσιο μιας φιλοσοφικής μαρξιστικής αντίληψης για το χώρο. Για τον Lefebvre, το σύστημα του βιομηχανικού καπιταλισμού διαπλέκει την ιστορική, την χωρική και την κοινωνική διάσταση, παράγοντας νέες χωρικές διαρθρώσεις μέσα από συγκεκριμένες χωρο-ιστορικές διαδικασίες που αφορούν σε συγκεκριμένες αρχές. 
Εν πρώτοις, κάθε μέθοδος παραγωγής παράγει το δικό τους χωρικό πλαίσιο άρα και κάθε παραγωγική μετάβαση δημιουργεί νέες χωρικές διατάξεις. 
Κατά δεύτερον, διαπιστώνονται τρία επίπεδα προέκτασης αυτής της διεργασίας, τα οποία περιλαμβάνουν: 
α) τη χωρική πρακτική, η οποία ενσωματώνει τις σφαίρες παραγωγής, ανταλλαγής και αναπαραγωγής, 
β) τις αναπαραστάσεις του χώρου, οι οποίες που αφορούν στις κοινωνικές και παραγωγικές σχέσεις (επιστημονικά και τεχνολογικά αντικείμενα) αλλά και στις συνδιατάξεις που τις συνοδεύουν και 
γ) τους χώρους αναπαράστασης, οι οποίοι περιλαμβάνουν τους συμβολισμούς και τις ιδεολογικές προεκτάσεις κάθε παραγωγικο-χωρικού καθεστώτος (Lefebvre, 1991).  
Παράλληλα με τις παραπάνω προσεγγίσεις εντούτοις, αναπτύσσεται ένα θεωρητικό ρεύμα κριτικής ανάλυσης του χώρου και των σχετικών οικονομικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων. Η θεωρητική αυτή σχολή περιλαμβάνει τόσο ποσοτικές όσο και ποιοτικές προσεγγίσεις για την φυσιολογία του χώρου, την κατανομή των παραγωγικών δραστηριοτήτων, τη σημασία των παραγωγικών γνώσεων και της τεχνολογίας καθώς και το ρόλο των θεσμικών παρεμβάσεων. 

Τις δεκαετίες του 1970 και του 1980 αναδύεται το θεωρητικό ρεύμα της νέας ριζοσπαστικής οικονομικής γεωγραφίας, το οποίο επεκτείνεται σε περισσότερο εμπειρικό επίπεδο (βλ. Manuel Castells, Doreen Massey, Allen Scott, Michael Storper). Η βασική αναφορά μέσα από την οποία τροφοδοτείται η θέαση του «χωρικού» ως διάσταση και αποτύπωση κοινωνικών διεργασιών, φαίνεται να είναι οι εργασίες του Manuel Castells και συγκεκριμένα η δημοσίευση του La Question Urbaine (1977). Η συγκεκριμένη ενστάλαξη της μαρξιστικής σκέψης στις αναλύσεις του χώρου, αναδεικνύει πτυχές των χωρικο-κοινωνικών φαινομένων που σχετίζονται με την οργάνωση της παραγωγικής δραστηριότητας, την οργάνωση της εργασίας και την αποτύπωση αυτών στις χωρικές και αστυκές διαστάσεις. Η νέα αυτή οπτική μεταβάλλει το χώρο από αφαιρετική κατηγορία, σε μεταβλητή υπό αλληλεπίδραση με κοινωνικές διεργασίες. Επιπλέον, η συγκεκριμένη σκέψη τροφοδοτεί τη γένεση νέων προσεγγίσεων στο πεδίο της ριζοσπαστικής οικονομικής γεωγραφίας.  Ιδιαίτερα σημαντική είναι η συνεισφορά της D. Massey (1984), κατά την οποία αναδεικνύεται η αμφίδρομη συσχέτιση ανάμεσα στις διαδικασίες της συσσώρευσης του κεφαλαίου και τη διαμόρφωση του χώρου, τα κοινωνικά χαρακτηριστικά (π.χ. τοπικοί θεσμοί) του οποίου επιδρούν συχνά στις ίδιες τις σχηματοποιήσεις των διεργασιών συσσώρευσης. 
Όπως αναδεικνύεται εμπειρικά παρακάτω, οι αναλύσεις της Massey συνιστούν σήμερα βασικές αναλυτικές κατηγορίες στην κατανόηση των χωρικών φαινομένων. 
Ο χώρος αποτελεί ένα ιστορικό αποτέλεσμα παραγωγής και αναπαραγωγής της επιστήμης, της τεχνολογίας και της καινοτομίας αλλά και των γενικών δυνατοτήτων της ανθρώπινης κοινωνίας. 
Την ίδια στιγμή, υποδέχεται -με τις τοπικά εντοπισμένες θεσμικές του δομές- τις δυνάμεις της συσσώρευσης σε μια διαδικασία μετασχηματισμού της φύσης σε μορφές χρηστικές προς τις ανθρώπινες δραστηριότητες (Storper, & Walker 1989: 50).  
Με άλλα λόγια, η χωρική διάσταση αναδεικνύεται πλέον σε a priori μεταβλητή στην απόπειρα μελέτης και κατανόησης των αναπτυξιακών φαινομένων, γεγονός που επιφυλάσσει σημαντικές συνέπειες, τόσο για τα κυρίαρχα δόγματα οικονομικής πολιτικής όσο και για τις μορφικότητες των εκάστοτε πολιτικών γνώσης. Σύμφωνα με τον D. Harvey επίσης -o οποίος μελέτησε και τεκμηρίωσε τη σχέση ανάμεσα σε χωρικές δομές και χωρικές διαδικασίες (Gregory, 2006: 4)-, οι δυναμικές του καπιταλιστικού συστήματος τείνουν να μεταβάλλουν τις χωρικές διαρθρώσεις, είτε μετασχηματίζοντας τα χωρικά τοπία προς κοινές κατευθύνσεις είτε δημιουργώντας και αναπαράγοντας χωρικές ανισότητες. Στο πλαίσιο της νέας ριζοσπαστικής οικονομικής γεωγραφίας, o χώρος προσεγγίζεται ως κοινωνική κατασκευή και συνδέεται πλέον με έννοιες όπως η περιφερειακή ανάπτυξη, οι ενδογενείς τοπικές δυναμικές, οι νέες γεωγραφίες, τα τοπικοποιημένα δίκτυα προστιθέμενης αξίας, οι καινοτόμες και μαθησιακές περιφέρειες. O David Harvey -ως βασικός πλέον εκπρόσωπος της συγκεκριμένης σχολής σκέψης- υπογραμμίζει στο Limits to Capital (1982) (Harvey, 2006) ότι η ένταση ανάμεσα στην γεωγραφική συγκέντρωση της παραγωγής και στη γεωγραφική εξειδίκευση, δεν μπορεί να γίνει κατανοητή ανεξάρτητα από τον τεχνολογικό δυναμισμό που προκύπτει από τις διαδικασίες συσσώρευσης του κεφαλαίου (όπ.π.). Ο τεχνολογικός ανταγωνισμός, αποτελεί μια παράλληλη με τη χωροθέτηση επιλογή και αφορά στη μεγιστοποίηση των παραγόμενων οικονομικών αξιών και την κυκλοφορία τους. Παράλληλα, προκαλεί μετατοπίσεις στις χωρικές διατάξεις της παραγωγής, στα τεχνολογικά παραδείγματα, στη διάρθρωση των σχέσεων παραγωγής αξιών και στη συνολική δυναμική της συσσώρευσης (Harvey, 2006: 393).                         

H νέα ριζοσπαστική οικονομική γεωγραφία συνδέεται και με αναλύσεις της εξελικτικής οικονομικής στο επίπεδο της σημασίας των τοπικών παραγωγικών συστημάτων και των διαστάσεων που τα συνοδεύουν σε επίπεδο χωρικότητας, ιστορικότητας και θεσμών. Τέτοιες διαστάσεις είναι τα τοπικά παραγωγικά δίκτυα, οι τυπικοί και άτυποι θεσμοί συνεργασίας, η θεσμική ‘πυκνότητα’, η αλληλεπίδραση και οι μη εμπορεύσιμες αλληλεξαρτήσεις (Storper, 1995, 1997, 2010α, 2010β), τα συστήματα καινοτομίας (Freeman 1998, Lundwall 2007, Cooke & Morgan, 2001) και οι συνεργατικοί σχηματισμοί (Krugman, 1993, 1997). Ο χώρος δεν συνιστά απλώς το πλαίσιο ανάπτυξης παραγωγικής ή τεχνολογικής δραστηριότητας ή την περιοχή παρέμβασης μιας αναπτυξιακής πολιτικής αλλά αποτελεί μια διάρθρωση που παράγει πλεόνασμα, τεχνολογία, γνώση και πολιτική. Ο χώρος φαίνεται να παράγεται από βαθύτερες διαδικασίες συσσώρευσης πρωτίστως και να παράγει νέες θεσμικές μορφές, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, που συνδιαλέγονται με τις διαδικασίες αυτές.  Παράλληλα με τις παραπάνω θεωρήσεις, έχει σημασία να αναφερθούν πτυχές των οποίων σήμερα συναντώνται της εμπειρικής μελέτης των περιφερειακών παραγωγικών συστημάτων. Συγκεκριμένα, ένα βασικό θεωρητικό ρεύμα συσχέτισης των κοινωνικών και παραγωγικών σχέσεων σε χωρική αναφορά ξεκινάει τις δεκαετίες του 1970 και 1980 (Piore & Sabel, 1984) και μελετάει συγκεκριμένες βιομηχανικές περιοχές της Ιταλίας. Κεντρικό εμπειρικό πεδίο έρευνας αποτέλεσε ο μετασχηματισμός καθετοποιημένων παραγωγικών μονάδων και η εφαρμογή και ανάπτυξη συστημάτων ευέλικτης εξειδίκευσης και πυκνών δικτύων συνεργασίας ανάμεσα σε μικρές επιχειρήσεις (Storper, 1997: 5). 

Μέσα από τη μελέτη των συγκεκριμένων περιπτώσεων, επιχειρήθηκε η τεκμηρίωση της σημασίας των τοπικών αυτών παραγωγικών συστημάτων για τη δυνατότητα συνεχούς μετασχηματισμού, ελαχιστοποίησης του συναλλακτικού κόστους, δικτύωσης και ανάπτυξης ‘οικονομιών τοπικής συγκέντρωσης’. 

Η συγκεκριμένη περίπτωση αναδεικνύει το ρόλο και τη σημασία των διαμεσολαβητικών θεσμών και ενώσεων για την τοπική ενδογενή ανάπτυξη. Επομένως, αποκαλύπτει και τη σημασία της θεσμικής και πολιτικής παρέμβασης, η οποία δεν ταυτίζεται πάντα με τη χρηματοδοτική διάσταση. Όπως περιγράφουν οι Philip Cooke και Kevin Morgan, παρόλο που για παράδειγμα στην περιοχή της Καλαβρίας καταγράφονται υψηλότερες χρηματοροές -εξαιτίας των ευνοϊκών ιστορικά για εκείνη, στην Ιταλία, πολιτικών συγκυριών-, σε περιοχές με χαμηλότερες συνολικές χρηματοοικονομικές απολήψεις (Cooke & Morgan, 2001: 114) (όπως η περιφέρεια Emiglia Romagna), η τοπική ανάπτυξη μπορεί να τροφοδοτείται από πυκνές θεσμικές αρχιτεκτονικές. Οι αναπτυγμένες σταθερές δομές που παρατηρήθηκαν στα βορειοανατολικά και το κέντρο της Ιταλίας -και διέφεραν από τη στασιμότητα του φτωχού νότου αλλά και την παραδοσιακά πλούσια βορειοδυτική Ιταλία- προκάλεσαν το επιστημονικό ενδιαφέρον τόσο λόγω της ιδιαίτερης κοινωνικής δομής της περιοχής, όσο και εξαιτίας και του ιδιόμορφου σχετικού παραγωγικού περιβάλλοντος (το οποίο χαρακτηριζόταν από τη συγκέντρωση επιχειρήσεων). Οι δομές αυτές διαμόρφωναν τοπικά δίκτυα συνεργασίας -σε συγκεκριμένες περιοχές και σε συγκεκριμένους βιομηχανικούς τομείς (π.χ. έπιπλα, παπούτσια, κεραμικά)- τα οποία χαρακτηρίζονταν από εξωστρέφεια και καινοτομικότητα σε θέματα οργάνωσης, παραγωγής και διαφοροποίησης προϊόντων (Κουρλιούρος, 2001). Τα τοπικά αυτά παραγωγικά συστήματα αυξάνουν τους δεσμούς τους, προϊόντος του χρόνου –μέσα από πλήθος διασυνδέσεων- και έτσι, δημιουργούν εξωτερικές οικονομίες βελτιώνοντας ταυτόχρονα την παραγωγικής προσαρμοστικότητα τους (όπ.π.).   

Στην ίδια συζήτηση σημαντική είναι η συνεισφορά της σχολής του διεθνούς εμπορίου, η οποία δίδει έμφαση στη σημασία μιας καινοτομικής εξαγωγικής βάσης και στην ανάδειξη απόλυτων ή συγκριτικών πλεονεκτημάτων (Krugman, 1991). Η ανάπτυξη διεθνών εξαγωγικών δραστηριοτήτων από συγκεκριμένες περιφέρειες ή αστυκά κέντρα αποτελούν βασική διαδικασία, μέσα από την οποία δημιουργούνται νέοι περιφερειακοί μηχανισμοί καταμερισμού εργασίας και νέες δυναμικές τεχνολογικής αλλαγής. Η ανάπτυξη βασικών και καινοτομικών απόλυτων ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων, αποτελεί -σύμφωνα με τις προσεγγίσεις της οδηγούμενης από τη ζήτηση καινοτομίας-, προϋπόθεση περιφερειακής οικονομικής μεγέθυνσης. Η ανάπτυξη παραγωγικών γνώσεων, εξειδικευμένου παραγωγικού δυναμικού, καινοτομικών δραστηριοτήτων και η διεθνής προώθηση συγκεκριμένων ποιοτικών προϊόντων και υπηρεσιών -μαζί με τις ευνοϊκές ρυθμίσεις για την ανάπτυξη εμπορικών δραστηριοτήτων- αποτελούν τα κεντρικά στοιχεία οικοδόμησης ενός τέτοιου πλεονεκτήματος. 

Στον ίδιο βαθμό, σημαντικές κρίνονται οι σχέσεις ανάμεσα σε οικονομίες κλίμακας, αύξουσες οριακές αποδόσεις, συναλλακτικό κόστος και διάχυση γνώσης (Krugman, 1997) καθώς και η συγκέντρωση παραγωγικών δραστηριοτήτων (Fujita & Thisse, 2002: 129, 421). Σε αυτό το πλαίσιο, ο Porter επανα-διατύπωσε την έννοια του cluster με έμφαση στη μορφή των σχέσεων που υπάρχουν μεταξύ των μελών του. Σύμφωνα με τον Porter, η συγκέντρωση παραγωγικών δραστηριοτήτων μπορεί να λάβει τη μορφή μιας ομάδας διασυνδεδεμένων επιχειρήσεων και οργανισμών, με γεωγραφική εγγύτητα και σε ένα συγκεκριμένο τομέα, που συνδέονται με κοινά σημεία και συμπληρωματικότητες, ενώ τα όρια μιας τέτοιας συγκέντρωσης μπορούν να αφορούν σε επίπεδο συνοικίας, πόλης, περιφέρειας ή ακόμα και μεταξύ περιφερειών (Porter, 2000). Ταυτόχρονα, παράλληλες και εξειδικευμένες προσεγγίσεις δίνουν πλέον έμφαση στις εσωτερικές βιομηχανικές και θεσμικές δυναμικές συγκεκριμένων περιπτώσεων ανάπτυξης συνεργατικών σχηματισμών και εξετάζουν προϋποθέσεις επιτυχίας όπως γεωγραφική συγκέντρωση, εξειδίκευση, μορφές διαδικασιών και διασυνδέσεις, στρατηγικές κ.α.(Boschma, & Fornahl, 2011). Επιπλέον τούτων, η ανάπτυξη επιχειρηματικών δικτύων συνδέεται με τις σύγχρονες προσεγγίσεις διαχείρισης γνώσης και με τις έννοιες της «ανοικτής καινοτομίας». Ως διαχείριση γνώσης (knowledge management) ορίζουμε οποιαδήποτε διαδικασία ή πρακτική που αφορά στη δημιουργία, την απόκτηση, την καταγραφή, την ανταλλαγή και τη χρήση γνώσεων, όπου και αν αυτές βρίσκονται, προκειμένου να ενισχυθεί η διαδικασία της μάθησης και της απόδοσης του οργανισμού (Scarbrough κ.ά., 1999). 

Όπως είναι κοινώς αποδεκτό, η καινοτομία δεν είναι ένα μεμονωμένο γεγονός αλλά μια συνεχής διαδικασία η οποία απαιτεί τη «μείξη» ιδεών, πληροφοριών, θεωρητικής και πρακτικής γνώσης (Lundvall, 1995). Η στρατηγική επιλογή της αναζήτησης ιδεών, πληροφοριών και γνώσεων και εκτός επιχείρησης μπορεί να επηρεάσει το τελικό αποτέλεσμα, αλλά και να αποτελέσει συστατικό στοιχείο της δημιουργίας ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος (Λιβιεράτος, 2013).  

2.1 Επιχειρηματικά μοντέλα και ανοικτή καινοτομία 
Σύμφωνα με τον Chesbrough (2006, 2014) το κλειστό μοντέλο καινοτομίας επικεντρώνεται στην εσωτερική ανάπτυξη της καινοτομίας και αυτό έχει ως αποτέλεσμα, να προκρίνεται συνήθως ως βέλτιστη λύση η καθετοποίηση της διαδικασίας. Καθώς τα όρια της επιχείρησης διαχωρίζουν με μεγάλη σαφήνεια το εσωτερικό από το εξωτερικό περιβάλλον, τα διάφορα στάδια της καινοτομίας (από τη σύλληψη της ιδέας μέχρι την εξυπηρέτηση μετά την πώληση) εκτελούνται αποκλειστικά μέσα στο πλαίσιο της επιχείρησης (Λιβιεράτος, 2013). Με άλλα λόγια, στο κλειστό μοντέλο καινοτομίας, οι νέες ιδέες δημιουργούνται μέσα στην επιχείρηση και οι επικρατέστερες από αυτές φτάνουν στο στάδιο της ανάπτυξης ενώ εν συνεχεία μόνο ένα ποσοστό από αυτές φτάνει τελικά στην αγορά.  
Ο Chesbrough κ.α. (2014) υποστηρίζουν ότι το συγκεκριμένο μοντέλο γίνεται σήμερα ολοένα και πιο αναποτελεσματικό, δεδομένου ότι η «χρήσιμη» για μια επιχείρηση γνώση μπορεί πλέον να προέρχεται από έναν μεγάλο αριθμό πηγών, όπως πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, μικρές επιχειρήσεις, ανεξάρτητους συμβούλους κ.λπ. 
Συνεπώς, το «ανοιχτό μοντέλο καινοτομίας» βασίζεται σε μια διαφορετική λογική, καθότι πολύτιμες ιδέες και γνώσεις μπορεί να προέρχονται τόσο από το εσωτερικό όσο και από το εξωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης. Όπως τονίζει ο Chesbrough (2006) μια επιχείρηση, προκειμένου να διατηρήσει και να βελτιώσει τα ανταγωνιστικά της στοιχεία, θα πρέπει να κάνει τον καλύτερο δυνατό συνδυασμό της γνώσης που παράγεται εσωτερικά με τη γνώση που παράγεται εκτός επιχείρησης (Chesbrough κ.ά., 2006). 
Ειδικότερα, στο πλαίσιο του ανοιχτού μοντέλου καινοτομίας αναγνωρίζονται τρεις βασικές διαδικασίες (Gassman και Enkel, 2004):  
 Από έξω προς τα μέσα (outside-in process): αφορά στην ενδυνάμωση των γνώσεων της επιχείρησης μέσα από την ενσωμάτωση γνώσεων από το εξωτερικό περιβάλλον (π.χ. προμηθευτές), προκειμένου να αυξηθεί η καινοτομικότητα της επιχείρησης.  
 Από τα μέσα προς τα έξω (inside-out process): περιλαμβάνει την προσπάθεια  ανάπτυξης εγχειρημάτων μέσω της μεταφοράς γνώσης προς το εξωτερικό περιβάλλον (π.χ. μεταβίβαση δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας).  
 Συνδυαστική διαδικασία, ή, αλλιώς, ο συνδυασμός των παραπάνω (coupled process): αφορά συμμαχίες με συμπληρωματικότητες, στις οποίες υπάρχει ταυτόχρονα ροή γνώσης από μέσα προς τα έξω και από έξω προς τα μέσα. 

Η συνδυαστική διαδικασία αφορά στη συν-δημιουργία προϊόντων μέσω στρατηγικών συμμαχιών, κοινοπραξιών και άλλων συνεργατικών μεθόδων.  Στο πλαίσιο του ανοιχτού μοντέλου καινοτομίας, μια επιχείρηση έχει μια σειρά στρατηγικών επιλογών αναφορικά με: 
i) το ποιους θα συνεργαστεί προκειμένου να καινοτομήσει (π.χ. πελάτες, προμηθευτές, ανταγωνιστές, ή συμπληρωματικούς εταίρους) και 
ii) με το πώς θα εμπορευματοποιήσει την καινοτομία. 

Το επιχειρηματικό μοντέλο καθορίζει: 
i) πώς μια επιχείρηση δημιουργεί και προσφέρει αξία στους πελάτες της, και 
ii) πώς μετατρέπει την εισροή εσόδων σε κέρδη. Συνεπώς, ένα επιχειρηματικό μοντέλο πρέπει να δημιουργεί αξία, αλλά και να δεσμεύει ένα μέρος της αξίας που δημιουργεί (Chesbrough, 2007, 2010). 
Υπό αυτό το πρίσμα, η διαμόρφωση ενός μοντέλου (κλειστού ή ανοικτού) καινοτομίας προϋποθέτει τον αποτελεσματικό σχεδιασμό ενός επιχειρηματικού μοντέλου. Η ανάπτυξη καινοτόμων επιχειρηματικών μοντέλων μπορεί να είναι ένας επιπλέον δρόμος για μια επιχείρηση προκειμένου αυτή να δημιουργήσει και να διατηρήσει ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. 
Επιπλέον, είναι γεγονός ότι η ανάπτυξη ενός καινοτόμου επιχειρηματικού μοντέλου μπορεί να αποτελέσει από μόνη της καινοτομία και στη βιβλιογραφία είναι πλέον γνωστή ως «καινοτομία επιχειρηματικού μοντέλου» (business model innovation). Προς αυτή την κατεύθυνση, ο Pisano (2015) προχωράει πρόσφατα σε μια ταξινόμηση των διαθέσιμων επιλογών που μια επιχείρηση μπορεί να εξετάσει επί της διαδικασίας δόμησης μιας στρατηγικής καινοτομίας. Σύμφωνα με τον Pisano (2015), στο πλαίσιο της διαδικασίας αναγνώρισης των προοπτικών καινοτομίας, οι επιχειρήσεις πρέπει να αποφασίσουν πόση από την προσπάθεια τους θα αφιερωθεί στην τεχνολογική καινοτομία και πόση θα επενδυθεί στην καινοτομία επιχειρηματικού μοντέλου. 

Το μείγμα αυτό στρατηγικής δημιουργεί και διαφορετικές διαδρομές οι οποίες σταχυολογούνται στις παρακάτω κατηγορίες:  
 Η καινοτομία ρουτίνας (routine innovation) βασίζεται στις υπάρχουσες τεχνολογικές ικανότητες της εταιρείας και ταιριάζει με το υπάρχον επιχειρηματικό μοντέλο και ως εκ τούτου της πελατειακής της βάσης. 
 Η διασπαστική καινοτομία (disruptive innovation) απαιτεί ένα νέο επιχειρηματικό μοντέλο, αλλά όχι κατ 'ανάγκη ένα τεχνολογικό επίτευγμα. Για το λόγο αυτό, αμφισβητεί και ανατρέπει τα επιχειρηματικά μοντέλα των άλλων εταιρειών. 
 Η ριζική καινοτομία (radical innovation) συνιστά το αντίθετο της προηγούμενης κατηγορίας καθότι η πρόκληση εδώ είναι καθαρά τεχνολογική (π.χ. γενετική μηχανική και βιοτεχνολογία).   
 Η αρχιτεκτονική καινοτομία (architectural innovation) συνδυάζει τις ανατροπές που επιτελούνται ταυτόχρονα σε επίπεδο τεχνολογικού και επιχειρηματικού μοντέλου.  Κατά συνέπεια, η στρατηγική καινοτομίας μιας επιχείρησης οφείλει να εξειδικεύσει τον τρόπο με τον οποίο οι παραπάνω διαφορετικοί τύποι καινοτομίας συνάδουν με την γενικότερη επιχειρηματική στρατηγική και τους διαθέσιμους πόρους και ικανότητες. 
Σε αυτό το επίπεδο, εισέρχεται στην γενικότερη επιστημονική συζήτηση η συστημική φύση της καινοτομίας και η ανάγκη υποστήριξης των επιχειρήσεων. Οι θεωρίες που ενσωματώνουν τη σημασία της άρρητης γνώσης στη διαμόρφωση και διάρθρωση των δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την καινοτομία σε τοπικό επίπεδο είναι γενικά γνωστές ως «συστήματα καινοτομίας» (Freeman, 1987, Lundvall, 1992, Edquist, 1997). 

Τα συστήματα καινοτομίας τονίζουν τη συστημική φύση της καινοτομίας και προσπαθούν να επεξηγήσουν την επιτυχή πορεία μιας επιχείρησης, μιας συστάδας επιχειρήσεων ή μιας περιφέρειας με βάση την αλληλεπίδραση μεταξύ των επιχειρήσεων, της ακαδημαϊκής κοινότητας, των φορέων της έρευνας αλλά και των θεσμών της περιοχής. Είναι επομένως ολοένα και πιο αποδεκτό σήμερα ότι η καινοτομία δεν προκύπτει αυτόματα αλλά καλλιεργείται μέσα από δομημένες διαδικασίες εκκόλαψης. Η ανάγκη για την υποστήριξη των διαδικασιών καινοτομίας αλλά και της δικτύωσης των μικρών επιχειρήσεων αντικατοπτρίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στην ολοένα αυξανόμενη δημιουργία ενδιάμεσων φορέων (intermediaries). 
Οι ενδιάμεσοι φορείς έχουν ως στόχο τη δικτύωση των μικρών επιχειρήσεων με άλλους οργανισμούς και επιχειρήσεις, και ακολούθως την επιτάχυνση της διαδικασίας της καινοτομίας (Livieratos, 2013).  

