Quantcast
Channel: Πόλεις και Πολιτικές
Viewing all 1603 articles
Browse latest View live

Κλιματική Αλλαγή: Οι Επιπτώσεις της στην Οικονομία και Πολιτικές Διαχείρισης

$
0
0
Η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας συνδιοργανώνει με το Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης και την Περιφερειακή Ένωση Δήμων Κρήτης, Θεματικό Συνέδριο στο Ηράκλειο Κρήτης, στις 6-7 Απριλίου 2017, (Ξενοδοχείο Candia Maris) με θέμα:
«Κλιματική Αλλαγή: Οι Επιπτώσεις της στην Οικονομία και Πολιτικές Διαχείρισης στους Τομείς: Ενέργειας, Απορριμμάτων, Γεωργίας, Διαχείρισης Υδάτων και Φυσικών Πόρων, Τουρισμού και Υγείας»
Στόχος του συνεδρίου είναι να τεθεί από επισήμους φορείς η τεράστια πρόκληση του ζητήματος των Κλιματικών Αλλαγών και οι επιπτώσεις που έχουν στους βασικούς τομείς της οικονομικής δραστηριότητας και στο περιβάλλον.
Παράλληλα, φιλοδοξεί να συμβάλλει στο δημόσιο διάλογο, φωτίζοντας τις  κατευθύνσεις που θα πρέπει να στραφούμε σαν επιστήμη, κοινωνία, οικονομία και επιχειρηματικότητα, ώστε να επιταχυνθεί η προσαρμογή των τομέων της οικονομίας που θίγονται από τις κλιματικές αλλαγές, ώστε να αντιστραφούν οι επερχόμενες αρνητικές επιπτώσεις προς όφελος της κοινωνίας και του περιβάλλοντος.
Στο συνέδριο θα συμμετάσχουν Δήμαρχοι, Δημοτικοί Σύμβουλοι, Σύμβουλοι Ανάπτυξης των ΠΕΔ, διακεκριμένοι Έλληνες επιστήμονες, καθώς και στελέχη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με εμπειρία σε θέματα κλιματικής αλλαγής.
Παρακάτω επισυνάπτεται το πρόγραμμα του συνεδρίου.


 ΣΧΕΔΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ
Κλιματική Αλλαγή και οι Επιπτώσεις στην Οικονομία
Πολιτικές Διαχείρισης στους Τομείς:
Φυσικών Πόρων, Γεωργίας, Τουρισμού, Ενέργειας και Υγείας
6-7 Απριλίου 2017, Ηράκλειο Κρήτης
Πέμπτη 6 Απριλίου 2017

09:30  10:30
Προσέλευση – εγγραφές
10:30 – 13:30
Έναρξη Συνεδρίου – Χαιρετισμός - Εισήγηση
Γεώργιος Πατούλης, Πρόεδρος ΚΕΔΕ Δήμαρχος Αμαρουσίου

Χαιρετισμοί
Βασίλειος Λαμπρινός
Πρόεδρος Π.Ε.Δ. Κρήτης - Δήμαρχος Ηρακλείου Κρήτης
Σταύρος Αρναουτάκης, Περιφερειάρχης Κρήτης
Αναστάσιος Βάμβουκας, Δήμαρχος Χανίων
Αντώνιος Ζερβός, Δήμαρχος Αγίου Νικολάου
Κωνσταντίνος Μαμουλάκης, Δήμαρχος Μαλεβιζίου

Χαιρετισμοί - Τοποθετήσεις Εκπροσώπων της Κυβέρνησης και Κρατικών Φορέων
Σωκράτης Φάμελλος
Αναπληρωτής Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας
Ιωάννης Τσιρώνης
Αναπληρωτής Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων
Ιάκωβος Γκανούλης
Ειδικός Γραμματέας Υδάτων
Ρεβέκκα Μπατμάνογλου Χημικός ΕΚΠΑ, Διευθύντρια Διεύθυνση Κλιματικής Αλλαγής και Ποιότητας της Ατμόσφαιρας του ΥΠΕΝ, με θέμα: «Συμφωνία των Παρισίων. Η Εθνική στρατηγική για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή»
Δημήτριος Νιαβής, Διεύθυνση Κλιματικής Αλλαγής και Ποιότητας της Ατμόσφαιρας του ΥΠΕΝ, με θέμα: «Life – Δράσεις για το κλίμα»
Παρεμβάσεις  
Γιάννης Ραζής
Γενικός Διευθυντής ΕΕΑΑ
Κώστας Πατεράκης
Αν. Μέλος ΔΣ Δικτύου ΦΟΔΣΑ
13:30 – 14:30
Διάλειμμα - ελαφρύ γεύμα
14:30 – 17:00
Α’ Θεματική Ενότητα:
«Κλιματική Αλλαγή - Επιπτώσεις στις οικονομικές δραστηριότητες, Οικονομία – Κοινωνία - Περιβάλλον
Συντονιστής: Σάββας Χιονίδης, Πρόεδρος Επιτροπής, Χωροταξίας, Υποδομών & Περιβάλλοντος της Κ.Ε.Δ.Ε., Δήμαρχος Κατερίνης

Χρήστος Ζερεφός, Aκαδημαϊκός, Πρόεδρος ΕΛΙΔΕΚ, με θέμα:
«Επιπτώσεις της Aνθρωπογενούς Κλιματικής Αλλαγής στην Οικονομία, στην Κοινωνία και στο Περιβάλλον»
Γεώργιος Μαρινάκης, Πρόεδρος Ε.Δ.Ε.Υ.Α., Δήμαρχος Ρεθύμνης με θέμα:
«Ο Ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ορθολογική Διαχείριση Υδάτινων Πόρων»
Νίκος Α. Καμπάνης, Διευθυντής Έρευνας, Επικεφαλής Εργαστηρίου Παράκτιας Έρευνας, ΙΤΕ, με θέμα:
«Δράσεις παρακολούθησης και μετριασμού των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στο φυσικό περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονομιά και οικονομία» 
Ανδρέας Ανδρεάδης, Πρόεδρος ΣΕΤΕ, με θέμα:
«Κλιματική Αλλαγή και οι Επιπτώσεις της στον Τομέα του Τουρισμού»
Θεοχάρης Τσούτσος, Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης, Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας με θέμα:
«Ανανεώσιμες Πηγές και Εξοικονόμηση Ενέργειας στη Μεσόγειο – Το παράδειγμα της Κρήτης»
Νικόλαος ΣελλάςΧημικός Μηχανικός, Μέλος ΔΣ ΕΕΔΣΑ με θέμα: «Ένα χρόνο μετά το Παρίσι, οι δράσεις του δικτύου C40, η πρόκληση για τους δήμους της Ελλάδας»
17:00-18:00
Τοποθετήσεις – Παρεμβάσεις συνέδρων 
18:00-21:00
Συνεδρίαση της ΠΕΔ Κρήτης
Παρασκευή 7 Απριλίου 2017 
09:30 –11:15
Α’ Θεματική Ενότητα
Γεωργία – Φυσικές Καταστροφές 
Συντονιστές:
Δημήτριος Τζιαχρήστας, Πρόεδρος Eπιτροπής Αγροτικής Ανάπτυξης, Δήμαρχος Δομοκού
Γεώργιος Ψαθάς, Πρόεδρος Επιτροπής Πολιτικής Προστασίας, Δήμαρχος Διρφύων – Μεσσαπίων 
Γεώργιος Παπαδάκης, Καθηγητής, Τμήμα Αξιοποίησης Φυσικών Πόρων και Γεωργικής Μηχανικής Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, με θέμα:
«Η κλιματική αλλαγή και ο ρόλος  της Γεωργίας στην αντιμετώπισή της»
Νικόλαος Νικολαΐδης, Καθηγητής Τμήματος Μηχανικών Περιβάλλοντος Πολυτεχνείου Κρήτης, θέμα:
«Οι Επιπτώσεις της Κλιματικής Αλλαγής στη Διαχείριση των Υδατικών Πόρων της Κρήτης»
Ευθύμιος Λέκκας, Καθηγητής Δυναμικής Τεκτονικής Εφαρμοσμένης Γεωλογίας & Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών Ε.Κ.Π.Α. Αντιπρόεδρος Επιστημονικού Συμβουλίου ΙΤΑ, Πρόεδρος ΟΑΣΠ, με θέμα:
«Ο Σχεδιασμός της Πολιτικής Προστασίας ως συνέπεια των Κλιματικών Αλλαγών και των Επιπτώσεών τους»
Μαρία Κανακίδου, Καθηγήτρια Περιβαλλοντικής Χημείας Τμήματος Χημείας Πανεπιστημίου Κρήτης, με θέμα:
«Ατμοσφαιρική Ρύπανση & Κλιματική Αλλαγή»
11:15 – 12:00
Β’ Θεματική Ενότητα
Διαχείριση ΑΣΑ – Κυκλική Οικονομία 
ΣυντονιστήςΣάββας Χιονίδης, Πρόεδρος Επιτροπής, Χωροταξίας, Υποδομών & Περιβάλλοντος Κ.Ε.Δ.Ε., Δήμαρχος Κατερίνης 
Αντώνης Μαυρόπουλος, Χημικός Μηχανικός ΕΜΠ, με θέμα:
«Κλιματική Αλλαγή και Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων»
Φίλιππος Κυρκίτσος, Δρ. Περιβαλλοντολόγος, Πρόεδρος Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης, Μέλος του Δ.Σ. του ΕΟΑΝ με θέμα:
«Κλιματική Αλλαγή και Κυκλική Οικονομία»
12:00 – 12:30
Γ’ Θεματική Ενότητα - Επιπτώσεις στο ανθρωπογενές περιβάλλον – Υγεία – Κλιματική Μετανάστευση
Γεώργιος Πατούλης, Πρόεδρος ΚΕΔΕ,
Πρόεδρος Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών
12:30 – 13:30 
Τοποθετήσεις – Παρεμβάσεις συνέδρων
Παρουσίαση συμπερασμάτων
Λήξη εργασιών Συνεδρίου

Μαθαίνοντας από το Κάσελ

$
0
0
Από τα πιο εμβληματικά έργα της ευρωπαϊκής πρωτοπορίας, οι 7.000 βελανιδιές που φύτεψε ο Γιόζεφ Μπόις στο Κάσελ («Διάσωση αντί για διαχείριση της πόλης», ο πλήρης τίτλος της δράσης) «εγκαινιάστηκαν» στην documenta 7 (καλοκαίρι 1982). Ηταν μια πολύχρονη διαδικασία που προκάλεσε διεθνές ενδιαφέρον.
Είναι συνομήλικοι, γεννημένοι και οι δύο το 1954, έχουν σπουδάσει Νομικά, τα κτίρια στα οποία είναι εγκατεστημένοι ως δήμαρχοι είναι ιστορικά, μεγάλα και δαιδαλώδη. Εδώ τελειώνουν και οι ομοιότητες ανάμεσα στον Μπέρτραμ Χίλγκεν, δήμαρχο της γερμανικής πόλης Κάσελ, του κρατιδίου της Εσσης, με πληθυσμό 200.000, και τον Γιώργο Καμίνη, δήμαρχο του κεντρικού Δήμου Αθηναίων, με 670.000 κατοίκους (απογραφή 2011). Κοινά ανάμεσα στις δυο πόλεις δεν υπάρχουν· δεν χρειάζεται να επισκεφθεί κανείς το Κάσελ για να το διαπιστώσει από κοντά. Απλώς, αν πάει, θα βρεθεί σε μια πόλη ευρύχωρη, καθαρή, ασφαλή. Γι’ αυτό κι όταν ρωτήσαμε τον κ. Χίλγκεν, του οποίου η 12ετής θητεία λήγει το καλοκαίρι, ποιο είναι το πιο σοβαρό πρόβλημα που αντιμετώπισε όλα αυτά τα χρόνια, αισθάνθηκε μάλλον αμήχανα και δυσκολεύθηκε να απαντήσει. Αντιθέτως, ο κ. Καμίνης έχει ένα διαρκές και επαναλαμβανόμενο αίτημα: «Δεν έχω τις αρμοδιότητες που πρέπει στα χέρια μου. Ο Δήμος του Κάσελ δεν χρειάζεται να συνεννοηθεί με υπουργούς και περιφερειάρχες. Υπάρχει μια κανονική αυτοδιοίκηση. Εδώ είμαστε ετεροδιοίκηση. Σε αυτήν την πόλη με τα τόσα προβλήματα, δεν μπορείς να ασχολείσαι μόνο με τον εξωραϊσμό».

Τις δύο πόλεις δεν έφερε κοντά η τύχη αλλά ο 47χρονος Aνταμ Σίμτσικ, καλλιτεχνικός διευθυντής της documenta 14. Αποφάσισε φέτος, για πρώτη φορά στην 62χρονη πορεία αυτού του διεθνούς ακτινοβολίας θεσμού, που «συνομιλεί» με την πρωτοπορία στην τέχνη, να συμπεριλάβει στη διοργάνωση, ισότιμα, και την Αθήνα. Και μάλιστα να δώσει ως τίτλο εργασίας «Μαθαίνοντας από την Αθήνα» («Learning from Athens»). Η πρωτοβουλία του προκάλεσε αναταράξεις. Στο Κάσελ φοβήθηκαν ότι η Αθήνα θα αναδειχθεί σε πρωταγωνίστρια και θα χάσουν την αίγλη (η οποία οφείλουμε να σημειώσουμε συνοδεύεται από 900.000 επισκέπτες σε διάρκεια 100 ημερών). «Η συζήτηση ήταν σκληρή... Τώρα όμως έχουν αλλάξει γνώμη», λέει ο Μπ. Χίλγκεν.
Ο ιδιαίτερα κομψός και με αγάπη στην πεζοπορία κ. Χίλγκεν μας υποδέχθηκε στο σύγχρονο, παρά την πρόσοψη του κτιρίου, φωτεινό, λιτό ως προς το ντιζάιν γραφείο του, στο Κάσελ. Διευκρίνισε ότι «ο δήμαρχος δεν αναμειγνύεται ποτέ σε καλλιτεχνικά ζητήματα».
«Αποφασίζουμε το budget και βοηθούμε ίσως στη διαχείριση κάποιας κρίσης στα παρασκήνια. Η επιτυχία της διοργάνωσης δεν εξαρτάται από τον αριθμό των επισκεπτών της αλλά από το γεγονός ότι ανοίγει συζητήσεις για πολλά θέματα, μας καλεί να στοχαστούμε για εμάς τους ίδιους, την κοινωνία, την πολιτική. Μας ευχαριστεί πολύ η μεγάλη προσέλευση αλλά δεν είναι αυτός ο βασικός λόγος που οργανώνουμε την documenta».
Ο δήμαρχος της Αθήνας πλειοδοτεί εξ αποστάσεως: «Αυτό που έδωσε η documenta στο Κάσελ είναι ότι το κατέστησε διεθνές, απελευθέρωσε δυνάμεις στην πόλη, έφερε τις μεγάλες βιομηχανίες, το αγκάλιασε όλη η κοινωνία και το έκανε δικό της. Σκεφτόμαστε και εμείς στον δήμο να προχωρήσουμε στη διοργάνωση ενός πολιτιστικού γεγονότος που να συνδέεται άμεσα με την πόλη, όπως συμβαίνει στο Κάσελ ή στο Εδιμβούργο».
Η συζήτηση με τον Γιώργο Καμίνη περιορίστηκε στην documenta 14. Αλλιώς, αν «άνοιγε» στην πόλη και τα προβλήματά της, δεν θα έφταναν ούτε ο χώρος ούτε ο χρόνος. Οι ερωτήσεις μας πολλές, οι απαντήσεις «αμέτρητες ιστορίες». Μια μικρή γεύση μόνο: «Ο,τι ξεκινάς δεν το βλέπεις να τελειώνει. Κάπου σκαλώνει, το ξεσκαλώνεις, θα σκαλώσει κάπου αλλού. Πώς είναι το “φιδάκι”, που φτάνεις στο τέλος και σε καταπίνει και βρίσκεσαι πάλι στην αρχή... Κάνεις έναν διαγωνισμό, για παράδειγμα: για 8.000 κάδους, τόσους θέλει η Αθήνα, φθάνεις με ενστάσεις, ένα σωρό εμπόδια, στον μειοδότη και... χρεοκοπεί ο μειοδότης!».
Η Αθήνα, μια πόλη κτισμένη παντού. «Δεν υπάρχει χώρος πουθενά. Μόνον ο Ελαιώνας έχει απομείνει», είναι η ρεαλιστική αποτύπωση του δημάρχου. Και υπογραμμίζει τα «προβλήματα βίας και καταλήψεων που δεν έχει άλλη πόλη». «Δείξτε μου μια πρωτεύουσα με 20 κατειλημμένα κτίρια».
Επιστροφή στο ήσυχο, χωρίς εξέχοντα προβλήματα, –καθώς όταν προκύπτουν βρίσκουν και τη λύση τους– Κάσελ. Εκεί όπου οι 2.000 πρόσφυγες που προστέθηκαν στον πληθυσμό από το 2015 απέκτησαν στέγη. «Οι περισσότεροι θα μείνουν εδώ για το υπόλοιπο της ζωής τους. Γι’ αυτό πρέπει να τους δώσουμε ό,τι χρειάζονται για να γίνουν πολίτες του Κάσελ. Χρειαζόμασταν δωμάτια και κρεβάτια. Δεν θέλαμε καταυλισμούς. Είχαν παιδιά μαζί τους. Δεν ήταν εύκολο, αλλά τελικά βρήκαμε χώρους για όλους τους ανθρώπους που ήρθαν… Ηταν μόνοι άντρες στην αρχή. Τώρα προσπαθούν να φέρουν και τις οικογένειές τους. Είναι πολύ καλύτερο να ζουν εδώ με τις οικογένειές τους παρά να είναι μόνοι», λέει ο κ. Χίλγκεν.
Ο δήμαρχος του Κάσελ είναι μέλος του SPD και προσβλέπει σε νίκη των Σοσιαλδημοκρατών. «Σας απασχολεί η ακροδεξιά-εθνικιστική ρητορεία στην Ευρώπη;» ρωτάμε. «Την αισθανόμαστε, τη βλέπουμε, την ακούμε. Στη Γερμανία την εκπροσωπεί η AfD (Alternative für Deutschland). Είναι μια νέα κατάσταση. Πρέπει να ασχοληθούμε με αυτήν. Η προσωπική μου γνώμη είναι να καταστήσουμε σαφές ότι αυτό το κόμμα και αυτοί που το εκλέγουν δεν θα έπρεπε να είναι αποδεκτοί. Δεν επιτρέπεται να εξελιχθούν σε κανονικότητα η εκλογή και η ύπαρξη αυτού του κόμματος».
Ποιος ο ρόλος της τέχνης στις σημερινές συνθήκες; Απευθυνόμαστε και στους δύο οικοδεσπότες της documenta 14: «Σε αυτήν τη δύσκολη κατάσταση που βιώνουν η Ελλάδα και η Αθήνα, η τέχνη έχει βαρύνουσα λειτουργία. Να δώσει στους ανθρώπους ελπίδα και να αναλύσει τους λόγους γι’ αυτήν τη συνθήκη», απαντά ο κ. Χίλγκεν. Οσο για τον κ. Καμίνη: «Η τέχνη μπορεί να πει με τον δικό της τρόπο άρρητα πράγματα στο πεδίο του πολιτικού λόγου και γι’ αυτό πρέπει να είναι πάντα ριζοσπαστική ακόμη και να μας σοκάρει. Ανοίγει διάλογο σε υπαρκτά θέματα όχι σε σαχλαμάρες...».
Τα «μαθήματα»
Τι περιμένει να «μάθει από την Αθήνα» ο κ. Χίλγκεν και τι από το Κάσελ ο κ. Καμίνης;
Μπέρτραμ Χίλγκεν: «Συνάντησα τον κ. Καμίνη πολλές φορές. Νομίζω ότι έχω να μάθω εγώ περισσότερα από αυτόν απ’ ό,τι εκείνος από εμένα. Ο συνάδελφός μου στην Αθήνα πρέπει να φροντίζει ώστε οι συμπολίτες του να έχουν τα απολύτως απαραίτητα, κάτι που εδώ στο Κάσελ έπρεπε να κάνουν οι δήμαρχοι μετά τον πόλεμο. Υπήρχε λίγο φαγητό και τα σπίτια ήταν κατεστραμμένα. Στην Αθήνα δεν υπάρχουν βεβαίως κατεστραμμένα σπίτια, αλλά πολλά μένουν άδεια. Μαθαίνω από τον συνάδελφό μου πώς μπορείς να οργανώσεις τη ζωή το 2017 σε μια πόλη σε κρίση ώστε οι άνθρωποι να μπορέσουν να επιβιώσουν. Αυτό είναι ένα σημαντικό μάθημα για μια πλούσια χώρα όπως είναι η Γερμανία».
Γιώργος Καμίνης: «Από το Κάσελ έχουμε να μάθουμε οτιδήποτε κομίζει μια σύγχρονη γερμανική πόλη, στην οποία δουλεύουν όλα ρολόι. Να μάθουμε πώς λειτουργεί σε ένα ευνομούμενο κράτος μια τοπική αυτοδιοίκηση και να παραδειγματιζόμαστε».