Στο παρόν άρθρο, όπως προαναφέρθηκε, παρουσιάζεται ένα δομημένο σύστημα υποστήριξης καινοτομικών εγχειρημάτων και συνεργατικών σχημάτων, εν λειτουργία, από το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ -το οποίο, μεταξύ άλλων, λειτουργεί ως ενδιάμεσος φορές υποστήριξης επιχειρήσεων- με χαρακτηριστικά συλλογικής και δυναμικής μάθησης, προ-δραστικής διαμεσολάβησης και αυτοδύναμης ενεργοποίησης που αποσκοπεί στην ενθάρρυνση, την τεχνική καθοδήγηση και τη συμβουλευτική υποστήριξη συνεργατικών σχημάτων, συστάδων επιχειρήσεων και επιχειρηματικών δικτύων. 
Η υποστήριξη των σχημάτων επιτελείται με ενεργό ρόλο του Ινστιτούτου, ως προς την στρατηγική κατεύθυνση των συγκεκριμένων συνεργατικών εγχειρημάτων, γεγονός που προσδίδει στην παρούσα αποτύπωση 6 μεθοδολογικά χαρακτηριστικά ‘έρευνας δράσης’ (action research)7 (Eden & Huxham, 1996). 

3. Σύγχρονα συστήματα υποστήριξης επιχειρηματικών συνεργασιών 
Το Ινστιτούτο Μικρών Επιχειρήσεων της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδας (ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ) είναι αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία υλοποίησης μελετών και ερευνών και αποτελεί τον επιστημονικό σύμβουλο της ΓΣΕΒΕΕ. 
Στο πλαίσιο των βασικών του δραστηριοτήτων μελετά, αξιολογεί και εκπονεί προτάσεις πολιτικής για θέματα οικονομικής ανάπτυξης, χρηματοδότησης επιχειρήσεων, φορολογίας, απασχόλησης, κοινωνικής ασφάλισης, ανταγωνισμού και αναβάθμισης των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού των μικρών επιχειρήσεων. Παράλληλα, σχεδιάζει και υλοποιεί προγράμματα εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης με σκοπό την ενίσχυση των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού των επιχειρήσεων, αλλά και δράσεις συμβουλευτικής υποστήριξης των επιχειρήσεων, οι οποίες ενισχύουν την επιχειρηματικότητα και την καινοτομία και προωθούν την ενδυνάμωση και την ανάπτυξη βιώσιμων και ανταγωνιστικών επιχειρήσεων8. 
Ειδικότερα, όσον αφορά σε θέματα καινοτομίας πρέπει να υπογραμμισθεί ότι οι διαδικασίες ανάπτυξης καινοτομικών συντελεστών σε επίπεδο επιχειρήσεων, συγκεντρώνουν σήμερα συγκεκριμένα ειδικά χαρακτηριστικά: 
i) βασίζονται ολοένα και περισσότερο στη «γνώση», 
ii) δεν παράγονται εν κενώ αλλά επηρεάζονται από το περιβάλλον στο οποίο αναπτύσσονται, πολιτικές καινοτομίας και μηχανισμούς υποστήριξης, 
iii) πραγματοποιούνται  πολύ συχνά στο πλαίσιο επιχειρηματικών δικτύων και συνεργασιών και 
iv) απαιτούν συγκεκριμένο τρόπο διαχείρισης (innovation management). Ειδικά για τις μικρές επιχειρήσεις, είναι γεγονός ότι απαιτείται ένα ευνοϊκό περιβάλλον εκκόλαψης καθώς και η ανάπτυξη οριζόντιων δεξιοτήτων καινοτομίας, σε επίπεδο ανάπτυξης νέων προϊόντων, εκτίμησης εμπορικών προοπτικών, εκπόνησης σχεδίων καινοτομίας και επενδυτικών προτάσεων, διαμόρφωσης συνεργειών, διαχείρισης διανοητικού κεφαλαίου κ.α. 
Το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, αναγνωρίζοντας τις προκλήσεις αυτές καθώς και τη σημασία των ολοκληρωμένων (π.χ. επιμόρφωση, συμβουλευτική, διαμεσολάβηση κ.ο.κ.), προδραστικών (‘proactive brokering’) και εξατομικευμένων (‘tailor-made’) υπηρεσιών υποστήριξης της καινοτομίας, έχει διαμορφώσει τα τελευταία έτη, ένα πλέγμα υπηρεσιών υποστήριξης ενστερνιζόμενο συγκεκριμένες αρχές: 
 Προώθηση της έννοιας της καινοτομίας ως διαδικασίας, ως μιας οριζόντιας διεργασίας που καταλαμβάνει όλες τις λειτουργίες της μικρής επιχείρησης,  
 Προώθηση της έννοιας της «ανοικτής καινοτομίας» και των καινοτόμων επιχειρηματικών μοντέλων σε υφιστάμενες συνεργατικές διαδικασίες («αμυντική προσέγγιση») ή νέα καινοτομικά συνεργατικά εγχειρήματα, όπως νέα προϊόντα και υπηρεσίες («επιθετική προσέγγιση»). 
Η διάρθρωση των υπηρεσιών καινοτομίας [innovation support services] του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ περιλαμβάνει τη διάσταση της πληροφόρησης, της επιμόρφωσης και των υπηρεσιών συμβουλευτικής υποστήριξης 9 (Σχήμα 1). 
Η διάσταση της πληροφόρησης περιλαμβάνει παροχή τεχνολογικής και επιχειρηματικής πληροφορίας προς τις ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις για θέματα επιχειρηματικών εκδηλώσεων, νομοθεσίας και τεχνολογικών εξελίξεων, ενώ η διάσταση της επιμόρφωσης προσβλέπει την υλοποίηση σεμιναρίων και εργαστηρίων προς μικρές επιχειρήσεις σε θέματα καινοτομίας, συνεργασιών και διανοητικής ιδιοκτησίας. 
Οι ενότητες καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων και συγκεκριμένα: 
α) αποσαφήνιση των εννοιών της καινοτομίας και των συνεργασιών 
β) παρουσίαση εργαλείων διαχείρισης της καινοτομίας 
γ) ανάδειξη και ανάλυση καλών πρακτικών εφαρμογής καινοτομιών και διαμόρφωσης σχημάτων συνεργασίας.  


                                                      

Αναφορικά με τις υπηρεσίες υποστήριξης καινοτομίας προβλέπονται εξατομικευμένες υπηρεσίες (one-to-one) προς τις επιχειρήσεις, οι οποίες προσφέρονται μέσα από ένα διττό μοντέλο λειτουργίας ανάμεσα κυρίως στα στελέχη του Ινστιτούτου αλλά και εξειδικευμένους εξωτερικούς επιστημονικούς συνεργάτες (μητρώο συμβούλων) που αναλαμβάνουν την εκάστοτε επιχείρηση ή το εκάστοτε συνεργατικό επιχειρηματικό σχήμα, ανάλογα με τις ανάγκες και το αντικείμενο της κάθε περίπτωσης. 
Το συγκεκριμένο υπόδειγμα διαμορφώνει ένα μηχανισμό υποστήριξης στα πρότυπα των αποκεντρωμένων δομών εκκόλαψης (‘excubator’) και στα οποία ο βασικός κορμός των υπηρεσιών προσφέρονται στο εσωτερικό του οργανισμού παροχής των υπηρεσιών, ενώ παράλληλα αξιοποιούνται δομημένα εξωτερικές συνεργασίες σε επίπεδο εξειδικευμένων επιχειρηματικών αναγκών κατά περίπτωση. 
Συγκεκριμένα, οι υπηρεσίες υποστήριξης περιλαμβάνουν (Σχήμα 2):  
  
 Εκπόνηση Σχεδίων Καινοτομίας (Ιnnovation Plans): αφορούν στη διαμόρφωση εξειδικευμένων προτάσεων σε επίπεδο οργανωτικής και τεχνολογικής καινοτομίας (π.χ. ανάπτυξη νέων προϊόντων), με σκοπό την ενίσχυση της καινοτομικής ικανότητας των επιχειρήσεων (Φάσεις: επίλυση εξειδικευμένων αναγκών και δικτύωση-εξωστρέφεια) με βάση συγκεκριμένους δείκτες μέτρησης αποτελεσμάτων [financial and non-financial indicators] (OECD, 2005). 
 Υποστήριξη «δικτύων καινοτομίας και συνεργατικών σχηματισμών» (Innovation Networks and Clusters): αφορά στην προετοιμασία και εκκόλαψη συνεργατικών επιχειρηματικών πρωτοβουλιών μέσα από την εκπόνηση αλλά και υλοποίηση Σχεδίων Δράσης (Cluster Action Plans) (Φάσεις: στρατηγική συγκρότηση, επίλυση εξειδικευμένων αναγκών και δικτύωση-εξωστρέφεια).  
 Υποστήριξη σε θέματα διανοητικής ιδιοκτησίας: περιλαμβάνει καθοδήγηση και υποστήριξη σε θέματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας (π.χ. ευρεσιτεχνίες, βιομηχανικά σχέδια, εμπορικά σήματα) και πνευματικής ιδιοκτησίας, με σκοπό την προστασία και την αξιοποίηση του διανοητικού κεφαλαίου της επιχείρησης (Φάσεις: επιμόρφωση/χαρτογράφηση διανοητικού κεφαλαίου και τεχνική υποστήριξη τελικού σταδίου κατοχύρωσης/προστασίας). 
 Τεχνολογική και επιχειρηματική διαμεσολάβηση: περιλαμβάνει οργάνωση επιχειρηματικών συναντήσεων σύζευξης μεταξύ φορέων ανάπτυξης καινοτομίας και μικρών επιχειρήσεων, καθώς και οργάνωση επιχειρηματικών αποστολών στο εξωτερικό, με σκοπό την ανταλλαγή καλών πρακτικών και την ενίσχυση των προοπτικών συνεργασίας. 

Αναφορικά με την υπηρεσία υποστήριξης «δικτύων καινοτομίας και συνεργατικών σχηματισμών», όπως αναφέρθηκε, το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ υποστηρίζει ομάδες επιχειρήσεων που επιθυμούν να συστήσουν συνεργατικά σχήματα, μέσα από την εκπόνηση ενός ολοκληρωμένου Σχεδίου Δράσης (Cluster Action Plan) προσανατολισμένου στις ανάγκες του κάθε σχηματισμού και με σκοπό την ενίσχυση της οργανωτικής, τεχνολογικής και καινοτομικής του ικανότητας. 
Το επόμενο επίπεδο υποστήριξης περιλαμβάνει την ίδια την υλοποίηση του Σχεδίου (ή μέρους αυτού) και την ανάπτυξη δράσεων εξωστρέφειας και δικτύωσης μέσω της αξιοποίησης των παράλληλων υπηρεσιών του συστήματος (π.χ. επιχειρηματική και τεχνολογική διαμεσολάβηση/επιχειρηματικές αποστολές, επιχειρηματικές συναντήσεις). 
Όπως αναφέρθηκε, τα δίκτυα καινοτομίας και οι συνεργατικοί σχηματισμοί, αποτελούν ένα σύνολο συνεργαζόμενων επιχειρήσεων (στον ίδιο ή σε διαφορετικούς τομείς/κλάδους) ή/και ερευνητικών/ακαδημαικών φορέων μέσω άτυπων ή τυπικών σχέσεων, οι οποίοι επιδιώκουν ένα κοινό σκοπό (π.χ. ενίσχυση του δικτύου προβολής και προώθησης προϊόντων, βελτίωση εφοδιαστικής αλυσίδας, τεχνολογική ανάπτυξη, μεταφορά τεχνολογίας, ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων, ανταλλαγή τεχνογνωσίας κ.α). Οι συνεργατικοί σχηματισμοί  μπορεί να λάβουν την μορφή ενός δικτύου επιχειρήσεων, μίας συστάδας επιχειρήσεων (cluster) ή άλλων εναλλακτικών μορφών συνεργασίας επιχειρήσεων, ερευνητικών φορέων, τοπικών φορέων κ.ο.κ.   

Ενδεικτικά, το σχέδιο δράσης για τη συγκρότηση ενός δικτύου καινοτομίας/συνεργατικού σχηματισμού10  συνήθως περιλαμβάνει: 
 Ανάλυση αλυσίδας αξίας συνεργατικού σχηματισμού και ευρύτερου κλάδου, 
 Μελέτη και ανάλυση αναγκών, σκοπιμότητας συνεργασίας (‘value proposition’) και σχεδιασμός επιχειρηματικού μοντέλου, 
 Στρατηγική συγκρότηση, οργανωτικό σχεδιασμό και θεσμική ενδυνάμωση, 
 Αναγνώριση εταιρικής ταυτότητας του συνεργατικού σχηματισμού και σχεδιασμός εταιρικής εικόνας (cluster toolkit), 
 Προσδιορισμό δυνατοτήτων και πεδίων συνεργασίας (π.χ. περιορισμός κόστους, ανάπτυξης νέων κοινών δραστηριοτήτων), 
 Αναγνώριση τεχνολογικών και οργανωτικών τάσεων και τυχόν περιορισμών καθώς και διαμόρφωση προτεινόμενων λύσεων,  
 Διαμόρφωση οδικού χάρτη ενεργειών προετοιμασίας για την διεύρυνση ή/και εμβάθυνση καινοτομικών συνεργατικών δραστηριοτήτων, 
 Μεταφορά τεχνολογίας και ανάπτυξη συνεργασιών με φορείς καινοτομίας, 
 Επίλυση εξειδικευμένων τεχνολογικών και οργανωτικών αναγκών (π.χ. σχέδιο μάρκετινγκ, logistics plan), 
 Σχεδιασμός προβολής, προώθησης και εξωστρέφειας,  
 Δράσεις δικτύωσης και επιχειρηματικής διαμεσολάβησης (π.χ. επιχειρηματικές αποστολές), 
 Υποστήριξη σε θέματα Διανοητικής Ιδιοκτησίας 
 Σχεδιασμός και υποστήριξη ενεργειών πολύπλευρης υποστήριξης της καινοτομίας μέσα από συναντήσεις ενίσχυσης δεξιοτήτων των εμπλεκόμενων σε στοχευμένα αντικείμενα.     Η υποστήριξη των δικτύων καινοτομίας/συνεργατικών σχηματισμών επικεντρώνεται σε συγκεκριμένα θεματικά πεδία τεχνολογίας και τεχνολογικών εξελίξεων, οργανωτικής καινοτομίας και μετασχηματισμού, εφαρμογής νέων προτύπων και πρακτικών ή σχεδιασμό νέων εργαλείων μέσω της ενίσχυσης διαδικασιών επιμόρφωσης.  
Οι ενότητες του Σχεδίου Δράσης διακρίνονται σε τρεις (3) κατηγορίες: 
1) στις βασικές κατηγορίες/ενότητες εργασίας, 
2) στις εξειδικευμένες (κατά περίπτωση αναγκών) ενότητες εργασίας και 
γ) στην εξειδικευμένη ενότητα εργασίας/παρέμβασης που περιλαμβάνει στρατηγικές προτάσεις ανάπτυξης, όπως προκύπτουν από τις προτεινόμενες ενότητες εργασίας. 
Το διττό αυτό σχήμα παρεμβάσεων (γενικές ενότητες και εξειδικευμένη ενότητα εργασίας) προσφέρει τη δυνατότητα γενικής υποστήριξης αλλά και προσαρμογής στις εξειδικευμένες και διαφοροποιημένες ανάγκες του κάθε σχηματισμού (Σχήμα 3).   




Σημειώνεται ότι σε όλα τα στάδια κρίνεται απαραίτητη η συνεργασία, μέσω πολλαπλών συναντήσεων εργασίας και ομαδικών σεμιναρίων, με τις συμμετέχουσες επιχειρήσεις καθώς και η από κοινού ανάπτυξη ενός προγράμματος εφαρμογής που θα δίδει έμφαση στις εξειδικευμένες ανάγκες, θα τις αποτυπώνει σε ένα συγκεκριμένο θεματικό πεδίο και θα τις ενσωματώνει σε ένα συνολικό σχέδιο δράσης με ολοκληρωμένες παρεμβάσεις. 
Eπιπλέον, πρέπει να σημειωθεί ότι η προσέγγιση ακολουθεί μια «ενδιάμεση μέθοδο ενεργοποίησης», που υπερβαίνει την κλασική διάκριση των εκ των άνω όσο και εκ των κάτω μεθόδων μόχλευσης ενδιαφέροντος, συμπυκνώνοντας στοιχεία που ενσωματώνουν τόσο την αυτοδύναμη ωριμότητα συγκεκριμένων σχημάτων, όσο και την συμβουλευτική καθοδήγηση ενός μεσολαβητικού μηχανισμού με δυνατότητες τεχνικής υποστήριξης. 
Με άλλα λόγια, η παρούσα «ενδιάμεση προσέγγιση» λαμβάνει υπόψιν της απολύτως τις εξειδικευμένες ανάγκες του κάθε σχηματισμού και επιλέγει σχήματα -βάσει ωριμότητας, πρότερης λειτουργικής διασύνδεσης, κρίσιμης μάζας και εφικτότητας του εγχειρήματος- που έχουν την προ-διάθεση εκ των προτέρων να προχωρήσουν σε συνεργατικά εγχειρήματα (ημιώριμα). 
Η τεχνική και συμβουλευτική υποστήριξη έρχεται να παρέμβει στα κρίσιμα σημεία συγκρότησης (start-up) και κλιμάκωσης (scale up) συνεργατικών εγχειρημάτων που έχουν ήδη μπει σε έναν βαθμό σε τροχιά άτυπης συνεργασίας και αναζητούν στοχευμένες και εξειδικευμένες υπηρεσίες τεχνολογικής και επιχειρηματικής διαμεσολάβησης.   

4. Η περίπτωση του Wines of Athens 
Όπως είναι ευρέως γνωστό, η δημιουργία των συνεργατικών σχηματισμών βασίζεται στη γεωγραφική συγκέντρωση και στα αμοιβαία επιχειρηματικά ενδιαφέροντα. 
Στο πρώτο στάδιο του κύκλου ζωής τους, η συνεργασία βασίζεται σε άτυπες διαδικασίες, οι οποίες εκφράζονται από κοινά ενδιαφέροντα. Στη διάρκεια του σταδίου της ωρίμανσης των συνεργατικών σχηματισμών η επικοινωνία μεταβάλλεται, με κύριο χαρακτηριστικό τις τυπικές διαδικασίες και τα ρυθμιστικά πλαίσια της συνεργασίας. 
Παρομοίως, οι συνεργατικοί σχηματισμοί, στο στάδιο ωρίμανσης, αποκτούν τη δική τους επιχειρησιακή στρατηγική, η οποία αποσκοπεί στο κοινό όφελος των μελών τους. 
Υπό αυτό το πρίσμα, η παρούσα περίπτωση του δικτύου «Δρόμοι του Κρασιού Αθήνας» (εφεξής Wines of Athens) ενσωματώνει στοιχεία καινοτομίας σε επίπεδο επιχειρηματικού μοντέλου με την έννοια της διαμόρφωσης μιας συνεργατικής επιχειρηματικής «πρότασης αξίας» (value proposition) που στοχεύουν στη δημιουργία νέων διαδικασιών δέσμευσης αξίας (value capture) και ανάπτυξη καινοτομικής δραστηριότητας σε επίπεδο τεχνολογικού και οργανωτικού μοντέλου.  
Η ιδέα για το Συνεργατικό Σχηματισμό «Δρόμοι του Κρασιού Αθήνας» ξεκίνησε με την πρωτοβουλία έξι έμπειρων Οινοποιών της Ανατολικής Αττικής, που δραστηριοποιούνται από οικογενειακή παράδοση για πολλές δεκαετίες με επιτυχία στον κλάδο του κρασιού. Δρόμους του Κρασιού βρίσκουμε σχεδόν σε όλες τις οινοπαραγωγικές χώρες. 
Στην Ελλάδα, η πρώτη παρόμοια προσπάθεια πραγματοποιήθηκε από οινοπαραγωγούς του βορειοελλαδικού χώρου, οι οποίοι ίδρυσαν την Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Βορείου Ελλάδας με τον διακριτικό τίτλο Δρόμοι του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος (Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Βορείου Ελλάδος), ενώ το παράδειγμά τους ακολούθησαν σταδιακά και άλλες περιοχές της Ελλάδας όπως η Κρήτη (Wines of Crete). 
Εν προκειμένω, οι ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις αξιοποίησαν την ευκαιρία που δόθηκε από την Μονάδα Καινοτομίας του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ στo πλαίσιo δράσεων υποστήριξης της καινοτομίας και των συνεργασιών (έναρξη υποστήριξης από Δεκέμβριο 2013), όπως αυτές παρουσιάστηκαν στην προηγούμενη ενότητα και με βασικό άξονα υποστήριξης την «Προώθηση και προβολή προϊόντων και υπηρεσιών οινοτουρισμού».  
Μέσω του αρχικού Σχεδίου Δράσης που εκπονήθηκε στο πλαίσιο της υποστήριξης του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, αναδείχθηκαν ιδιαίτερες πτυχές του εγχειρήματος και συγκεκριμένα πλεονεκτήματα προς αξιοποίηση. Σημειώνεται ότι η Αττική από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα είναι μία τεράστια αμπελοοινική περιοχή με μια συνέχεια χιλιετιών που αντίστοιχή της δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο. 
Σήμερα στην Αττική υπάρχουν πολλά κι σημαντικά Οινοποιεία, σε έναν αμπελώνα 65.000 στρεμμάτων. Παλαιοί και νέοι οινοποιοί καταβάλουν εξαιρετικές προσπάθειες για να μπει η Αττική στον παγκόσμιο οινικό χάρτη με προϊόντα ποιότητας., ενώ στην Αττική καλλιεργούνται πολλές ποικιλίες, με ιδιαίτερη έμφαση στις ελληνικές Σαββατιανό και Μαλαγουζιά. 
Στόχος της πρωτοβουλίας του Wines of Athens είναι η δημιουργία και οργάνωση ενός δικτύου συνεργαζομένων οινοποιείων/οινοπαραγωγών που θα εστιάζει στο σχεδιασμό  και ανάπτυξη κοινών δραστηριοτήτων προώθησης των προϊόντων, την ανάπτυξη ενός οργανωμένου συστήματος τουριστικών διαδρομών και το σχεδιασμό δράσεων σύνδεσης του Αττικού οίνου με την τοπική πολιτιστική κληρονομιά. Μεθοδολογικά, το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ κατ’ αρχάς επεδίωξε την γνωριμία με τους εκπροσώπους των επιχειρήσεων, αλλά και τη δημιουργία σχέσεων αλληλεπίδρασης και πνεύματος συνεργασίας μεταξύ των εμπλεκόμενων Οινοποιείων. Παράλληλα, επιτελέσθηκε μια γενική περιγραφή του Σχηματισμού και μια αναλυτική χαρτογράφηση του κλάδου και της ευρύτερης αλυσίδας αξίας. 

Για το λόγο αυτό πριν την ανά επιχείρηση ανάλυση και καταγραφή υφιστάμενης κατάστασης, κρίθηκε σκόπιμο να προηγηθούν τέσσερις (4) ομαδικές συναντήσεις όπου οι συνεργάτες είχαν την ευκαιρία να αναπτύξουν τις ιδέες και προσδοκίες τους, αλλά και τους προβληματισμούς σε σχέση με το εγχείρημα που οραματίζονται και να ανταλλάξουν τις απόψεις τους όσον αφορά τους στόχους του Σχηματισμού. 
Παράλληλα, στις συναντήσεις αυτές δόθηκε η δυνατότητα να προσδιοριστούν και αποσαφηνιστούν οι βασικές ενότητες εργασίας που θα αποτελέσουν το αντικείμενο επεξεργασίας στο πλαίσιο του συγκεκριμένου Σχεδίου. 
Το Wines of Athens11 επιδίωξε σε αυτή τη φάση υποστήριξη για τη μελέτη και εξειδίκευση θεμάτων που άπτονται βασικών αναγκών του δικτύου σε θέματα οργάνωσης και προώθησης και ειδικά στα πεδία: 
 καταγραφής–χαρτογράφησης (mapping) των οινοποιείων και των σχετικών σημείων τουριστικού ενδιαφέροντος (π.χ. πολιτισμικής αναφοράς – αρχαιολογικοί χώροι, μουσεία, περιοχές φυσικού κάλλους), 
 εκπόνησης ενδεικτικών αγροοινοτουριστικών διαδρομών στην Αττική,  σχεδιασμού βασικών παραμέτρων καλύτερης οργάνωσης και μετεξέλιξης του Δικτύου,  σχεδιασμός και ανάπτυξη νέων υπηρεσιών από το Δίκτυο, 
 σχεδιασμού σχεδίου προβολής – προώθησης του Αττικού οίνου στην Ελλάδα και το εξωτερικό (πχ site, εκθέσεις – παρουσιάσεις των οινοποιείων, media, social media, κλπ). 

Σε στενή συνεργασία με τους φορείς του Σχηματισμού, το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ κατήρτισε σχέδιο των προτεινόμενων νέων υπηρεσιών, το οποίο αντιστοιχεί τις ως άνω ανάγκες του Δικτύου και σε σχέση και με τις προβλεπόμενες ενέργειες. Στη συνέχεια, ακολούθησε μια σειρά συναντήσεων ανά επιχείρηση, όπου συζητήθηκαν και καταγράφηκαν τα κυριότερα χαρακτηριστικά της κάθε μιας (data sets), το ιστορικό τους, οι ετικέτες και οι διαδικασίες παραγωγής, προώθησης, πωλήσεων, κοκ. Στα πλαίσια αυτά από την πλευρά κάθε επιχείρησης διερευνήθηκαν αδυναμίες και δυνατά σημεία, ευκαιρίες και απειλές, αναζητήθηκαν ιδιαιτερότητες και σημεία διαφοροποίησης ανά επιχείρηση, τα στοιχεία καινοτομίας της έναντι των ανταγωνιστών, ενώ διατυπώθηκαν επιμέρους προτάσεις κατά περίπτωση, σχετικά με τις προσδοκίες από την συνεργασία. 
Εν συνεχεία (περίοδος Μαΐου–Αυγούστου 2014), το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ υποστήριξε τα μέλη του Σχηματισμού σε όλες τις απαιτούμενες διαδικασίες για την οργάνωση της διοίκησης, την ίδρυση του φορέα διαχείρισης του Δικτύου καθώς και την στοχοθέτηση σε επίπεδο ενεργειών μάρκετινγκ και προώθησης, τον σχεδιασμό λογοτύπου προκειμένου να γίνει η κατοχυρωθεί το εμπορικό σήμα των Δρόμων του Κρασιού Αθήνας, τον σχεδιασμό φυλλαδίου–ψηφιακού προφίλ 12 , την δρομολόγηση της ανάπτυξης της ιστοσελίδας (δέσμευση domain name, hosting, διαδικασίες προσφορών), τη συνεργασία με τον ΕΟΤ και την επίσημη ιστοσελίδα του Visit Greece καθώς και τη συνεργασία με άλλους σχετικούς φορείς (π.χ. Enterprise Greece). Στο πλαίσιο αυτό, την εκπόνηση του Σχεδίου Δράσης ακολούθησε η υλοποίηση ενεργειών που σχεδιάσθηκαν σε αυτό, σε επίπεδο οργάνωσης, θεσμικής σύστασης, προώθησης, στρατηγικής, ανάπτυξης καινοτομικών εργαλείων, δικτύωσης, δημοσιότητας και εξωστρέφειας.  Παράλληλα, καθώς η Βιέννη, όπως και η Αθήνα είναι οι μόνες Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες που οι αμπελώνες τους βρίσκονται σε απόσταση μισής ώρας από το κέντρο της πόλης, στα πλαίσια της ανάπτυξης του οργανωτικού μοντέλου και της στρατηγικής προώθησης των Δρόμων του Κρασιού Αθήνας, κρίθηκε ιδιαίτερη χρήσιμη η πραγματοποίηση επιχειρηματικής αποστολής εκπροσώπων των Οινοποιείων του Cluster στη Βιέννη13. 
Η Βιέννη αποτελεί ένα πρότυπο για τον Σχηματισμό και υπάρχουν πολλά κοινά ανάμεσα στη Βιέννη και την Αθήνα όσον αφορά την αμπελουργική και οινοποιητική παράδοση. Με την υλοποίηση της αποστολής, τα μέλη του Δικτύου είχαν την ευκαιρία να έλθουν σε επαφή με Βιεννέζους οινοποιούς, οινολόγους, επαγγελματίες του κρασιού και να αποκομίσουν εμπειρίες και ιδέες που θα τους χρησιμεύσουν στο στήσιμο των «Δρόμων Κρασιού Αθήνας» αλλά και σε άλλους τομείς της επαγγελματικής τους δραστηριότητας.  

O Συνεργατικός Σχηματισμός «Δρόμοι του Κρασιού Αθήνας» - Wines of Athens είναι αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία, που ιδρύθηκε το 2014, που δραστηριοποιούνται από οικογενειακή παράδοση για πολλές δεκαετίες με επιτυχία στον κλάδο του κρασιού. 
Σήμερα, το Wines of Athens είναι μια επιτυχημένη πρωτοβουλία οινοπαραγωγών της Αττικής με σκοπό να συνδεθούν τα οινοποιεία με τους διάσπαρτους αρχαιολογικούς χώρους και τα φυσικά αξιοθέατα της περιοχής. Με την υποστήριξη του Ινστιτούτου Μικρών Επιχειρήσεων της ΓΣΕΒΕΕ έχουν δημιουργήσει ένα οργανωμένο σύστημα διαδρομών που βοηθάει τους επισκέπτες να γνωρίσουν τα κρασιά αλλά και τα αξιοθέατα γύρω από την Αθήνα. Τα οινοποιεία των Δρόμων κρασιού Αθήνας στοχεύουν στην παραγωγή ποιοτικών οίνων και στην ανάδειξη του Σαββατιανού, της ντόπιας ποικιλίας της Αττικής. Η ιστορικότητα του αμπελώνα συμβαδίζει με την ποιότητα και την μοντέρνα τεχνολογία14. Προς αυτή την κατεύθυνση, υλοποιήθηκαν οι εξής ενέργειες που αποτυπώνονται στο Σχήμα 4:  
  
                                                       
Όπως προαναφέρθηκε, στόχος της πρωτοβουλίας είναι η δημιουργία και οργάνωση ενός δικτύου συνεργαζομένων οινοποιείων/οινοπαραγωγών που θα εστιάζει στο σχεδιασμό  και ανάπτυξη κοινών δραστηριοτήτων προώθησης των προϊόντων, την ανάπτυξη ενός οργανωμένου συστήματος τουριστικών διαδρομών και το σχεδιασμό δράσεων σύνδεσης του Αττικού οίνου με την τοπική πολιτιστική κληρονομιά. 

Τα τεχνικά βήματα που έγιναν για τον σχηματισμό του Wines of Athens περιλαμβάνουν15: 
 Οκτώβριος 2013: Πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ για την επιλογή ωφελούμενων επιχειρήσεων (Αρ.Πρωτ.5506/17.10.13) στα πλαίσια της ως άνω πράξης.  
 Δεκέμβριος 2013: Υποβολή της Πρότασης των Οινοποιών με θέμα «Προώθηση και προβολή προϊόντων και υπηρεσιών οινοτουρισμού» (αρ.Πρωτ. 5714/16.12.13).  
 Φεβρουάριος 2014: Έγκριση της πρότασης και έναρξη των υπηρεσιών υποστήριξης.  
 Μάρτιος 2014: Έναρξη εκπόνησης Σχεδίου Δράσης Συνεργατικού Σχηματισμού από εμπειρογνώμονες του ΙΜΕ.  
 Μάιος 2014: Ολοκλήρωση 1ου μέρους Σχεδίου Δράσης και παράλληλη έναρξη εφαρμογής του.  
 Απρίλιος – Ιούνιος 2014: Διαβουλεύσεις επί νομικής μορφής, κριτηρίων εισόδου, δεοντολογίας και περιορισμών.  
 Ιούλιος 2014: Έναρξη εργασιών προωθητικής υποστήριξης για την δημιουργία εταιρικής ταυτότητας και σχεδιασμός λογοτύπου και φυλλαδίου προώθησης με την χρηματοδότηση του ΙΜΕ.  
 Ιούλιος - Αύγουστος 2014: Έναρξη εργασιών δικτύωσης και συνεργασιών (ΕΟΤ, Visit Greece, Ελληνοαμερικανικό Πανεπιστήμιο).  
 Σεπτέμβριος 2014: Ολοκλήρωση 2ου μέρους Σχεδίου Δράσης, υποδειγμάτων, οργανογράμματος, προτάσεων.  
 Οκτώβριος 2014: Ανάπτυξη ιστοσελίδας με συνεργασία με το Ελληνοαμερικανικό Πανεπιστήμιο. 
 Οκτώβριος 2014: Επιχειρηματική επίσκεψη στα Οινοποιεία της Βιέννης με την υποστήριξη του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ. 
 Δεκέμβριος 2014: Επίσημη παρουσίαση του Δικτύου στα πλαίσια Επιχειρηματικής Συνάντησης (B2B) του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ «Καινοτομία και Συνέργειες στον Αγροδιατροφικό Τομέα» στο Κέντρο Ελληνικής Παράδοσης. Παράλληλα, το Wines of Athens έχει συμμετάσχει και βραβευθεί την πρόσφατη περίοδο σε πλήθος εκδηλώσεων, με ορίζοντα και στόχο τη βελτίωση συγκεκριμένων (χρηματοοικονομικών και μη-χρηματοοικονομικών) δεικτών καινοτομικής αποτελεσματικότητας [financial and non-financial indicators], όπως ροές εσόδων, μερίδια αγοράς, αναγνωρισιμότητα κ.α. Ενδεικτικά αναφέρονται: 
 Συμμετοχή και χορηγία στο CWM Money Show 2014, Ξενοδοχείο Hilton 1921/12/14.  
 Συμμετοχή στο Οινόραμα και στο Athens Wine Week με ειδική παρουσίαση των ρετσινών Wines of Athens σε γνωστό Wine Bar. 
 2 Xρυσά και 2 Ασημένια Μετάλλια στον Διεθνή Διαγωνισμό Θεσσαλονίκης. Ασημένιο στο Concours Mondial Bruxelles. 
 Χορηγοί κρασιών στην έκθεση ‘Οh, it s all souvenir to me’ στο Μουσείο Μπενάκη.                                                          
 Mεγάλη παρουσίαση και οινική δοκιμή με τους Wine Commanders για δημοσιογράφους, Sommelier και επαγγελματίες. 
 Παρουσίαση στο Cinque Academia Vino στη Λαμία και στο Wine Sophist.  Οινική δοκιμή και φιλοξενία της τελετής απονομής τίτλων του Court of Master Sommelier με τον Brian Julyan και τον Κωνσταντίνο Λαζαράκη MW. 
 Oινική δοκιμή για τον Φιλανδό wine blogger Ilka Sirren. 
 Διοργάνωση Ποδηλατικού γύρου οινοποιείων Αττικής με δοκιμές και εορταστικό γεύμα στο Οινοποιείο Παπαγιαννάκου. 
 Συμμετοχή στις Ανοιχτές Πόρτες Μαΐου 2015. 
 Συμμετοχή στο Food Festival στο ΣΕΦ.  Παρουσίαση των Ροζέ σε γνωστά Wine Bars. 
 Συμμετοχή στην εκδήλωση ‘Γεύσεις του τόπου μας’ με γνωστούς σεφ. 
 Συμμετοχή στον Τhe Balkans International Wine Competition με 1 Χρυσό, 1 Ασημένιο και 5 Χάλκινα Μετάλλια καθώς και παρουσίαση των κρασιών στο Grand Hotel της Σόφια. 
 Βραβείο Ποιότητας 2015 στην κατηγορία κρασιού από το περιοδικό Γαστρονόμος16. 

Συμπερασματικά, πρέπει να σημειωθεί ότι η περίπτωση του Wines of Athens ανέδειξε συγκεκριμένες πτυχές σε θεωρητικό και εμπειρικό επίπεδο όσον αφορά τη δόμηση και την ανάπτυξη συνεργατικών επιχειρηματικών μοντέλων. Η περίπτωση του Wines of Athens ανέδειξε κατ’ αρχάς τη σημασία της ενεργούς αλληλεπίδρασης ανάμεσα σε φορείς-αρωγούς (π.χ. ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ) με επιστημονική και επιχειρησιακή επάρκεια, πρόσβαση σε σχετικά εργαλεία υποστήριξης και τεκμηριωμένη γνώση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και στις ίδιες τις ωφελούμενες επιχειρήσεις.  
Παράλληλα, η εμπειρία του Wines of Athens αναδεικνύει τη σημασία της ενίσχυσης των συμπληρωματικών ικανοτήτων (complementary competencies), ως προϋπόθεση για την ανάπτυξη καινοτομίας σε επίπεδο μικρομεσαίων επιχειρήσεων. 
Η καινοτομία αποτελεί μια συλλογική και σωρευτική διαδικασία που απαιτεί συντονισμό και ανταλλαγή υλικών και άυλων πόρων. Απαιτεί πόρους και συνεργασία σε διαφορετικά επίπεδα και στάδια, αναπτύσσεται συχνά στο πλαίσιο επιχειρηματικών δικτύων, ενώ συνήθως κάθε νέα καινοτομία βασίζεται σε υφιστάμενες ανεπτυγμένες καινοτομίες και πρότυπα (π.χ. προϊόντα, υπηρεσίες, διαδικασίες). 
Kυρίως όμως προϋποθέτει κρίσιμες δεξιότητες και ικανότητες από πλευράς επιχειρήσεων που θα καταστήσουν τη νέα γνώση αξιοποιήσιμη και θα τις προσδώσουν προστιθέμενη αξία μέσα από νέα προϊόντα, υπηρεσίες ή διαδικασίες καθώς και μέσα από την ικανότητα συνεχούς υποστήριξης τους σε βάθος χρόνου. 
Ειδικά για τις μικρές επιχειρήσεις, είναι πλέον δεδομένο ότι απαιτείται ένα ευνοϊκό επιχειρηματικό περιβάλλον εκκόλαψης και συστημικής υποστήριξης που θα προσφέρει καλύτερη πρόσβαση σε αναγκαίους υλικούς και άυλους πόρους (π.χ. γνώση, χρηματοδότηση, συνεργασίες) καθώς και η ανάπτυξη οριζόντιων δεξιοτήτων καινοτομίας (π.χ. ανάπτυξη νέων προϊόντων). 
Στο πλαίσιο αυτό αποδεικνύεται σημαντική η ανάπτυξη υπηρεσιών υποστήριξης καινοτομίας [innovation support services] που θα ενσωματώνουν τις περισσότερες δυνατές διαστάσεις της συνολικής περιοχής της «αλυσίδας καινοτομίας», από την κατανόηση των βασικών εννοιών (επιμόρφωση) έως την συμβουλευτική υποστήριξη ανάπτυξης καινοτομιών, την τεχνική υποστήριξη δόμησης συνεργασιών καθώς και την προστασία/αξιοποίηση του διανοητικού κεφαλαίου που προκύπτει μέσα από τη διαδικασία της καινοτομίας.

Ο εξελιγμένος και ολοκληρωμένος σχεδιασμός των υπηρεσιών υποστήριξης Σχεδίων Καινοτομίας από το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, ενίσχυσε την αξιοπιστία και την αποτελεσματικότητα των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων που επωφελήθηκαν σε επίπεδο οικονομικών και μηοικονομικών δεικτών αλλά και σε θέματα τεχνολογικής και οργανωτικής καινοτομίας, προωθητικής καινοτομίας, ανάπτυξης νέων προϊόντων, ανάπτυξης σύγχρονων συνεργατικών επιχειρηματικών μοντέλων. 
Οι επιχειρηματικές συνεργασίες, όπως το Wines of Athens, που προέκυψαν στο επίπεδο της υπηρεσίας υποστήριξης συνεργατικών σχηματισμών, απέδωσαν νεότερα καινοτομικά πρότυπα με καλύτερους συντελεστές δυναμικότητας, ενώ ενεργοποίησαν δυναμικές σε επίπεδο διαμόρφωσης δικτύων επιχειρηματικής γνώσης και ανάπτυξης νέων συνεργατικών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, ως μια απόδειξη αποτελεσματικότητας αυτών των συνεργασιών. Επιπλέον, η ωριμότητα του συγκεκριμένου Δικτύου προσέφερε άμεσα τη δυνατότητα δημιουργίας δικτύωσεων με αντίστοιχες συμπληρωματικές προσπάθειες δικτύων επιχειρήσεων που υποστηρίζονται από το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, δημιουργώντας προϋποθέσεις για φαινόμενα «δικτύωσεις των δικτύων» [cluster of clusters/meta-clusters].  
Η εξελιγμένη χαρτογράφηση και υποστήριξη σε επίπεδο επιχειρηματικής διαμεσολάβησης προσέφερε επακριβή επιχειρηματική και τεχνολογική πληροφόρηση στις ωφελούμενες επιχειρήσεις του Wines of Athens μέσα από την συμμετοχή τους σε επιχειρηματικές και αποστολές στο εξωτερικό και δι-επιχειρηματικές συνεργασίες και συμφωνίες. Παράλληλα, η ολοκληρωμένη υποστήριξη σε θέματα Διανοητικής Ιδιοκτησίας, με την αξιοποίηση ενός καταρτισμένου δικτύου εξωτερικών εμπειρογνωμόνων, προσέφερε τη δυνατότητα στις ωφελούμενες επιχειρήσεις να χαρτογραφήσουν το διανοητικό τους κεφάλαιο καθώς και να προχωρήσουν σε στρατηγικές και διαδικασίες προστασίας και αξιοποίησης της διανοητικής τους ιδιοκτησίας.  
Υπό αυτό το πρίσμα, η εμπειρία μηχανισμών υποστήριξης και εκκόλαψης καινοτομίας και συνεργατικών επιχειρηματικών μοντέλων προσφέρουν, μεταξύ άλλων, διοράσεις και εμπειρικά συμπεράσματα ως προς τον αποτελεσματικό σχεδιασμό συνεκτικών πολιτικών καινοτομίας με αναφορά στο συνολικό ολοκλήρωμα της συνολικής περιοχής της «αλυσίδας καινοτομίας», σε επίπεδο: 
i)  οργανωτικών και τεχνολογικών διαστάσεων σε ριζικό και προσαυξητικό επίπεδο, 
ii) πολύ-επίπεδων συμπληρωματικών αναγκών και υπηρεσιών υποστήριξης (π.χ. δεξιότητες, πληροφόρηση, χρηματοδότηση), 
iii) σχεδιασμού, υλοποίησης και αξιολόγησης μέτρων παρέμβασης. Η διαμόρφωση επάλληλων συστημικών διαστάσεων υποστήριξης των συντελεστών δυναμικότητας και των ενδογενών ικανοτήτων καινοτομίας των επιχειρήσεων, συνιστά μια εκ των θεμελιωδών προϋποθέσεων βελτίωσης της καινοτομικής ικανότητας, της παραγωγικότητας και της εξωστρέφειας τους.  

Υποσημειώσεις

1 Μέσω της αξιοποίησης συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων, όπως το «ΕΠΑΝΑΔ 2007-2013 - ΕΣΠΑ» και το «Έργο Αθήνα», ΕΠ Αττικής.  
2 Τα επιχειρηματικά δίκτυα συγκροτούνται από επιχειρήσεις που συνάπτουν μια κοινή σύμβαση συνεργασίας με στόχο την υλοποίηση συγκεκριμένων δράσεων και με τις σχέσεις των εταίρων να λαμβάνουν μια περισσότερο άτυπη μορφή από αυτές του cluster.  
3 Συγκεκριμένα, ο Von Thunen μελέτησε τις σχέσεις των παραγόντων: α) χρήση γης, β) απόσταση, γ) τεχνολογία και δ) μορφή παραγωγικής διαδικασίας, για παραγωγικές δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα σε διαφορετικές ζώνες, διατυπώνοντας μάλιστα ένα συγκεκριμένο τύπο για την κοστολόγηση του ενοικίου γης για κάθε συγκεκριμένο προϊόν: R=Yp-E-Yfk, όπου το R αναπαριστά το ενοίκιο γης ανά εκτάριο, το E αναπαριστά τις παραγωγικές δαπάνες ανά εκτάριο (εργασία, προμήθειες, εξοπλισμός), το Y συμβολίζει την απόδοση σε όρους μονάδας προϊόντος ανά εκτάριο, το p αναπαριστά την τιμή της αγοράς για κάθε μονάδα προϊόντος, το f είναι η αξία ναύλου, ήτοι το κόστος μεταφοράς μιας μονάδας προϊόντος ανά μίλι και το k συμβολίζει την απόσταση σε μίλια από την αγορά (Grotewold, 1959: 349).
4 Ο Alfred Weber (1909) μελέτησε τις αποφάσεις εγκατάστασης και χωροθέτησης παραγωγικών δραστηριοτήτων σε συνάφεια με οφέλη ελαχιστοποίησης του κόστους της παραγωγής και δαπανών  διανομής προϊόντων. Οι εργασίες του μελετούν τόσο τους παράγοντες χωροθέτησης δραστηριοτήτων, όπως τις τάσεις χωρικής συγκέντρωσης όσο και το ρόλο της εμπορικής πολιτικής, διαμορφώνοντας μια γενική και κεφαλαιοκρατική θεωρία της χωροθέτησης (Γεωργαντάς και Γκιούρας, 2010). 
5 Ο Walter Christaller (1933) μελέτησε την προσφορά και τη ζήτηση των αγαθών και των υπηρεσιών ως συγκεντρωμένες σε κεντρικές αγορές και σε περιφέρειες με περιορισμένη οικονομική δραστηριότητα (όπ.π.). 
6 Στις παρακάτω σελίδες παρουσιάζεται η περίπτωση του ‘Wines of Athens’. 
7 Η «έρευνα δράσης» αναδεικνύεται σε ένα σημαντικό υπόδειγμα ποιοτικής έρευνας και αφορά στη μέθοδο όπου τα ερευνητικά αποτελέσματα (ή μέρος αυτών) προκύπτουν από την ενεργητική εμπλοκή των ίδιων των ερευνητικών μελών στο ίδιο το αντικείμενο της παρατήρησης και στη διαμόρφωση της στρατηγικής εξέλιξης του (Eden & Huxham, 1996). Αντίστοιχα, προκύπτουν οι έννοιες της ‘ενεργού μάθησης’ (‘action learning’) και της «συμμετοχικής έρευνας δράσης» (‘participatory action research’), όπου τα εμπλεκόμενα μέλη από όλες τις πλευρές συμμετέχουν στη διαδικασίες έρευνας (Whyte, 1991).  
8 http://www.imegsevee.gr/index.php  
9 Οι δράσεις υποστήριξης καινοτομίας του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο του έργου «Δράσεις για την ενίσχυση του ρόλου της καινοτομίας και των μορφών συνεργασίας στις μικρές επιχειρήσεις» ΕΠΑΝΑΔ 2007-2013 που υλοποιείται από το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ: http://www.kainotomia.imegsevee.gr/  
10 Την περίοδο 2013-2015 υποστηρίζονται συνολικά 11 επιχειρηματικά δίκτυα και συστάδες επιχειρήσεων από το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ στους τομείς της αγροδιατροφής, της μεταποίησης αλουμινίου, της ενέργειας/βιομάζας, του εμπορίου, της αργυροχρυσοχοίας, της διαχείρισης ακινήτων, του τουρισμού, της παραγωγής οπτικοακουστικών έργων κ.α. 
11 http://www.winesofathens.com/index.php/el/  
12 http://www.kainotomia.imegsevee.gr/periptwseis/dromoi-krasiou
13 Η επιχειρηματική συνάντηση πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της Πράξης «Δράσεις ενίσχυσης της καινοτομίας και των μορφών συνεργασίας στις μικρές επιχειρήσεις» του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού 2007-2013», που συγχρηματοδοτείται από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση.  
14 http://www.flipsnack.com/BE7CD6EC5A8/wines-of-athens-gr.html  
15 http://www.wineroadsofathens.com/index.php/el/    
16 http://www.kathimerini.gr/820394/gallery/multimedia/gastronomos/gastronomos-vraveio-potoy---wines-ofathens  

Βιβλιογραφία 
Ελληνόγλωσση 
  • Γεωργαντάς, Η. και Γκιούρας, Θ. (2010) Χώρος, πόλη και εξουσία στη νεωτερικότητα, Ίδρυμα Σάκη Καράγιωργα, Αθήνα: Εκδόσεις Σαββάλα. 
  • Κουρλιούρος, Η. (2001) Διαδρομές στις Θεωρίες του Χώρου. Οικονομικές Γεωγραφίες της Παραγωγής και της Ανάπτυξης, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.  
Ξενόγλωσση 
  • Boschma, R. & D. Fornahl (2011) Cluster evolution and a roadmap for future research, Regional Studies, 45 (1): 1295-1298. 
  • Castells, M. (1977) The Urban Question. A Marxist Approach, London: Edward Arnold. 
  • Grotewold, A. (1959) Von Thunen in Retrospect, Economic Geography, vol. 35, no. 4, 346-355. 
  • Cooke, P. & Morgan, K. (2001) The Associational Economy: firms, regions and innovation, OUP: Oxford.  
  • Chesbrough, H. (2006) Open Business Models: How to Thrive in the New Innovation Landscape, Harvard Business School Press, Boston, MA. 
  • Chesbrough, H., Vanhaverbeke, W. & West, J. (2014) New Frontiers in Open Innovation, Oxford University Press.  
  • Chesbrough, H. (2010), Business model innovation: opportunities and barriers, Long Range Planning, Απρίλιος, τόμ. 43, τχ. 2/3, σ. 354-363. 
  • Chesbrough, H. (2007), Why companies should have open innovation models, MIT Sloan Management Review 48:2, Χειμώνας, σ. 22-28. 
  • Edquist, C. (επιμ.) (1997) Systems of innovation: Technologies, Institutions, and Organizations, Routledge, Λονδίνο. 
  • Eden, C. and Huxham, C. (1996) Action Research for Management Research, British Journal of Management, Vol. 7, 75-86. 
  • Freeman, C. (1998) Innovation Systems: city-state, national, continental and sub-national, Instituto de Economia da Universidade Federal do Rio de Janeiro-IE/UFRJ, Rio de Janeiro. 
  • Freeman, C. (1987) Technology and Economic Performance: Lessons from Japan, Pinter, Λονδίνο. 
  • Fujita, M & Thisse, J.F. (2002) Economics of Agglomeration: cities, industrial location, and regional growth, Cambridge University Press.  
  • Gassmann, O. & Enkel, E. (2004) Towards a theory of open innovation: three core processes archetypes, Paper presented at the R&D Management Conference, Λισαβόνα, 6-9 Ιουλίου. 
  • Gregory, D. (2006) Troubling Geographies, sto Castree, N. & Gregory, D., David Harvey: a critical reader, Blackwell. Harvey, D. (2006) The Limits to Capital, London: Verso.  
  • Hirschman, A. (1958) The Strategy of Economic Development, New Haven, Conn.: Yale University Press. 
  • Krugman, P. (1991) Increasing Returns and Economic Geography, Journal of Political Economy 99, 483-99.  
  • Krugman, P. (1993) Geography and Trade (Gaston Eyskens Lectures), MIT Press.  
  • Krugman, P. (1997) Development, Geography and Economic Theory (Ohlin Lectures), MIT Press. 
  • Lefebvre, H. (1991) The Production of Space [Production de l’espace], Blackwell.  Lundwall, B-A. (2007) National Innovation Systems-analytical concept and development tool, Industry & Innovation, 14: 1, 95-119. 
  • Lundvall, B.-Å. (1995), Standards in an innovative world, στο Hawkins, R., Mansell, R., και Skea, J. (επιμ.), Standards, Innovation and Competitiveness, Edward Elgar, Όλντερσοτ, σ. 7-15. 
  • Lundvall, B.-Å. (επιμ.) (1992) National Systems of Innovation: Towards a Theory of Innovation and Interactive Learning, Pinter, Λονδίνο. 
  • Massey, D.B. (1984) Spatial divisions of labor: Social structures and the geography of production. New York: Methuen.  
  • Myrdal, G. (1957) Economic theory and underdeveloped regions, Duckworth .  OECD (2005) Oslo Manual. Guidelines for Collecting and Interpreting Innovation Data, OECD, Paris.  
  • Piore, M.J. & Sabel, C.F. (1984) The Second Industrial Divide: possibilities for prosperity, New York: New York.  
  • Perroux, F. (1950) Economic Space: Theory and Applications, The Quarterly Journal of Economics, Vol.64, no.1, 89-104. 
  • Scarbrough, H., Swan, A. και Preston, J. (1999), Knowledge Management: A Literature Review, Institute of Personnel and Development, Λονδίνο. 
  • Storper. M. & Walker, R. (1989) The Capitalist Imperative: territory, technology and growth, New York: Blackwell. Storper, M. (1995) The resurgence of regional economies ten years later: the region as a nexus of untraded interdependencies, European Urban & Regional Studies, vol. 2, 191-221.  
  • Storper, M. (1997) The Regional World: territorial development in a global economy, New York: The Guilford Press.  
  • Storper, M. (2010α) Why Does a City Grow?  Specialization, Human Capital, or Institutions? Urban Studies v.47 (10). 
  • Storper, M. (2010β) Agglomeration, Trade and Spatial Development: Bringing Dynamics Back In, 50th Anniversary Issue of the Journal of Regional Science, Vol. 50, No. 1, 2010, 313–342. 
  • Pisano, G. (2015) You Need an Innovation Strategy. It’s the only way to make sound trade-off decisions and choose the right practices, Harvard Business Review, June.  
  • Porter, M. (2000) Location, competition and economic development: Local clusters in a global economy, Economic Development Quarterly 14(1):15-34.   Whyte, W. (ed.) (1991). Participatory Action Research. Sage, London. 
*Εισήγηση στο 4ο Πανελλήνιο συνέδριο Πολεοδομίας & Χωροταξίας στο Βόλο
↧
Search

Οι συνέπειες της χρήσης των κινητών συσκευών σε κοινωνικό επίπεδο και στην ενεργοποίηση των πολιτών.