Το Crowdhackathon #smartcity της ΚΕΔΕ

$
0
0

Στις 12 – 14 Μαΐου 2017, σας περιμένουμε όλους για να συνεργαστούμε στην  ανάπτυξη ανοικτών εφαρμογών με την λογική του Minimum Viable Product – MVP που σχετίζονται με την τεχνολογική και  επιχειρησιακή καινοτομία στο πεδίο των έξυπνων πόλεων (#smartcity). Με τις τεχνολογίες που γνωρίζετε !
Τι είναι το Crowdhackathon #smartcity ;
To CITY CHALLENGE – crowdhackathon #smartcity είναι ένας Τριήμερος Μαραθώνιος Ανάπτυξης Καινοτόμων Εφαρμογών και Υπηρεσιών στον οποίο θα αναπτυχθούν πιλοτικές υπηρεσίες και εφαρμογές που λύνουν προβλήματα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και υποστηρίζουν την τοπική και εθνική ανάπτυξη μέσω των νέων τεχνολογιών.Στο CITY CHALLENGE – crowdhackathon #smartcity μπορούν να συμμετέχουν ενεργά στελέχη των δήμων, νέοι επιχειρηματίες, προγραμματιστές, αναλυτές, φοιτητές και γενικότερα οποιοσδήποτε έχει μια ιδέα σε θέματα που σχετίζονται με την αυτοδιοίκηση και ενδιαφέρεται να την αναπτύξει και να την παρουσιάσει σε ολοκληρωμένη πιλοτική εφαρμογή στο διαδίκτυο ή/και σε κινητά τηλέφωνα. 

Ενδεικτικές Εφαρμογές : 

  • Ενέργεια : Παραγωγή, διαχείριση, μεταφορά, κατανάλωση και εξοικονόμηση ενέργειας. Εναλλακτικές μορφές ενέργειας, ανανεώσιμες πηγές. Εφαρμογές «έξυπνου» φωτισμού, κτίρια χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης, έξυπνα δίκτυα ενέργειας.
  • Περιβάλλον :  Διαχείριση και προστασία περιβάλλοντος, διαχείριση χρήσεων γης, διαχείριση αστικών και αγροτικών περιοχών.
  • Υγεία :  Εφαρμογές πρωτοβάθμιας υγείας, τηλεϊατρική, εφαρμογές πρώτων βοηθειών, εφαρμογές για την υγεία των πολιτών.
  • Μεταφορές : Διαχείριση δημόσιων μεταφορικών μέσων, διαχείριση κυκλοφορίας, υβριδικά οχήματα, ηλεκτροκίνηση, αεριοκίνηση. Εφαρμογές για πολίτες
  • Υποδομές και Εφαρμογές Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών : Δίκτυο των πραγμάτων (Internet of Things), έξυπνα δίκτυα, ασύρματη πρόσβαση, νέες ηλεκτρονικές υπηρεσίες για πολίτες και επιχειρήσεις.
  • Τουρισμός,  Πολιτισμός και Εκπαίδευση : Ανάπτυξη εφαρμογών προβολής και διαχείρισης του τουριστικού και πολιτισμικού «προϊόντος», εκπαιδευτικές εφαρμογές, έξυπνα παιχνίδια. : Διαχείριση υδάτινων πόρων και αποβλήτων : Εφαρμογές ορθής διαχείρισης και ανακύκλωσης αποβλήτων, διαχείριση υδάτων, εφαρμογές ορθολογικοποίησης της κατανάλωσης.
  • Συμμετοχή πολιτών στη διακυβέρνηση : Προώθηση της διαφάνειας και λογοδοσίας, συμμετοχική λήψη αποφάσεων, ανοικτά δεδομένα, διαχείριση ζητημάτων πολιτών και επιχειρήσεων.
  • Ανάπτυξη και απασχόληση : Ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας, διαχείριση καινοτομίας, εύρεση εργασίας, ηλεκτρονικές πληρωμές, συμμετοχική χρηματοδότηση (crowdfunding), υπηρεσίες προς επιχειρήσεις.
  • Ασφάλεια : Διαχείριση ζητημάτων ασφάλειας, ενεργοποίηση πολιτών 

Bραβεία : 

Τα βραβεία του Crowdhackathon #smartcity έχουν ως εξής :
  • 1η ομάδα : 6000 ευρώ
  • 2η ομάδα : 4000 ευρώ
  • 3η ομάδα : 2000 ευρώ
  • Τρεις δωροεπιταγές των 1000 ευρώ για τις επόμενες τρεις ομάδες
Πρόσθετα βραβεία καθώς και δυνατότητες για όλους τους συμμετέχοντες θα ανακοινωθούν στην πορεία, στο crowdhackathon.com/smartcity . 

Διαδικασία και χρήσιμοι σύνδεσμοι : 

  • Διεξαγωγή μαραθωνίου : 12  έως 14 Μαϊου 2017.

Την Παρασκευή 12/5/2017 θα πραγματοποιηθεί το kick off meeting που θα συμμετέχουν οι ομάδες, μέσα στο Σ/Κ (13 και 14/5)  θα πραγματοποιείται η ανάπτυξη των εφαρμογών και την Κυριακή οι ομάδες θα παρουσιάσουν τις εφαρμογές σε όλους και στην επιτροπή αξιολόγησης. Το πρόγραμμα θα ανακοινωθεί τις επόμενες μέρες.

Αξιολόγηση :

Θα αξιολογήσουμε με βάση την ιδέα και τον βαθμό υλοποίησής της στο διάστημα του crowdhackathon, την  καινοτομία της και το επιχειρηματικό ή κοινωνικό της ενδιαφέρον. Στο site θα παρουσιαστούν οι μέντορες, η επιτροπή αξιολόγησης , καθώς και τα κριτήρια. 

Επικοινωνία

Για οτιδήποτε αφορά το Crowdhackathon μπορείτε να επικοινωνείτε μέσω της φόρμας επικοινωνίας που βρίσκεται στο http://crowdhackathon.com/smartcity/  ή στο crowdhackathon+smartcity@crowdpolicy.com

Τοπική Αυτοδιοίκηση :Σύγχρονες Υπηρεσίες προς τον Πολίτη

$
0
0
Ο Δήμος με τα μάτια του πολίτη και ο Δήμος που χρειάζεται διαχείριση, είναι οι δύο πυλώνες για μια σύγχρονη διοίκησή του. 

Αυτό είναι το γενικό συμπέρασμα της ομιλίας του Δημάρχου Τρικκαίων, στο 2ο ετήσιο συνέδριο που διοργάνωσε ο Τομέας Μάνατζμεντ Δημόσιας Διοίκησης & Αυτοδιοίκησης (ΤΟΜΔΔΑ) της ΕΕΔΕ (Ελληνική Εταιρεία Διοίκησης επιχειρήσεων). Γενικό θέμα του συνεδρίου ήταν «Για περισσότερη και καλύτερη Αυτοδιοίκηση». Στο αμφιθέατρο «Τεχνόπολις» του Δήμου Αθηναίων, ο κ. Δημήτρης Παπαστεργίου συνομίλησε με θέμα «Σύγχρονες Υπηρεσίες προς τον Πολίτη», με τους Μαρία Ανδρούτσου, Δήμαρχο Αγ. Δημητρίου και Ανδρέα Ευθυμίου, Δήμαρχο Μοσχάτου – Ταύρου, με συντονιστή τον αντιπρόεδρο της Δ.Ε. της ΤΟΜΔΔΑ κ. Γιώργο Μπραουδάκη, Γενικό Διευθυντή της CMT ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΕΠΕ.
Ο κ. Παπαστεργίου διάρθρωσε την ομιλία του στην ανάγκη, ο Δήμοι «να στραφούν περισσότερο γύρω στις προσφερόμενες υπηρεσίες». Ξεκινώντας από την αρχή, ότι «Έξυπνη πόλη είναι η ανοιχτή, εξωστρεφής πόλη, που σκέφτεται διαφορετικά και βρίσκει λύσεις εκεί που άλλοι βρίσκουν προβλήματα», έθεσε στόχους άμεσους και πραγματοποιήσιμους.

Συγκεκριμένα: 

- Ηλεκτρονικά πιστοποιητικά και λιγότερη ταλαιπωρία για τα στοιχειώδη. ΑΤΜ και delivery πιστοποιητικών
- Δήμος με αντανακλαστικά: Αμεση απάντηση και αλληλοτροφοδότηση στα αιτήματα των πολιτών και φυσικά ηλεκτρονική πλατφόρμα υποβολής τους, με χρήση όλων των σύγχρονων τρόπων και μεθόδων που προσφέρει η τεχνολογία
- GIS. Για να ξέρουμε τί έχουμε, πού το έχουμε.
- Έλεγχος φωτισμού και, φυσικά, εξοικονόμηση πόρων
- Έλεγχος φαναριών κυκλοφορίας
- Έλεγχος θέσεων στάθμευσης
- Ηλεκτρονική διαβούλευση. Δεν το έχουμε συνηθίσει, αλλά έχει ενδιαφέρον.
- Έλεγχος ενέργειας στα δημόσια κτίρια και χρήση ΑΠΕ.
Εθεσε και μερικούς στόχους για το επόμενο διάστημα: 
- Αισθητήρες, ΙΟΤ, ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, θορύβου
- Δίκτυο αισθητήρων για πρόληψη πλημμυρικών φαινομένων 
- Κοινή βάση δεδομένων για δεσποζόμενα και αδέσποτα
- Έξυπνες λύσεις στη διαχείριση των αθλητικών χώρων
- Μέριμνα για τον πολίτη με εφαρμογές όπως αυτή για την Καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση, την τηλεπρόνοια, το νέο πρόγραμμα Activage για ασθενείς με Άνοια.
- Νέα ματιά στα μουσεία. Διαδραστικές εφαρμογές, χρήση beacons (ήδη λειτουργεί στα Τρίκαλα
Και παρά τις παθογένειες που υφίστανται(Δήμος – «κηπουρός» και όχι φορέας ανάπτυξης, αγκυλώσεις σε ζητήματα γραφειοκρατίας και ατέρμονες αναμονές για τις πολιτικές εξελίξεις), όπως τόνισε ο κ. Παπαστεργίου, το σημαντικό είναι «Να δούμε και να προτάξουμε τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα. Και μέσω της εξωστρέφειας, να τις εκμεταλλευτούμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Γιατί αυτή είναι η πιο σημαντική υπηρεσία στον πολίτη».

Θεματικό Συνέδριο της ΚΕΔΕ για την Κλιματική Αλλαγή

$
0
0
Το μήνυμα ότι δεν έχει κανείς το δικαίωμα να απωλέσει την εθνική ευκαιρία να συμβάλλει στην προώθηση πολιτικών, δράσεων και λύσεων κατά της κλιματικής αλλαγής, έστειλε ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ Γ. Πατούληςανοίγοντας τις εργασίες του θεματικού Συνεδρίου για την Κλιματική Αλλαγή που διοργανώνεται στο Ηράκλειο της Κρήτης, από την ΚΕΔΕ σε συνεργασία με το Ιννστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης, την ΠΕΔ Κρήτης και τελεί από την αιγίδα της Περιφέρειας Κρήτης.
Ο κ. Πατούλης υπογράμμισε ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση ως ο εγγύτερος θεσμός στον πολίτη ανέδειξε το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής, ευαισθητοποιώντας και ενεργοποιώντας όλους τους συναρμόδιους φορείς  για την ανάληψη δράσεων που μπορούν να λειτουργήσουν ανασχετικά στις επιπτώσεις αυτές.
Διαρκής στόχος, υπογράμμισε, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι να παίξει έναν ενεργό ρόλο στην ανάπυξη της χώρας και ιδιαίτερα της Ελληνικής Περιφέρειας και επισήμανε πως «ένας ΟΤΑ μπορεί να αναλάβει σημαντικές πρωτοβουλίες για την τοπική ανάπτυξη ενός τόπου λειτουργώντας ως ενεργειακός καταναλωτής, ως παραγωγός και προμηθευτής ενέργειας, ως μηχανισμός διαμόρφωσης συμπεριφοράς με άμεση και έμμεση επίπτωση στο περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή».