October 8, 2015, 10:00 pm
$
0
0
#Ανθή Χρήστου.

Καταγραφή και μελέτη καλλιτεχνικών δράσεων που αξιοποιούν τον ήχο στα κινητά μέσα επικοινωνίας δι’ εντοπισμού (mobile & locative media) με στόχο την ανάδειξη των συνεπειών της χρήσης των μέσων αυτών σε κοινωνικό επίπεδο και την ενεργοποίηση των πολιτών.

Σε αυτήν την εργασία θα εξεταστεί ο ρόλος των κινητών μέσων επικοινωνίας δι’ εντοπισμού (locative & mobile media) στην δημιουργία νέων αφηγήσεων για την πόλη μέσα από χωρικές εμπειρίες που συνδυάζουν το φυσικό και το ψηφιακό περιβάλλον. Έμφαση θα δοθεί στη θέση του ήχου στα κινητά μέσα επικοινωνίας δι’ εντοπισμού μέσα από το θεωρητικό πλαίσιο και την παρουσίαση καλλιτεχνικών δράσεων. 
Οι εξελίξεις στον τομέα των τεχνολογιών κινητής και ασύρματης επικοινωνίας επέτρεψαν την ανάδυση νέων μορφών ψηφιακής επικοινωνίας και την ενσωμάτωση τους στη σύγχρονη καθημερινή ανθρώπινη δράση. Οι  τεχνολογίες αυτές επηρεάζουν τον τρόπο που προσλαμβάνουμε πληροφορίες για το φυσικό περιβάλλον, τον τρόπο που αλληλεπιδρούμε με αυτό και τον τρόπο που το αντιλαμβανόμαστε.
Ο κινητός ήχος (mobile sound) έχει αποτελέσει αντικείμενο θεωρητικής έρευνας και καλλιτεχνικής διερεύνησης. Η διάδοση του στην καθημερινή ζωή ξεκινά από την εμφάνιση του Sony Walkman και παραμένει κυρίαρχη στη σύγχρονη εποχή με τη χρήση των νέων κινητών συσκευών (mp3, iPod ). Η μουσική διαδραματίζει καίριο ρόλο στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον, στο πως επιλέγουμε να απομονωθούμε από αυτό ή να αλληλεπιδράσουμε μαζί του.
Για τις ανάγκες υλοποίησης και θεωρητικής τεκμηρίωσης της συγκεκριμένης εργασίας μελετήθηκαν σειρά δευτερογενών πηγών που αφορούν τα κινητά μέσα επικοινωνίας δι’ εντοπισμού,  την δημιουργία ηχοτοπίων, τον υβριδικό χώρο και την κινητή μουσική (mobile music).  Πέραν, της ξενόγλωσσης βιβλιογραφίας και αρθρογραφίας , χρησιμοποιήθηκαν ως πρωτογενείς πηγές, οι ιστοσελίδες των καλλιτεχνικών δράσεων που παρουσιάζονται.
Η συγκεκριμένη εργασία επιχειρεί να παρουσιάσει τα κινητά μέσα επικοινωνίας δι’ εντοπισμού , με έμφαση σε καλλιτεχνικές δράσεις που αξιοποιούν τον ήχο στην δημιουργία νέων, υβριδικών χωρικών εμπειριών και να συγκεκριμενοποιήσει τη συμβολή τους στην ενεργοποίηση των πολιτών και στην δημιουργία νέων συνδέσεων στον δημόσιο χώρο της πόλης.


ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Tα κινητά μέσα επικοινωνίας δι’ εντοπισμού αποτελούν συστήματα τεχνολογικά διαμεσολαβημένης επικοινωνίας που προσφέρουν την δυνατότητα εμπλουτισμού του φυσικού περιβάλλοντος με ψηφιακές πληροφορίες και δημιουργούν καταυτόν τον τρόπο υβριδικές χωρικές εμπειρίες που μπορούν να αποτελέσουν το πλαίσιο για κοινωνικές και πολιτιστικές δράσεις (Charitos, Paraskevopoulou,Rizopoulos, 2009). Σύμφωνα με την de Souza de Silva (2006), οι υβριδικοί χώροι συγχωνεύουν το φυσικό και το ψηφιακό περιεχόμενο σε ένα κοινωνικό πλαίσιο, το οποίο δημιουργείται από ένα δίκτυο χρηστών που συνδέονται μέσω συσκευών κινητής τεχνολογίας. Η ανάπτυξη των τεχνολογιών κινητής και ασύρματης επικοινωνίας έχει δημιουργήσει τις προϋποθέσεις του να είμαστε συνεχώς συνδεδεμένοι σε ψηφιακά δίκτυα και να είμαστε σε θέση να έχουμε πρόσβαση στο διαδίκτυο κάθε στιγμή της καθημερινής ανθρώπινης δράσης.
Τα τελευταία χρόνια, η τεχνολογική ανάπτυξη, η εμφάνιση του Διαδικτύου 2.0 και η αύξηση της χρήσης των λεγόμενων έξυπνων κινητών συσκευών έχει προκαλέσει αύξηση καλλιτεχνικών δράσεων που αξιοποιούν τα κινητά μέσα επικοινωνίας δι’ εντοπισμού με στόχο την ανάδειξη της προβληματικής της συμμετοχής των πολιτών στη δημόσια σφαίρα αλλά και σε νέες αναγνώσεις του δημόσιου χώρου των πόλεων. 
Αρκετοί συγγραφείς έχουν επισημάνει την χρήση των έξυπνων κινητών συσκευών σε κάθε πτυχή της καθημερινής ζωής και παράλληλα τους κινδύνους απομόνωσης του ατόμου από το χωρικό και κοινωνικό περιβάλλον που επιφέρει (Fritch, Anhem 2014). Στον αντίποδα, η de Souza de Silva (2013), τονίζει ότι  η  χρήση των κοινωνικών δικτύων βασισμένων στη γεωγραφική θέση μεταβάλλει τις πρακτικές συντονισμού και επικοινωνίας σε δημόσιους χώρους. Τα κινητά μέσα επικοινωνίας δι’ εντοπισμού  επιτρέπουν την  ανάδυση νέων υβριδικών χώρων, που αναπτύσσονται μέσα τη συνεχή ροή ψηφιακής πληροφορίας και υποστηρίζουν με τη δημιουργία δικτύων αναφοράς σε συγκεκριμένη τοποθεσία. Η πρακτική αυτή  επιτρέπει την αναγνώριση ότι οι χρήστες ανήκουν σε ένα ψηφιακό δίκτυο επικοινωνίας, το οποίο εξακολουθεί να  αναφέρεται σε τοποθεσίες του δημόσιου χώρου μιας πόλης. Τοποθεσίες που ενδυναμώνονται μέσα από τη σύνδεση τους με ένα εν δυνάμει παγκόσμιο δίκτυο χρηστών.
Τα κινητά μέσα επικοινωνίας δι’ εντοπισμού αναφέρονται κατά βάση σε ψηφιακές χαρτογραφήσεις. Ο χρήστης συνήθως αλληλεπιδρά με μια κινητή συσκευή η οποία του επιτρέπει να προσανατολίζεται στο φυσικό του περιβάλλον τοποθετώντας τη θέση του στο χάρτη που εμφανίζεται στην οθόνη της συσκευής. H Behrendt (2012) επισημαίνει τον κομβικό ρόλο του ήχου στην διαμόρφωση μιας πολυαισθητηριακής εμπειρίας και την ανάδειξη της κινητής μουσικής (mobile sound) ως μέσο δημιουργίας συμμετοχικών, διαδραστικών εφαρμογών και δράσεων. Ο ήχος μας επιτρέπει να δημιουργήσουμε μια εμπειρία που δεν έχει μόνο οπτικά ερεθίσματα, αλλά που οδηγεί σε καθολική εμβύθιση.
Ο ρόλος του ήχου και της μουσικής στην δημιουργία συμμετοχικών εμπειριών μέσα από τα κινητά μέσα επικοινωνίας δι’ εντοπισμού αποτελεί κύριο αντικείμενο έρευνας της παρούσας εργασίας. Η ανάπτυξη των ψηφιακών εφαρμογών επικοινωνίας σε συνδυασμό με την πρωταγωνιστική θέση της μουσικής στην καθημερινή ανθρώπινη δράση (Fritch, Ahern 2014) θέτουν το σημείο εκκίνησης της παραπάνω προβληματικής.
Στο πρώτο κεφάλαιο της παρούσας εργασίας επιχειρείται η παρουσίαση των εννοιών που θέτουν το θεωρητικό πλαίσιο με βάση το οποίο οριοθετείται η παραπάνω προβληματική. Αναπτύσσονται συνοπτικά τα κινητά μέσα επικοινωνίας δι’ εντοπισμού, η κινητή μουσική και ο υβριδικός χώρος, ενώ τονίζεται η μεταξύ τους συσχέτιση.
Στο δεύτερο, τρίτο και τέταρτο κεφάλαιο αναλύονται διάφορα παραδείγματα καλλιτεχνικών δράσεων που συνδυάζουν κινητές τεχνολογίες, συστήματα γεωεντοπισμού και καταγραφή ήχων και μουσικής όπως και ο αντίκτυπος των δράσεων αυτών στο κοινωνικό περιβάλλον των χώρων στους οποίους αναφέρονται.
Στο πέμπτο και τελευταίο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα συμπεράσματα που αντλήθηκαν από τη μελέτη τόσο των παραπάνω θεωριών όσο και των περιπτώσεων στο πλαίσιο της συγκεκριμένης εργασίας.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
1.1 ΕΝΟΤΗΤΑ : ΚΙΝΗΤΑ ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΔΙ’ ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΥ

Η έννοια του κόσμου μέσα στον οποίο ζούμε και δρούμε, αλλά και η ίδια μας η υπόσταση είναι θεμελιωδώς χωρική και η έννοια του χώρου και του περιβάλλοντος αποτελεί ουσιώδες συστατικό της καθημερινής μας εμπειρίας. Ο τρόπος που επικοινωνούμε με τους άλλους ανθρώπους σχετίζεται και εξαρτάται από το περιβάλλον στο πλαίσιο του οποίου συμβαίνει. (Χαρίτος, 2007).
Στη σύγχρονη εποχή, οι άνθρωποι έχουν πρόσβαση στα μέσα επικοινωνίας μέσα από μια πληθώρα πλατφορμών και συσκευών (Taliani, Charitos, 2013). Ta κινητά μέσα επικοινωνία δι’ εντοπισμού επιτρέπουν μια υβριδική περιβαλλοντική εμπειρία, υπό την έννοια ότι η εμπειρία αυτή συνίσταται τόσο σε φυσικά περιβαλλοντικά ερεθίσματα όσο και σε πληροφορία και συμβολικό περιεχόμενο που διαμεσολαβούνται από το υπολογιστικό σύστημα και χωροθετούνται στο φυσικό περιβάλλον (Χαρίτος, 2007).
Τα μέσα αυτά επιτρέπουν την εκμηδένιση της γεωγραφικής απόστασης καθώς συνδέουν απομακρυσμένους χρήστες που βρίσκονται εν κινήσει μέσα από οθόνες κινητών συσκευών που διαθέτουν συστήματα εντοπισμού θέσης (de Souza e Silva, 2013). H νέα, υβριδική πραγματικότητα θολώνει τα σύνορα ανάμεσα στα φυσικά και στα ψηφιακά περιβάλλοντα. Η ενσωμάτωση των  περιβαλλοντικών συστημάτων διεπαφής στο αστικό πλαίσιο οδηγεί σε νέους τρόπου αντίληψης του δημοσίου χώρου, σε νέες μορφές συμμετοχής, επικοινωνίας και κοινωνικής αλληλόδρασης (Schrock, 2012).
Τα κινητά μέσα επικοινωνίας δι’ εντοπισμού μπορούν να συμβάλλουν στην δημιουργία ψηφιακών αποτυπώσεων της πόλης, αποτυπώσεων που θα εμπλουτίζονται συνεχώς με τις εμπειρίες και τα βιώματα των κατοίκων, όπως αυτά καταγράφονται ψηφιακά (Charitos, Paraskevopoulou, Rizopoulos, 2009). Σύμφωνα με τη de Souza e Sliva (2006) η συνεχής σύνδεση μας στο διαδίκτυο μέσω των κινητών συσκευών, επιτρέπει νέες αναγνώσεις και συνδέσεις με το αστικό περιβάλλον στο οποίο μετακινούμαστε και στο οποίο προσδίδουμε νέες αναγνώσεις.
Oι έννοιες εντοπισμού θέσης και της δυνατότητας συνεχούς κίνησης διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην ανάλυση των κινητών μέσω επικοινωνίας δι΄ εντοπισμού. Η ίδια η έννοια του χώρου αποκτά νέες διαστάσεις καθώς νέα επίπεδα και βάθη προστίθενται στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε το χωρικό περιβάλλον (Collis, Christy, Nitins, Tanya, 2009). Η έννοια του περπατήματος και της μετακίνησης μέσα στην πόλη ενώ παράλληλα έχουμε μόνιμη δυνατότητα πρόσβασης στους υβριδικούς αυτούς χώρους μέσω των έξυπνων κινητών συσκευών συναντάται επίσης συχνά στη βιβλιογραφία.
Οι δράσεις που αξιοποιούν κινητά μέσα επικοινωνίας δι’ εντοπισμού αναπτύσσονται γύρω από τα κριτήρια της χωρικότητας, της κοινωνικής αλληλόδρασης και της προσωρινότητας. Οι εφαρμογές αυτές μας επιτρέπουν να διερευνήσουμε πώς οι ανθρώπινες κινήσεις, τα μέσα κινητής επικοινωνίας και το φυσικό περιβάλλον συνδέονται, αλληλεπιδρούν και συγχωνεύονται, συνθέτοντας νέες υβριδικές εμπειρίες και πολλαπλασιάζοντας τους τρόπους με τους οποίους αντιλαμβανόμαστε τον δημόσιο χώρο (Bubaris, 2015).

1.2 ΕΝΟΤΗΤΑ: ΚΙΝΗΤΑ ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΔΙ’ ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΗΧΟΣ
Η τεχνολογία δύναται να διαμεσολαβεί  συλλογική εμπειρία αλλά δύναται και να επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο οι χρήστες αλληλεπιδρούν με τον περιβάλλοντα χώρο (Bassoli, A., Brewer, J., Dourish, P., Martin K., Mainwaring, S., 2007). Οι χρήστες αλληλεπιδρούν με κινητά μέσα επικοινωνίας σε όλη την καθημερινή τους δράση – ενώ περπατάνε, τρέχουν ή περιμένουν σε ουρές. 
Η μουσική και ο ήχος συνοδεύουν το σύνολο σχεδόν των καθημερινών ανθρώπινων δράσεων. Η διάδοση των τεχνολογιών κινητής μουσικής (mobile music) κατά τις τελευταίες δεκαετίες, από το Sony Walkman μέχρι το iPod, είχε ως αποτέλεσμα την ενσωμάτωση της στις καθημερινές δραστηριότητες των ανθρώπων. Οι έννοιες της χωρικότητας και της κίνησης εξελίσσονται σταδιακά σε κοινούς οδηγούς των μουσικών εμπειριών(Hazzard, Benford, Burnett, 2014).
Το Sony Walkman και το iPod αντιπροσωπεύουν χαρακτηριστικά παραδείγματα της σχέσης μεταξύ μέσων κινητής επικοινωνίας και  ήχου. Και οι δύο αυτές τεχνολογίες κρίνονται ως εξατομικευμένες, επιτρέποντας στους χρήστες  να κατασκευάσουν την προσωπικό τους χώρο – απομακρυσμένο από τα κοινά ηχοτοπία που συχνά χαρακτηρίζουν τον δημόσιο χώρο (Frith, Ahern, 2014).
Ο ήχος στα κινητά μέσα επικοινωνίας δι’ εντοπισμού έχει αποτελέσει αποσπασματικό αντικείμενο θεωρητικής έρευνας με έμφαση κυρίως στην πρακτική συμμετοχικής δημιουργίας ηχοτοπίων και σε ηχητικούς περιπάτους. Ένα πρώιμο παράδειγμα κινητού μέσου επικοινωνίας δι’ εντοπισμού στο όποιο ο ήχος πρωταγωνιστεί είναι το [murmur] project. Οι συμμετέχοντες του εγχειρήματος ηχογραφούσαν προφορικές ιστορίες που συνδέονταν με συγκεκριμένες τοποθεσίες μιας πόλης. Εν συνεχεία, οι χρήστες της ιστοσελίδας είχαν την δυνατότητα να ακούσουν τις ιστορίες αυτές ενώ πλοηγούνταν σε μια διεπαφή που είχε τη μορφή χάρτη (Freeman , DiSalvo, Nitsche, Garrett, 2011).
Ο ήχος στις εφαρμογές αυτές συνήθως εξαρτάται από το χωρικό περιβάλλον, τη χρονική στιγμή, καθώς και το ευρύτερο πλαίσιο (περιβαλλοντική και προσωπική κατάσταση, κοινωνικό πλαίσιο, κ.λπ.) στο οποίο βρίσκεται ο ακροατής. Τα στοιχεία αυτά θέτουν τις προϋποθέσεις για μια εμπειρία που είναι προσωπική αλλά παράλληλα στοχεύει και σε ένα βαθμό κοινωνικής αλληλόδρασης (Rebelo, P., Green, M., Hollerweger, F., 2008). H πλειοψηφία των εγχειρημάτων κινητής μουσικής αντιμετωπίζουν το αστικό περιβάλλον ως μια μουσική διεπαφή . Τα εγχειρήματα αυτά χαρακτηρίζονται συνήθως από μια κινητή επικοινωνιακή εμπειρία σε ένα αστικό δημόσιο χώρο (Taliani, K., Charitos, D, 2013).
Η Behrendt υποστηρίζει ότι ο ήχος επιτρέπει έναν εναλλακτικό τρόπο του αναπαριστάται η συνύπαρξη με άλλους ανθρώπους πέραν από οπτικά μέσα (πχ. κουκίδες σε ένα χάρτη). Οι ήχοι μας επιτρέπουν την εμβύθιση. Είμαστε περικυκλωμένοι από τον κενό χώρο, ανάμεσα στα διάφορα αντικείμενα, ο οποίος είναι γεμάτος από ήχους. Οι συσκευές κινητής επικοινωνίας που συνοδεύουν την καθημερινή μας δράση και επιτρέπουν τη συνεχή σύνδεση μας με ψηφιακά δίκτυα επικοινωνίας, είναι κατά βάση συσκευές τεχνολογίας ήχου. Κατά την διάρκεια της αλληλεπίδρασης αυτής , οι χρήστες εμβυθίζονται στον ήχο και στην εικόνα του μέσου, ενώ ταυτόχρονα πλοηγούνται στο αστικό περιβάλλον και επικοινωνούν με τον περίγυρο τους (2012).
Η μουσική διερευνάται σε αυτό το επίπεδο μέσα από την έννοια της χωρικότητας, της εμβύθισης και της κίνησης. Η θεωρία των εικονικών σχημάτων μπορεί να οδηγήσει στο σχηματισμό εικονικών αλληγοριών που διευκολύνουν την «ενσωματωμένη» εμπειρία.  Η θεωρία της ενσωματωμένης έννοιας εξερευνά την ιδέα των εικονικών σχημάτων (images schemas) ως δομές εντός των γνωστικών διεργασιών μας, που μας επιτρέπουν να κατασκευάσουμε εννοιολογικές αναπαραστάσεις για ενσωμάτωνες εμπειρίες. Ως φυσικά όντα, από την άποψη αυτή, οι άνθρωποι κατανοούν καλύτερα μη-φυσικές έννοιες, όπως για παράδειγμα τη μουσική, όταν αναφέρονται μέσα στο πλαίσιο χωρικών μεταφορών, όπως  ο προσανατολισμός, ο τόπος, η πλοήγηση (Hazzard, Benford, Burnett, 2014).
H ηχητική ανάλυση συμβάλλει καθοριστικά στην εστίαση στην ταυτόχρονη αλληλεπίδρασης με τα μέσα κινητής επικοινωνίας και το αστικό περιβάλλον και οδηγεί σε  πολυαισθητηριακή εμπειρία που ενσωματώνει τη χωρική και χρονική διάσταση των εγχειρημάτων αυτών.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: THE NATIONAL MALL | ΕΝΑ CONCEPT ALBUM
Ένα παράδειγμα μέσου κινητής επικοινωνίας δι’ εντοπισμού που αξιοποιεί τη μουσική είναι η εφαρμογή “The National Mall” που κυκλοφόρησε το 2011 από το μουσικό ντουέτο “Bluebrain”. Η εφαρμογή διατίθεται αποκλειστικά στο app store της Apple και οι χρήστες μπορούν να τη χρησιμοποιήσουν στο εθνικό πάρκο της Ουάσινγκτον (National Mall). Οι δημιουργοί περιγράφουν το εγχείρημα ως ένα «άλμπουμ βασισμένο στον εντοπισμό θέσης» (location aware album) το οποίο αποτελείται από μια σειρά ορχηστρικής μουσικής και ήχων που οι μουσικοί απέδωσαν σε διάφορες τοποθεσίες του πάρκου. Καθώς ο χρήστης περπατάει μέσα στο πάρκο, οι ήχοι αλλάζουν ανάλογα με τη θέση στην οποία βρίσκεται.
Σύμφωνα με τους Bluebrain, η εφαρμογή λειτουργεί αποκλειστικά εντός των φυσικών συνόρων του πάρκου και επιτρέπει στο χρήστη να επιλέξει ο ίδιος την ηχητική διαδρομή και την ταχύτητα που θα ακολουθήσει. Η μουσική και οι ήχοι προσαρμόζονται στο φυσικό περιβάλλον καθώς λόγου χάρη «ένα πιάνο ακούγεται κοντά στη λίμνη», ενώ η ένταση του ήχου αυξάνεται όσο πλησιάζεις σε κάθε τοποθεσία (2011). Οι δημιουργοί τονίζουν ότι στόχος του “The National Mall” είναι η συνεχής κίνηση του χρήστη μέσα στο πάρκο. Η μουσική ακολουθεί το χρήστη συνεχώς ενώ τη στιγμή που θα φύγει από το πάρκο, οι ήχοι εξαφανίζονται μέσα στη σιωπή.
Το “The National Mall” χαρακτηρίζεται έντονα από το στοιχείο της χωρικότητας. Ο μόνος τρόπος να βιώσεις το άλμπουμ είναι εντός των ορίων του εθνικού πάρκου της Ουάσινγκτον. Οι ήχοι και η μουσική που αναπαράγεται μέσω της εφαρμογής είναι προκαθορισμένη από τους δημιουργούς. Οι χρήστες μπορούν να ελέγξουν μόνο την επιλογή των κομματιών που θα ακούσουν, τη σειρά και την ταχύτητα ανάλογα με τη μουσική διαδρομή που θα ακολουθήσουν εντός του πάρκου. Τα χαρακτηριστικά αυτά, τοποθετούν την εφαρμογή στην κατηγορία των λεγόμενων «τοποθετημένων ήχων» (placed sounds) σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση που προτείνει η Behrendt (2012).
Στην κατηγορία των «τοποθετημένων ήχων», οι δημιουργοί επιλέγουν τη σειρά των ήχων τους οποίους στη συνέχεια ενσωματώνουν σε μια τοποθεσία με τη συνδρομή πιθανώς μια κινητής συσκευής με σύστημα εντοπισμού θέσης. Οι χρήστες δημιουργούν ή συνδημιουργούν αποκλειστικά και μόνο τη σειρά και την ταχύτητα των κομματιών με τη μετακίνηση τους μέσα στην προκαθορισμένη περιοχή (Behrendt, 2012). Οι καλλιτεχνικές δράσεις που αξιοποιούν την παραπάνω πρακτική έχουν γίνει πιο δημοφιλείς εξαιτίας της εξάπλωσης των έξυπνων συσκευών κινητής τηλεφωνίας.
Ο ήχος επιτρέπει μια εναλλακτική ανάγνωση του χώρου, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω. Μια ηχητική αντίληψη του χώρου επιτρέπει ένα χώρο που είναι περισσότερο διαπερατός και στον οποίο τα φυσικά όρια δεν είναι τόσο έντονα διακριτά. Η Behrendt επισημαίνει τη σημασία του χρόνου στον τρόπο που βιώνουμε το φυσικό χώρο μέσω μιας εφαρμογής όπως το “The National Mall”.  Οι ήχοι αποκαλύπτονται με την πάροδο του χρόνου, καθώς οι χρήστες περπατούν στο πάρκο. Οι ακροατές θα πρέπει να δαπανήσουν μια ικανή ποσότητα χρόνου για να βιώσουν τη μουσική, ενώ το μεγαλύτερο μέρος των καθημερινών μας αλληλεπιδράσεων με μέσα κινητής επικοινωνίας δι’ εντοπισμού εξαντλείται σε μια γρήγορη ματιά στην οθόνη. Τέλος, τη στιγμή που οι χρήστες θα φύγουν από το πάρκο η εμπειρία θα ολοκληρωθεί και δε υπάρχει κανένα ίχνος της στην τοποθεσία (2012).
Το “The National Mall” αναφέρεται σε συγκεκριμένη τοποθεσία, η αναπαραγωγή του είναι δυναμικά εξαρτώμενη από τις επιλογές του χρήστη και συνδέεται με την έννοια της κίνησης. Ο χρήστης για να εμβυθιστεί στην εμπειρία θα πρέπει να μετακινηθεί μέσα στο πάρκο.  Το ίδιο το πάρκο γίνεται η μουσική διεπαφή – δε χρειάζεται να ακολουθήσει κάποιο χάρτη στην οθόνη του κινητού του. Ο χρήστης έχει την δυνατότητα να παρακολουθήσει το φυσικό του περιβάλλον και να αφοσιωθεί στην αναπαραγωγή των ήχων. Η εφαρμογή χαρακτηρίζεται από το στοιχείο της έκπληξης, καθώς δεν υπάρχει προκαθορισμένη σειρά αναπαραγωγής ήχων – ο χρήστης εξερευνεί το τόσο το φυσικό όσο και το υβριδικό χώρο που αναδύεται σταδιακά, σε κάθε του βήμα.
Η μελέτη του “The National Mall” αναδεικνύει επίσης τον αποκλεισμό που χαρακτηρίζει τις εφαρμογές που εξετάζονται στη παρούσα εργασία καθώς η βίωση του προϋποθέτει ότι ο χρήστης βρίσκεται σε δεδομένη τοποθεσία, στο εθνικό πάρκο της Ουάσιγκτον. Η μελέτη του όμως, επιτρέπει παράλληλα περαιτέρω κατανόηση στον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούμε με τα κινητά μέσα επικοινωνίας δι’ εντοπισμού ενώ περπατάμε και στον τρόπο με τον οποίο βιώνουμε την εμβύθιση (immersion) μέσω του ήχου. 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: SOUNDSCAPES LANDSCAPES | ΕΝΑΣ ΗΧΗΤΙΚΟΣ ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ

Ο ήχος και το περπάτημα αποτελούν τη βάση της καλλιτεχνικής δράσης “Soundscapes Landscapes” που υλοποιήθηκε το 2014 από την κολεκτίβα των Medea Electronique μετά από πρόσκληση της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση.
Το έργο είναι ένας ηχητικός περίπατος στην περιοχή πλησίον της Στέγης, η οποία ονομάζεται Δουργούτι, μέσω της χρήσης μιας οπτικοακουστικής πλατφόρμας που σχεδιάστηκε εξολοκλήρου για τις ανάγκες του εγχειρήματος. Πρόκειται ουσιαστικά για χαρτογράφηση της αθηναϊκής συνοικίας, που έχει «ενισχυθεί» με εγκαταστάσεις ήχου και βίντεο. Οι χρήστες, έχοντας ως αφετηρία την Στέγη και με τη χρήση μιας έξυπνης κινητής συσκευής είχαν τη δυνατότητα να περπατήσουν στην περιοχή με στόχο να αναγνωρίσουν και να ανακαλύψουν από κοντά όλα τα σημεία που υποδείκνυε ο χάρτης στην οθόνη της συσκευής τους.
Σκοπός του εγχειρήματος σύμφωνα με τους δημιουργούς ήταν να ωθήσει σε εξερεύνηση της γειτονιάς του Νέου Κόσμου, η οποία χαρακτηρίζεται από την πολυπλοκότητα, την πολυπολιτισμικότητα και τη βαθειά της ιστορία. Ο Κουτσομιχάλης αναφέρεται στην δράση ως μια υβριδική, διαδραστική εγκατάσταση που διερευνά το πλήθος των δημιουργικών δυνατοτήτων που προκύπτουν όταν σκεφτόμαστε την καταγραφή στο πεδίο (ηχητική και οπτική) και την  προσωπική αίσθηση που αναπτύσσουμε για το χώρου και την ταυτότητα του (2014).
H δράση “Soundscapes Landscapes” είναι ένας ηχητικός περίπατος (soundwalk) ο οποίος περιλαμβάνει ένα ηχοτοπίο (soundscape) που δημιουργήθηκε από τους δημιουργούς και «ενσωματώθηκε» σε σημεία της περιοχής. Το ηχοτοπίο αποτελείται ηχογραφήσεις πεδίου (field recordings), συνεντεύξεις κατοίκων της περιοχής, μουσική και συμπληρώνεται με κείμενα και ορισμένες εγκαταστάσεις video art. Η πρακτική της σύνθεσης ενός ηχοτοπίου (soundscape composition) αναφέρεται στην δημιουργία ενός ηχητικού περιβάλλοντος που ως ένα βαθμό αποτυπώνει και επεκτείνει το φυσικό ηχητικό περιβάλλον της περιοχής στην οποία αναφέρεται (Ward, 2014). Ο ηχητικός περίπατος είναι μια δημιουργική και ερευνητική πρακτική που συνδυάζει την ακουσματική εμπειρία με το περπάτημα και ενίοτε την επιπρόσθετη καταγραφή ήχων. Οι ηχητικοί περίπατοι μετατρέπουν την απλή, καθημερινή δραστηριότητα του περιπάτου σε μια αισθητική εμπειρία (Taliani, K., Charitos, D., 2013).
Oι ηχητικοί περίπατοι αναδεικνύουν τη συμβολή της ακουσματικής εμπειρίας και της κίνησης στην εμβύθιση στο, υβριδικό χώρο που δημιουργείται από την ενσωμάτωση ψηφιακής πληροφορίες σε ένα προκαθορισμένο χωρικό περιβάλλον. Στο συγκεκριμένο περίπατο, ο χρήστης μπορεί να επιλέξει ο ίδιος την αφετηρία και το τέλος της εμπειρίας, τους σταθμούς της διαδρομής καθώς και τη σειρά ή την ταχύτητα με την οποία θα τους περπατήσει. Ο χρήστης δύναται επίσης να επιλέξει αν θα διακόψει την ακρόαση του ηχοτοπίου για να διαβάσει τα κείμενα ή να παρακολουθήσει τις εγκαταστάσεις video art που συμπληρώνουν το έργο (Ward, 2014).
Κατά τον Μπουμπάρη, η συνέργεια ανάμεσα στο περπάτημα και στα μέσα επικοινωνίας οδηγεί στην δημιουργία υβριδικών περιπάτων κατά τους οποίους τα μέσα επικοινωνίας επηρεάζουν την περιπατητική εμπειρία ενώ ταυτόχρονα προσαρμόζονται στους ρυθμούς του περίπατου (2015). Καταυτόν τον τρόπο νέες αφηγήσεις δημιουργούνται και συνδημιουργούνται για τους δημόσιους χώρους από στους δημιουργούς και στους χρήστες που αλληλεπιδρούν με τα έργα.  
Ο ηχητικός περίπατος που δημιούργησαν οι Medea Electronique για την γειτονιά του Νέου Κόσμου χρησιμοποιεί την περιοχή και την οθόνη της κινητής συσκευής ως συστήματα διεπαφής. Μέσω αυτών, οι χρήστες είχαν την δυνατότητα να συνθέσουν την προσωπική τους ακουσματική εμπειρία και να αλληλεπιδράσουν με την περιοχή και το ηχοτοπίο της. Μέσω αυτής της διαδικασίας, δημιουργήθηκε μια πρόσθετη, προσωπική για τον κάθε χρήστη αίσθηση ταυτότητας της περιοχής ως αποτέλεσμα της εμβύθισης του στο έργο.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: UNDERSOUND | ΕΝΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ
Ο τρόπος με τον οποίο οι κάτοικοι της πόλης σχετίζονται μεταξύ τους και με το αστικό περιβάλλον έχει μεταβληθεί λόγω της ανάπτυξης της κινητής και ασύρματης τεχνολογίας και της εμφάνισης των ιστολογίων, των κοινωνικών δικτύων και των ψηφιακών εφαρμογών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα κοινωνικά δίκτυα που είναι βασισμένα σε συστήματα εντοπισμού θέσης, όπως το Foursquare ή το Yelp, και τα οποία γνωρίζουν σημαντική επιτυχία τα τελευταία χρόνια.
Μια ομάδα ερευνητών πρότεινε το 2006 το εγχείρημα “undersound” το οποίο αναφέρεται σε ένα δίκτυο αναπαραγωγής και ανταλλαγής μουσικής ανάμεσα στους επιβάτες του μετρό του Λονδίνου. Η ερευνητική ομάδα πρότεινε την εγκατάσταση σταθμών στις στάσεις του μετρό, όπου οι επιβάτες μπορούν να κατεβάζουν ή να ανεβάζουν μουσική. Είναι μια εφαρμογή που επιτρέπει σε μουσικούς τοπικών συγκροτημάτων να ανεβάζουν τραγούδια με άδεια Creative Commons στους σταθμούς του μετρό, και στους χρήστες να κατεβάζουν και να διαμοιράζονται τα τραγούδια ενώ ταξιδεύουν. Τα τραγούδια μπορούν να διαμοιράζονται με άλλους χρήστες που χρησιμοποιούν τεχνολογία bluetooth κατά την διάρκεια των διαδρομών (Bassoli, A. , Brewer, J. , Martin, K. , Dourish, P. , Mainwaring, S., 2007).
Οι δημιουργοί με το εγχείρημα αυτό διερευνούν την εμπειρία της παραμονής στο μετρό και την διαμεσολαβημένη αντίληψη του αστικού χώρου μέσα από το σχεδιασμό ενός συστήματος διαμοιρασμού μουσικής το οποίο ενθαρρύνει τους ανθρώπους να αλληλεπιδρούν με τους υπόλοιπους χρήστες και με το χωρικό περιβάλλον του μετρό του Λονδίνου (Bassoli, A. , Brewer, J. , Martin, K. , 2006).
Aν και βρίσκεται στο στάδιο του σχεδιασμού, το εγχείρημα του “undersound” παρουσιάζει ενδιαφέρον γιατί αναδεικνύει την κοινωνική αλλήλοδραση μέσω μιας τεχνολογικά διαμεσολαβημένης εμπειρίες σε ένα χωρικό περιβάλλον που ενώ αποτελεί μέρος της αστικής καθημερινής δράσης δεν ενθαρρύνει την ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων ανάμεσα στους χρήστες του. Η προτεινόμενη εφαρμογή αποτελεί αντανάκλαση και επέκτασης πρακτικών ανταλλαγής εφημερίδων και εισιτηρίων που παρατηρήθηκαν ανάμεσα στους επιβάτες του μετρό (Bassoli, A. , Brewer, J. , Martin, K. , Dourish, P. , Mainwaring, S., 2007).
Ο Tanaka υποστηρίζει πως η αντίληψη του  γεωγραφικού χώρου ως ένα καμβά που επιτρέπει την αναγραφή προσωπικών αφηγήσεων, επιθυμιών και αναμνήσεων,  προσφέρει ένα ισχυρό μέσο για τις κοινότητες για νέες αναγνώσεις του χωρικού τους περιβάλλοντος και συλλογικούς διαμοιρασμούς των υποκειμενικών αντιλήψεων των μελών τους (2006).  
To υπό εξέταση εγχείρημα στοχεύει στην δημιουργία ενός υβριδικού χώρου, όπου οι επιβάτες του μετρό μπορούν να αλληλεπιδράσουν, να δημιουργήσουν νέες κοινωνικές σχέσεις και να αναπτύξουν νέες αφηγήσεις του χωρικού περιβάλλοντος μέσα από την ανταλλαγή και την αναπαραγωγή της μουσικής .

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Ta κινητά μέσα επικοινωνίας δι’ εντοπισμού χαρακτηρίζονται από τη χωρικότητα, την προσωρινότητα και την δυνατότητα κίνησης. Στη σύγχρονη εποχή, η διάδοση των έξυπνων κινητών συσκευών και η δυνατότητα μόνιμης σύνδεσης στο διαδίκτυο επιτρέπει την ανάδυση πολλαπλών καλλιτεχνικών δράσεων που αξιοποιούν τα μέσα αυτά, προσδίδοντας νέες διαστάσεις σε τομείς της καθημερινής ανθρώπινης δράσης.
Οι δράσεις και οι εφαρμογές αυτές προσδίδουν νέα επίπεδα πληροφορίας στο χωρικό περιβάλλον, δημιουργώντας καταυτόν τον τρόπο υβριδικούς χώρους εμβύθισης των χρηστών. Οι χώροι αυτοί ενθαρρύνουν την κοινωνική αλληλόδραση, επιτείνουν την ανθρώπινη περιέργεια και ωθούν τους χρήστες σε νέες αναγνώσεις, στη δημιουργία συλλογικών έργων και αναμνήσεων, σε μια πιο δυναμική κατανόηση του αστικού περιβάλλοντος και σε ένα πιο ενεργό ρόλο μέσα στο δημόσιο χώρο (Taliani K., 2015).
Ο ρόλος της μουσικής, του κινητού ήχου και των ηχοτοπίων στις εφαρμογές αυτές αναδεικνύεται ως πρωταγωνιστικός. Τα έργα και οι δράσεις που παρουσιάστηκαν στην παρούσα εργασία έχουν κοινό σημείο αναφοράς το γεγονός ότι το χωρικό  περιβάλλον αποτελεί το σύστημα διεπαφής και η κίνηση μέσα σε αυτό καθορίζει το είδος και την ταχύτητα της ηχητικής εμπειρίας. Κατά συνέπεια, μια απλή, καθημερινή διαδικασία όπως του περιπάτου ή της επιβίβασης στο μετρό μετατρέπεται σε μια καλλιτεχνική εμπειρία.
Η κινητή μουσική και οι έξυπνες συσκευές διερευνούν ηχητικές πτυχές της χωρικής αντίληψης, προσφέροντας μια εναλλακτική προσέγγιση στην γραμμική κατανόηση του χρόνου και την καρτεσιανή αντίληψη του χώρου (Taliani, K. ,Charitos, D. 2013). Αυτή η εναλλακτική αντίληψη και η εμβύθιση των χρηστών στα νέα, υβριδικά περιβάλλοντα αποτελούν κοινά στοιχεία των παραπάνω δράσεων.
Η πολυαισθητηριακή εμπειρία που προσφέρει ο συνδυασμός της χρήσης ήχου και κινητών μέσων επικοινωνίας δι’ εντοπισμού επιτρέπει την ανάδυση νέων πλαισίων αλληλεπίδρασης στο αστικό περιβάλλον. Οι χρήστες και οι κάτοικοι της πόλης έχουν την ευκαιρία να διερευνήσουν αυτά τα πλαίσια, να προβούν σε συλλογικές αφηγήσεις και να δημιουργήσουν νέες συνδέσεις με τον δημόσιο χώρο της πόλης.
Με αυτόν τον τρόπο, ενδέχεται να δημιουργηθούν νέες ταυτότητες για την πόλη που μπορούν να συμβάλλουν στη βαθύτερη κατανόηση των ιδιαιτεροτήτων του αστικού χωρικού περιβάλλοντος και της συνύπαρξης μέσα σε αυτό.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1.Bassoli, A. , Brewer, J. , Martin, K. , Dourish, P. , Mainwaring, S.(2007). Underground Aesthetics: Rethinking Urban Computing in Pervasive Computing, IEEE  (Volume:6, Issue: 3 ), pp 39 – 45.
2.Bassoli, A. , Brewer, J. , Martin, K (2006) ."undersound: Music and Mobility Under the City." Interactive Poster at the International Conference on Ubiquitous Computing, UbiComp, Orange County, CA, September 2006.
3.Behrendt, F. (2012). The sound of locative media in Convergance : The International Journal of Research into New Media Technologies 18(3), pp 283-295.
4.Bubaris, N. (2015). Media Walks, Culture, Media and Design, Proceedings of the 3rd International Hybrid City Conference, University Research Institute of Applied Communications, Athens 2015.
5.Charitos, D., Paraskevopoulou, O., Rizopoulos, C. (2009). Locative media art practices: locating meaning and narrative in hybrid spaces, in Cubbitt, S. & Thomas, P. (eds.), Proceedings of the RE:LIVE 3rd International New Media Art Histories Conference, Faculty of VCA and Music, University of Melbourne, Australia.
6.Collis, Christy and Nitins, Tanya (2009) Bringing the internet down to earth : emerging spaces of locative media. In: Record of the Communications Policy & Research Forum 2009, University of Technology, Sydney 2009.
7.De Souza de Silva, A. (2013). Location-aware mobile technologies: Historical, social and spatial approaches in Mobile Media & Communication 1(1), pp 116– 121.
8.De Souza se Silva, A. (2006). Mobile Technologies as Interfaces of Hybrid Spaces. Space and Culture Vol. 9 , pp 261-278
9.Hazzard, A., Benford, S., Burnett, G. (2014) “Walk this Way: Musically Guided Walking Experiences”, Accepted for publication in CHI 2014 Conference Proceedings, Held April 2014, ACM Press.
10.Freeman J., DiSalvo C., Nitsche M., Garrett S. (2011). Soundscape Composition and Field Recording as a Platform for Collaborative Creativity.  Organised Sound, 16,  pp 272-281.
11.Frith, J., Ahern F.K. (2014). Make a sound garden grow: Exploring the new media potential of social soundscaping in Convergance : The International Journal of Research into New Media Technologies, pp 1-13.
12.Geepe, D (2011). Search Results The National Mall: A Location-Aware App-Album in The Wire. Διαθέσιμο στο διαδίκτυο: http://www.wired.com/2011/05/national-mall-location-aware-album/. Τελευταία προσπέλαση στις 29 Σεπτεμβρίου 2015.
13.Rebelo, P., Green, M., Hollerweger, F. (2008). A Typology for Listening in Place, Proceedings of the 2008 Mobile Music Workshop, Vienna 2008.
14.Schrock A.R. (2012). Mobile Interface Theory: Location-Aware Mobile Devices in Urban Environments in International Journal of Communication 6 (2012), Book Review, pp 2082–2090
15.Taliani, K. (2015), Walking-with-Sound: wellbeing, citizen empowerment and agency through mobile sound art.
16.Taliani, K. ,Charitos, D. (2013). ‘Soundwalk’: An embodied auditory experience in the urban environment, Volume 17: Workshop Proceedings of the 9th International Conference on Intelligent Environments, pp 684 – 692.
17.Tanaka A., Gemeinboeck P. (2006). A Framework for Spatial Interaction in Locative Media in the Proceedings of the 2006 International Conference on New Interfaces for Musical Expression (NIME06), Paris  2006.
18.Ward, T. (2014). The Soundscapes Landscapes project: Sound and video art in an urban installation in International Conference on Interactive Mobile Communication Technologies and Learning (IMCL), Thessaloniki 2014.
19.Χαρίτος, Δ. (2007). Τα μέσα επικοινωνίας δι’ εντοπισμού και οι επιδράσεις τους ως προς την κοινωνική αλληλόδραση στο περιβάλλον της σημερινής πόλης, Ζητήματα Επικοινωνίας, τχ. 5, Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη, σελ. 46-61.


Διαδικτυακές πηγές:

bluebrain music, Διαθέσιμο στο διαδίκτυο:
http://bluebrainmusic.blogspot.gr/ [Τελευταία προσπέλαση στις 29 Σεπτεμβρίου 2015]

[murmur project], Διαθέσιμο στο διαδίκτυο:
http://murmurtoronto.ca/    [Τελευταία προσπέλαση στις 29 Σεπτεμβρίου 2015]

noTours, Διαθέσιμο στο διαδίκτυο:
http://www.notours.org/ [Τελευταία προσπέλαση στις 29 Σεπτεμβρίου 2015]

Soundscapes landscapes | medea electronique, Διαθέσιμο στο διαδίκτυο:
http://www.medeaelectronique.com/2012/08/soundscapeslandscapes/
[Τελευταία προσπέλαση στις 29 Σεπτεμβρίου 2015]

Soundscapes landscapes | Μαρίνος Κουτσομιχάκης , Διαθέσιμο στο διαδίκτυο:
http://marinoskoutsomichalis.com/soundscapes-landscapes/
[Τελευταία προσπέλαση στις 29 Σεπτεμβρίου 2015]

*Σεπτέμβριος 2015.
Εργασία στα πλαίσια του Προγράμματος  Μεταπτυχιακών Σπουδών «Δημοσιογραφία και Νέα Μέσα» του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών  , Τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης

Μάθημα:Περιβάλλοντα επικοινωνίας στο φυσικό και το ψηφιακό κόσμο
Διδάσκων:Δημήτρης Χαρίτος

↧

Η Συμμετοχή του Κοινού στη Λήψη Αποφάσεων στο Νέο Θεσμικό Πλαίσιο Χωρικού Σχεδιασμού και Περιβάλλοντος

October 9, 2015, 10:00 pm
$
0
0
#ΚΩΝ/ΝΤΙΝΟΣ ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ
Σχολή Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο 
#ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΣΤΡΑΤΗΓΕΑ 
Σχολή Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο 

Οι παρεμβάσεις του χωρικού σχεδιασμού είναι στενά συνδεδεμένες με το περιβάλλον, με το σχεδιασμό να αποτελεί εργαλείο για τη διαμόρφωση και προστασία του φυσικού και δομημένου χώρου. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην παραπάνω σχέση στη χωροθέτηση επιμέρους έργων και δραστηριοτήτων και τη μελέτη των επιπτώσεών τους στο περιβάλλον. Για το λόγο αυτό, η Ευρωπαϊκή νομοθεσία επιβάλλει ήδη από το 1985 την αξιολόγηση των επιπτώσεων δημόσιων και ιδιωτικών έργων και δραστηριοτήτων στο περιβάλλον (Οδηγία 85/337/ΕΟΚ), ενώ με την Οδηγία 2001/42/ΕΚ η υποχρέωση για περιβαλλοντική αξιολόγηση επεκτείνεται και στο χωρικό σχεδιασμό.  
Ταυτόχρονα, με την υπογραφή και κύρωση της Σύμβασης του Άαρχους και την ενσωμάτωσή της στην Ευρωπαϊκή (και εθνική) νομοθεσία, η πρόσβαση σε πληροφορία και η συμμετοχή του κοινού σε αποφάσεις που έχουν περιβαλλοντική διάσταση αποτελεί θεσμικά κατοχυρωμένο δικαίωμα. Σύμφωνα με τη Σύμβαση αυτή, καθίσταται υποχρεωτική η συμμετοχή του κοινού στη διαδικασία λήψης αποφάσεων που αφορούν σε προγράμματα, πολιτικές, σχέδια, έργα και δραστηριότητες που έχουν επίπτωση στο περιβάλλον, με σκοπό τη δυνατότητα έκφρασης των απόψεών του και παρέμβασης για την προστασία του περιβάλλοντος και τη συνδιαμόρφωση των αποφάσεων που έχουν επίπτωση σε αυτό. 
Η αποτελεσματική συμμετοχή απαιτεί ένα εύλογο χρονικό διάστημα διαβουλεύσεων μεταξύ των κέντρων λήψης αποφάσεων και του κοινού.  Η χώρα μας, εν μέσω της παρούσας δυσμενούς οικονομικής συγκυρίας, αναμόρφωσε το θεσμικό πλαίσιο του χωρικού σχεδιασμού μέσα από το νέο νόμο για τη χωροταξική και πολεοδομική μεταρρύθμιση και τη βιώσιμη ανάπτυξη (Ν. 4269/2014) και το νόμο για την περιβαλλοντική αξιολόγηση έργων και δραστηριοτήτων (Ν.4014/2011). 
Το πολιτικό πλαίσιο της αναμόρφωσης αυτής απέρρεε από την ανάγκη μείωσης της γραφειοκρατίας και ενδυνάμωσης του επενδυτικού κλίματος, με στόχο την οικονομική ανάκαμψη.  
Οι δύο στόχοι, αυτός δηλαδή της συμμετοχής του κοινού στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και αυτός της διαμόρφωσης ενός ελκυστικού, για την προσέλκυση επενδυτικών δραστηριοτήτων, θεσμικού πλαισίου χωρικού σχεδιασμού και περιβαλλοντικής αξιολόγησης είναι εκ πρώτης όψεως αντικρουόμενοι. Με δεδομένη την έμφαση που δίνεται σήμερα διεθνώς στη συμμετοχή του κοινού στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων σε ένα φάσμα χωρικών προβλημάτων και χωρικών επιπέδων λήψης αποφάσεων (τοπικό, περιφερειακό κ.λπ.), αποτελεί ζήτημα προς διερεύνηση αν από την αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου υποβαθμίστηκε ο ρόλος της συμμετοχής του κοινού στο χωρικό σχεδιασμό και την περιβαλλοντική αξιολόγηση. 
Το ζήτημα αυτό αποτελεί το στόχο της παρούσας εργασίας, όπου διερευνώνται οι αλλαγές του ρόλου του κοινού στη διαδικασία λήψης χωρικών αποφάσεων με περιβαλλοντική επίπτωση, μέσα από την αντιπαραβολή του προϋφιστάμενου και του νέου θεσμικού πλαισίου. 
Η διερεύνηση αυτή αποσκοπεί: 
α) σε μία πρώτη καταγραφή ενδεχόμενων αδυναμιών του νέου νομοθετικού πλαισίου ως προς τη συμμετοχική διάσταση, και 
β) στην αξιολόγηση αυτών, στο πλαίσιο ενός σύγχρονου χωρικού σχεδιασμού για την οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική ανάκαμψη της χώρας. 