Ωστόσο σημείωσε πως είναι αναγκαίο να προσδιοριστεί σαφώς ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης, ειδικά όσον αφορά την ενέργεια και τη συσχέτισή της με την κλιματική αλλαγή.
Ειδικότερα, αναφερόμενος στη σημαντική συμβολή των Δήμων σημείωσε πως είναι αυτοί που σχεδιάζουν και υλοποιούν το χωροταξικό σχεδιασμό σε τοπικό επίπεδο αλλά και εξασφαλίζουν την υλοποίηση των έργων ανάπτυξης.
Επίσης, όπως ανέφερε, η τοπική αυτοδιοίκηση αποτελεί ένα μεγάλο τελικό καταναλωτή ενέργειας και έτσι, το μέγεθος της κατανάλωσης ενέργειας είναι ένας σημαντικός παράγοντας που δεν θα πρέπει να παραβλεφθεί.
Στο πλαίσιο αυτό όπως τόνισε η τοπική αυτοδιοίκηση μπορεί να επιδείξει πρωτοβουλίες και δράσεις με ευρεία εφαρμογή, με στόχευση και με αποτέλεσμα, μέχρι σήμερα όπως είναι: η εξοικονόμηση στα δημοτικά κτίρια, η τηλεθέρμανση με βιομάζα, η αξιοποίηση αστικών στερεών αποβλήτων, τα φωτοβολταϊκά στα κτίρια, η γεωθερμία, η ηλεκτροδότηση οικισμών με ΑΠΕ, η ενεργειακή διαχείριση κτιρίων.
Στη συνέχεια της ομιλίας του, επικαλούμενος μελέτη του ΟΗΕ ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ ανέφερε πως η Ελλάδα, όπως και ολόκληρη η Μεσόγειος συγκαταλέγεται ανάμεσα στα 18 «καυτά» σημεία του πλανήτη, τα οποία θα αντιμετωπίσουν τα μεγαλύτερα προβλήματα εξαιτίας της εντεινόμενης αλλαγής του κλίματος.
Παράλληλα, όπως υπογράμμισε, σύμφωνα με σχετική έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος το οικονομικό κόστος της κλιματικής αλλαγής για τη χώρα μας είναι εξαιρετικά υψηλό: στο δυσμενέστερο σενάριο, το συνολικό κόστος για την ελληνική οικονοµία ως το 2100 ανέρχεται στα 701 δις ευρώ, ποσό υπερδιπλάσιο του εθνικού μας χρέους. Μάλιστα οι συντάκτες της Έκθεσης σημειώνουν πως εφόσον η Ελλάδα μειώσει δραστικά τις εκπομπές, στο πλαίσιο και της αντίστοιχης παγκόσµιας προσπάθειας, το συνολικό κόστος μειώνεται κατά €265 δις, στα €436 δις.
Συνοψίζοντας τα μέτρα που πρέπει να λάβει άμεσα η χώρα μας ανέφερε μεταξύ άλλων τα εξής:
  • Άμεση έρευνα για την προσαρμογή του συνόλου των δραστηριοτήτων στον αστικό και τον αγροτικό χώρο στην κλιματική αλλαγή,
  • Άμεση ολοκλήρωση των σχεδίων διαχείρισης των λεκανών απορροής των υδάτινων πόρων
  • Δραστηριοποίηση της Εθνικής Επιτροπής για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης
  • Εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου πρόγραμματος προσαρμογής της χώρας στην κλιματική αλλαγή, με:
    • Ορίζοντα δεκαετίας και on going αξιολόγηση του
    • Δέσμευση πόρων από ευρωπαϊκά προγράμματα και το ΕΣΠΑ2014-2020
    • Υλοποίηση παρεμβάσεων σε όλους τους σχετιζόμενους τομείς, (δάση, νερό, υγεία, τουρισμό, γεωργία, αστικές περιοχές) με έμφαση στις περιοχές που εμφανίζουν υψηλή τρωτότητα.
Παράλληλα όπως ανέφερε προκειμένου να επιτευχθεί αποτελεσματική εφαρμογή σχεδίου προστασίας του περιβάλλοντος και αειφορίας πρέπει, μεταξύ άλλων  να εστιάσουμε:
  • Στη σύνδεση της Εθνικής στρατηγικής για την προσαρμογή στη κλιματική αλλαγή με το υπάρχον πλαίσιο διαχείρισης φυσικών καταστροφών και τους μηχανισμούς πολιτικής προστασίας σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο,
  • Στην αξιολόγηση και ιεράρχηση των εφαρμοζόμενων από τους φορείς μέτρων, με βάση τις αρμοδιότητές τους,
  • στη διερεύνηση και διασφάλιση των δυνατοτήτων χρηματοδότησης των μέτρων από εθνικές και διεθνείς πηγές,
  • στην κατάρτιση εξειδικευμένων σεναρίων της Ελληνικής οικονομίας και των πλέον τρωτών κλάδων της, με τις γεωγραφικές και χωρικές διαφοροποιήσεις και ιδιαιτερότητες

Ολοκληρώνοντας την ομιλία του ο κ. Πατούλης υπογράμμισε πως απαιτείται εθνική συνεννόηση και ευρωπαϊκές συνέργειες, με την Τοπική Αυτοδιοίκηση σε κεντρικό ρόλο, για την προώθηση αποτελεσματικών δράσεων και πολιτικών κατά της κλιματικής αλλαγής.

Συγκρότηση δικτύων τοπιακής φυσιογνωμίας στα πλαίσια μιας προσέγγισης Territory Branding για την προώθηση και ενίσχυση των νησιών του Βορειοανατολικού Αιγαίου

$
0
0
#ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΕΝΤΕΚΙΔΟΥ
Αρχιτέκτων Μηχανικός, MSc Αρχιτεκτονική - Σχεδιασμός του χώρου Ε.Μ.Π.*

Τα περισσότερα παραδείγματα στρατηγικών branding του τόπου που εντοπίζονται στη βιβλιογραφία εστιάζουν στην οντότητα της πόλης, ενώ αντίθετα, το αντικείμενο της εισήγησης αυτής, αφορά στη δυνατότητα ανάπτυξης ανταγωνιστικής ταυτότητας, για τόπους με ιδιαίτερη χωρική ταυτότητα και γεωγραφικές ιδιομορφίες. Ειδικότερα, εξετάζεται ο θαλάσσιος χώρος του Αιγαίου, με σκοπό την αναγνώριση, την ενίσχυση και την προβολή του, στα πλαίσια μιας στρατηγικής territory branding, δηλαδή στην προσπάθεια ανάπτυξης της ανταγωνιστικής ταυτότητάς του.
Το διφυές τοπίο του Αιγαίου, θαλάσσιο και χερσαίο ταυτόχρονα, καθορίζει σε μεγάλο βαθμό, την ιδιαίτερη αξία του και τη μοναδικότητά του, λόγω των πυκνών δικτυακών συσχετίσεων που μπορούν να αναπτυχθούν στον νησιωτικό χώρο. Η προσπάθεια ανάδειξης και ενίσχυσης της φυσιογνωμίας του θαλάσσιου τοπίου, επικεντρώνεται στους νησιωτικούς προορισμούς του Βορειοανατολικού Αιγαίου αλλά ταυτόχρονα, στις επιμέρους θαλάσσιες διαδρομές που τους συνδέουν, αναδεικνύοντας τη σημασία μίας συνολικής προσέγγισης τοπιακού, πολεοδομικού, λιμενικού και αρχιτεκτονικού σχεδιασμού, η οποία υποστηρίζει τις πολιτισμικές και πολιτιστικές εκφορές του τόπου.

Αυτή η αντίληψη του θαλάσσιου τοπίου μέσω μιας συνθήκης δικτύου, περιγράφεται με τον όρο Seascape Network Branding, όπου ο θαλάσσιος πολιτισμός του Αιγαίου, συνιστά το στοιχείο προώθησης και αντικείμενο της προτεινόμενης στρατηγικής του branding.

Η στρατηγική εστιάζει στη μοναδικότητα του Αιγαίου από άποψη φυσική - γεωγραφική, στην ιδιαίτερη περιβαλλοντική, πολιτιστική και πολιτισμική ποιότητά του, στο γεγονός ότι παρέχει εξαιρετικούς προορισμούς και ιδανικές συνθήκες περιήγησης λόγω της κλιματικής ηπιότητας και της εγγύτητας των προορισμών του. Επισημαίνεται, η ιστορική του σημασία, για την ανάδυση του ναυτικού πολιτισμού και την εξέλιξη της ναυσιπλοΐας, καθώς και το πλέγμα των πολιτιστικών χώρων και του πολιτισμικού αποθέματος που διαθέτει.

Ειδικότερα, οι τόποι που εξετάζονται είναι τα νησιά Λήμνος - Άγιος Ευστράτιος - Λέσβος και η διασύνδεσή τους μέσω θαλάσσιων διαδρομών στο Βορειοανατολικό Αιγαίο. Στα πλαίσια της εισήγησης, μελετώνται τα φυσικά χαρακτηριστικά, οι ιστορικές πολιτισμικές εγγραφές και η ιδιαίτερη σημασία του Αιγαίου, επισημαίνονται τα στοιχεία που διαμορφώνουν την ιδιαίτερη ταυτότητα των νησιωτικών προορισμών και προτείνονται δίκτυα τοπιακής ποιότητας τα οποία αναδεικνύουν τα στοιχεία αυτά. Τα δίκτυα, επικεντρώνονται στην Περιβαλλοντική Ποιότητα, στους χώρους Αρχαιολογικού και Θρησκευτικού Ενδιαφέροντος, στα Οχυρωματικά Έργα, στους Μουσειακούς χώρους, στα Παραδοσιακά Χωριά και Οικισμούς και στα Παραδοσιακά Προϊόντα.

1.Εισαγωγή
Στη σύγχρονη εποχή της παγκοσμιοποίησης και της τεχνολογικής εξέλιξης, ο ανταγωνισμός μεταξύ τόπων, έχει λάβει σαφείς και έντονες διαστάσεις, αποτελώντας ένα από τα κύρια αίτια αλλαγών στο πεδίο της τοπικής διακυβέρνησης (Δέφνερ και Μεταξάς 2006), γεγονός που οδήγησε στην καθιέρωση συγκεκριμένων πρακτικών και εργαλείων (Δέφνερ και Καραχάλης 2012), ώστε οι τόποι να καταφέρουν να διαφοροποιηθούν μεταξύ τους. Ο συσχετισμός του branding με τον τόπο, επέρχεται ύστερα από την αυξανόμενη ανάγκη των τόπων, να δημιουργήσουν μία ανταγωνιστική και ελκυστική ταυτότητα και να προσελκύσουν επισκέπτες, επιχειρήσεις, επενδυτικό κεφάλαιο και νέους κατοίκους.

Η συζήτηση που αφορά την εμπορική προώθηση, το μάρκετινγκ και το branding ενός τόπου, παρόλο που είναι σχετικά πρόσφατη σε παγκόσμιο επίπεδο, έχει συγκροτήσει ανεξάρτητο ακαδημαϊκό πεδίο και είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στα πλαίσια του τοπικού αναπτυξιακού προγραμματισμού. Στην ακαδημαϊκή βιβλιογραφία, ο όρος “place branding”, συναντάται για πρώτη φορά σε άρθρο του S. Anholt το 1998, στο οποίο, διαχωρίζεται ξεκάθαρα από το place marketing (Anholt, 2010). Η στρατηγική του place branding, έχει ως αντικείμενο την “απόδοση συγκεκριμένης χωρικής ταυτότητας σε έναν τόπο, ώστε να διαμορφωθεί μία κεντρική ιδέα για τα χαρακτηριστικά και τη χωρική ιδιαιτερότητά του”(Δέφνερ και Καραχάλης 2012), ενισχύοντας τις θετικές συσχετίσεις με τον τόπο, διατηρώντας ή δημιουργώντας εκ νέου, μία θετική φήμη (Καλαντίδης).

Η διαδικασία του branding του τόπου δεν περιορίζεται μόνο στη προώθησή του, όπως υπαγορεύει η προσέγγιση του μάρκετινγκ, αλλά περιλαμβάνει τη νοητική και φυσική μετατροπή του τόπου, με σκοπό την ανάδειξη της μοναδικότητάς του. Στη συνθήκη του place branding, δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη συγκρότηση, κατασκευή και ανάδειξη του τόπου και στο γενικότερο πλαίσιο δράσεων που στοχεύει στην προώθησή του (Hankinson, 2010). 
Η έρευνα μάρκετινγκ, οι καταναλωτικές θεωρίες, η μελέτη του τόπου καθώς και άλλα πεδία, όπως η διαφήμιση, ο σχεδιασμός επικοινωνιακών εργαλείων, η κοινωνικο-οικονομική γεωγραφία, συνδυάζονται, για την προώθηση και τη δημιουργία εξειδικευμένης ανταγωνιστικής ταυτότητας των τόπων και συνιστούν τη στρατηγική του Place Branding.

Η διαμόρφωση της εικόνας και της ταυτότητας μίας περιοχής μέσα από τις στρατηγικές αυτές, γίνεται αντικείμενο παρέμβασης, σχεδιασμού και ειδικής προβολής, μέσω της κατασκευής ενός place-brand. 
Τη βάση για μία επιτυχημένη προσέγγιση, συνιστά η συστηματική ανάλυση της ταυτότητας του τόπου, ένα πολύπλοκο και εκτενές σύνολο χαρακτηριστικών που σχετίζονται με τα αβιοτικά χαρακτηριστικά της περιοχής, όπως η γεωμορφολογία, το κλίμα κ.ά., την κατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος, το χαρακτήρα της ανθρώπινης παρέμβασης στη διάρκεια του χρόνου και τη χωρική του έκφραση. 

Τα στοιχεία της ταυτότητας ενός τόπου και ειδικότερα, του φυσικού περιβαλλοντικού αποθέματος και οι συνιστώσες του πολιτισμικού υποβάθρου, συνθέτουν τους βασικούς παράγοντες έλξης των ταξιδιωτών σε έναν τόπο. 
Η εκπαίδευση, ο πολιτισμός, οι εκδηλώσεις και τα πολιτιστικά δρώμενα που μυούν τον επισκέπτη στον τρόπο ζωής, στα τοπικά ήθη, έθιμα και του επιτρέπουν να κατανοήσει τις συνθήκες διαβίωσης στον προορισμό και να αισθανθεί οικεία, αποτελούν ισχυρά θέλγητρα για την προσέλκυση δυνητικών επισκεπτών. 
Για την ανάδειξη της ταυτότητας ενός τόπου, με σκοπό την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του, οι βασικότερες ενέργειες σχετίζονται με τη δημιουργία ή τον επαναπροσδιορισμό της υφιστάμενης εικόνας του, την οργάνωση δικτύων που περιλαμβάνουν χώρους πολιτιστικής έκφρασης και την αξιοποίηση της πολιτισμικής κληρονομιάς, την ανάπτυξη κατάλληλων υποδομών επισκεψιμότητας και την ουσιαστική ευαισθητοποίηση των κατοίκων.

Αλλά συνδέεται επίσης, η επιτυχημένη προσέγγιση και ανάπτυξη της ταυτότητας του τόπου, με τη συγκρότηση και παραγωγή του συλλογικού φαντασιακού, είτε αυτό αναφέρεται στους κατοίκους της περιοχής, είτε στις ομάδες - στόχους στις οποίους απευθύνεται η ταυτότητα, επενδυτές, δημιουργικό δυναμικό, περιηγητές. Η συνθήκη αυτή συσχέτισης της πραγματικότητας ενός τόπου με τις φαντασιακές, συμβολικές προβολές, δεν αποτελεί μία εφεύρεση του σύγχρονου μάρκετινγκ, αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της συγκρότησης της ταυτότητας του τόπου, σε όλο το εύρος της ιστορίας που γνωρίζουμε, απ'όπου προκύπτει και η αρχική αναφορά στη συγκρότηση των σχετικών αφηγήσεων και των μυθευμάτων, οι οποίοι υποβαστάζουν την ταυτότητα του τόπου, είτε πρόκειται για πραγματικά γεγονότα είτε είναι εν πολλοίς πλασματικά.

Η νέα ανταγωνιστική ταυτότητα του τόπου, συγκροτεί το μέσο για την επίτευξη ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος και άρα αύξηση της εισροής επενδύσεων και του τουρισμού καθώς και ανάπτυξη της κοινότητας, ενισχύοντας την τοπική ταυτότητα, τη σχέση των κατοίκων με τον τόπο τους και ενεργοποιώντας τις κοινωνικές δυνάμεις, ώστε να αποφεύγετε ο κοινωνικός αποκλεισμός και οι κοινωνικές συγκρούσεις (Kavaratzis, 2008). Βασικοί στόχοι του branding του τόπου είναι, η αύξηση της περιηγητικής κίνησης στον τόπο αυτό, η προσέλκυση επενδυτικού κεφαλαίου και αξιόλογου ανθρώπινου δυναμικού και η παροχή ανέσεων για την ευημερία των υφιστάμενων και των νέων κατοίκων του.

Το αποτέλεσμα της διαδικασίας του branding του τόπου, συνιστά μία πολυδιάστατη κατασκευή, με νοητικές, συναισθηματικές και ψυχολογικές διαστάσεις, πέρα από τις υλικές και αισθητικές (Kavaratzis και Ashworth, 2010). Συγκροτείται μία λογική αλλά ταυτόχρονα και συναισθηματική σύμπλεξη με τον τόπο, την αισθητική και την καθημερινή ζωή του (Donald και Gammack, 2007). 

Η στρατηγική του place branding, σκοπεύει στην ανάπτυξη ενός δικτύου σημασιών, που βασίζεται στην οπτική, προφορική και συμπεριφορική έκφραση ενός τόπου (Zenker και Braun, 2010).

Η ανάπτυξη της βιομηχανίας του πολιτισμού, της αναψυχής και της ψυχαγωγίας, και η αυξανόμενη σημασία τους για τον τοπικό πληθυσμό και τους επισκέπτες, ενισχύει την προσέγγιση στις στρατηγικές branding, ενδυναμώνοντας τη σχέση του τόπου και της ταυτότητάς του, με τον πολιτισμό και την παράδοση.Οι στρατηγικές place branding,μπορεί να επικεντρώνονται σε πολιτιστικά γεγονότα,όπως καλλιτεχνικά δρώμενα ήαθλητικές διοργανώσεις (Event Branding/Hallmarking), επιδιώκοντας την μεταφορά της αίσθησης εξαιρετικού γεγονότος στην τρέχουσα πολιτιστική ροή και τη θεμελίωση μίας νέας εικόνας του τόπου. Οι συνέργειες μεταξύ τουρισμού,πολιτισμού, αθλητικών διοργανώσεων και δραστηριοτήτων ελεύθερου χρόνου που δημιουργούνται, αλληλεπιδρούν και αλληλοεξαρτώνται στα πλαίσια μίας συνολικής προσέγγισης ανάδειξης του τόπου και τωνιδιαίτερων χαρακτηριστικών του.