1. Εισαγωγή 
Ο χωρικός σχεδιασμός είναι στενά συνδεδεμένος με την προστασία του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος, με το δεύτερο να αποτελεί έναν από τους πυλώνες του γενικότερου σχεδιαστικού στόχου της βιώσιμης ανάπτυξης, στο πλαίσιο του οποίου λαμβάνει χώρα ο χωρικός σχεδιασμός. 
Πολλές φορές όμως, έργα και δραστηριότητες που είναι συμβατές με τον ευρύτερο χωρικό σχεδιασμό δημιουργούν δυσανάλογα αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον εξ αιτίας του μη περιβαλλοντικά φιλικού σχεδιασμού τους. Άλλες φορές, εξ αιτίας της έλλειψης εγκεκριμένου χωρικού σχεδιασμού ή για λόγους αντιμετώπισης κοινωνικών αναγκών χωροθετούνται σημαντικά έργα, χωρίς να προβλέπονται στον εγκεκριμένο χωρικό σχεδιασμό. Για το λόγο αυτό, η Ευρωπαϊκή νομοθεσία επιβάλλει ήδη από το 1985 την αξιολόγηση των επιπτώσεων δημόσιων και ιδιωτικών έργων και δραστηριοτήτων στο περιβάλλον (Οδηγία 85/337/ΕΟΚ), ενώ με την Οδηγία 2001/42/ΕΚ η υποχρέωση για περιβαλλοντική αξιολόγηση επεκτείνεται και στο χωρικό σχεδιασμό, με την εισαγωγή της διαδικασίας της Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης. Ταυτόχρονα, με την υπογραφή και κύρωση της Σύμβασης του Άαρχους (UNECE, 1998) και την ενσωμάτωσή της στην Ευρωπαϊκή νομοθεσία (Οδηγία 2003/35/ΕΚ), η πρόσβαση σε πληροφορία και η συμμετοχή του κοινού σε αποφάσεις που έχουν περιβαλλοντική διάσταση αποτελεί θεσμικά κατοχυρωμένο δικαίωμα, και καθίσταται υποχρεωτική στη διαδικασία λήψης αποφάσεων που αφορούν σε προγράμματα, πολιτικές, σχέδια, έργα και δραστηριότητες που έχουν επίπτωση στο περιβάλλον, με σκοπό τη δυνατότητα έκφρασης των απόψεών του και παρέμβασης για την προστασία του περιβάλλοντος και τη συνδιαμόρφωση των αποφάσεων που έχουν επίπτωση σε αυτό. 
Η συμμετοχή απαιτεί ενημέρωση του ενδιαφερόμενου κοινού με επαρκή και αποτελεσματικό τρόπο σχετικά με την προτεινόμενη δραστηριότητα, τη φύση των δυνατών αποφάσεων ή το σχέδιο απόφασης και τη διαδικασία αξιολόγησης, καθώς και το χρονοδιάγραμμα συμμετοχής του κοινού. 
Απαιτείται ακόμη ο καθορισμός εύλογου χρονοδιαγράμματος για τις διαφορετικές φάσεις της συμμετοχής, που αποσκοπεί στην επαρκή προετοιμασία του κοινού για μια ουσιαστική παρέμβαση, ενώ η συμμετοχή επιβάλλεται να λαμβάνει χώρα όταν όλες οι επιλογές είναι ακόμη ανοιχτές.  
Η συμμετοχή του κοινού στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων έχει μεγάλη προστιθέμενη αξία για μία κοινωνία αποτελώντας, όπως οι εμπειρικές μελέτες καταδεικνύουν, μία διαδικασία ωρίμανσης των πολιτών. Έχει ακόμη σημαντική προστιθέμενη αξία για τον ίδιο το χωρικό σχεδιασμό, καθιστώντας τις σχεδιαστικές παρεμβάσεις πιο αποτελεσματικές τόσο ως προς το περιεχόμενο όσο και ως προς την εφαρμογή τους και ενσωματώνοντας σε αυτές τις διαφορετικές απόψεις, ανάγκες αλλά και προσδοκίες του κοινού. 
Ακόμη, μπορεί να οδηγεί στην άμβλυνση των συγκρούσεων μεταξύ διαφορετικών ομάδων, που είναι αναπόφευκτες στο χωρικό σχεδιασμό και το σχεδιασμό έργων και δραστηριοτήτων, ελαχιστοποιώντας τις δικαστικές εμπλοκές. 
Τέλος προσδίδει στις αποφάσεις μεγαλύτερη νομιμοποίηση και εγκυρότητα σε ένα περιβάλλον αντιτικρουόμενων συμφερόντων των κοινωνικών ομάδων (Στρατηγέα, 2009). Η χώρα μας, εν μέσω της παρούσης δυσμενούς οικονομικής συγκυρίας, αναμόρφωσε το θεσμικό πλαίσιο του χωρικού σχεδιασμού, μέσα από το νέο νόμο για τη χωροταξική και πολεοδομική μεταρρύθμιση και τη βιώσιμη ανάπτυξη (Ν. 4269/2014) και το νόμο για την περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων (Ν.4014/2011). 
Το πολιτικό πλαίσιο της αναμόρφωσης αυτής απέρρεε από την ανάγκη μείωσης της γραφειοκρατίας και ενδυνάμωσης του επενδυτικού κλίματος, με στόχο την οικονομική ανάκαμψη.  Με δεδομένη την έμφαση που δίνεται σήμερα διεθνώς στη συμμετοχή του κοινού στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων σε ένα φάσμα χωρικών προβλημάτων και χωρικών επιπέδων λήψης αποφάσεων, αποτελεί ζήτημα προς διερεύνηση αν από την παραπάνω αναμόρφωση υποβαθμίστηκε ο ρόλος της συμμετοχής του κοινού. 
Τίθεται λοιπόν το ερώτημα αν ο στόχος της συμμετοχής του κοινού στις διαδικασίες λήψης απόφασης και ο στόχος της διαμόρφωσης ενός ελκυστικού, για την προσέλκυση επενδυτικών δραστηριοτήτων, νομοθετικού πλαισίου χωρικού σχεδιασμού και περιβαλλοντικής αξιολόγησης είναι αντικρουόμενοι. 
Το ερώτημα αυτό αποτελεί το στόχο της παρούσας εργασίας, όπου διερευνώνται οι αλλαγές του ρόλου του κοινού στη διαδικασία λήψης χωρικών αποφάσεων με περιβαλλοντική επίπτωση, μέσα από την αντιπαραβολή του προϋφιστάμενου και του νέου θεσμικού πλαισίου. 

Η δομή της εργασίας έχει ως ακολούθως: 
στην ενότητα 2γίνεται μία εισαγωγή στην έννοια της συμμετοχής του κοινού στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, 
στην ενότητα 3δίνεται το ‘στίγμα’ του νέου θεσμικού πλαισίου για το χωρικό σχεδιασμό και την περιβαλλοντική αξιολόγηση, 
στην ενότητα 4γίνεται η σύγκριση του νέου και του προϋφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου και αξιολογούνται οι αλλαγές που επέρχονται σχετικά με τη συμμετοχή του κοινού, ενώ τέλος 
στην ενότητα 5παρουσιάζονται τα συμπεράσματα της εργασίας. 

2. Η συμμετοχή του κοινού στη διαδικασία λήψης αποφάσεων 
Τις τελευταίες δύο δεκαετίες καταγράφεται διεθνώς μία σημαντική στροφή προς τη διεύρυνση της συμμετοχής του κοινού στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, με στόχο τη συμπερίληψη των διαφορετικών οπτικών / προτεραιοτήτων πολιτών και ομάδων συμφερόντων (stakeholders) στη χάραξη πολιτικής και την ανάπτυξη και εφαρμογή σχεδίων, προγραμμάτων κ.λπ. 
Η στροφή αυτή αποτελεί προϊόν σειράς παραγόντων, οι σημαντικότεροι εκ των οποίων είναι (Στρατηγέα, 2015): 
 η αλλαγή στο μοντέλο λήψης αποφάσεων και χάραξης πολιτικής, από ένα συγκεντρωτικό μοντέλο λήψης αποφάσεων (‘από πάνω προς τα κάτω’), όπου οι αποφάσεις λαμβάνονταν από μικρή ομάδα τεχνοκρατών και φορέων της κεντρικής διοίκησης, σε ένα αποκεντρωτικό μοντέλο (‘από κάτω προς τα πάνω’), με το πέρασμα αρμοδιοτήτων στο τοπικό επίπεδο. 
 η ‘ωρίμανση’ των πολιτών, μέσα από την πλατιά ενημέρωσή τους, που καθιστά αυτούς κοινωνούς των προβλημάτων και των προκλήσεων και ανοίγει νέα πεδία δράσης και πίεσης, με έμφαση σε αυτά της περιβαλλοντικής προστασίας και της ποιότητας ζωής. 
 η κατανόηση ότι, στο τοπικό επίπεδο, οι πολίτες έχουν βαθύτερη γνώση των προβλημάτων, αλλά και των προτεραιοτήτων τους, στοιχείο καθοριστικό για την ιεράρχηση των παρεμβάσεων και τις επιλογές του σχεδιασμού.  Επιπλέον, υπό το φως της νέας εποχής της παγκοσμιοποίησης, σημειώνονται επίσης σημαντικές αλλαγές στα θέματα που αφορούν στη διαχείριση του χώρου, όπου οι τάσεις που καταγράφονται αφορούν (Ευαγγελίδου, 2007): 
 στη διείσδυση ιδιωτικών κεφαλαίων σε δραστηριότητες του δημόσιου τομέα μέσα από την ανάπτυξη συνεργασιών, η αποδοχή και ‘νομιμοποίηση’ των οποίων απαιτεί την υιοθέτηση διάφανων και πλουραλιστικών προσεγγίσεων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.  
 στην ένταση του ανταγωνισμού σε παγκόσμια κλίμακα, στοιχείο που προβάλλει την απαίτηση της ‘χωρικής διακυβέρνησης’, μέσα από την οποία ο χωρικός σχεδιασμός καλείται να στηρίξει τη χάραξη πολιτικής, αλλά και να δώσει την κατεύθυνση για την ανάπτυξη επενδυτικών στρατηγικών για τον ιδιωτικό τομέα (Βασενχόβεν και άλλοι, 2010). 
 στην εμπλοκή των τοπικών κοινωνιών στην αναπτυξιακή διαδικασία και τη δημιουργία, μέσα από τις κατάλληλες χωρικές πολιτικές που σχεδιάζονται με συμμετοχικές διαδικασίες, νέων ευκαιριών ανάπτυξης της τοπικής επιχειρηματικότητας.  Ο ρόλος της συμμετοχής είναι ιδιαίτερα σημαντικός για την αντιμετώπιση των σύγχρονων προκλήσεων, ενώ βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος για την επιδίωξη του σχεδιαστικού στόχου της βιώσιμης ανάπτυξης. Η σημαντικότητα αυτή έγκειται στο γεγονός ότι η διαδικασία της συμμετοχής αποτελεί ουσιαστικά μία ‘πλατφόρμα συνεργασίας’, πάνω στην οποία το κοινό και οι ομάδες συμφερόντων επικοινωνούν και αλληλεπιδρούν με τα κέντρα λήψης αποφάσεων και τους σχεδιαστές, στο πλαίσιο των προβλημάτων του σχεδιασμού (Στρατηγέα, 2015). Στόχος της αλληλεπίδρασης αυτής είναι η μετατροπή «... προβληματικών καταστάσεων σε προβλήματα πολιτικής, για τα οποία, μέσα από έναν πολιτικό διάλογο, τίθενται από κοινού στόχοι προς επίτευξη, λαμβάνονται αποφάσεις και αναλαμβάνεται δράση” (Rein και Schoen, 1993:145).  
Ο βαθμός συμμετοχής του κοινού σε μία συμμετοχική διαδικασία μπορεί να ποικίλλει, ανάλογα με το βαθμό ελέγχου που αυτό έχει στην πληροφορία, τη διαδικασία λήψης απόφασης και την εφαρμογή της (Στρατηγέα, 2015). 
Στο πλαίσιο αυτό, ορίζονται διαφορετικοί τύποι συμμετοχής, κάθε ένας από τους οποίους αποτυπώνει ένα διαφορετικό βαθμό ελέγχου των συμμετεχόντων στα παραπάνω ζητήματα. 
Στους τύπους αυτούς, ο βαθμός συμμετοχής ποικίλει από την παθητική (μηδενική) συμμετοχή - οι συμμετέχοντες ως παθητικοί ακροατές ειλημμένων αποφάσεων - έως την πλήρη πρωτοβουλία της όλης συμμετοχικής διαδικασίας - ουσιαστική συμμετοχή - όπου οι συμμετέχοντες έχουν τον απόλυτο έλεγχο στην πρόσβαση στην πληροφορία, τη διαδικασία λήψης απόφασης και την εφαρμογή της. 


Η Arnstein (1969), πρωτοπόρος στα θέματα της συμμετοχής, διέκρινε με βάση το βαθμό συμμετοχής του κοινού στη διαδικασία λήψης απόφασης οκτώ τύπους συμμετοχής, που αποτυπώνονται στη γνωστή ‘σκάλα’ συμμετοχής (Σχήμα 1). 
Οι τύποι αυτοί ακολουθούν μία κλιμάκωση από τη ‘μη συμμετοχή’ έως τον απόλυτο έλεγχο του κοινού, η οποία ταυτόχρονα αντιστοιχεί και σε έναν διαφορετικό βαθμό ενδυνάμωσής του στην παραπάνω διαδικασία (Carver, 2001). 
Η διάκριση της Arnstein απετέλεσε τη βάση για περαιτέρω εμβάθυνση στους διαφορετικούς τύπους συμμετοχής από διάφορους ερευνητές (βλ. Green και Hunton-Clarke, 2003∙ Duraiappah και άλλοι, 2005∙ κ.ά.). 
Η συμμετοχή του κοινού σε θέματα χωρικού σχεδιασμού και περιβαλλοντικής αξιολόγησης είναι σήμερα πιο επίκαιρη από ποτέ, υπό το φως των ραγδαίων κοινωνικών, οικονομικών, πολιτιστικών, περιβαλλοντικών, τεχνολογικών και άλλων εξελίξεων και συνδέεται στενά με το αίτημα της κοινωνίας για εμπλοκή στη διαχείριση των πόρων και τη χάραξη προτεραιοτήτων που να αντικατοπτρίζουν τα οράματα του κοινωνικού συνόλου. Ένα σημαντικό επίσης αίτημα αφορά στην εμπλοκή των λιγότερο ισχυρών κοινωνικών ομάδων στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, στοιχείο σημαντικό για την ίση δυνατότητα έκφρασης όλων των ομάδων της κοινωνίας και την ισότιμη πρόσβαση αυτών σε πόρους.   

3. Νέο θεσμικό πλαίσιο χωρικού σχεδιασμού και περιβαλλοντικής αξιολόγησης 
3.1 Νέο θεσμικό πλαίσιο χωρικού σχεδιασμού 
Ο ισχύον νόμος που ρυθμίζει το χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό είναι ο Ν. 4269/2014 (ΦΕΚ 142/Α/28.6.2014) ‘Χωροταξική και Πολεοδομική Μεταρρύθμιση – Βιώσιμη Ανάπτυξη’, με βάση τον οποίο το σύστημα χωρικού σχεδιασμού της χώρας αρθρώνεται σε δύο επίπεδα (Σχήμα 2), το Στρατηγικό και το Ρυθμιστικό Χωρικό Σχεδιασμό, με τον πρώτο να καθορίζει τη στρατηγική κατεύθυνση χωρικής ανάπτυξης της χώρας και το δεύτερο να καθορίζει το πλαίσιο χωρικής ανάπτυξης σε πιο τοπική κλίμακα. 



Στο επίπεδο του Στρατηγικού Χωρικού Σχεδιασμού εντάσσονται (Σχήμα 2): 
 H Εθνική Χωροταξική Στρατηγική, που καθορίζει τους βασικούς άξονες, τους μεσοπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους χωρικής ανάπτυξης σε εθνικό επίπεδο, καθώς και τα προτεινόμενα μέτρα και δράσεις προς την επιθυμητή κατεύθυνση. 
 Τα Εθνικά Χωροταξικά Πλαίσια, που δίνουν τις κατευθύνσεις του στρατηγικού χωροταξικού σχεδιασμού για σειρά ζητημάτων όπως: εθνικοί πόλοι ανάπτυξης, δομή οικιστικού δικτύου, τομείς/κλάδοι παραγωγικών δραστηριοτήτων, υποδομές κ.λπ. 
 Τα Περιφερειακά Χωροταξικά Πλαίσια, που δίνουν τις κατευθύνσεις του στρατηγικού χωροταξικού σχεδιασμού σε περιφερειακή χωρική κλίμακα.  Στο επίπεδο του Ρυθμιστικού Χωρικού Σχεδιασμού εντάσσονται (Σχήμα 2): 
 Τα Τοπικά Χωρικά Σχέδια, που οριοθετούν σε μία δημοτική ενότητα / δήμο / σύνολο δήμων τις οικιστικές περιοχές, τις περιοχές παραγωγικών δραστηριοτήτων, τις περιοχές προστασίας, τις χρήσεις γης και τους γενικούς όρους και περιορισμούς δόμησης. 
 Τα Ειδικά Χωρικά Σχέδια, που αφορούν επίσης σε τοπική κλίμακα, δεν έχουν όμως ως αναφορά τα όρια των τοπικών αυτοδιοικήσεων. Εκπονούνται όταν ο στόχος είναι ο σχεδιασμός μιας περιοχής, όπου επίκειται η υλοποίηση μιας μεγάλης επένδυσης ή όπου απαιτείται η θεσμοθέτηση ειδικών χρήσεων γης, που δεν προβλέπονται από το Τοπικό Χωρικό Σχέδιο.  
 Τα Ρυμοτομικά Σχέδια Εφαρμογής, γνωστά ως σχέδια πόλεως, τα οποία εγκρίνονται στις περιοχές που προβλέπεται η δυνατότητα οικοδόμησής τους από το Τοπικό Χωρικό Σχέδιο. 

Οι διαδικασίες συμμετοχής του κοινού που προβλέπονται από το νέο θεσμικό πλαίσιο χωρικού σχεδιασμού, παρουσιάζονται στο Σχήμα 3. Πιο συγκεκριμένα: Για τη λήψη απόφασης σχετικά με την Εθνική Χωροταξική Στρατηγική δεν προβλέπονται διαδικασίες άμεσης συμμετοχής του κοινού. Όργανο κοινωνικού διαλόγου αποτελεί το Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξίας, με συμβουλευτικό ρόλο (γνωμοδότηση), στο οποίο συμμετέχουν εκπρόσωποι από την τοπική αυτοδιοίκηση, τους επιστημονικούς φορείς, τους κοινωνικούς εταίρους και τις μη κυβερνητικές οργανώσεις. Για την κατάρτιση των Εθνικών και Περιφερειακών Χωροταξικών Πλαισίων γνωμοδοτεί Εκτελεστική Επιτροπή, που αποτελεί μέρος του Εθνικού Συμβουλίου Χωροταξίας  
Η αυτοδιοίκηση έχει επίσης το ρόλο της έμμεσης μεταφοράς της γνώμης του κοινού. Το Περιφερειακό Συμβούλιο γνωμοδοτεί για τα Περιφερειακά Χωροταξικά Πλαίσια και το Δημοτικό Συμβούλιο για τα Τοπικά Χωρικά Σχέδια και τα Ρυμοτομικά Σχέδια Εφαρμογής, ενώ δεν προβλέπεται γνωμοδότηση για τα Ειδικά Χωρικά Σχέδια. Άμεση συμμετοχή του κοινού προβλέπεται κατά τη διαδικασία της Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης, σε εφαρμογή της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ (ενσωμάτωση στο ελληνικό δίκαιο - ΦΕΚ 1125/Β/2006). 
Στο πλαίσιο αυτό, δημοσιεύεται στον τύπο η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ), που αναλύει τις επιπτώσεις του σχεδίου στο περιβάλλον. 
Εντός 30 ημερών, το κοινό έχει τη δυνατότητα να προωθήσει τα σχόλιά του στην αρχή σχεδιασμού. Προαιρετικά για τη διαβούλευση προβλέπεται η χρήση ηλεκτρονικών μέσων, δημόσιων ακροάσεων, συνεντεύξεων, ανοικτών συζητήσεων, διαλόγου μέσω διαδικτύου. Τα αποτελέσματα της συμμετοχής του κοινού πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν, ενώ στην τελική απόφαση δίνονται πληροφορίες σχετικά με το αποτέλεσμα της παρέμβασης του κοινού. Η διαδικασία αυτή γίνεται για τα Εθνικά Χωροταξικά Πλαίσια, τα Περιφερειακά Χωροταξικά Πλαίσια, τα Τοπικά Χωρικά Σχέδια και τα Ειδικά Χωρικά Σχέδια. Η διαβούλευση έχει ως θέμα το χωρικό σχεδιασμό και την αρτιότητα της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. 


Έκφραση γνώμης έχει το κοινό και για τα Ρυμοτομικά Σχέδια Εφαρμογής. Τα σχέδια αυτά αναρτώνται στο Δημοτικό Κατάστημα (20 ημέρες ή 25 ημέρες μετά από αιτιολογημένη εισήγηση) και δημοσιεύονται στον τύπο. Στο διάστημα αυτό, το κοινό έχει δικαίωμα υποβολής ενστάσεων που, αν ληφθούν υπόψη, τροποποιούν τα σχετικά σχέδια και αναρτώνται εκ νέου, χωρίς αυτή τη φορά δικαίωμα υποβολής ενστάσεων. 

3.2 Νέο θεσμικό πλαίσιο αξιολόγησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων έργων ή δραστηριοτήτων 
Ο Ν. 4014/2011 ρυθμίζει τον τρόπο περιβαλλοντικής αδειοδότησης έργων και δραστηριοτήτων (ΦΕΚ 209/Α/21.9.2011). Ταξινομεί τα έργα και τις δραστηριότητες σε δύο βασικές κατηγορίες: τα έργα Α’ Κατηγορίας, που έχουν σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις και για τα οποία καθίσταται υποχρεωτική η εκπόνηση Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) και η Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων πριν την αδειοδότησή τους, και τα έργα Β’ Κατηγορίας, τα οποία δεν έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και δεν ακολουθείται η διαδικασία της εκπόνησης ειδικής μελέτης, ούτε απαιτείται διαβούλευση με το κοινό. Η διαδικασία διαβούλευσης για την περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων Α’ Κατηγορίας παρουσιάζεται στο Σχήμα 4. 
Ο Προκαταρκτικός Προσδιορισμός Περιβαλλοντικών Απαιτήσεων (ΠΠΠΑ) είναι μία προαιρετική διαδικασία που υλοποιεί ο φορέας του έργου / δραστηριότητας για να διαπιστώσει αν αυτό είναι αποδεκτό από περιβαλλοντικής άποψης, πριν υποβάλλει τις οριστικές μελέτες. 
Αν ο φορέας του έργου / δραστηριότητας αποφασίσει να ακολουθήσει τη διαδικασία αυτή δύναται (επίσης προαιρετικά) να διενεργήσει, με πρωτοβουλία και δαπάνες του, δημόσιο διάλογο με το κοινό σχετικά με τα τεχνικά χαρακτηριστικά του έργου / δραστηριότητας και τις ενδεχόμενες κύριες επιπτώσεις του στο περιβάλλον. 
Για το σκοπό αυτό, χρησιμοποιεί κάθε πρόσφορο κατά την κρίση του μέσο, π.χ. ανακοινώσεις στα μέσα ενημέρωσης, οργάνωση ημερίδων, αναρτήσεις στο διαδίκτυο ανακοινώσεων και στοιχείων που αφορούν στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του έργου, κ.λπ. Τα πορίσματα του δημοσίου διαλόγου λαμβάνονται υπόψιν για τον περαιτέρω τεχνικό σχεδιασμό και την εκπόνηση της ΜΠΕ του έργου / δραστηριότητας (ΦΕΚ 45/Β/15.1.2014). 
  

Η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων είναι μία πλήρης μελέτη καταγραφής των επιπτώσεων στο περιβάλλον ενός έργου / δραστηριότητας. Όταν ολοκληρώνεται, αποστέλλεται προς το Περιφερειακό Συμβούλιο της οικείας Περιφέρειας, το οποίο έχει υποχρέωση να:  
 αναρτά στην τηρούμενη από την Περιφέρεια ιστοσελίδα, στο οικείο κατάστημα και να δημοσιεύει σε μια τουλάχιστον εφημερίδα ανακοίνωση, που περιλαμβάνει πληροφορίες για: το έργο, την αρμόδια περιβαλλοντική αρχή και τον τρόπο ενημέρωσης και συμμετοχής, 
 καλεί το ενδιαφερόμενο κοινό να ενημερωθεί και να εκφράσει τις απόψεις του, θέτοντας στη διάθεσή του κάθε περιβαλλοντική πληροφορία,  
 καλεί τα οικεία Δημοτικά Συμβούλια, τις Επιτροπές Ποιότητας Ζωής, τις Δημοτικές Επιτροπές Διαβούλευσης και τα Συμβούλια Τοπικής ή Δημοτικής Κοινότητας να διατυπώσουν γνώμη.  Οι απόψεις του κοινού συγκεντρώνονται εντός 45 εργάσιμων ημερών από τη δημοσιοποίηση της ΜΠΕ, αν πρόκειται για έργα της υποκατηγορίας Α1 (πολύ σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον) ή εντός 35 εργάσιμων ημερών, αν πρόκειται για έργα της υποκατηγορίας Α2 (μικρότερες επιπτώσεις στο περιβάλλον). Στο Ηλεκτρονικό Περιβαλλοντικό Μητρώο (ΗΠΜ) υπάρχει ελεύθερη πρόσβαση στο κοινό, που μπορεί να ενημερωθεί για τις περιβαλλοντικές μελέτες που είναι σε διαβούλευση, τις γνωμοδοτήσεις των φορέων και τις απόψεις του ενδιαφερόμενου κοινού επί αυτών (ΦΕΚ 1817/Β/2.7.2014). Για έργα εθνικής σημασίας μπορεί η διαδικασία συμμετοχής του κοινού να παραλείπεται (Ν. 4146/2013 – ΦΕΚ 90/Α/18.4.2013). 