Στα πλαίσια της παραγωγής του branding, ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο συνιστά η αντίληψη του υποβάθρου του τόπου, η οποία συνολικά μπορεί να περιγραφεί με τον όρο “τοπίο”, φυσικό ή και δομικό. Η έννοια του τοπίου μπορεί να διευρυνθεί και να αντιμετωπιστεί ως αντίληψη ενός τοπιακού δικτύου χωρικών συσχετισμών, μεταξύ τόπων που μπορεί να είναι γεωγραφικοί, με οδούς προσέγγισης ή συνθήκες γειτνίασης, ή εννοιολογικοί. Ειδικότερα, στις περιπτώσεις που το πεδίο μελέτης μίας στρατηγικής branding, διευρύνεται σε εκτεταμένες περιοχές πέρα των ορίων των αστικών περιοχών (Territory Branding), γίνεται αναφορά στον όρο τοπίο, ο οποίος αφορά την πολιτισμική και πολιτιστική επεξεργασία του τόπου και τη συνολική πρόσληψή του. 
Δηλαδή, “αναφέρεται σε έναν πολιτιστικό προσδιορισμό του τόπου, ο οποίος στις απλούστερες περιπτώσεις μπορεί να περιορίζεται στην πολιτιστική αντίληψη και ερμηνεία, ενώ στις περιπλοκότερες περιλαμβάνει τη δομική, κατασκευαστική παρέμβαση.” (Μωραΐτης, 2015) Ο άμεσος συσχετισμός του τοπίου με την εγγραφή του πολιτισμού, λόγω της πολιτιστικής επεξεργασίας την οποία έχει υποστεί, καθιστά το “πολιτισμικό τοπίο” ιδιαίτερα σημαντικό παράγοντα στις διαδικασίες προώθησης της ταυτότητας του τόπου, διότι συμβάλλει καθοριστικά στη διαμόρφωσή τους. Οι προσεγγίσεις του Territory branding, χαρακτηρίζονται από τη συνεργασία και την ανάπτυξη μίας κοινής τοπιακής αντίληψης, ενώ εξετάζεται η ταυτότητα των επιμέρους τόπων, αλλά και ο συσχετισμός τους, μέσω διαδρομών, παραπέμποντας σε θέματα δικτύων. Η αναγκαιότητα της συνύφανσης των τόπων με τα δίκτυα που τα συνδέουν, γίνεται εμφανής στις περιπτώσεις του θαλάσσιου τοπίου και του νησιωτικού χώρου, όταν δηλαδή η χωρική αναφορά που εξετάζεται δεν περιλαμβάνει μόνο χερσαίες ζώνες αλλά και τις ενδιάμεσες εκτάσεις θάλασσας που πρέπει να διανυθούν. Η ιδιαίτερη χωρική ταυτότητα και οι γεωγραφικές ιδιομορφίες του θαλάσσιου χώρου, αποτελούν πρόκληση για τις στρατηγικές του territory branding, που στοχεύουν στην ανάπτυξη και προώθηση τους.

1.1Η αφορμή
Η υπάρχουσα βιβλιογραφία, εστιάζει κυρίως σε παραδείγματα αστικών κέντρων και τουριστικών προορισμών, αμελώντας τις περιοχές ευρύτερων χωρικών συνόλων, που φαινομενικά παρουσιάζονται αδύναμες, αλλά ωστόσο διαθέτουν φυσικά πλεονεκτήματα (Warnaby, 2009). Περιοχές με ιδιαίτερη χωρική ταυτότητα και γεωγραφικές ιδιομορφίες, όπως οι ορεινές, οι νησιωτικές ή οι απομονωμένες, μπορεί να αποτελέσουν πρόκληση, ακριβώς λόγω αυτής της ιδιοτυπίας τους, γεγονός που συνιστά το έναυσμα και την αφορμή για την μελέτη αυτή, λόγω της προσωπικής επαφής με τους τόπους αυτούς. Η ιδιαιτερότητα του Αιγαιακού χώρου προσφέρει ένα μοναδικό αντικείμενο, η προσέγγιση του οποίου δε συλλαμβάνεται ως ταυτότητα στέρεας γεωγραφικής περιοχής, αλλά ως ταυτότητα θαλάσσιου χώρου, προσεγγίσιμου κυρίως μέσω ενός συγκεκριμένου δικτύου πλεύσεων.

1.2Το αντικείμενο της έρευνας
Βασικό ερώτημα που τίθεται, είναι αν μια στρατηγική branding του τόπου, μπορεί να αποτελέσει εργαλείο ανάπτυξης και υποβοήθησης των τόπων που παρουσιάζουν τέτοιες χωρικές ιδιαιτερότητες, ώστε να αντιστρέψουν τη δυσμενή εξέλιξή τους.

Το θαλάσσιο τοπίο και οι νησιωτικές περιοχές, χρήζουν ειδικής αντιμετώπισης, στα πλαίσια των στρατηγικών προώθησής τους, λόγω των χωρικών ιδιαιτεροτήτων που παρουσιάζουν και σχετίζονται με την εξάρτηση από τον τουρισμό, την απομόνωση και την έλλειψη επαρκούς σύνδεσης, όχι μόνο σε σχέση με την ηπειρωτική χώρα αλλά και στο εσωτερικό του θαλάσσιου χώρου.
Η παρούσα εισήγηση, επικεντρώνεται στο θαλάσσιο χώρο του Αιγαίου και έχει ως κύριο αντικείμενο την αναγνώριση, την ενίσχυση και την προβολή της ταυτότητας του τόπου αυτού, στα πλαίσια μιας στρατηγικής territory branding, δηλαδή στην προσπάθεια ανάπτυξης της ανταγωνιστικής ταυτότητάς του. Το διφυές τοπίο του Αιγαίου, θαλάσσιο και χερσαίο ταυτόχρονα, καθορίζει σε μεγάλο βαθμό, την ιδιαίτερη αξία του, λόγω των πυκνών δικτυακών συσχετίσεων του νησιωτικού χώρου. Η ιδιαίτερη αξία ενός τόπου μπορεί να γίνεται εύκολα αντιληπτή, αλλά αυτό που επιχειρείται να αποδειχτεί, είναι η σημασία της, όταν οι τόποι αυτοί αντιμετωπίζονται ως κόμβοι ενός ευρύτερου δικτυακού συστήματος.

Η εισήγηση επικεντρώνεται στο θαλάσσιο χώρο του Αιγαίου, λόγω της μοναδικότητας που παρουσιάζει, της ιδιαίτερης περιβαλλοντικής, πολιτιστικής και πολιτισμικής ποιότητάς του, παρέχοντας εξαιρετικούς προορισμούς και ιδανικές συνθήκες περιήγησης. Η κλιματική ηπιότητα και η εγγύτητα των προορισμών στο Αιγαίο, η ιστορική του σημασία για την ανάδυση του ναυτικού πολιτισμού, την εξέλιξη της ναυτιλίας και της ναυσιπλοΐας, της ναυπηγικής και της χαρτογραφίας, καθώς και το πλέγμα των πολιτιστικών χώρων και του πολιτισμικού αποθέματος που διατίθεται και συνέβαλε καθοριστικά στη συγκρότηση του νεότερου Ελληνικού αλλά και του Ευρωπαϊκού πολιτισμού, συνθέτουν τη μοναδικότητα του Αιγαιακού χώρου. Η φυσιογνωμία του θαλάσσιου χώρου του Αιγαίου, χαρακτηρίζεται από 1.200 περίπου νησιά που οργανώνονται σε διάφορα συμπλέγματα και περισσότερα από 10.000 χιλιόμετρα ακτογραμμής που σχηματίζουν πολύμορφες παραλίες, προσφέροντας τοπία, εντελώς διαφορετικά απ'αυτά της ηπειρωτικής Ελλάδας. Τα θαλάσσια δίκτυα του Αιγαιακού χώρου θεωρούνται πολύ ισχυρότερα των αντίστοιχων χερσαίων, γιατί αποτέλεσαν σημαντικό στοιχείο της ανάπτυξης των πολιτισμών της Ανατολικής Μεσογείου, διότι ήταν αμεσότερα και ευκολότερα, σε μεγάλο βάθος χρόνου. Η φυσιογνωμία του Αιγαίου, μελετάται ως μία αντίληψη τοπίου, δηλαδή ως αντίληψη ενός ευρύτερου πεδίου όπου εντάσσεται μία περιοχή, η οποία όταν γίνεται κατανοητή ως συνθήκη δικτύου και συσχετισμών είναι ισχυρότερη.

Οι πιθανοί συσχετισμοί που μπορούν να αναπτυχθούν, αποτελούν το βασικό πεδίο μελέτης, στα πλαίσια μιας λογικής προώθησης του Αιγαιακού τόπου, μέσω της δημιουργίας place - brands (Seascape Branding). Το Seascape Branding, αναφέρεται ακριβώς σε αυτήν την αντίληψη του θαλάσσιου τοπίου μέσω μιας συνθήκης δικτύου, όπου ο θαλάσσιος πολιτισμός του Αιγαίου, συνιστά το στοιχείο προώθησης και αντικείμενο της στρατηγικής του Branding. Στην περίπτωση αυτή, γίνεται αναφορά σε ένα τοπικό δίκτυο, το οποίο όμως θα μπορούσε να διευρυνθεί στην υπόλοιπη Μεσόγειο, αναλογιζόμενοι τα δίκτυα ναυσιπλοΐας τα οποία είναι εμφανή από τα Προϊστορικά Χρόνια μέχρι σήμερα και το οποίο θα μπορούσε να ανασυγκροτηθεί μέσω ευρύτερων πολιτισμικών συσχετισμών. Ας σημειωθεί, πως η χρήση των όρων “Seascape Branding” όπως και η διερεύνησή τους, συνιστά την πρωτοτυπία αυτής της έρευνας, διότι οι όροι δεν εντοπίζονται σε κάποιο σημείο της διεθνούς βιβλιογραφίας. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, χρησιμοποιήθηκε μία ακόμα ειδικότερη έκφραση του τοπίου, μεταπλάθοντας τον όρο landscape, συνηθέστατα χρησιμοποιούμενο για την περιγραφή του, σε seascape, δηλαδή θαλάσσιο τοπίο, ισχυριζόμενοι ότι αυτό που συνέχει τη συνολική περιοχή του Αιγαιακού χώρου όπως και τη συνολική του ταυτότητα, δεν είναι μόνο οι εστίες - τα επίκεντρα πολιτισμού που προφανώς αναφέρονται στα νησιά του, αλλά η συνολική θαλάσσια έκταση, που παράγει την Αιγαιακή ενότητα.

1.3Μεθοδολογική προσέγγιση
Μεθοδολογικά, το πρώτο βήμα συνιστά ο προσδιορισμός των τοπικών χαρακτηριστικών που αποτελούν πλεονεκτήματα (local assets) και τα στοιχεία τα οποία διαμορφώνουν την ταυτότητα του τόπου. Η ταυτότητα του τόπου, εξαρτάται από τα φυσικά, ιστορικά και κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά, περιλαμβάνει κοινωνικές, πολιτιστικές και πολιτικές σχέσεις, αλλά ταυτόχρονα παρουσιάζει χωρικές αναφορές. Οι τοπικές ιδιαιτερότητες, μπορούν να μελετηθούν μέσα από τρεις αλληλένδετες κατηγορίες που αφορούν τις περιβαλλοντικές συνθήκες, το κλίμα και την ποιότητα ζωής, τους φυσικούς πόρους και τη χρήση πρώτων υλών για την παραγωγή τοπικών προϊόντων, την παράδοση και την πολιτιστική κληρονομιά. Η σύμπλεξη των στοιχείων αυτών, η οποία προσδιορίζει την ταυτότητα του τόπου, καθορίζει το περιεχόμενο της στρατηγικής του branding, διότι η έμφαση στο φυσικό πλούτο, στο πολιτιστικό απόθεμα και στην αυθεντικότητα της εμπειρίας που αποκομίζει ο επισκέπτης, αποδεικνύονται ως σταθερές (Urry, 1990), που μπορούν να δημιουργήσουν συνθήκες τοπικής ανάπτυξης για περιοχές με γεωγραφικές ιδιαιτερότητες.

Η έρευνα, επικεντρώνεται στην ιδιαίτερη περιβαλλοντική, πολιτιστική και πολιτισμική ποιότητα του Αιγαιακού θαλάσσιου χώρου, που παρέχει εξαιρετικούς προορισμούς και ιδανικές συνθήκες για περιήγηση. Η κλιματική ηπιότητα, τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά, η εγγύτητα των προορισμών, καθώς και η ιστορική σημασία του Αιγαίου για την ανάδυση του ναυτικού πολιτισμού και οι αναφορές για την εξέλιξη της ναυτιλίας, της έλλογης ναυσιπλοΐας, της ναυπηγικής και της χαρτογραφίας διαμορφώνουν την μοναδικότητά του. Το πλέγμα των πολιτιστικών χώρων και του πολιτισμικού αποθέματος που διατίθεται στο Αιγαιακό τοπίο, συνέβαλε καθοριστικά στη συγκρότηση του νεότερου Ελληνικού πολιτισμού αλλά και των βασικών ιδεολογημάτων που στηρίζουν τον Ευρωπαϊκό πολιτισμό. Για την ενίσχυση της ταυτότητας του θαλάσσιου χώρου του Αιγαίου, προτείνεται η συγκρότηση δικτύων, θαλάσσιων και χερσαίων ταυτόχρονα, με σκοπό την προώθηση της πολιτιστικής περιήγησης, διότι το Αιγαίο αποτέλεσε ένα διαπολιτισμικό τοπίο, την κοιτίδα του αρχαιοελληνικού πολιτισμού και πεδίο εμπλοκής των μεσογειακών πολιτισμών.

Η διαπραγμάτευση της ταυτότητας του Αιγαιακού τοπίου, δεν αντιστοιχεί μόνο σε εμπορικές και οικονομικές απαιτήσεις που πρέπει να εκπληρωθούν, αλλά παρουσιάζει ιδιαίτερη πολιτισμική σημασία για τις περιοχές αυτές.

1.4Η σκοπιμότητα
Στην περίπτωση του νησιωτικού χώρου, οι παράγοντες που συνθέτουν την ταυτότητά του, συνδέονται με τη δυνατότητα ανάπτυξης εναλλακτικών μορφών τουρισμού, αναδεικνύοντας την περιβαλλοντική του ποιότητα. Η σκοπιμότητα της μελέτης έγκειται, στην εμπορική ενίσχυση του Αιγαιακού νησιωτικού χώρου και την οικονομική στήριξη της ελληνικής πραγματικότητας, μέσω της ενίσχυσης μορφών τουρισμού ναυταθλητικού και περιηγητικού χαρακτήρα. Συνδέεται επίσης, με μία ουσιαστικότερη στήριξη, πολιτιστικής και πολιτικής τάξης, που αφορά στην ενίσχυση της βεβαιότητας των κατοίκων της Αιγαιακής περιοχής, πως ο χώρος ζωής τους αποτελεί έναν περιούσιο προνομιούχο ιστορικά χώρο σε παγκόσμια κλίμακα. Η συμβολή της ενίσχυσης της ταυτότητας του Αιγαιακού χώρου και αυτήν ακριβώς την προώθηση της αξιοπρέπειας των κατοίκων του, θεωρείται αρκετά σημαντική και προφανώς σημαντικότερη από τους όρους εμπορικής προώθησης της ταυτότητας του τόπου.

1.5Το αρχείο της έρευνας
Η ενίσχυση αυτών των μορφών τουρισμού, επιτυγχάνεται σε μεγάλο βαθμό μέσω του καθορισμού των ιδιαίτερων σημείων ενδιαφέροντος αλλά και τη συγκρότηση και υπόδειξη των δικτύων που τα συνδέουν. Στην περίπτωση χερσαίων αναφορών, ο καθορισμός τέτοιων δικτύων είναι εμφανής και ακολουθεί συνήθως το οδικό δίκτυο και τις περιπατητικές διαδρομές που είναι ήδη χαραγμένες, ενώ αναφορικά με το θαλάσσιο χώρο, η υπόδειξη προκαθορισμένων διαδρομών είναι σαφώς δυσκολότερη.

Λόγω αυτής της δυσκολίας, το αρχείο που επιλέγεται για τη μελέτη, απαρτίζεται από ένα οργανωμένο πρόγραμμα πλεύσης και περιήγησης στο θαλάσσιο χώρο του Αιγαίου με προκαθορισμένους προορισμούς. Ειδικότερα, εξετάζεται η περίπτωση μίας διοργάνωσης ιστιοπλοϊκών αγώνων, με ιδιαίτερο πολιτιστικό χαρακτήρα, η Aegean Regatta, η οποία το 2016 ακολούθησε τη διαδρομή: Πόρτο Καρράς Χαλκιδικής - Μύρινα Λήμνου - Άγιος Ευστράτιος - Μήθυμνα Λέσβου - Μυτιλήνη Λέσβου . Η Ρεγκάτα του Αιγαίου, εστιάζει περισσότερο στο πολιτιστικό χαρακτήρα της διοργάνωσης και δεν αποτελεί αποκλειστικά και μόνο αθλητικό γεγονός έντονης αγωνιστικής δραστηριότητας. Ο χαρακτήρας της διοργάνωσης, σε συνδυασμό με την περιβαλλοντική ποιότητα του Αιγαιακού νησιωτικού τοπίου, του πολιτιστικού ενδιαφέροντός και της σημασίας του για τη συγκρότηση του Δυτικού πολιτισμού, μπορούν να αποτελέσουν το έναυσμα για μία στρατηγική Territory Branding, με στόχο την βελτίωση της εικόνας του τόπου και της ζωής των κατοίκων του και την ενίσχυση του τουρισμού.

2.Η ιδιοτυπία του Αιγαιακού χώρου από άποψη φυσική, πολιτιστική και πολιτισμική
Ο εντοπισμός των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της ταυτότητας ενός τόπου, αποτελεί το πρώτο στάδιο για τη διαμόρφωση μιας στρατηγικής place branding και συγκροτεί τη βάση για την κατασκευή και ενίσχυση της εικόνας του. Τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά που φέρει το αιγαιακό τοπίο, τα οποία καθορίζουν την ιδιαίτερη φυσιογνωμία του και εξειδικεύουν τους όρους προώθησης του, αφορούν την φυσική, πολιτιστική, πολιτισμική και ιστορική ποιότητά του.

2.1Φυσική άποψη
Οι αναμενόμενες, ευνοϊκές καιρικές και ανεμολογικές συνθήκες που επικρατούν στο Αιγαίο, η έλλειψη ακραίων και επικίνδυνων φαινομένων και ναυτικών κινδύνων, αποτελούν κυρίαρχα χαρακτηριστικά που ευνοούν την ανάπτυξη της ναυσιπλοΐας και καθιστούν το Αιγαίο ιδανικό προορισμό για θαλάσσιους πλόες. Οι θερμοκρασίες περιβάλλοντος και θάλασσας και η διαύγεια της ατμόσφαιρας, διαμορφώνουν τις κατάλληλες συνθήκες για ιστιοπλοϊκή περιήγηση. Το στοιχείο το οποίο αποτελεί καθοριστικό μορφολογικό χαρακτηριστικό του Αιγαιακού τοπίου, είναι ο κατακερματισμός των νησιών του και η εκτενής διασπορά τους, διότι ο διασκορπισμός και η οργάνωση των νησιωτικών προορισμών στο θαλάσσιο χώρο, ολοκληρώνουν το φυσικό υπόβαθρο του αρχιπελάγους. Το φυσικό τοπίο σε κάθε νησιωτικό σύμπλεγμα (η ακόμα και σε κάθε νησί ξεχωριστά), παρουσιάζει ιδιαίτερη ποικιλομορφία και χαρακτηριστικά τοπίου που το διαφοροποιούν από τα υπόλοιπα και η περιβαλλοντική ποιότητά του το καθιστά ελκυστικό και μοναδικό. Τα ακτογραφικά χαρακτηριστικά των νησιωτικών προορισμών, η ευκολία πρόσβασης σ'αυτούς και η δυνατότητα επικοινωνίας μεταξύ τους, λόγω της εγγύτητας που τους χαρακτηρίζει, προσφέρουν εκτός από τη δυνατότητα ανάπτυξης της ναυσιπλοΐας και την ευκαιρία προώθησης του ναυταθλητισμού, ως ένα εναλλακτικό σενάριο περιήγησης.

2.2Πολιτισμική και πολιτιστική άποψη
Η Μεσόγειος θάλασσα, για περισσότερο από τέσσερις χιλιάδες χρόνια αποτέλεσε το κέντρο του δυτικού πολιτισμού, το οποίο γεωγραφικά εκτεινόταν από τα στενά του Γιβραλτάρ έως τις κοιλάδες του Τίγρη και του Ευφράτη στη Μέση Ανατολή (Abulafia, 2004). Αποτέλεσε το σημείο σύζευξης των πολιτισμών της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής και το επίκεντρο τριών μεγάλων θρησκειών, του Χριστιανισμού, του Ιουδαϊσμού και του Μωαμεθανισμού. Η πραγματική ιστορία της Μεσογείου, εκκινεί τη στιγμή του απόπλου των πλοίων για θαλάσσιες περιηγήσεις, περίπου οκτώ ή εννιά χιλιάδες χρόνια πριν, καθώς η θαλάσσια δύναμη και το εμπόριο, διαμόρφωσαν σε μεγάλο βαθμό το μέλλον των πολιτισμών της. Γύρω από τις ακτές της Μεσογείου, αναδύονται πολλοί από τους μεγάλους πολιτισμούς της Αρχαιότητας, όπως οι Αιγύπτιοι, οι Μινωίτες, οι Μυκηναίοι, οι Έλληνες, οι Ετρούσκοι και οι Ρωμαίοι. Η σχετική εγγύτητα των ακτών της και η παρουσία των νησιών που λειτουργούν ως γέφυρες μεταξύ τους, οδηγούν στην αλληλεπίδραση των πολιτισμών αυτών, των οικονομιών τους λόγω του εμπορίου, των επιστημών, των τεχνών και του συστήματος γραφής, που εξελίχθηκαν ιδιαίτερα τις περιόδους εκείνες και αποτέλεσαν τη βάση των σύγχρονων πολιτισμών. Η σχετική ευκολία των μετακινήσεων, σε σύγκριση με τον ανοικτό ωκεανό και η φυσική γεωγραφία της Μεσογείου, αποτέλεσαν ίσως τους σημαντικότερους παράγοντες για την ανάπτυξη και τη συνύπαρξη των μεγάλων πολιτισμών της Αρχαιότητας, αλλά και των εμπορικών, πολιτιστικών, θρησκευτικών και πολιτικών αντιπαραθέσεων μεταξύ τους (Abulafia, 2004). Ο Ελληνικός θαλάσσιος χώρος και ευρύτερα ο Μεσογειακός, συνιστά ένα πεδίο ιστορικής αναφοράς, ιδιαίτερα συσχετισμένο με σημαντικότατη ναυτική ιστορία, αλλά και με θαλάσσιες διαδρομές με ένα δίκτυο πορειών που συνδέει σημαντικούς χερσαίους πολιτιστικούς, πολιτισμικούς και ιστορικούς κόμβους.

2.3Η συμβολή του αρχαιοελληνικού πολιτισμού για τη συγκρότηση του Δυτικού πολιτισμού
Η ποικιλομορφία της αρχαιοελληνικής πολιτισμικής εμπειρίας, το ευρύ φάσμα που καλύπτει και η χιλίων διακοσίων χρόνων περίπου, διάρκειά της, εξηγούν το έντονο αντίκτυπο που είχε στο δυτικό πολιτισμό και τη συγκρότησή του (Freeman, 2004).
Η συμβολή του αρχαιοελληνικού πολιτισμού υπήρξε καθοριστική για τη συγκρότηση του δυτικού πολιτισμού και σε ορισμένους τομείς, τα θεμέλια και το εννοιολογικό τους πλαίσιο, συγκροτήθηκαν από τους αρχαίους Έλληνες, όπως για παράδειγμα στα μαθηματικά. Η δημιουργία της γλώσσας, οι τρόποι διερεύνησης του κόσμου και προσδιορισμού των αξιών του, η αναπαράσταση του φυσικού περιβάλλοντος και της κοινωνίας στις τέχνες και οι τρόποι περιγραφής του παρελθόντος, συνιστούν βασικά σημεία της πολιτιστικής παράδοσης της Δύσης (Freeman, 2004). Τα θεμέλια της πολιτικής σκέψης, της ηθικής, της μεταφυσικής, της δραματουργίας, των μαθηματικών και της επιστημονικής έρευνας καθώς και τα θεμελιώδη ερωτήματα που σχηματίζουν τον πυρήνα αυτών των επιστημονικών τομέων, τέθηκαν από τους αρχαίους Έλληνες (Freeman, 2004).

3.Συγκρότηση δικτύων τοπιακής φυσιογνωμίας για τους προορισμούς της Aegean Regatta 2016
3.1Διεθνείς αγωνιστικές ιστιοπλοϊκές διοργανώσεις στο Αιγαίο

Κάθε χρόνο στη θαλάσσια περιοχή του Αιγαίου διοργανώνονται σημαντικές αγωνιστικές ιστιοπλοϊκές δραστηριότητες όπως το Διεθνές Ιστιοπλοϊκό Ράλλυ Αιγαίου, η Ρεγκάτα του Αιγαίου, ο Διάπλους του Βορείου Αιγαίου, η Διεθνής Ιστιοπλοϊκή εβδομάδα Βορείου Αιγαίου κ.α.. Η Ρεγκάτα του Αιγαίου, καθιστά έναν ιδιαίτερα δημοφιλή αγώνα, που διοργανώθηκε πρώτη φορά το 2001, με σχετικά μικρές διαδρομές που πρέπει να διανυθούν (έως 200 ναυτικά μίλια) και διαφορετικούς προορισμούς κάθε χρόνο. Κατά τη διάρκεια του ιστιοπλοϊκού αγώνα, οι διαγωνιζόμενοι περιπλέουν, επισκέπτονται και γνωρίζουν τα ελληνικά νησιά, στα οποία φιλοξενούνται, γεγονός που προσδίδει στον χαρακτήρα της διοργάνωσης μία άλλη διάσταση, περιηγητικού ενδιαφέροντος, πέραν της καθαρά αγωνιστικής. Οι αγωνιστικές διαδικασίες πλαισιώνονται από τοπικές ναυτικές εορτές στις οποίες συμμετέχει ο νησιωτικός πληθυσμός, προάγεται η ναυτική παράδοση και τα πολιτιστικά χαρακτηριστικά των νησιών που υποδέχονται τη διοργάνωση.

Η Ρεγκάτα του Αιγαίου, στα 14 χρόνια που διοργανώνεται, έχει επισκεφτεί τη Λέσβο, τη Χίο, τις Οινούσσες, τη Σάμο, τη Λέρο, την Ικαρία, την Κω, τη Σύμη, τη Ρόδο, τη Λήμνο, τη Σαμοθράκη, την Άνδρο, τους Λειψούς, την Πάτμο, την Αστυπάλαια, την Τήλο, τη Σκόπελο, την Αμοργό, την Κάλυμνο, την Νίσυρο, τη Θάσο, τη Σύρο, τη Σκύρο, ενώ το 2016 επισκέφτηκε για πρώτη φορά τον Άγιο Ευστράτιο. Σημαντικό στοιχείο, το οποίο συντελεί καθοριστικά στην επιτυχία της Ρεγκάτας του Αιγαίου, είναι η εγγύτητα μεταξύ των προορισμών της. Καμία χρονιά η συνολική απόσταση πλεύσης δεν ξεπέρασε τα 200 ναυτικά μίλια, αλλά και οι επιμέρους αγώνες κυμαίνονται από 16 έως 82 ναυτικά μίλια, καθιστώντας τον αγώνα προσιτό και σε μη έμπειρα πληρώματα.

Τον Αύγουστο του 2016, η Ρεγκάτα του Αιγαίου φιλοξενήθηκε στα νερά του Βορειοανατολικού Αιγαίου. Ειδικότερα, οι ιστιοδρομίες εκκίνησαν από την μαρίνα στο Πόρτο Καρράς στη Χαλκιδική με προορισμό το λιμάνι της Μύρινας στη Λήμνο. Επόμενους προορισμούς αποτέλεσαν το νησί του Αγίου Ευστρατίου και ο Μόλυβος της Λέσβου. Ενώ στο τέλος, τα σκάφη έπλευσαν προς το λιμάνι της Μυτιλήνης, όπου έλαβε χώρα η επίσημη τελετή λήξης και η απονομή στους τελικούς νικητές της διοργάνωσης.

3.2Συγκρότηση Δικτύων τοπιακής φυσιογνωμίας στα νησιά: Λήμνος - Άγιος Ευστράτιος - Λέσβος
Η επιτυχία της ιστιοπλοϊκής διοργάνωσης Aegean Regatta συσχετίζεται άμεσα με το πυκνό δίκτυο θαλάσσιων προορισμών που προσφέρει το Αιγαίο, το οποίο αποτελεί μία από τις σημαντικότερες κοιτίδες πολιτισμού. Πέραν των φυσικών ποιοτήτων του ελληνικού αιγαιακού τοπίου, η ιστορική και πολιτισμική του ιδιαιτερότητα, καθοδηγούν την επιθυμία προβολής της θαλάσσιας φυσιογνωμίας του Αιγαίου. Πρόθεση της εισήγησης αποτελεί η ανάδειξη της πολιτιστικής και τοπιακής φυσιογνωμίας μέσω της συγκρότησης θεματικών δικτύων περιηγητικού ενδιαφέροντος, για τα νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου που συνιστούν τους προορισμούς της Ρεγκάτας του Αιγαίου για το έτος 2016. Η διασύνδεση μίας ιστιοπλοϊκής διοργάνωσης με μία στρατηγική territory branding, θα αποφέρει θετικά αποτελέσματα και στις δύο πλευρές, ενισχύοντας το πρόγραμμα πλεύσης της διοργάνωσης και πετυχαίνοντας αύξηση του θαλάσσιου τουρισμού γενικότερα, σημείο που αποτελεί στόχο της στρατηγικής.

Η συγκρότηση των δικτύων τοπιακής φυσιογνωμίας οργανώνεται σε επιμέρους φάσεις οι οποίες αφορούν στη:
διερεύνηση και επιλογή των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών και πλεονεκτημάτων (“local assets”) των νησιών - προορισμών, τα οποία θα αποτελέσουν τα σημεία - κόμβους των διαδρομών,
κατηγοριοποίηση των χαρακτηριστικών αυτών, ώστε να συγκροτηθούν δίκτυα θεματικού ενδιαφέροντος,
στον προσδιορισμό των διαδρομών (υφιστάμενων και νέων) που θα συνδέουν τα σημεία - κόμβους,
στην τοποθέτηση ελαφρών κατασκευών σήμανσης των διαδρομών και στη δημιουργία ενημερωτικού υλικού για τους κόμβους των δικτύων.

Τα βασικά δίκτυα τα οποία προτείνονται από τη διερεύνηση είναι τα ακόλουθα:
1.Δίκτυο Περιβαλλοντικής Ποιότητας, το οποίο συμπεριλαμβάνει τις περιοχές ιδιαίτερου φυσικού ενδιαφέροντος, σημεία που εντάσσονται στο δίκτυο Natura 2000 αλλά και τις δομές εκμάθησης και παρατήρησης.
2.Δίκτυο Αρχαιολογικού Ενδιαφέροντος, στο οποίο συγκαταλέγονται όλοι οι αρχαιολογικοί χώροι.
3.Δίκτυο Οχυρωματικών Έργων, που διαμορφώθηκαν κατά την Αρχαιότητα, τα Βυζαντινά, τα Ενετικά και τα Οθωμανικά χρόνια.
4.Δίκτυο Μουσειακών Χώρων, το οποίο συνίσταται από τα μουσεία, τις πινακοθήκες και τις συλλογές.
5.Δίκτυο Θρησκευτικού Ενδιαφέροντος και Θρησκευτικής Περιήγησης, που συμπεριλαμβάνει τους ναούς, τα μοναστήρια, τις εκκλησίες και τα μουσεία εκκλησιαστικού ενδιαφέροντος.
6.Δίκτυο Παραδοσιακών Χωριών και Οικισμών, στο οποίο συμπεριλαμβάνονται οι παραδοσιακοί οικισμοί και τα χωριά των νησιών.
7.Δίκτυο Γευστικού Τοπίου και Παραδοσιακών Προϊόντων, που συμπεριλαμβάνει τους τόπους παραγωγής των παραδοσιακών προϊόντων των νησιών και τους μουσειακούς χώρους που εξηγούν τον τρόπο και τις συνθήκες παραγωγής τους.
8.Δίκτυο Θαλάσσιων Αθλημάτων, το οποίο περιλαμβάνει τις κατάλληλες δομές για την ενασχόληση με θαλάσσια αθλήματα, όπως η ιστιοπλοΐα και οι καταδύσεις.

Κατά τη διάρκεια συγκρότησης των επιμέρους δικτύων, καθίσταται προφανές ότι στο νησί του Αγίου Ευστρατίου δεν εντοπίζονται κόμβοι που να συγκαταλέγονται σε όλα τα δίκτυα. Συγκεκριμένα, τα δίκτυα Περιβαλλοντικής Ποιότητας, Μουσειακών Χώρων, Θρησκευτικού Ενδιαφέροντος, Παραδοσιακών Χωριών και Οικισμών και Θαλάσσιων Αθλημάτων, είναι αυτά στα οποία συγκαταλέγεται ο Άγιος Ευστράτιος. Το σημείο αυτό μπορεί να αποτελέσει κίνητρο για τη δημιουργία νέων δομών, όπως για παράδειγμα οργανωμένων αρχαιολογικών χώρων, ώστε νέοι κόμβοι να ενταχθούν στα δίκτυα τοπιακής οργάνωσης. Παράλληλα, το γεγονός ότι η οργάνωση των δικτύων συμπεριλαμβάνει ταυτόχρονα τρία νησιά μπορεί να λειτουργήσει θετικά ως προς την προσέλκυση περισσότερων περιηγητών για τους λιγότερο δημοφιλείς προορισμούς, ενδυναμώνοντας τη θέση τους.

4.Συμπεράσματα
Από την έρευνα σχετικά με την έννοια του place branding, για το θεωρητικό τμήμα της εργασίας, προέκυψε ότι η σχετική βιβλιογραφία επικεντρώνεται κυρίως στο οικονομικό πλαίσιο της προσέγγισης, ενώ η σύνδεση με την έννοια του τόπου και τα χαρακτηριστικά του, αποδεικνύεται περιορισμένη και συγχέεται συχνά με την έννοια του μάρκετινγκ. Τα παραδείγματα σχετικά με το branding του τόπου που παρουσιάζονται στη διεθνή βιβλιογραφία, αφορούν κυρίως σε περιπτώσεις πόλεων, ενώ απουσιάζουν προσεγγίσεις territory branding, σε θεωρητικό επίπεδο αλλά και ως μελέτη μεμονωμένων περιπτώσεων. Το περιεχόμενο της εισήγησης επεκτείνεται πέρα των τετριμμένων προσεγγίσεων και η ιδιαιτερότητα του θέματος, καθιστά αναγκαία μία τοπιακή προσέγγιση και την αναφορά σε ένα ευρύτερο πεδίο, όπως ο θαλάσσιος χώρος του Αιγαίου, για τον οποίο χρησιμοποιείται ο όρος Seascape Branding, που δεν παρουσιάζεται σε κάποιο σημείο της βιβλιογραφίας. Η προσπάθεια ανάδειξης και ενίσχυσης της φυσιογνωμίας του θαλάσσιου τοπίου, επικεντρώνεται σε νησιωτικούς προορισμούς του Αιγαίου αλλά και τις επιμέρους διαδρομές που τα συνδέουν, αναδεικνύοντας τη σημασία μίας συνολικής προσέγγισης τοπιακού, πολεοδομικού, λιμενικού και αρχιτεκτονικού σχεδιασμού, η οποία υποστηρίζει τις πολιτισμικές και πολιτιστικές εκφορές του τόπου.

Η ακόλουθη συμπερασματική θέση που προκύπτει από την εργασία, αφορά στη σημασία της συνθήκης του δικτύου και την ιδιαίτερη αξία που αποκτά ένας τόπος, όταν αντιμετωπίζεται ως κόμβος ενός ευρύτερου πλέγματος συσχετισμών. Η πρόταση δικτυακών συσχετισμών μεταξύ αυτών των νησιών, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την παράλληλη προώθηση τους και αύξηση της επισκεψιμότητας και στους τρεις τόπους ταυτόχρονα, ενώ συνίσταται σε περιηγητές με ποικίλα θεματικά ενδιαφέροντα.