4. Σύγκριση νέου και προϋφιστάμενου (προ 2009) θεσμικού πλαισίου χωρικού σχεδιασμού και περιβάλλοντος 
4.1 Χωρικός σχεδιασμός 
Το νομοθετικό πλαίσιο που καθόριζε τον τρόπο συμμετοχής του κοινού στη λήψη αποφάσεων στην Ελλάδα για θέματα χωρικού σχεδιασμού και περιβάλλοντος περιελάμβανε το Ν. 2742/1999 (ΦΕΚ 207/Α/7.10.1999), που ρύθμιζε το χωροταξικό σχεδιασμό (πλέον Στρατηγικό Χωρικό Σχεδιασμό) και το Ν. 2508/1997 (ΦΕΚ 124/Α/13.6.1997), που ρύθμιζε τον πολεοδομικό σχεδιασμό (πλέον Ρυθμιστικό Χωρικό Σχεδιασμό).  
Η σύγκριση του νέου σε σχέση με το προηγούμενο θεσμικό πλαίσιο για το σχεδιασμό του χώρου καταδεικνύει τις παρακάτω διαφορές σε σχέση με τη συμμετοχή του κοινού: 
 Το όργανο κοινωνικού διαλόγου για το Χωροταξικό Σχεδιασμό στο προηγούμενο θεσμικό πλαίσιο - Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης - είχε σημαντικό παρεμβατικό ρόλο, αφού γνωμοδοτούσε σε πλήρη σύνθεση για το Γενικό και τα Ειδικά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού (Σερράος, 2014). Αντίθετα, η Εκτελεστική Επιτροπή του Εθνικού Συμβουλίου Χωροταξίας, που γνωμοδοτεί με βάση το νέο θεσμικό πλαίσιο για τα Εθνικά και τα Περιφερειακά Χωροταξικά Πλαίσια, έχει περιορισμένη σύνθεση, υποβαθμίζοντας την έννοια της ίσης δυνατότητας συμμετοχής των εμπλεκομένων και τον πλουραλισμό των απόψεων στα επίπεδα αυτά σχεδιασμού. 
 Το αντικείμενο της διαβούλευσης της Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης, με βάση το παλαιότερο θεσμικό πλαίσιο, περιοριζόταν στην αξιολόγηση της ΣΜΠΕ, δηλαδή του τεχνικού συνοδευτικού κειμένου που ανέλυε τις επιπτώσεις του χωρικού σχεδιασμού στο περιβάλλον. Στο νέο θεσμικό πλαίσιο διευκρινίζεται ότι οι διαδικασίες διαβούλευσης των ΣΜΠΕ και των Χωροταξικών Πλαισίων είναι κοινές (άρθρο 5, παρ.3 και άρθρο 6, παρ.4) διευρύνοντας έτσι το ρόλο της συμμετοχής τόσο επί της ουσίας του χωρικού σχεδιασμού όσο και επί της Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης του προκύπτοντος σχεδίου. 
 Στο Ν. 2508/1997 αναφερόταν: «Η πραγμάτωση των σκοπών του νόμου επιδιώκεται με διαδικασίες συμμετοχής και αποκέντρωσης που, εκτός από τις πρωτοβουλίες, τη σύμπραξη και τις αρμοδιότητες της τοπικής αυτοδιοίκησης, περιλαμβάνουν κατά το δυνατόν την ενεργό συμμετοχή του πολίτη και των κοινωνικών φορέων στη διαμόρφωση των επιλογών, των στόχων και προτεραιοτήτων, στη διάρθρωση των επί μέρους σχεδίων και προγραμμάτων και στην παρακολούθηση της εφαρμογής τους». 
Ειδικότερα προέβλεπε ότι το κοινό ενημερώνεται και συμμετέχει στη σύνταξη του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου (αφορούσε αστικές περιοχές) ή των Σχεδίων Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης (αφορούσε αγροτικές περιοχές) με κάθε πρόσφορο τρόπο, όπως π.χ. με ανοικτές συγκεντρώσεις ή με ενημέρωση από τον τύπο. Έπρεπε να γίνει ρητή μνεία για τις διαδικασίες αυτές στην απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου. Στα Τοπικά Χωρικά Σχέδια, που αντικατέστησαν τα ΓΠΣ και τα ΣΧΟΟΑΠ, δεν υπάρχει πλέον υποχρέωση για άλλη διαβούλευση, πλην αυτής που συνοδεύει τη Στρατηγική Περιβαλλοντική Εκτίμηση. Το κοινό δηλαδή συμμετέχει μόνο στην αξιολόγηση της ΣΜΠΕ. 
 Για την ανάρτηση των πολεοδομικών μελετών του Ν.2508/1997 ίσχυαν τα αναφερόμενα στο Ν.Δ. 17-07-1923 (ΦΕΚ 228/Α/1923). Στο νέο θεσμικό πλαίσιο, το Ρυμοτομικό Σχέδιο Εφαρμογής που αντικατέστησε την πολεοδομική μελέτη, αναρτάται για λίγο μεγαλύτερο διάστημα (βλ. Πίνακα 1). 

4.2 Περιβαλλοντική αδειοδότηση 
Η απόφαση που καθόριζε τον τρόπο συμμετοχής του κοινού στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής αδειοδότησης πριν το 2009, ήταν η ΚΥΑ ΗΠ 37111/2021/2003 (ΦΕΚ 1391/Β/29.09.2003). 
Η σύγκρισή της με τις πρόνοιες του νέου νομοθετικού πλαισίου για την περιβαλλοντική αδειοδότηση καταδεικνύει τις παρακάτω διαφορές ως προς τις διαδικασίες συμμετοχής του κοινού:  
 Στο προϋπάρχον θεσμικό πλαίσιο δεν υπήρχε η δυνατότητα διαβούλευσης με το κοινό όταν γινόταν προκαταρκτική αξιολόγηση ενός έργου /δραστηριότητας με σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, που δεν προβλέπονταν από εγκεκριμένο χωρικό σχεδιασμό. Η αξιολόγηση λάμβανε χώρα μέσα από την Προμελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, που ήταν μία υποχρεωτική διαδικασία. Η εν λόγω μελέτη στο νέο θεσμικό πλαίσιο μετονομάστηκε σε Προκαταρκτικό Προσδιορισμό Περιβαλλοντικών Απαιτήσεων, έχει προαιρετικό χαρακτήρα και περιλαμβάνει, επίσης προαιρετικά, διαβούλευση με το κοινό (βλ. Σχήμα 3). 
 Σε σχέση με το προϋπάρχον, στο νέο θεσμικό πλαίσιο: - Σχεδόν διπλασιάστηκε (από 1 σε σχεδόν 2 μήνες) η προθεσμία που δίνεται για να λάβει γνώση το κοινό και να συμμετέχει στο σχολιασμό της ΜΠΕ. - Αξιοποιείται ένα πλήθος δημοτικών επιτροπών, που συστάθηκαν με τη διοικητική μεταρρύθυμιση “Καλλικράτη” (2010), στις οποίες αποστέλλεται, πέραν του δημοτικού συμβουλίου, η ΜΠΕ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιων επιτροπών είναι η Δημοτική Επιτροπή Διαβούλευσης, στην οποία εκπροσωπείται ένας σημαντικός αριθμός ομάδων της εκάστοτε τοπικής κοινωνίας. Το στοιχείο αυτό συνεπάγεται τη διεύρυνση των ομάδων - αποδεκτών και των σχετικών απόψεων επί της μελέτης. - Προβλέπεται η διαδικτυακή πρόσβαση στη ΜΠΕ, μειώνοντας το χρόνο και το κόστος της επικοινωνίας της και διευρύνοντας το φάσμα των αποδεκτών και άρα την ποιότητα της συμμετοχής (διεύρυνση ομάδων συμμετεχόντων, ίση δυνατότητα πρόσβασης, εξισορρόπηση ισχυρών και λιγότερο ισχυρών ομάδων στη συμμετοχή, κ.λπ.). - Προστέθηκε ένα ‘παράθυρο’ για την παράκαμψη της συμμετοχικής διαδικασίας, που δεν υπήρχε στο προηγούμενο θεσμικό πλαίσιο. Έτσι, αν ένα έργο χαρακτηριστεί ως «εθνικής σημασίας», μπορεί να παραλείπεται η διαβούλευση με το κοινό. Το στοιχείο αυτό, ως προϊόν της τρέχουσας υφεσιακής συγκυρίας, υποβαθμίζει τη συμμετοχή του κοινού και τη σημασία της, θεωρώντας αυτή σε κάποιες περιπτώσεις ως ‘εμπόδιο’ στην αναπτυξιακή προοπτική της χώρας. 

4.3 Αξιολόγηση μεταβολών που επήλθαν στο νομοθετικό πλαίσιο 
Η προηγούμενη ανάλυση φανερώνει ότι το νέο νομοθετικό πλαίσιο χωρικού σχεδιασμού και περιβαλλοντικής αξιολόγησης δεν ‘αδυνάτισε’ σημαντικά τις προβλέψεις συμμετοχής του κοινού. Σε κάποιες περιπτώσεις, οι δυνατότητες εμπλοκής του κοινού στη διαδικασία περιορίστηκαν, κυρίως στο χωρικό σχεδιασμό, σε άλλες περιπτώσεις βελτιώθηκαν, κυρίως στη διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Η φύση της συμμετοχής του κοινού στο νέο νομοθετικό πλαίσιο παραμένει στο επίπεδο της παθητικής ή της συμβολικής συμμετοχής (Σχήμα 1), όμοια με τη φύση της συμμετοχής του ‘προ κρίσης’ νομοθετικού πλαισίου, ενώ μία περισσότερο ενεργητική συμμετοχή του κοινού στο χωρικό σχεδιασμό και την περιβαλλοντική αξιολόγηση δεν προβλέπεται1.  
Ο Στρατηγικός Χωρικός Σχεδιασμός, μετά τον περιορισμό του συμβουλευτικού παρεμβατικού ρόλου του Εθνικού Συμβουλίου Χωροταξίας, καθορίζεται κυρίως από τις εκάστοτε κυβερνητικές επιλογές και κατευθύνσεις. Ο ρόλος του κοινού αποδυναμώθηκε περαιτέρω, περιοριζόμενος στις δυνατότητες παρέμβασης που δίνονται κυρίως στη διαδικασία της Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης (όπως συνέβαινε και στο προηγούμενο θεσμικό πλαίσιο), η οποία προβλέπεται από την Κοινοτική Οδηγία 2001/42 και αφορά σε όλα τα επίπεδα χωρικού σχεδιασμού, πλην της Εθνικής Χωροταξικής Στρατηγικής. Παρόμοια είναι η αντιμετώπιση της συμμετοχής του κοινού στο Ρυθμιστικό Χωρικό Σχεδιασμό. 
Η υποχρέωση της διαβούλευσης πριν την έγκριση του Τοπικού Χωρικού Σχεδίου ενός δήμου δεν προβλέπεται πλέον ρητά, με τη συμμετοχική διαδικασία να περιορίζεται στο πλαίσιο της Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης, που προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή νομοθεσία. 
Δεδομένου ότι το Τοπικό Χωρικό Σχέδιο (πρώην ΓΠΣ) οριοθετεί σε μεγάλο βαθμό το είδος της μελλοντικής ανάπτυξης μιας περιοχής, καθορίζοντας σημαντικές παραμέτρους για την ποιότητα ζωής των πολιτών, η εξέλιξη αυτή δεν κρίνεται ως θετική. 
Όπως η εμπειρία από τη διεθνή πραγματικότητα καταδεικνύει, η συμμετοχή του κοινού σε θέματα τοπικής ανάπτυξης είναι θεμελιώδης και αποτελεί ένα πεδίο δημιουργίας οράματος και κινητοποίησης – ευαισθητοποίησης των πολιτών για την επιδίωξή του. Ο περιορισμός της προβλεπόμενης συμμετοχικής διαδικασίας στο επίπεδο διαμόρφωσης του Τοπικού Χωρικού Σχεδίου και ο εντοπισμός της μόνο στο στάδιο της αξιολόγησης της ΣΜΠΕ αυτού, αποστερεί τις δυνατότητες των κοινωνικών ομάδων να ‘ορίσουν’ το μέλλον που επιθυμούν και αντίκειται στη θεμελιώδη αρχή, όπως αυτή διατυπώνεται και από τη Σύμβαση του Άαρχους, που προβλέπει «... τη συμμετοχή του κοινού όταν όλες οι επιλογές είναι ανοιχτές». Αντ’ αυτού, η εκπόνηση του Τοπικού Χωρικού Σχεδίου αποκτά περισσότερο διοικητικό χαρακτήρα και το κοινό καλείται να συμμετέχει στη διατύπωση άποψης σε ένα ήδη διαμορφωμένο τεχνικό κείμενο, άποψη που περιορίζεται στην αξιολόγηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον από το σχέδιο αυτό. 


Κατά την ανάρτηση του Ρυμοτομικού Σχεδίου Εφαρμογής και της ΜΠΕ προβλέπονται πλέον μεγαλύτερες χρονικές προθεσμίες για την ενημέρωση και συμμετοχή του κοινού. 
Η προσαρμογή αυτή ήταν απαραίτητη, καθώς οι προηγούμενες προθεσμίες δεν εναρμονίζονταν με τη Σύμβαση του Άαρχους, που συστήνει την πρόβλεψη ενός εύλογου χρονοδιαγράμματος για την εμπλοκή του κοινού στις διαφορετικές φάσεις συμμετοχής, ώστε να είναι δυνατή η επαρκής προετοιμασία του για μια αποτελεσματική παρέμβαση. 
Και πάλι όμως οι προθεσμίες που τίθενται στο νέο νομοθετικό πλαίσιο αξιολογούνται ως περιορισμένες χρονικά. Στην Ολλανδία, που οι προθεσμίες για το σχολιασμό της ΣΠΜΕ είναι 30 ημέρες, έχει αποδειχθεί ότι αυτό είναι πολύ μικρό διάστημα για την σε βάθος ενημέρωση και ενεργοποίηση των πολιτών, την αναζήτηση τεχνικής ή νομικής βοήθειας και την τελική σύνταξη ενός σχολίου (Bonte, 1996). 
Η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Περιβαλλοντικών Οργανώσεων2 θεωρεί τις 6 εβδομάδες (χρόνος που προβλέπεται  σε άλλα Ευρωπαϊκά κράτη για την υποβολή σχολίων από το κοινό) ως ανεπαρκές διάστημα για μια αποτελεσματική συμμετοχή (EEB, 2007). Από τα παραπάνω προκύπτει ότι μόνο η ΜΠΕ έχει πλέον σχετικά ικανοποιητικό χρόνο ανάρτησης (Πίνακας 1). 
Τέλος, θετικό στοιχείο είναι η πρόβλεψη, παρά τον προαιρετικό χαρακτήρα της, για συμμετοχή του κοινού στον Προκαταρκτικό Προσδιορισμό Περιβαλλοντικών Απαιτήσεων (Σχήμα 4), όταν είναι ανοικτές όλες οι επιλογές για το σχεδιασμό ενός έργου με επιπτώσεις στο περιβάλλον. 
H διαδικασία αυτή, γνωστή στη διεθνή βιβλιογραφία ως scoping (βλ. Richardson, 2005∙ Κασσιός, 2002∙ Palerm, 2000), καθορίζει σε μεγάλο βαθμό το σχεδιασμό ενός έργου, αλλά και τα θέματα στα οποία θα εμβαθύνει η ΜΠΕ. Η υποχρεωτική συμμετοχή του κοινού στη φάση αυτή θα ήταν πολύ σημαντική πρόβλεψη, καθώς θα εξασφάλιζε την υποβολή σχολίων από την αρχή της διαδικασίας. 
Στο προϋπάρχον νομοθετικό πλαίσιο η διαδικασία ήταν υποχρεωτική, αλλά δεν προβλεπόταν συμμετοχή κοινού, παρά μόνο γνωμοδοτήσεις φορέων. Στο νέο νομοθετικό πλαίσιο η διαδικασία είναι προαιρετική, όπως και η συμμετοχή του κοινού σε αυτήν. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και αν κάποιος αποφάσιζε να υλοποιήσει το στάδιο του Προκαταρκτικού Προσδιορισμού Περιβαλλοντικών Απαιτήσεων, θα μπορούσε να εμπλέξει σε αυτό μόνο φορείς και όχι το κοινό. 5. Συμπεράσματα Οι δύο στόχοι, αυτός δηλαδή της συμμετοχής του κοινού στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και αυτός της διαμόρφωσης ενός ελκυστικού, για την προσέλκυση επενδυτικών δραστηριοτήτων, νομοθετικού πλαισίου χωρικού σχεδιασμού και περιβαλλοντικής αδειοδότησης φαίνονται εκ πρώτης όψεως αντικρουόμενοι. 
Η αναμόρφωση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας σε ένα υφεσιακό περιβάλλον επιδιώκει την επιτάχυνση κάποιων διαδικασιών, αναβαθμίζοντας παράλληλα το ρόλο της συμμετοχής του κοινού. Αντίθετα, στη νέα νομοθεσία για το χωρικό σχεδιασμό καταγράφεται μία σχετική υποβάθμιση του ρόλου του κοινού, περιορίζοντας τις πρόνοιες της συμμετοχής μόνο σε όσα υπαγορεύονται από την Ευρωπαϊκή νομοθεσία.  
Με δεδομένο το έλλειμα συμμετοχικής κουλτούρας στη χώρα μας, φαίνεται πως υπάρχουν ακόμη κάποιες αγκυλώσεις στην κατανόηση του ρόλου και της αξίας της συμμετοχής τόσο για τη διασφάλιση της κοινωνικής ειρήνης όσο και για την οικονομική αποτελεσματικότητα των όποιων επιλογών, αλλά και την περιβαλλοντική προστασία. Η έμφαση σε ‘fast track’ διαδικασίες, σε μία ‘από πάνω προς τα κάτω’ προσέγγιση στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, έστω και ως ‘εργαλείο’ σε ένα υφεσιακό περιβάλλον, δεν οδηγεί πάντα σε επιθυμητά αποτελέσματα. Η έως τώρα εμπειρία της ελληνικής πραγματικότητας καταδεικνύει ότι το επενδυτικό ενδιαφέρον περιορίζεται μέσα από χρονοβόρες διαδικασίες και δικαστικές αντιπαραθέσεις και τις σχετικές καθυστερήσεις που αυτές συνεπάγονται, ως προϊόν αντιδράσεων της τοπικής κοινωνίας, οι οποίες θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί αν η χωροθέτηση των συγκεκριμένων δραστηριοτήτων είχε, μέσα από συμμετοχικές διαδικασίες, προβλεφθεί στα σχετικά χωρικά σχέδια. Ανάλογα προβλήματα στις ΗΠΑ, αδυναμίας ή καθυστέρησης υλοποίησης έργων από δικαστικές αντιπαραθέσεις, αντιμετωπίστηκαν μέσα από την περαιτέρω προώθηση των συμμετοχικών διαδικασιών στο σχεδιασμό (University of the West of England, 2000). 
Η ελαχιστοποίηση των τριβών με την τοπική κοινωνία, μέσα από τις πρόνοιες, μεταξύ άλλων, του χωρικού σχεδιασμού αποτελεί σημαντικό ζητούμενο, ιδιαίτερα στην τρέχουσα περίοδο ύφεσης.  Η συνδιαμόρφωση, μέσα από μία ανοιχτή, διάφανη,συμμετοχική διαδικασία των αποφάσεων χωρικού σχεδιασμού και περιβαλλοντικής αξιολόγησης αποτελεί μία win-win λύση για το εθνικό και τοπικό επίπεδο, τους πολίτες και τα κέντρα λήψης απόφασης, την κοινωνία και την οικονομία κ.λπ., με σημαντική προστιθέμενη αξία τόσο για τις κοινωνικές ομάδες (ευαισθητοποίηση, ωρίμανση, κινητοποίηση, ανάληψη ευθύνης κ.λπ.) όσο και για τα κέντρα λήψης αποφάσεων (ποιότητα αποφάσεων, αποτελεσματικότερη εφαρμογή τους, κ.λπ.). Ταυτόχρονα, θέτει τα θεμέλια για τη δημιουργία ενός σταθερού οικονομικού και κοινωνικού πλαισίου, με σεβασμό στο περιβάλλον, ως θεμέλιο λίθο για τη λήψη αποφάσεων προς μία βιώσιμη προοπτική ανάπτυξης της χώρας. 

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1 Εξαίρεση αποτελούν προβλέψεις της νομοθεσίας για ριζικές αναπλάσεις στον αστικό χώρο, όπου απαιτούνταν ενεργητική προσέγγιση από τους φορείς σχεδιασμού (Ν.2508/1997). Οι διατάξεις αυτές παραμένουν σε ισχύ. 
2 European Environmental Bureau – ΕΕΒ

Βιβλιογραφία 
Ελληνική 
  • ΒΑΣΕΝΧΟΒΕΝ, Λ., ΣΑΠΟΥΝΤΖΑΚΗ, Κ., ΑΣΠΡΟΓΕΡΑΚΑΣ, Ε., ΓΙΑΝΝΙΡΗΣ, Η. και ΠΑΓΩΝΗΣ, Θ. (2010) Χωρική Διακυβέρνηση – Θεωρία, Ευρωπαϊκή Εμπειρία και η Περίπτωση της Ελλάδας. Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα.  
  • ΟΔΗΓΙΑ 85/337/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 27ης Ιουνίου 1985 για την Εκτίμηση των Επιπτώσεων Ορισμένων Σχεδίων Δημοσίων και Ιδιωτικών Έργων στο Περιβάλλον. Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων αριθ. L 175 της 05/07/1985 σ. 0040 – 0048. 
  • ΟΔΗΓΙΑ 2001/42/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 27ης Ιουνίου 2001 σχετικά με την Εκτίμηση των Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων ορισμένων Σχεδίων και Προγραμμάτων. Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, EE αριθ. L 197 της 21/07/2001, σελ. 30-37.  
  • ΟΔΗΓΙΑ 2003/35/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 26ης Μαΐου 2003 σχετικά με τη Συμμετοχή του Κοινού στην Κατάρτιση ορισμένων Σχεδίων και Προγραμμάτων που αφορούν το Περιβάλλον και με την τροποποίηση όσον αφορά τη Συμμετοχή του Κοινού και την Πρόσβαση στη Δικαιοσύνη, των Οδηγιών 85/337/ΕΟΚ και 96/61/ΕΚ του Συμβουλίου. Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, EE αριθ. L 156 της 25/06/2003, σελ. 17-24. 
  • ΕΥΑΓΓΕΛΙΔΟΥ, Μ. (2007) Σύστημα Χωρικού Σχεδιασμού στην Ελλάδα και Δυνατότητες Παρέμβασης της Κοινωνίας των Πολιτών. Παρουσιάστηκε στο Διεθνές Συνέδριο ‘Κοινωνία των Πολιτών, Περιβάλλον και Βιώσιμη Ανάπτυξη - Από την Ενημέρωση στην Ενεργό Συμμετοχή’, ΜεσόγειοςSOS, ΑΚΤΗ, Πάντειο Πανεπιστήμιο, 23-24 Νοεμβρίου. 
  • ΚΑΣΣΙΟΣ, Κ. (2002) Επιπτώσεις στο Περιβάλλον από Έργα και Προγράμματα – Ειδικά Κεφάλαια. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις ΕΜΠ, Αθήνα. 
  • ΣΕΡΡΑΟΣ, Κ. (2014) Οι Πρόσφατες Ρυθμίσεις για τη Μεταρρύθμιση του Συστήματος Χωρικού Σχεδιασμού και το Σχεδιασμό των Χρήσεων Γης. Κείμενο εργασίας, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Ε.Μ.Π. 
  • ΣΤΡΑΤΗΓΕΑ, Α. (2009) Συµµετοχικός Σχεδιασµός και Βιώσιµη Τοπική Ανάπτυξη: Μία Μεθοδολογική Προσέγγιση. Πρακτικά 2ου Συνεδρίου Πολεοδοµίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Βόλος, 24-27 Σεπτεµβρίου, σελ. 43-51.  
  • ΣΤΡΑΤΗΓΕΑ, Α. (2015) Θεωρία και Μέθοδοι Συμμετοχικού Σχεδιασμού, Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα, Πρόγραμμα Κάλιππος, Αθήνα (ηλεκτρονικό βιβλίο) (υπό έκδοση). 
  • ΦΕΚ 228/Α/1923, Ν.Δ. 17-07-1923: «Περί Σχεδίων Πόλεων, Κωμών και Συνοικισμών του Κράτους και Οικοδομής αυτών». 
  • ΦΕΚ 124/Α/13.6.1997, Ν.2508/1997 «Βιώσιμη Οικιστική Ανάπτυξη των Πόλεων και Οικισμών της Χώρας και άλλες διατάξεις». 
  • ΦΕΚ 207/Α/7.10.1999, Ν. 2742/1999, «Χωροταξικός Σχεδιασμός και Αειφόρος Ανάπτυξη και άλλες διατάξεις».  
  • ΦΕΚ 1391/Β/29.09.2003, ΚΥΑ ΗΠ 37111/2021/2003, «Καθορισμός Τρόπου Ενημέρωσης και Συμμετοχής του Κοινού κατά τη Διαδικασία Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων των Έργων και Δραστηριοτήτων σύμφωνα με την παράγραφο 2 του άρθρου 5 του Ν. 1650/1986, όπως αντικαταστάθηκε με τις παραγράφους 2 και 3 του άρθρου 3 του Ν. 3010/2002». 
  • ΦΕΚ 1125/Β/05.09.2006, ΚΥΑ αριθμ. ΥΠΕΧΩΔΕ/ΕΥΠΕ/οικ. 107017/282.9.2006, Εκτίμηση των Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Ορισμένων Σχεδίων και Προγραμμάτων, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ «σχετικά με την Εκτίμηση των Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Ορισμένων Σχεδίων και Προγραμμάτων» του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 27ης Ιουνίου 2001. 
  • ΦΕΚ 209/Α/21.9.2011, Ν. 4014/2011, Περιβαλλοντική Αδειοδότηση Έργων και Δραστηριοτήτων, Ρύθμιση Αυθαιρέτων σε συνάρτηση με Δημιουργία Περιβαλλοντικού Ισοζυγίου και άλλες διατάξεις αρμοδιότητας Υπουργείου Περιβάλλοντος. 
  • ΦΕΚ 45/Β/15.1.2014, ΚΥΑ οικ. 1649/45, Εξειδίκευση των Διαδικασιών Γνωμοδοτήσεων και Τρόπου Ενημέρωσης του Κοινού και Συμμετοχής του Ενδιαφερόμενου Κοινού στη Δημόσια Διαβούλευση κατά την Περιβαλλοντική Αδειοδότηση Έργων και Δραστηριοτήτων της Κατηγορίας Α΄ της απόφασης του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής υπ’ αριθμ. 
  • 1958/2012 (ΦΕΚ Α΄ 21), σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 19 παράγραφος 9 του Ν. 4014/2011 (ΦΕΚ Α΄ 209).  
  • ΦΕΚ 142/Α/28.6.2014, Ν. 4269/2014, Χωροταξική και Πολεοδομική Μεταρρύθμιση – Βιώσιμη Ανάπτυξη, Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, 28 Ιουνίου 2014. 
  • ΦΕΚ 1817/Β/2.7.2014, Υ.Α. οικ. 30651/2014, Εξειδίκευση των προδιαγραφών, του τρόπου παροχής και συντήρησης, των διαδικασιών και αδειών ηλεκτρονικής πρόσβασης και εισαγωγής πληροφοριών, καθώς και κάθε αναγκαίας λεπτομέρειας για την οργάνωση, υλοποίηση και λειτουργία του Ηλεκτρονικού Περιβαλλοντικού Μητρώου (ΗΠΜ), σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 18 παράγραφος 5 του Ν. 4014/2011 (ΦΕΚ 209/Α). 