Το παράδειγμα που παρουσιάστηκε, μελετά τη συγκρότηση δικτύων στα νησιά της Λήμνου, του Αγίου Ευστρατίου και της Λέσβου, ένα δίκτυο προορισμών ενός ιστιοπλοϊκού αγώνα, το οποίο ενισχύθηκε με ποικίλα σημεία ενδιαφέροντος, περιβαλλοντικών και πολιτιστικών ποιοτήτων, στα νησιά αυτά, ώστε να γίνει περισσότερο ελκυστικό για τους αθλητές - ναυτίλους περιηγητές. Το γεγονός αυτό, αναδεικνύει τις δυνατότητες που μπορούν να καλλιεργηθούν, ώστε να δημιουργηθεί μία σχέση μεταξύ ποικίλων δραστηριοτήτων, όπως αθλητικές διοργανώσεις, πολιτιστικές δράσεις και περιηγητικές προτάσεις, σε ένα ενιαίο δίκτυο προορισμών και διαδρομών πολύπλευρου χαρακτήρα. Οι δράσεις αυτές, μπορούν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά η μία στην άλλη ενδυναμώνοντας το χαρακτήρα τους, αναδεικνύοντας τις τοπιακές ποιότητες και προσελκύοντας περισσότερους επισκέπτες, λόγω του μεγαλύτερου εύρους στο οποίο απευθύνονται.

Η περίπτωση των νησιών του Βορειοανατολικού Αιγαίου, αποτελεί ένα παράδειγμα και μία αντίστοιχη πρόταση συγκρότησης δικτύων τοπιακής φυσιογνωμίας, μπορεί να παρουσιαστεί και για τα υπόλοιπα νησιωτικά συμπλέγματα, ακολουθώντας τις ίδιες κατευθύνσεις. Επί παραδείγματι, τα νησιά των Κυκλάδων, παρότι μικρότερα σε έκταση, παρουσιάζουν πολλαπλές ιστορικές εγγραφές, πλούσιο πολιτισμικό απόθεμα και πολυεπίπεδα ιστορικά ίχνη των πολιτισμών της Αρχαιότητας. Η διασύνδεσή τους είναι ευκολότερη, διότι οι αποστάσεις μεταξύ τους είναι μικρότερες, όπως και η σύνδεση με την Αθήνα, που αποτελεί το σημείο άφιξης των περισσότερων επισκεπτών στη χώρα.

Η προσέγγιση συγκρότησης δικτύων, μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα για την ανάπτυξη υποδομών, απαραίτητες για τα νησιά, όπως για παράδειγμα αναβάθμιση των λιμενικών εγκαταστάσεων και δημιουργία νέων αγκυροβολίων, τα οποία θα εξυπηρετήσουν τους ντόπιους ναυτικούς προσφέροντας μεγαλύτερη ασφάλεια, αλλά και μικρότερων δομών, οι οποίες θα αποτελέσουν νέους κόμβους στα προτεινόμενα δίκτυα. Η πρόταση στρατηγικής ενίσχυσης, δεν περιορίζεται στη διαμόρφωση κατάλληλων κόμβων ελλιμενισμού, αλλά διευρύνεται και στο συσχετισμό τους με σημεία περιηγητικού ενδιαφέροντος, με περιοχές ιδιαίτερης τοπιακής ποιότητας και πολιτισμικής ιδιαιτερότητας και με εγκαταστάσεις γενικότερης φιλοξενίας και αναψυχής. Όπως προαναφέρθηκε, ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο αντίκτυπος μίας προσέγγισης place branding για τους ίδιους τους κατοίκους ενός τόπου, τονίζοντας την ανάγκη δημιουργίας εγκαταστάσεων και έργων που να βελτιώνουν τις συνθήκες διαβίωσής τους και να εξυπηρετούν πρωτίστως τους ίδιους.

Τέλος, μέσω του συγκεκριμένου παραδείγματος, παρουσιάζεται η δυνατότητα επέκτασης των δικτύων που προτάθηκαν, σε περιοχές εκτός συνόρων στα πλαίσια μίας προσέγγισης Inter¬Regional branding. Συγκεκριμένα, λόγω της εγγύτητας μεταξύ Μυτιλήνης και Αϊβαλί (16 ναυτικά μίλια), καθίσταται δυνατή η σύνδεσή των τόπων αυτών και η προώθησή τους, ως τμήματα ενός ευρύτερου δικτύου που περιλαμβάνει κόμβους στο Αιγαίο και τα Μικρασιατικά παράλια. Αντίστοιχα συστήματα δικτύων, μπορούν να προταθούν και να επεκταθούν στην ευρύτερη λεκάνη της Μεσογείου, όπου λόγω της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας της, αναπτύχθηκαν οι σημαντικότεροι πολιτισμοί της Αρχαιότητας, καλλιεργώντας ένα νέο πλέγμα συσχετισμών, πολιτισμικών και πολιτικών, μεγάλης γεωπολιτικής σημασίας, καθώς και την αντίληψη μίας “ενοποιημένης” Μεσογείου.

Βιβλιογραφία
Ελληνόγλωσση
  • Βιγγοπούλου Ι. (2003) “Οι ταξιδιώτες τον 19ο αιώνα. Ένα πολυμορφικό αφήγημα”, στο Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, 1770-2000. Τα χρόνια της σταθερότητας 1871-1909, ν. V, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, σ. 383 - 400.
  • Γοσποδίνη Α., Μπεριάτος Η. (επιμ.) (2006) Τα νέα αστικά τοπία και η ελληνική πόλη, Αθήνα: Κριτική. Δημαράς Κ. Θ. (1968) Περιηγήσεις στον Ελληνικό χώρο, Αθήνα: Ο.Μ.Ε.Δ..
  • Δημητρόπουλος Δ. (2010) “Τα νησιά του Αιγαίου την εποχή της μετάβασης από τη Λατινική στην Οθωμανική κυριαρχία 15ος - 17ος αιώνας”, στο Το Αιγαίο Πέλαγος, Χαρτογραφία και ιστορία 15ος- 17ος αιώνας, Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ., σ. 29 - 38.
  • Δέφνερ Α., Μεταξάς Θ., (2006) “Ταυτότητα, εικόνα και μάρκετινγκ των πόλεων: η περίπτωση της Νέας Ιωνίας στο Νομό Μαγνησίας”, στο Κοκκώσης Χ., Ψυχάρης Γ., Φώτης Γ. (επιμ.), Περιφερειακή επιστήμη και πολιτική: Ελλάδα και Βαλκάνια, 7ο Συνέδριο του Ελληνικού τμήματος της διεθνούς εταιρείας περιφερειακής επιστήμης, Αθήνα: Ινστιτούτο Περιφερειακής Ανάπτυξης, σ. 143 - 165. Δέφνερ Α., Καραχάλης Ν. (επιμ.) (2012) Marketing και Branding τόπου, η διεθνής εμπειρία και η ελληνική πραγματικότητα, Βόλος: Πανεπιστημιακές εκδόσεις Θεσσαλίας.
  • Δουκέλλης Π. (επιμ.) (2009) Το ελληνικό τοπίο. Μελέτες ιστορικής γεωγραφίας και πρόσληψης του τόπου. Αθήνα: Εστία
  • Εμίρης Γ. (επιμ.) (2005) Το Αιγαίο μέσα στο χρόνο, Αθήνα: Υ.Π. ΑΙ..
  • Ηλίας Ν. (2002) Ελλάς - θαλασσινός οδηγός. Χάρτες, λιμάνια, όρμοι, πληροφορίες εφοδιασμού/ τουριστικές. Eagle Ray.
  • Καλαντίδης Α. “Place branding αρχές και παραδείγματα”
  • Καραχάλης Ν., Δέφνερ Α. (2011) “Η συγκέντρωση πολιτιστικών δραστηριοτήτων σε κεντρικές περιοχές της πόλης και ο ρόλος του city branding: η περίπτωση της Αθήνας”, εισήγηση στο συνέδριο European Urban Research Association “The city without limits”.
  • Καραχάλης Ν., (2015) “Στρατηγικές διαχείρισης της εικόνας και της προβολής των πόλεων (city branding) και πολιτιστική αναζωογόνηση”, στο Πούλιος Ι., Αλιβιζάτου Μ., Αραμπατζής Γ., Γιαννακίδης Α., Καραχάλης Ν., Μάσχα Ε., Μούλιου Μ., Παπαδάκη Μ., Προσύλης Χ., Τουλούπα Σ., Πολιτισμική διαχείριση, τοπική κοινωνία και βιώσιμη ανάπτυξη, Αθήνα: Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών.
  • Κλαμπατσέα Ε. (2012) “Διερευνώντας τη σχέση τουρισμού και ταυτότητας του τόπου”, στο Δέφνερ Α., Καραχάλης Ν. (επιμ.), Marketing και Branding τόπου, η διεθνής εμπειρία και η ελληνική πραγματικότητα, Βόλος: Πανεπιστημιακές εκδόσεις Θεσσαλίας, σ. 343 - 362.
  • Κοκκώσης Χ., Τσάρτας Π., Γκρίμπα Ε. (2011) Ειδικές και εναλλακτικές μορφές τουρισμού. Αθήνα: Κριτική.
  • Κοκκώσης Χ. και Μέξα Α. (2002) “Τα Νησιά”, στο Κοκκώσης Χ. (επιμ.) Άνθρωπος και Περιβάλλον στην Ελλάδα, Αθήνα: Καπόν, σ. 82-89.
  • Λάζαρης Β. (2014) Η διαχρονική σχέσις των Ελλήνων με την θάλασσαν, Αθήνα: Πελάσγος.
  • Μέργος Γ., Παπαδασκαλόπουλος Α., Χριστοφάκης Μ. (2005) “Αναπτυξιακή Στρατηγική για το Νησιωτικό Χώρο”, στο Επιστημονικές Μελέτες προς τιμήν του Καθηγητού Ν. Κόνσολα, Αθήνα: Τμήμα Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης Παντείου Πανεπιστημίου.
  • Μπουζέας Σ., Γιουλουμής Σ. Μ. (2015) “Συνδυασμένη χρήση λιμένων για την ανάπτυξη επαγγελματικού ναυταθλητισμού και την εξυπηρέτηση υδροπλάνων αυξημένης χωρητικότητας”, στο Μουτζούρης Κ. (επιμ.), Τουριστικοί λιμένες, μαρίνες. Εισηγήσεις, Αθήνα: Εργαστήριο λιμενικών έργων Ε.Μ.Π., σ. 127 - 136.
  • Μωραΐτης Κ. (2015) Το τοπίο, πολιτιστικός προσδιορισμός του τόπου. Αθήνα: Σιδέρης.
  • Μωραΐτης Κ. (2015) “Ανταγωνιστική ταυτότητα της χώρας και η θαλάσσια φυσιογνωμία της”, στο Μουτζούρης Κ. (επιμ.), Τουριστικοί λιμένες, μαρίνες. Εισηγήσεις, Αθήνα: Εργαστήριο λιμενικών έργων Ε.Μ.Π., σ. 231 - 238.
  • Σαπουνάκης Α. (2012) “Ταυτότητα των πόλεων, πολιτισμός και σχεδιασμός”, στο Δέφνερ Α., Καραχάλης Ν. (επιμ.), Marketing και Branding τόπου, η διεθνής εμπειρία και η ελληνική πραγματικότητα, Βόλος: Πανεπιστημιακές εκδόσεις Θεσσαλίας, σ. 41 - 81.
  • Σκούρας Δ., Χριστοφάκης Ε., Καραχάλης (2012) “Στρατηγικές branding και τοπική ανάπτυξη σε απομονωμένες ορεινές περιοχές: Η περίπτωση των περιοχών Τυλληρίας - Μαραθάσας της Κύπρου, στο Marketing και Branding τόπου, η διεθνής εμπειρία και η ελληνική πραγματικότητα, Βόλος: Πανεπιστημιακές εκδόσεις Θεσσαλίας, σ. 303 - 320.
  • Στεφάνου Ι., Μητούλα Ρ. (2003) Η παγκοσμιοποίηση, η ευρωπαϊκή ενοποίηση και η φυσιογνωμία της ελληνικής πόλης. Αθήνα: Παπαζήση.
  • Τερκενλή Θ., (1996) Το πολιτισμικό τοπίο: γεωγραφικές προσεγγίσεις. Αθήνα: Παπαζήση.

Ξενόγλωσση
  • Aaker D.A. (1996) Building Strong Brands, New York: Free Press.
  • Abulafia D. (2015) Η μεγάλη θάλασσα. Οι περιπέτειες των λαών της Μεσογείου, Αθήνα: Ψυχογιός.
  • Abulafia D. (επιμ.) (2004) Η Μεσόγειος στην ιστορία, Αθήνα: Πατάκη.
  • Anholt S. (2010) Places, Identity and Reputation, Hampshire: Palgrave MacMillan
  • Ashworth G.J., Voogd H. (1990) Selling the city: Marketing approaches in public sectors urban planning, London: Belhaven press.
  • Ashworth G.J., Kavaratzis M. (επιμ.) (2010) Towards effective place brand management, branding European cities and regions, Cheltenham: Edward Elgar publishing.
  • Braudel F. (2000) Οι μνήμες της Μεσογείου, Προϊστορία και Αρχαιότητα, Αθήνα: Νέα σύνορα.
  • Dinnie K. (2007) City branding theory and cases, Hampshire: Palgrave MacMillan.
  • Donald S. H., Gammack J. G. (2007) Tourism and the branded city, Hampshire: Ashgate publishing limited.
  • ESPON, (2010) “Territorial Diversity”, Final Report, Luxembourg.
  • Freeman Ch. (2004) Το ελληνικό επίτευγμα, Αθήνα: Κέδρος.
  • Hankinson G. (2010) “Place branding theory: a cross-domain literature review from a marketing perspective”, στο Ashworth G., Kavaratzis M. (ed.), Towards effective place brand management, branding European cities and regions, Cheltenham: Edward Elgar publishing, σ. 15 - 25.
  • Hankinson G., Cowking Ph. (1993) Branding in action: cases and strategies for profitable brand management, McGraw-Hill Book.
  • Jensen O. B. (2007) “Brand Resistance and Counter Branding”, στο Marling G., Zerlang M. (επιμ.), Fun City, Copenhagen: Arkitektens Forlag, σ. 99 - 120.
  • Kalantides A. (2011) “The problem with spatial identity: revisiting the ‘sense of place’”, στο Journal of place management and development, v. 4.
  • Kavaratzis M., Ashworth G. J. (2005) “City branding: an effective assertion of identity or a transitory marketing trick?”, στο Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie, v. 96, n. 5, σ. 506 - 514
  • Kavaratzis M., (2008) From city marketing to city branding: An interdisciplinary analysis with reference to Amsterdam, Budapest and Athens, PhD Thesis, University of Groningen.
  • Kavaratzis M., Warnaby G., Ashworth G. J. (επιμ.) (2014) Rethinking Place Branding: Comprehensive Brand Development for Cities and Regions, Switzerland: Springer.
  • Klaic D. (2006) “Festival”, στο Lexicon Performance Research, v. 4, n. 11, σ. 54 -55.
  • Kotler P., Haider D., Rein I. (1993) Marketing places: Attracting investment, industry and tourism to cities, states and nations, New York: The Free Press.
  • Kotler P., Asplund C., Rein I., Haider H. D.(1999) Marketing places Europe: Attracting investments, industries and visitors to European cities, communities, regions and nations, Harlow: Financial times Prentice hall.
  • Lever W. (1999) “Competitive Cities in Europe”, στο Urban Studies, v. 36, σ. 1029 - 1044.
  • Lock P. (1998) Οι Φράγκοι στο Αιγαίο 1204 - 1500, Αθήνα: Ενάλιος.
  • Lowenthal D. (2009) The heritage crusade and the spoils of history, New York: Cambridge, 1998
  • Norberg - Schulz Ch., Το πνεύμα του τόπου - για μια φαινομενολογία της αρχιτεκτονικής. Αθήνα: Πανεπιστημιακές εκδόσεις Ε.Μ.Π..
  • Pasquinelli C. (2012) Competition, Cooperation, Co-opetition. Widening the perspective of place branding, PHD Thesis, Scuola superior S’Anna.
  • Pratt A. C. (2011) “The cultural contradictions of creative city”, στο City, Culture and Society, v. 2, n. 3, σ. 123 -130.
  • Ritson M. (2006) “Branding: Norse fire smokes out bland brands”, στο www.MarketingMagazine.co.uk.
  • Schmitt B. H., Zarantonello L., Brakus J.(2009) “Brand Experience: What is it? How is it Measured? Does it Affect Loyalty?”, στο Journal of Marketing, v. 73, n. 3, σ. 52 - 68.
  • Simmel G. (2004) Περιπλάνηση στη νεωτερικότητα. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
  • Simmel G., Ritter J., Gombrich E. (2004) Το τοπίο. Αθήνα: Ποταμός.
  • Sofianos S., Johns W., Lascaratos A., Murray S., Olson D., Theocharis, A. (2002) Draft Report of the Aegean Sea Workshop, Rhodes, Greece.
  • Stergiou K. I., Christou Ε. D., Georgopoulos D., Zenetos A., Souvermezoglou C. “The Hellenic Seas: Physics, chemistry, biology and fisheries”, στο Oceanography and Marine Biology: Annual Review.
  • Τarnas R. (1991) The passion of the western mind, New York: Ballantine Books.
  • Urry J. (1990) The tourist gaze: leisure and travel in contemporary societies, London: Sage.
  • Zenker S., Braun E. (2010) “The place brand centre - a conceptual approach for the brand management of places”, 39th European Marketing Academy Conference, Copenhagen
  • Ward S.V. (1998) Selling Places: The marketing and promotion of towns and cities 1850-2000, London: E & FN Spon.
  • Warnaby G. “Towards a service dominant place marketing logic”, στο Marketing Theory, v. 9, σ. 403 - 423.
*Δεύτερο Πανελλήνιο Συνέδριο Marketing & Branding Τόπου, Λάρισα 31 Μαρτίου-2 Απριλίου 2017


Δύο ηλεκτροκίνητα Mini Bus για το Δήμο Ηρακλείου από το «ECORouTs»

$
0
0
Στα πλαίσια του στρατηγικού στόχου "Ηράκλειο, έξυπνη πόλη"του Δήμου Ηρακλείου συνεχίζονται οι προσπάθειες στους τομείς που η πόλη μέχρι τώρα δεν έχει καλές επιδόσεις. 
Ποιες είναι αυτές ;
Η Βιώσιμη Αστική Κινητικότητα, ο τομέας ενέργεια περιβάλλον και η ποιότητα ζωής.Το τελευταίο διάστημα εστιάζουμε την προσοχή μας σε αυτούς τους τομείς και ήδη εμφανίζονται τα πρώτα θετικά αποτελέσματα.
Πρόσφατα εγκρίθηκε η χρηματοδότηση στα πλαίσια του interreg Ελλάδα-Κύπρος η πρόταση «ECORouTs» με τίτλο «Κοινές Δράσεις για τη Δημιουργία Πράσινων - Περιβαλλοντικά Φιλικών Διαδρομών μέσα σε Τουριστικές Περιοχές». Πρόκειται για ένα έργο με χρονοδιάγραμμα υλοποίησης τους 24 μήνες, το οποίο θα συγχρηματοδοτηθεί κατά 85% από κοινοτικούς πόρους και 15% εθνικούς, στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος INTERREG V-A Ελλάδα – Κύπρος 2014 – 2020.
Στο εταιρικό σχήμα του έργου συμμετέχουν ως επικεφαλής εταίρος ο Δήμος Ηρακλείου, και συνεργάζονται ο Δήμος Χανίων και από την Κύπρο οι Δήμοι Πάφου και Αραδίππου. Ο συνολικός προϋπολογισμός του έργου «ECORouTs» είναι 1.616.000,00€, ενώ ο προϋπολογισμός του Δήμου Ηρακλείου για την υλοποίηση των δράσεων που θα αναλάβει ως Επικεφαλής Εταίρος του έργου ανέρχεται στα 813.530,00€.

Ο γενικότερος σκοπός του έργου «ECORouTs» είναι η ελάττωση των εκπομπών CO2 και άλλων αερίων επιβλαβών, τόσο για την ανθρώπινη υγεία όσο και για το φυσικό περιβάλλον. Παράλληλα στόχος είναι η υιοθέτηση Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών που θα βελτιώνουν τη διαχείριση των μεταφορών και θα εισάγουν μέτρα και πολιτικές που θα στηρίζουν τη βιώσιμη αστική κινητικότητα ειδικότερα στις τουριστικές περιοχές.  Κύριες δράσεις του έργου, μεταξύ άλλων είναι, η προμήθεια δύο ηλεκτροκίνητων λεωφορείων μικρού μεγέθους, η επάνδρωση και η πιλοτική λειτουργία τους, η δημιουργία διαδικτυακής εφαρμογής που θα επιτρέπει τη λήψη πληροφοριών σε πραγματικό χρόνο για αφίξεις, αναχωρήσεις, στάσεις και διαδρομή λεωφορείων, η εφαρμογή συστήματος τηλεματικής για ηλεκτρονικές πινακίδες με στόχο την καλύτερη ενημέρωση του επιβατικού κοινού.
Το έργο αυτό έρχεται τώρα να συμπληρώσει τη σημαντική προσπάθεια του Δήμου Ηρακλείου να δημιουργήσει δύο διαδρομές για μικρά λεωφορεία που επανασχεδιάστηκαν για να καλύπτουν τις ανάγκες του επιβατικού κοινού εντός των τειχών της πόλης του Ηρακλείου σε συνεργασία με το Αστικό ΚΤΕΛ. Πρόκειται για μία υποδομή που θα καλύπτει τις ανάγκες μετακίνησης των Ηρακλειωτών αλλά και των επισκεπτών της πόλης χωρίς επιβάρυνση στην κυκλοφορία ενώ παράλληλα θα αναδεικνύει και θα ενισχύει το ιστορικό – εμπορικό κέντρο. Στόχος είναι η μεταφορά με του επιβατικού κοινού κατευθείαν στο κέντρο της πόλης του Ηρακλείου από τη συντομότερη διαδρομή. 

Marketing & Branding του Μαραθώνα.

$
0
0
#Νίκος ΧατζηκωνσταντήςΠρόεδρος / CEO Dreams Give Wings Travel "Timothy’s Family”

Στη σημερινή εποχή είναι περισσότερο από ποτέ επιτακτικό οι πόλεις να αναζητούν νέους τρόπους να αναπτυχθούν και να γίνουν ανταγωνιστικές, προβάλλοντας κάθε συγκριτικό πλεονέκτημα που ήδη έχουν και τις καθιστούν μοναδικές, αλλά και δημιουργούν για τον σκοπό αυτό. Το μάρκετινγκ πόλης, καθώς και το branding, μέσα από το οποίο η πόλη προσπαθεί να συνδυάσει πολλές παραμέτρους για να δημιουργήσει μία εικόνα που θα είναι αποδεκτή από όλους τους πολίτες της και θα μπορεί να συμβάλλει θετικά στην επικοινωνία της με τον κόσμο, είναι σημαντικά εργαλεία που οδηγούν τα αρμόδια άτομα και φορείς προς την κατεύθυνση της ορθολογικής και βιώσιμης ανάπτυξη της πόλης.
Πολλές πόλεις στο εξωτερικό εδώ και χρόνια, αλλά τελευταία και στην Ελλάδα έχουν αρχίσει να δημιουργούν την εικόνα τους και να την διαχειρίζονται εποικοδομητικά, στοχεύοντας στην προσέλκυση περισσότερων: 
α) επενδύσεων, 
β) επιχειρήσεων, 
γ) ανθρώπων που θα εργάζονται στις επιχειρήσεις αυτές, 
δ) ανθρώπων που θα επιλέξουν την πόλη ως τόπο διαμονής και 
ε) τουριστών. 


Η επιτυχία ενός σχεδίου μάρκετινγκ και branding εξαρτάται κατά πολύ από τον προσδιορισμό των θετικών ειδικών (λειτουργικών και μη) χαρακτηριστικών της πόλης, στα οποία περιλαμβάνονται η ιστορία της, η γενική της εμφάνιση, η αρχιτεκτονική της, τα αξιοθέατά της, τα δημογραφικά της στοιχεία, οι οικονομικές της δυνατότητες, η διακυβέρνησή της, η αίσθηση που έχουν οι κάτοικοι για την πόλη τους και ο βαθμός συναντίληψης που έχουν οι αρχές της πόλης και οι κάτοικοί της σχετικά με τις βασικές αξίες και την ταυτότητα της πόλης,
Ο Μαραθώνας είναι μία ιστορική πόλη, με πολλά στοιχεία που την καθιστούν μοναδική, αλλά μέχρι σήμερα δεν έχει καταφέρει να τα αξιοποιήσει για την ανάπτυξή της.

Σκοπός της μελέτης αυτής είναι να παρουσιάσει προτάσεις για τη δημιουργία ενός σχεδίου μάρκετινγκ και branding του Μαραθώνα.

Συνοπτική παρουσίαση του Μαραθώνα

Ο Μαραθώνας πήρε την ονομασία της από τον αρχαίο τοπικό ήρωα Μάραθο. Βρίσκεται στην βορειοανατολική Αττική και αποτελεί έδρα του ομώνυμου Δήμου. Το τοπίο του είναι εξαιρετικό και έχει εύφορο κάμπο. Στα όριά του υπάρχουν η μοναδική τεχνητή λίμνη της Αττικής, 12 χιλιόμετρα αμμώδους παραλίας, το φαράγγι της Οινόης, ένα πευκόδασος με κουκουναριές (από τα ελάχιστα της Μεσογείου) και ο υδροβιότοπος του Σχοινιά (Εθνικό Πάρκο).

Εκτός από τις φυσικές ομορφιές, ο Μαραθώνας έχει πλούσιο ιστορικό και πολιτιστικό παρελθόν. Κορυφαία στιγμή στην ιστορία του αποτελεί η μάχη του Σεπτεμβρίου του 490 π.Χ., κατά την οποία οι Αθηναίοι, υπέρμαχοι όλων των Ελλήνων, νίκησαν του Πέρσες διαφυλάσσοντας όχι μόνο τον Ελληνικό, αλλά και τον Ευρωπαϊκό πολιτισμό. Είναι το μοναδικό τοπωνύμιο που αναφέρεται στο πρόγραμμα των Ολυμπιακών Αγώνων, ως Ολυμπιακό αγώνισμα.
Συγκοινωνιακά εξυπηρετείται από το ΚΤΕΛ Αττικής με προσβάσεις από την Λεωφόρο Μαραθώνος και την Αττική οδό, την Λεωφόρο Διονύσου, την Λεωφόρο Πεντέλης και την Λεωφόρο Λίμνης (μέσω Εθνικής οδού Αθηνών - Λαμίας).

Ταυτότητα προορισμού
Η έννοια του τουριστικού προορισμού δεν περιορίζεται στη γεωγραφική τοποθέτησή του, αλλά περιλαμβάνει και άλλα χαρακτηριστικά (π.χ., η ιστορία του, η κουλτούρα του τα προϊόντα και οι υπηρεσίες του) που συμβάλλουν στο να προσελκύσουν τον τουρίστα σε αυτόν. Η διαδικασία του μάρκετινγκ και του branding συνθέτει αυτά τα χαρακτηριστικά και τα μετατρέπει σε μία μοναδική και αναντικατάστατη ταυτότητα. Ο Μαραθώνας πρέπει να προσδιορίσει τα δικά του χαρακτηριστικά και να δημιουργήσει / επικοινωνήσει / προωθήσει την ιδιαίτερη ταυτότητά του. Στη διαδικασία θα εμπλακούν πολλά άτομα είτε ως ιδιώτες, είτε ως εκπρόσωποι δημόσιων και ιδιωτικών φορέων που σχετίζονται με τον τουρισμό και επιδιώκουν να αποκομίσουν οφέλη από την ανάπτυξή του.

Επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου - Εναλλακτικές & Ειδικές Μορφές Τουρισμού
Προκειμένου ο τουρισμός να αποκτήσει μεγαλύτερη δυναμική και να βοηθήσει περισσότερο την τοπική, αλλά και την εθνική οικονομία ο Δήμος Μαραθώνα πρέπει να επιμηκύνει την τουριστική περίοδο με την ανάπτυξη Εναλλακτικών & Ειδικών Μορφών Τουρισμού. Ορισμένες από τις μορφές αυτές θα μπορούσαν να είναι οι ακόλουθες: 

Οι ομάδες αυτές έχουν υψηλότερο εισόδημα, δαπανούν 40% περισσότερο χρόνο στην διασκέδαση και τα ταξίδια αναψυχής, το 80% συμμετέχει σε οργανωμένα ταξίδια πολυτελούς διαβίωσης, το 74% δαπανά περισσότερο από τους νέους και ενδιαφέρονται κυρίως για αρχαιολογικούς χώρους, ιστορικούς τόπους, πολιτιστικές διαδρομές κλπ. Ο τρόπος ζωής των ανθρώπων των ηλικιών αυτών σε χώρες όπως η Κίνα, οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και άλλες διαμορφώνουν συνθήκες τουριστικής ζήτησης εκτός περιόδων αιχμής σε προορισμούς όπως η Ελλάδα. Επίσης, ο εσωτερικός τουρισμός των ανθρώπων των ηλικιών αυτών μπορεί να αναπτυχθεί αξιοποιώντας το δίκτυο των τουριστικών γραφείων, τα ΚΑΠΗ, κλπ.

Πολιτιστικός τουρισμός
Η αξιοποίηση των υφιστάμενων πολιτιστικών πόρων (π.χ., τοπικά πανηγύρια, ιστορικές διαδρομές, παραδοσιακές τέχνες) και η συνδυαστική τους δράση με τον τουρισμό και την τοπική κοινωνία έχει βαρύνουσα σημασία. Κομβικός είναι ο ρόλος του Υπουργείου Πολιτισμού μέσω των περιφερειακών του υπηρεσιών και της περιφερειακής και τοπικής αυτοδιοίκησης, οι οποίοι, σε συνεργασία με τους τοπικούς πολιτιστικούς συλλόγους, τα πολιτιστικά ιδρύματα, και τους συλλογικούς φορείς της παραδοσιακής βιοτεχνίας και εμπορίας θα εμπλουτίσουν και θα αναδείξουν τα τοπικά πολιτιστικά προϊόντα.

Αρχαιολογικός τουρισμός
Ως υποκατηγορία του πολιτιστικού, ο αρχαιολογικός τουρισμός έχει ως κύριο αντικείμενο την επίσκεψη σε αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία, μουσεία κλπ.. Ο αρχαιολογικός πλούτος της χώρας αποτελεί διαχρονικά έναν από τους κυριότερους πόλους προσέλκυσης τουριστών και ένα σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι άλλων τουριστικών προορισμών. Ο Δήμος Μαραθώνα οφείλει να αναδείξει τον πλούτο αυτόν με: α) την δημιουργία ενός Μουσείου για την Μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ.), β) την διοργάνωση προγραμμάτων επιμόρφωσης για τα σχολεία όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης, στα οποία θα περιλαμβάνονται επισκέψεις στους αρχαιολογικούς χώρους, γ) την καθιέρωση ετήσιων εκδηλώσεων με θέμα την ανάδειξη των αρχαιολογικών χώρων, δ) συνεργασίες με Πανεπιστημιακά Τμήματα Αρχαιολογίας του εξωτερικού και ε) την καθιέρωση ενιαίου εισιτηρίου για το σύνολο των επισκέψιμων χώρων.

Γαστρονομικός τουρισμός
Γαστρονομία είναι η τέχνη της παρασκευής καλού και νόστιμου φαγητού, το οποίο μπορεί να προσφερθεί σε κάθε χώρο εστίασης, από μία απλή ταβέρνα μέχρι ένα εστιατόριο πολυτελείας. Η γαστρονομία υπεισέρχεται στον τουρισμό με διττό τρόπο: α) αναβαθμίζει την ταξιδιωτική εμπειρία για όλους τους τουρίστες και β) αποτελεί σημαντικό πόλο έλξης για εύπορους τουρίστες ειδικού ενδιαφέροντος. Ο Δήμος και η Περιφέρεια, σε συνεργασία με το Υπουργείο Ανάπτυξης, τους τοπικούς παραγωγούς, τους chef, τους τοπικούς συλλογικούς φορείς των εστιατόρων και των ξενοδόχων μπορούν να προβάλουν το γαστρονομικό προφίλ της περιοχής και να προσελκύουν το ενδιαφέρον των τουριστών με δράσεις όπως η παραγωγή ντόπιας μπύρας, οι εκδηλώσεις «Καζανέματα», οι επισκέψεις σε πατητήρια / οινοποιία / ελαιοτριβεία, κλπ.

Συνεδριακός τουρισμός
Στην ευρύτερη περιοχή του Μαραθώνα λειτουργούν μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες, οι οποίες διαθέτουν κατάλληλες αίθουσες για την διοργάνωση συνεδρίων. Η διοργάνωση συνεδρίων με ειδικά θέματα (π.χ., τον Αυθεντικό Μαραθώνιο Δρόμο Αθηνών, την Μάχη του Μαραθώνα κλπ.) μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη του συνεδριακού τουρισμού. Η προσέλκυση συνεδρίων τοπικού, περιφερειακού και εθνικού επιπέδου μπορεί να γίνει από τις υπάρχουσες υπηρεσίες του Δήμου, αλλά τα διεθνή συνέδρια χρειάζονται μία πιο εξειδικευμένη υπηρεσία. Η αποκατάσταση του παλαιού εργοστασίου παραγωγής πορσελάνης και μονωτήρων του Χαρίτωνα Τριανταφυλλόπουλου στη Ν. Μάκρη και η αξιοποίησή του ως πολυχώρος πολιτισμού και συνεδριακού κέντρου θα αυξήσει την επισκεψιμότητα στην περιοχή.

Θρησκευτικός τουρισμός
Με σημείο αναφοράς τα θρησκευτικά μνημεία, τους λατρευτικούς χώρους, τις θρησκευτικές τελετές και τα προσκυνήματα αυτή η μορφή τουρισμού μπορεί να αποτελέσει ακόμα και αυτόνομη μορφή τουρισμού, ανάλογα με την εθνικότητα των επισκεπτών. Η Ιερά Μονή του Αγίου Εφραίμ στη Νέα Μάκρη και του Αγίου Ραφαήλ στο Μαραθώνα αποτελούν πόλο έλξης για χιλιάδες πιστούς από την Ελλάδα, αλλά και από το εξωτερικό.

Αθλητικός τουρισμός
Στην περιοχή υπάρχουν πολλές αθλητικές εγκαταστάσεις τοπικού, αλλά και Ολυμπιακού επιπέδου (Κωπηλατοδρόμιο) και διοργανώνονται σημαντικά αθλητικά γεγονότα (Αυθεντικός Μαραθώνιος Δρόμος της Αθήνας), τα οποία συμβάλλουν στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου. Η συντήρηση και η βελτίωση των υφιστάμενων αθλητικών εγκαταστάσεων, αλλά και η κατασκευή νέων, θα συμβάλει στη διοργάνωση αθλητικών γεγονότων όλων των επιπέδων και στην προσέλκυση ομάδων για προετοιμασία.

Πεζοπορικός - περιπατητικός τουρισμός
Ο Δήμος Μαραθώνα έχει έναν παραθαλάσσιο δρόμο πεζοπορίας που εκτείνεται από την Ν. Μάκρη έως την περιοχή παραλία του Μαραθώνα, ο οποίος μπορεί να συνεχισθεί έως τα όρια του Εθνικού Πάρκου του Σχινιά. Επίσης, οι δασικοί δρόμοι της ανατολικής Πεντέλης, καθώς και τα μοναδικού κάλους μονοπάτια που υπάρχουν στο Γραμματικό και τον Βαρνάβα μπορούν με ήπιες επεμβάσεις από ξύλο και πέτρα να γίνουν προσβάσιμα σε επισκέπτες και να αυξήσουν την επισκεψιμότητα στην περιοχή.