Ξενόγλωσση 
  • ARNSTEIN, S. (1969) A Ladder of Citizen Participation. Journal of the American Planning Association, 35 (4), pp. 216-224. 
  • BONTE, R. (1996) Public Participation in EIA in the Netherlands. EIA Newsletter, 12. Manchester: EIA Center, University of Manchester. 
  • CARVER, S. (2001) Participation and Geographical Information: A Position Paper. Position paper for the ESF-NSF Workshop on ‘Access to Geographic Information and Participatory Approaches Using Geographic Information’, Spoleto, 6-8 December. 
  • DURAIAPPAH, A., ROBBY, P. and PARRY, E. (2005) Have Participatory Approaches Increased Capabilities? International Institute for Sustainable Development. EUROPEAN ENVIRONMENTAL BUREAU (EEB) (2007) How far has the EU applied the Aarhus Convention. http://www.eeb.org/activities/transparency/Aarhus_survey.html 
  • GREEN, A.O. and HUNTON-CLARKE, L. (2003) A Typology of Stakeholder Participation for Company Environmental Decision Making. Business Strategy and the Environment, 12, pp. 292299. 
  • PALERM, J. (2000) An Empirical-Theoretical Analysis Framework for Public Participation in Environmental Impact Assessment. Journal of Environmental Planning and Management, 43(5), pp. 581-600. 
  • REIN, M. and SCHOEN, D. (1993) Reframing Policy Discourse. Ιn Fisher, F. and Forester, J. (Eds.), The Argumentative Turn in Policy Analysis and Planning, Duke University Press, United States of America, ISBN 0-8823-1354-5, pp. 145-166. 
  • RICHARDSON, T. (2005) Environmental Assessment and Planning Theory: Four Short Stories about Power, Multiple Rationality, and Ethics. Environmental Impact Assessment Review, 25 (4), pp. 341-365. 
  • UNECE (1998), Convention on Access to Information, Public Participation in Decision-Making and Access to Justice in Environmental Matters. United Nations Economic Commission for Europe, Aarhus, Denmark (Aarhus Convention), http://www.unece.org/env/pp/documents/cep43e.pdf. 
  • UNIVERSITY OF THE WEST OF ENGLAND (2000) A Comparison of Environmental Planning Systems Legislation in Selected Countries. Faculty of the Built Environment, Centre for Environment and Planning, Background Paper for the Royal Commission on Environmental Pollution, Bristol.
↧
↧

Πώς η παράδοση έκανε τη Σκόπελο πολιτιστικό προορισμό;

October 11, 2015, 10:00 pm
$
0
0
#Αγγελέτου Κων/να
Παρουσίαση στο Ι OpenTourism Κυκλάδων

Η ημερίδα με στόχο τη διερεύνηση των προοπτικών ανάπτυξης της Άνδρου ως τουριστικού προορισμού, με έμφαση στον πολιτιστικό τομέα και στις καινοτόμες μορφές επιχειρηματικότητας, πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά στο νησί της Άνδρου το Σάββατο 3/10, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τον εορτασμό της παγκόσμιας ημέρας τουρισμού.
Η ημερίδα διοργανώθηκε από την αστική μη κερδοσκοπική εταιρία «Πλέγμα» ενώ η συμμετοχή φορέων ήταν σημαντική σε μια πρωτοβουλία ανθρώπων που αγαπούν τον τουρισμό.




Φιλοδοξία της ημερίδας ήταν να αποτελέσει σημείο αναφοράς και ανοιχτού διαλόγου για τον κλάδο του τουρισμού. Μερικά από τα θέματα που συζητήθηκαν ήταν η online στόχευση στους Ελληνικούς νησιωτικούς προορισμούς (με χρήσιμα στοιχεία για τη συμπεριφορά των χρηστών διαδικτύου όταν αναζητούν ελληνικά νησιά και ειδικότερα για τις Κυκλάδες και την Άνδρο), η σημασία της παράδοσης και ο ρόλος της στην ανάδειξη πολιτιστικών προορισμών (όπως με το Φεστιβάλ Παραδοσιακών Χορών «Διαμαντής Παλαιολόγος» που ανέδειξε τη Σκόπελο), η Άνδρος ως τουριστικό brand υψηλής αξίας και πολλά άλλα.

Το πρώτο OpenTourism Κυκλάδων που διοργανώθηκε στην Άνδρο κατέδειξε την ανάγκη για ενδυνάμωση της συνεργασίας μεταξύ επαγγελματιών, τοπικής αυτοδιοίκησης και κοινωνίας πολιτών για τη διαχείριση της Άνδρου ως τουριστικού προορισμού, με αφετηρία την καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης και το σχεδιασμό στρατηγικής για το μέλλον, η οποία είναι απαραίτητο να αποτελεί προϊόν διαλόγου μεταξύ των κοινωνικών εταίρων ώστε να διασφαλίζεται η μέγιστη δυνατή συνέργεια και βιωσιμότητα. 

Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε η Δρ. Γεωργία Ζούνη, διδάσκουσα στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα ΜΒΑ Τουρισμού του Πανεπιστήμιο Πειραιώς, θα πρέπει να δούμε τη μοναδικότητα της Άνδρου μέσα από τη ματιά του Εμπειρίκου: «η νήσος η έκπαγλος, η βασιλίς του Αιγαίου, ... η ωραιοτέρα όλων του κόσμου, η νήσος η γενέτειρα», για να ανακαλύψουμε τα μοναδικά στοιχεία της που πρέπει να αναδειχθούν στη μοναδική πρότασή της ως τουριστικού προορισμού, δίνοντας έμφαση κυρίως στο περιβάλλον και τον πολιτισμό, αξιοποιώντας την υπάρχουσα γνώση και τις καλές πρακτικές από άλλες περιπτώσεις.
↧

Άνδρος :Τουριστικό brand υψηλής αξίας

October 11, 2015, 10:30 pm
$
0
0
#Γεωργία Ζούνη
Παρουσίαση στο πρώτο OpenTourism Κυκλάδων στην Άνδρο ,3 Οκτωβρίου 2015


↧

Το Αρχαιολογικό Άλσος Ακαδημίας Πλάτωνος ως πεδίο ανάπτυξης της πολιτιστικής ταυτότητας της περιοχής

October 12, 2015, 10:41 pm
$
0
0
"Το Αρχαιολογικό Άλσος Ακαδημίας Πλάτωνος ως πεδίο ανάπτυξης της πολιτιστικής ταυτότητας της περιοχής και οι πρακτικές οικειοποίησής του από τους κατοίκους"

#Κρίκου Πένυ׀ Αρχιτέκτων Μηχανικός [ΕΜΠ],  MSc Αρχιτεκτονική του χώρου: Πολεοδομία – Χωροταξία [ΕΜΠ]
#Χελιώτη Αδαμαντία׀ Πολεοδόμος – Χωροτάκτης Μηχανικός, MSc Αρχιτεκτονική του χώρου: Πολεοδομία – Χωροταξία [ΕΜΠ]

Σε έναν χώρο με πολυχρωμία και πολυμορφία, με εγγεγραμμένο παρελθόν, με έντονο το αίσθημα της συλλογικής μνήμης και των διαδικασιών ιστορικής σύνθεσης του χώρου, με κυρίαρχο το δημόσιο λόγο της τοπικής κοινωνίας, διερευνάται το δίπολο Πολιτεία/κεφάλαιο/επενδύσεις – Τοπική κοινωνία/κοινωνικό όραμα, με χωρική αναφορά το Αρχαιολογικό Άλσος της ιστορική συνοικίας της Ακαδημίας Πλάτωνος.
Το Αρχαιολογικό Άλσος διαθέτει έκταση ίση με 150 στρέμματα και οριοθετείται από τις οδούς Αλεξανδρείας, Φάωνος και Πλάτωνος. Η έκταση του Άλσους καλύπτει ένα μεγάλο και κεντρικό κομμάτι της περιοχής και λόγω της θέσης του αποτελεί το μέσο σύνδεσης ή διαχωρισμού της περιοχής ανατολικά του πάρκου, η οποία παρουσιάζει πυκνή δόμηση κατοικιών, με την απέναντι πλευρά όπου κυριαρχούν μεγάλες βιομηχανικές εγκαταστάσεις και αδόμητα οικόπεδα.
Η αναποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων και των πολιτικών έγκειται στο γεγονός ότι τείνουν να εφαρμόσουν ομοιόμορφα ολοκληρωτικές πολιτικές στο τοπικό επίπεδο, φαλκιδεύοντας την ιδιαίτερη δυναμική της τοπικής ποικιλομορφίας [ιστορικοί και κοινωνικοί παράγοντες διαμόρφωσης περιοχής], [Ελίζα Παναγιωτάτου,1988]. 
Σημαντική παράμετρος προς διερεύνηση είναι η στάση των κατοίκων – Επιτροπή Κατοίκων Ακαδημίας Πλάτωνος - απέναντι στις προτεινόμενες πολιτικές αξιοποίησης του πάρκου [π.χ. Academy Gardens]. 
Ενδεικτικά αναφέρεται: «Εδώ που λειτούργησε το πρώτο δωρεάν πανεπιστήμιο του κόσμου από τον Πλάτωνα, υπάρχει ο χώρος εντός και εκτός αρχαιολογικού πάρκου ο οποίος πρέπει να αναδειχθεί ως σημείο αναφοράς για την παραγωγή πολιτισμού και γνώσης» δηλώνει η Α. Παπαγεωργίου από την Επιτροπή Κατοίκων [Ελευθεροτυπία, 1/4/13]. Το κοινωνικό αίσθημα οικειοποίησης του χώρου του πάρκου αντιτίθεται στα πολιτικά και οικονομικά προστάγματα της πολιτείας, που έχουν ως πρόθεση να δημιουργηθεί ένας πολιτιστικός/αναπτυξιακός πόλος με άξονα την οικονομική ανάταση.

Για το λόγο αυτό, η Επιτροπή Κατοίκων της Ακαδημίας Πλάτωνος – που μέχρι σήμερα αγωνίζεται για τη διεκδίκηση του δημόσιου χώρου – ζητάει να παραμείνει το Πάρκο ανοιχτό, δημόσιο, ελεύθερο, με αναβάθμιση του αρχαιολογικού του χαρακτήρα, να κατασκευαστεί άμεσα το Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών, να υπάρχει ελεύθερη πρόσβαση στις αποθήκες με τα 250.000 αρχαιολογικά ευρήματα για αρχαιολόγους, ερευνητές κ.λπ., να ενεργοποιηθεί το πρόγραμμα της ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων συμπεριλαμβάνοντας στις ζώνες του και το χώρο της Ακαδημίας Πλάτωνος, να μην κατασκευαστεί το εμπορικό κέντρο στο χώρο του πρώην συγκροτήματος Μουζάκη.

Τα ιστορικά θραύσματα ενός τόπου συντελούν στην διαμόρφωση της συλλογικής μνήμης ενώ σύμφωνα με τον Π. Τουρνικιώτη [2006] «το παρελθόν κατασκευάζεται, και μάλιστα, κατασκευάζεται στο παρόν». Ο καμβάς απεικόνισης της κοινωνικής και ιστορικής διαδρομής ενός τόπου στο πέρασμα του χρόνου πρέπει να λαμβάνεται υπόψη από τις εκάστοτε πρακτικές σχεδιασμού. Σύμφωνα με ένα δημοσίευμα «Ο Αρχαιολογικός χώρος της Ακαδημίας Πλάτωνος ενώ βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας παραμένει κρυφός, ενταγμένος στον πυκνό ιστό της ομώνυμης υποβαθμισμένης γειτονιάς, στην ευρύτερη περιοχή του Κολωνού, στα όρια του βιομηχανικού Ελαιώνα των Αθηνών» [Αστικό Κενό, 2007].

Σήμερα, αποτελεί ένα ιδιαίτερα ζωντανό πάρκο λίγο έξω από το κέντρο της πόλης και από την άλλη έναν κρυμμένο αρχαιολογικό πλούτο που δεν σχετίζεται άμεσα με τη ζωή του πάρκου - κρυμμένο πίσω από τις ψηλές περιφράξεις των αποθηκών που βρίσκονται στα πέριξ του χώρου πρασίνου. Το Αρχαιολογικό πάρκο της Ακαδημίας Πλάτωνος χρειάζεται να αναδειχθεί πολιτιστικά, χωρίς όμως να παραβλέπει την συλλογική μνήμη και τους παραδοσιακούς δεσμούς της κοινωνίας με τον τόπο. Είναι γεγονός ότι τα τοπία του παρόντος, εμπεριέχουν τα τοπία του παρελθόντος, καθώς η συνέχεια στο χρόνο ενός τόπου αποτυπώνεται στο δομημένο περιβάλλον και εκφράζεται μέσω των μετασχηματισμών που λαμβάνουν χώρα.
Ο Αρχαιολογικός χώρος της Ακαδημίας Πλάτωνος αποτελεί ένα μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής αξίας, καθώς στο χώρο αυτό ιδρύθηκε το πρώτο ίδρυμα επιστήμης και φιλοσοφίας, το οποίο έγινε πρότυπο για όλα τα επιστημονικά κέντρα και πανεπιστήμια του σήμερα. Είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς στη σημερινή πραγματικότητα ότι στο χώρο αυτό λειτούργησε η Ακαδημία Πλάτωνος, το πνευματικό κέντρο της Αρχαίας Αθήνας που καθόρισε την φιλοσοφική σκέψη του σύγχρονου πολιτισμού. Μέσα από την διαδρομή στο παρελθόν, παρατηρούμε ότι ο τόπος του Αρχαιολογικού Άλσους από την αρχαιότητα έως και σήμερα, χαρακτηρίζεται από την έντονη συλλογικότητα και τη συλλογική μνήμη, ενώ εγγράφει πάνω του μοναδική ιστορία που δεν μπορεί να μείνει στην αφάνεια των εκάστοτε παρεμβάσεων.

Ο Δ. Ζήβας [1991], αναγνωρίζει την ανάγκη διατήρησης των μνημείων στον αστικό ιστό, θεωρεί όμως ότι η πλήρης αποκάλυψη των θραυσμάτων του παρελθόντος είναι αδύνατη, αλλά δεν έχει και κανένα νόημα για μια σύγχρονη πόλη. Κρίνει ότι η παρουσία των μνημείων αποτελεί μια σύγκρουση ανάμεσα στο δυναμικό, μεταβαλλόμενο παρόν των πόλεων και στο στατικό και αμετάβλητο παρελθόν τους. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο θεωρεί επιβεβλημένη την σύνθεση του παρόντος με το παρελθόν και την ένταξη των μνημείων στη σύγχρονη ζωή, ούτως ώστε να ενσωματώνουν την ιστορία στην ζωή της πόλης. Επίσης, θεωρεί ακόμα ότι είναι ζωτικής σημασίας η επιλογή μεταξύ του να διατηρήσουμε τα μνημεία σαν μουσειακά αντικείμενα / εκθέματα / εμπορεύματα ή σαν ζωντανούς οργανισμούς ενταγμένους στο ρυθμό και τις απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής. Τέλος ο μελετητής υποστηρίζει ότι το ιστορικό αντικείμενο δεν πρέπει να είναι απομονωμένο, απομακρυσμένο ή δυσπρόσιτο, ούτε περιφραγμένο με κάποιο κιγκλίδωμα, αλλά να τοποθετείται σαν ενεργό στοιχείο στο αστικό περιβάλλον, καθώς η ιστορία που αποτυπώνεται στον χώρο μέσω των μνημείων δεν προορίζεται μόνο για μάθηση, αλλά και για βαθύτερη κατανόηση και βίωση.

Τα τελευταία χρόνια η γειτονιά της Ακαδημίας Πλάτωνος έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον αρκετών φορέων λόγω της στρατηγικής γεωγραφικής θέσης που κατέχει και λόγω του σημαντικού αλλά ανεκμετάλλευτου φυσικού, ιστορικού και πολιτισμικού κεφαλαίου που διαθέτει. Νέες αναπτυξιακές δυναμικές προωθούνται για την περιοχή και οι οποίες στοχεύουν στη διαμόρφωση ενός νέου χαρακτήρα και προσανατολισμού με έμφαση την οικονομική και τουριστική της ανάπτυξη.

Η κύρια χρήση του Αρχαιολογικού Άλσους είναι ως ελεύθερος χώρος πρασίνου, ένα πάρκο προσβάσιμο από όλους τους κατοίκους της περιοχής της Ακαδημίας Πλάτωνος και των γειτονικών συνοικιών. Η γειτνίαση του Πάρκου με μία πυκνοδομημένη περιοχή κατοικίας συνέβαλλε σημαντικά στην οργανική ένταξη του στην αστική καθημερινότητα των κατοίκων της. Ο χώρος συμμετέχει στις αστικές λειτουργίες και στις διαδικασίες κοινωνικοποίησης των κατοίκων. Η λειτουργία του δεν μπορεί να αποκοπεί από την ανθρώπινη παρουσία που δρα σε αυτόν. Όσο περισσότερο συνδιαλέγεται άλλωστε κανείς με το χώρο τόσο περισσότερο αναπτύσσει δεσμούς μαζί του.

Ένα από τα ιδιαίτερα γνωρίσματα της Ακαδημίας Πλάτωνος είναι το αίσθημα γειτονιάς που αυτή αποπνέει, στοιχείο το οποίο γίνεται αμέσως αντιληπτό και από τους επισκέπτες της περιοχής. Η συγκρότηση μιας συνεκτικής οικιστικής ενότητας και η δημιουργία συλλογικής συνείδησης και ταυτότητας βασίζεται στην κοινωνική φυσιογνωμία της Ακαδημίας Πλάτωνος όπως αυτή διαμορφώθηκε μέσα από την ιστορική της εξέλιξη. Η εγκατάσταση εκεί οικογενειών που προέρχονταν από χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα και η ανάπτυξη σχέσεων αλληλουποστήριξης ισχυροποίησαν τους δεσμούς τους με τον τόπο και το ενδιαφέρον τους για τα χωρικά και κοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζει.

Στην κοινότητα της Ακαδημίας το Αρχαιολογικό Πάρκο συνιστά τόπο περιπάτου, συνάθροισης και επικοινωνίας, χώρο παιχνιδιού και οργάνωσης εκδηλώσεων. Οι εικόνες αυτές εκφράζουν τις διαφορετικές επιθυμίες των χρηστών του χώρου. Έχουν όμως ένα κοινό ζητούμενο, την προάσπιση του ως δημόσιου χώρου και πνεύμονα πρασίνου στην πόλη αλλά και ως τόπου πολιτιστικής κληρονομιάς και ιστορικής σημασίας. Το Πάρκο αποτελεί το χώρο εκδήλωσης της δημόσιας ζωής.
Η κοινωνική δυναμική που εκδηλώνεται στην Ακαδημία Πλάτωνος βασίζεται στην οικεία σχέση που έχουν αναπτύξει οι κάτοικοι με τη γειτονιά και είναι εμφανής μέσα από τις συλλογικές δράσεις που αναπτύσσονται για ζητήματα που αφορούν την περιοχή και τις πρακτικές οικειοποίησης του χώρου. Η Επιτροπή Κατοίκων Ακαδημίας Πλάτωνος αποτελεί ένα από τα πιο πρώιμα σύγχρονα παραδείγματα ‘κινημάτων πόλης’ στην Αθήνα, το οποίο μάλιστα συστάθηκε με εξ’ αρχής βασικότερο στοιχείο το αίτημα της διεκδίκησης του δημόσιου χώρου τόσο στην υλική του υπόσταση όσο και με την έννοια της πολιτικής και κοινωνικής συμμετοχής. Η κίνηση αυτή των πολιτών επιβεβαιώνει τους δεσμούς που έχουν αναπτύξει με το χώρο και δραστηριοποιείται προς την κατεύθυνση της διατήρησης του χαρακτήρα γειτονιάς που διατηρεί σήμερα το πάρκο.

Στην εν λόγω συλλογικότητα, που δημιουργήθηκε το 2008, συμπυκνώνονται οι αγώνες της τοπικής κοινωνίας για την προάσπιση του αρχαιολογικού πάρκου καθώς αντιλαμβάνεται το χαρακτήρα των μετασχηματισμών που λαμβάνουν χώρα και αντιδρά σε αυτόν. Παράλληλα διεκδικούν την αναζήτηση ενός διαφορετικού αναπτυξιακού οράματος για τη συνολική διαχείριση του αστικού χώρου της γειτονιάς τους, ο οποίος εμφανίζει αρκετά κοινά σημεία με αυτό των κατοίκων. Το «όραμα» της Επιτροπής Κατοίκων Ακαδημίας Πλάτωνος περιλαμβάνει την ανάδειξη του Πάρκου με προστασία των αρχαιολογικών ευρημάτων, φυλασσόμενων αλλά και προσβάσιμων στο ευρύ κοινό. Να αποκαλύπτουν την ιστορία τους και να γίνονται κτήμα των πολιτών. Και την ίδια ώρα το Πάρκο να λειτουργεί ως χώρος πράσινος, ελεύθερος με χώρο και δράσεις για όλους τους κατοίκους.

Με βάση την παραπάνω ανάλυση γίνεται αντιληπτό ότι η κυρίαρχη χωρική πολιτική για την περιοχή του Αρχαιολογικού Άλσους προτάσσει την ανάδειξη του πολιτιστικού πλούτου της γειτονιάς της Ακαδημίας ως το μέσο για την οικονομική της ανάταση, την τουριστική ανάπτυξη και την προσέλκυση επισκεπτών και επενδύσεων. Ωστόσο, οι προθέσεις και επιδιώξεις των σύγχρονων πολιτικών σχεδιασμού συνιστούν μία μονοδιάστατη αντίληψη για τη διαχείριση του Πάρκου καθώς δεν λαμβάνουν υπόψη το πολύμορφο πλέγμα των σχέσεων και μετασχηματισμών που εντοπίζονται στο χώρο και αγνοούν τις χωρικές και κοινωνικές επιπτώσεις στην τοπική κλίμακα της συνοικίας του Πλάτωνα.

Σε αντίθεση με τις αναπτυξιακές προοπτικές που προβάλλει ο λόγος των θεσμικών φορέων έρχεται η κοινωνική πρακτική οικειοποίησης του χώρου η οποία αναδεικνύει ως κύρια λειτουργία του Άλσους αυτή του ελεύθερου χώρου πρασίνου. Η καθημερινή επαφή με αυτό έχει διαμορφώσει τη συλλογική συνείδηση της κοινωνίας για το χώρο που βιώνουν. Οι παραδοσιακοί δεσμοί που έχουν αναπτύξει οι κάτοικοι με τον τόπο τους σε συνδυασμό με τα νοήματα και την ιστορία που εμπεριέχει ο αρχαιολογικός χώρος συσπειρώνουν τις κοινωνικές ομάδες και διαμορφώνουν το πλαίσιο των διεκδικήσεων τους. 
Η κοινωνική και ιστορική διαδρομή ενός τόπου είναι άλλωστε αυτή που διαμορφώνει τη συλλογική μνήμη της κοινωνίας, προσδίδει στο χώρο ταυτότητα και καθορίζει τη δυναμική του. Ζητούμενο είναι λοιπόν η προάσπιση της συλλογικής μνήμης που φέρει ο τόπος, η προστασία και ανάδειξη της ιστορικής του κληρονομιάς παράλληλα με τη λειτουργία του ως ελεύθερος χώρος πρασίνου και χώρος έκφρασης της δημόσιας ζωής. Τίθεται επομένως το ζήτημα προώθησης μιας διαφορετικής πρότασης παρέμβασης στην έκταση του Αρχαιολογικού Πάρκου η οποία θα ενσωματώνει τις κοινωνικές δυναμικές και την από τα κάτω συμμετοχή σε τοπικό επίπεδο.

Μέσα στη σύγχρονη πόλη της Αθήνας, είναι καίριο να διατηρηθούν τα ιστορικά ίχνη, η ήδη διαμορφωμένη συλλογική μνήμη, τα ορατά και αόρατα στοιχεία ενός χαμένου κόσμου και να «κουμπώσουν» ομαλά με τα νεώτερα έργα και δημιουργήματα, έτσι ώστε ο τόπος να μην παρουσιάζει αντιθέσεις και ασυνέχειες. Τέλος δεν θα πρέπει να παρακάμπτεται η ανάγκη αντιμετώπισης των κοινωνικών και χωρικών προβλημάτων και η εντεινόμενη αποστέρηση, ειδικότερα στη σημερινή συγκυρία της κρίσης, και τα οποία αποκρύπτονται από τα εξευγενισμένα τοπία που προωθεί ο αναπτυξιακός λόγος της Πολιτείας και άλλων δημόσιων και ιδιωτικών φορέων.

↧
Viewing all 1603 articles
Browse latest View live
Search