Φοιτητικός - Σχολικός τουρισμός
Αυτό το είδος του τουρισμού μπορεί να αξιοποιηθεί από τον Οκτώβριο έως τον Μάιο και αφορά σχολεία όλων των βαθμίδων τόσο από την Ελλάδα, όσο και από το εξωτερικό που θα έρχονται για να επισκεφτούν τους αρχαιολογικούς χώρους, το Εθνικό Πάρκο του Σχοινιά, τα Μουσεία (Αρχαιολογικά, Άρτου, Μαραθωνίου Δρόμου κλπ.).

Θεματικό πάρκο
Τα θεματικά πάρκα είναι μία νέα τουριστική τάση που θεωρείται πολύ ελκυστική και αυξάνει την επισκεψιμότητα στους τόπους όπου λειτουργούν. Στην Αττική υπάρχουν δύο θεματικά πάρκα, ένα ψυχαγωγικό στη περιοχή του Ρέντη και ένα στην περιοχή της Μαλακάσας που απευθύνεται σε ανθρώπους που ενδιαφέρονται για δραστηριότητες στην φύση, αναρρίχηση σε δένδρα κλπ. Στον Μαραθώνα μπορεί να δημιουργηθεί ένα θεματικό πάρκο (π.χ., για τη ζωή των αρχαίων Αθηναίων), το οποίο θα συμβάλλει στην αύξηση της επισκεψιμότητας.

Ετήσιο τουριστικό forum
Η εκδήλωση αυτή θα δώσει την δυνατότητα στον Μαραθώνα να προωθήσει τα ιδιαίτερα θετικά τουριστικά χαρακτηριστικά του. Θα έχει διάρκεια δύο ημερών και θα προσκαλούνται να συμμετέχουν Υπουργεία (Πολιτισμού, Αθλητισμού, Τουρισμού, κλπ.), η Περιφέρεια Αττικής, φορείς και κλαδικές οργανώσεις του Τουρισμού (ΣΕΤΕ, ΞΕΕ κλπ.), εκπαιδευτικά ιδρύματα που έχουν θεματικά πεδία εκπαίδευσης στο τομέα του τουρισμού, εκπρόσωποι διεθνών τουριστικών οργανισμών, εκπρόσωποι Ελληνικών και διεθνών τουριστικών περιοδικών, εκπρόσωποι υπηρεσιών που εμπλέκονται ενεργά στην επιχειρηματικότητα του τουρισμού (π.χ., αρχαιολογική υπηρεσία, δασαρχείο, κλπ.).

Προγράμματα Εκπαίδευσης Τουριστικών Επαγγελμάτων Δήμου Μαραθώνα
Ο Δήμος Μαραθώνα, σε συνεργασία με το Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης, πρέπει να στοχεύσει στην υλοποίηση προγραμμάτων κατάρτισης, στο πλαίσιο της Πράξης «Κέντρα Δια Βίου Μάθησης - Προγράμματα Εθνικής Εμβέλειας & Προγράμματα Τοπικής Εμβέλειας». Η αναβάθμιση της ποιότητας του τουριστικού προϊόντος πρέπει να αποτελεί βασική προτεραιότητα του Δήμου, με στόχο τη διεύρυνση των δυνατοτήτων εκπαίδευσης / κατάρτισης, με εμπλουτισμό και διεύρυνση των γνώσεων, των δεξιοτήτων και των προσόντων, ενίσχυση των ευκαιριών απασχόλησης για τους εργαζόμενους στον τουρισμό και ιδιαίτερα για τους νέους. Ένα σύγχρονο πλαίσιο εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης στον τομέα του τουρισμού θα βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα του Μαραθώνα.

Προώθηση, προβολή, επικοινωνία
Ενδεικτικές ενέργειες που μπορούν να γίνουν με μικρό έως ελάχιστο κόστος για την προώθηση, την προβολή και την επικοινωνία των παραπάνω είναι οι ακόλουθες:
Επικοινωνία με όλα τα γραφεία του ΕΟΤ του εξωτερικού με συγκεκριμένο επικοινωνιακό στίγμα και μήνυμα, στις τοπικές γλώσσες.
Δημιουργία από κοινού εκδηλώσεων με τον ΕΟΤ και την Περιφέρεια Αττικής.
Συμμετοχή στις επιλεγμένες εκδηλώσεις και εκθέσεις που επιλέγει ο ΕΟΤ.
Διεθνούς εμβέλειας συναντήσεις προσωπικοτήτων του Τουρισμού, του Πολιτισμού, της Τέχνης, της Επιστήμης, της Μόδας κ.λπ.,
Εκδηλώσεις, συνέδρια με εξέχουσες συμμετοχές διεθνών προσωπικοτήτων.
Σχεδιασμός και δημιουργία προωθητικών δώρων (gadgets).
Διαφήμιση σε διεθνούς κυκλοφορίας περιοδικά.
Συνεργασίες με τουριστικούς οργανισμούς και ταξιδιωτικούς πράκτορες για την από κοινού υλοποίηση προγραμμάτων προώθησης και προβολής του Δήμου.

Στην διαφημιστική καμπάνια μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα παρακάτω μέσα προβολής:
Internet, κοινωνικά δίκτυα, ταξιδιωτικές ιστοσελίδες
Εφημερίδες
Περιοδικά και εξειδικευμένα περιοδικά τουριστικού τύπου
Αλληλογραφία (direct mailing)
Τηλεόραση
Κινηματόγραφος
Ραδιόφωνο
Υπαίθρια μέσα
Τοπικής εμβέλειας αρθρογραφία
Συνδρομητική τηλεόραση
Ενημερωτικά video (travel video)

Η επιλογή των μέσων προβολής θα εξαρτηθεί κυρίως από τις ομάδες στόχους στις οποίες θα επιχειρηθεί η πρόσβαση.

Εντοπισμός και καταγραφή των γενικών και ειδικών προβλημάτων του Δήμου
Απαραίτητος θεωρείται ο εντοπισμός και η καταγραφή των γενικών και ειδικών προβλημάτων του Δήμου που αφορούν στην λειτουργικότητα και την ποιότητα εξυπηρέτησης των επισκεπτών σε θέματα που αφορούν στο τουριστικό προϊόν. Τέτοια θέματα είναι οι υποδομές, η καθαριότητα, η ασφάλεια, ο φωτισμός, η σηματοδότηση, οι διαβάσεις και τα πεζοδρόμια για ΑμΕΑ, οι χώροι στάθμευσης, η καθαριότητα, οι καταπατήσεις πεζοδρομίων, οι αυθαίρετοι μικροπωλητές, οι πινακίδες που θα οδηγούν στους αρχαιολογικούς χώρους, πολιτιστικούς χώρους, εκκλησιαστικούς χώρους, μουσεία, πλατείες, παραλίες, μονοπάτια, παιδικές χαρές, δημοτικά καταστήματα, Κέντρο Υγείας κλπ.

Καταγραφή των χώρων διαμονής
Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε πόσους μπορούμε να φιλοξενήσουμε και τι υπηρεσίες μπορούμε να τους προσφέρουμε. Για τον λόγο αυτόν πρέπει να γίνει πλήρης καταγραφή των ξενοδοχείων (πόσων αστέρων είναι το κάθε ένα, πόσες κλίνες έχει, τις υπηρεσίες που διαθέτει, κλπ.), καθώς και των camping, των παραθεριστικών κατοικιών, των ενοικιαζόμενων δωματίων, των studios, κλπ.

Stakeholders του Μαραθώνα
Stakeholder είναι ένα άτομο ή φορέας που μπορεί να επηρεάσει ή να επηρεαστεί από μία ενέργεια / δράση / πρόγραμμα. Τα άτομα και οι φορείς που μπορούν να επηρεάσουν ή να επηρεαστούν από τις ενέργειες / δράσεις / προγράμματα για το μάρκετινγκ και το branding του Μαραθώνα είναι πάρα πολλά (π.χ., οι ίδιοι οι τουρίστες, η τοπική κοινωνία, οι τοπικές αρχές, οι διάφορες ομάδες συμφερόντων πολιτών, κλπ.). Κάποιοι από αυτούς μπορούν να ενισχύσουν τις προσπάθειες και κάποιοι άλλοι να τις εμποδίσουν, ανάλογα με την δύναμη που έχουν και το ενδιαφέρον τους για τα τεκταινόμενα. Η αποτελεσματική διαχείριση των stakeholders δημιουργεί θετικές σχέσεις και οδηγεί σε συμφωνία σε ότι αφορά στη διαδικασία και τους στόχους που πρέπει να επιτευχθούν.

Stakeholders του Μαραθώνα
Δήμος Μαραθώνα
Περιφέρεια Αττικής
Υπουργείο Τουρισμού
Υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού
Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο
Ένωση Ιδιοκτητών Καταστημάτων
Τοπικά ΜΜΕ (τηλεοπτικοί / ραδιοφωνικοί σταθμοί, εφημερίδες)
Πολιτιστικές ομάδες / Όμιλοι / Σωματεία / Σύλλογοι
Περιβαλλοντικές ομάδες
Αθλητικά σωματεία
Οι κάτοικοι της περιοχής

Συμπέρασμα
Η δημιουργία και η προώθηση ενός brand που να συμπυκνώνει τις αξίες που εκφράζουν τα συμφέροντα και τα ενδιαφέροντα των διάφορων κοινωνικών ομάδων που λειτουργούν σε μία πόλη αποτελεί μεγάλη πρόκληση. Τις περισσότερες φορές, στο πλαίσιο της διαδικασίας αυτής δημιουργούνται διαφωνίες σχετικά με το ποιός έχει δικαίωμα να εκπροσωπήσει ποιόν, τις αξίες
που (θα έπρεπε να) χαρακτηρίζουν την πόλη, τον προσδιορισμό της κατάστασης της πόλης, κλπ.
Η πόλη του Μαραθώνα πρέπει να ξεκινήσει την διαδικασία δημιουργίας ενός επίσημου πλάνου μάρκετινγκ και branding της πόλης, το οποίο θα την βοηθήσει να βελτιώσει την συνοχή του ντόπιου πληθυσμού και να προσελκύσει επισκέπτες από την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Αναφορές
Διονυσόπουλος, Χ. (2012) ‘Η Μάχη του Μαραθώνα: Ιστορική και τοπογραφική προσέγγιση’. Εκδόσεις Καπόν.
Δοξιάδης, Θ. και Λιβέρη, Δ. (2012) ‘Τόπος, Τοπίο, Ταυτότητα και Επονομασία’, στο Δέφνερ, Α. και Καραχάλης, Ν. (επ.) Marketing και Branding Τόπου: Η Διεθνής και η Ελληνική Πραγματικότητα, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας.
ΜΕΔΗΜ Α.Ε. (2015) ‘Μελέτη στρατηγικής τουριστικής ανάπτυξης και ολοκληρωμένο σχέδιο προτάσεων τουριστικής ανάδειξης Δήμου Μαραθώνα’.
Στεφάνου, Ι. και Στεφάνου, Ι. (1999) ‘Περιγραφή της εικόνας της πόλης’, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις ΕΜΠ.
Χαλκιαδάκη, Μ., Δέφνερ, Α,. και Μεταξάς, Θ. (χωρίς ημερομηνία) ‘Μάρκετινγκ της πόλης: Εκπόνηση σχεδίου για το Ηράκλειο Κρήτης’. Ανακτήθηκε στις 20.10.2016 από http://grsa.prd.uth.gr/conf2013/20_halkiadaki_etal_ersagr13.pdf
Χαλκίδου, Α. (2012) ‘Branding και αστικός τουρισμός κληρονομιάς: Μελέτη περίπτωσης - Ναύπλιο’. Διπλωματική εργασία, Σχολή Επιστημών Διοίκησης, Πανεπιστήμιο Αιγαίου.


Ταυτότητα τόπου και παραγωγική ανασυγκρότηση: Το παράδειγμα της Ημαθίας

$
0
0
#ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΠΟΥΡΓΟΣ
Μηχανικός Μεταλλείων, MSc Πολεοδομίας - Χωροταξίας, Υποψήφιος Αιδάκτωρ, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης,
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
#ΑΛΕΞΙΟΣ ΔΕΦΝΕΡ
Καθηγητής, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης,Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

H παγκόσμια κρίση συνοδεύεται από δραστικό περιορισμό των διαθέσιμων διαδικασιών και επιλογών του αναπτυξιακού σχεδιασμού, γεγονός που έχει αναδείξει την αναγκαιότητα για πειραματισμό και αναζήτηση νέων μεθόδων/στρατηγικών.
Παράλληλα, τα σύγχρονα παγκόσμια δεδομένα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κρίσης στον Ευρωπαϊκό Νότο, επιτάσσουν την ταχύτατη επανεκκίνηση της παραγωγικής δραστηριότητας και την ισόρροπη ανάπτυξη των διαφορετικών τομέων της οικονομίας. Η εκκίνηση αυτή θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη την αναγκαιότητα για επιτόπια αύξηση της προστιθέμενης αξίας του προϊόντος, στρατηγική που μπορεί να έχει αποτελέσματα μόνο εστιάζοντας στο μικρο-επίπεδο και στον τρόπο που αυτό εξειδικεύει τα χαρακτηριστικά του.
Φαίνεται λοιπόν ιδιαίτερη η σημασία του μικρότερου χωρικού επιπέδου στις νέες προτεραιότητες ενός αποτελεσματικού σχεδιασμού. Σε αυτό, αναδεικνύεται η υιοθέτηση του εργαλείου της «Ταυτότητας Περιοχής» ως «κρίσιμης» επιλογής για ουσιαστική υποστήριξη ιδιαίτερων χαρακτηριστικών και συγκριτικών πλεονεκτημάτων της περιοχής, ούτως ώστε να ενδυναμωθούν σημαντικά οι παραγωγικοί τομείς, για να επιτευχθούν τελικά τα αναγκαία πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα και ο στόχος μίας αναπτυξιακής προοπτικής ισόρροπης και αποτελεσματικής.

Η άμεση αναγκαιότητα των μετασχηματισμών που ξεκινούν τοπικά και τα εγχειρήματα που ξεπηδούν από τις μικρο-κοινωνίες ευελπιστούν να προσφέρουν αξιόπιστες λύσεις. Οι τόποι και οι κάτοικοί τους επιδεικνύουν ταχύτερα και αποτελεσματικότερα αντανακλαστικά, αναζητώντας νέους τρόπους και συγκεκριμένη ταυτότητα, για να διασυνδεθούν με τα ανώτερα χωρικά επίπεδα και να γίνουν αναγνωρίσιμοι σε αυτά, οριοθετώντας, περιγράφοντας και μεγεθύνοντας τους μετασχηματισμούς.

Στην εισήγηση θα επιδιωχθεί μία αρχική προσέγγιση της σχέσης ταυτότητας τόπου και παραγωγικών τομέων της οικονομίας, θα διερευνηθούν, σε επίπεδο βιβλιογραφίας, οι πιθανές διασυνδέσεις, οι προκλήσεις και οι δυναμικές τους, για να αναδειχθεί μέσα από αυτή τη διαδικασία η περιοχή της Ημαθίας ως ιδιαίτερης σημασίας χωρική ενότητα για μελέτη σε βάθος.

Η Ημαθία έχει πληγεί έντονα από την κρίση και την αποβιομηχάνιση, ενώ εμφανίζει ιδιαίτερα τοπικά χαρακτηριστικά και πλεονεκτήματα, έτσι ώστε έχει τη δυνατότητα να διαμορφώσει και να προβάλει μια ξεχωριστή ταυτότητα και να πρωταγωνιστήσει στο περιβάλλον που διαμορφώνεται. Αιαθέτει, εκτός των άλλων, σημαντικό βιομηχανικό εξοπλισμό που μένει σήμερα αδρανής, μακροχρόνια βιομηχανική παράδοση, υψηλή εξειδίκευση των κατοίκων της, σημαντικές υποδομές και στρατηγική θέση, έτσι ώστε να υποστηρίξει το σχεδιασμό και την υλοποίηση ενός εναλλακτικού τρόπου ανάπτυξης, συναρτημένου με τη διαμόρφωση ταυτότητας μέσα από τους παραγωγικούς τομείς της οικονομίας.

1.Εισαγωγή
H μεγάλη διάρκεια και ένταση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης απέδειξε, εκτός των άλλων, τις ανεπάρκειες, λανθασμένες παραδοχές και αστοχίες του αναπτυξιακού σχεδιασμού. Η εμμονή σε αποτυχημένα μοντέλα του παρελθόντος μόνο την παραμονή στη βαθιά ύφεση και τη σοβαρή κοινωνική κρίση μπορεί να υποστηρίξει. Η επιστροφή στην ανάπτυξη έχει περισσότερες δυνατότητες να επιτευχθεί μέσα από επιλογή διαφορετικών προσεγγίσεων, οι οποίες θα αναδείξουν πρωτοποριακές πολιτικές, ανατρεπτικές στρατηγικές και καινοτόμες τακτικές.

Στην κατεύθυνση αυτή, η εισήγηση εμβαθύνει αρχικά στα σύγχρονα αδιέξοδα του σχεδιασμού, που δεν καταφέρνει να κινητοποιήσει τα συγκριτικά πλεονεκτήματα και τις υγιείς δυνάμεις της οικονομίας και της κοινωνίας. Για να προτείνει, στη συνέχεια, την Ταυτότητα ενός Τόπου ως κρίσιμο εργαλείο για την παραγωγική ανασυγκρότηση και τη συστηματική υποστήριξή του σαν κεντρική στρατηγική στην αναπτυξιακή προοπτική.

Τέλος, θα εξεταστεί η διασύνδεση του εργαλείου με την πρακτική εφαρμογή του σε συγκεκριμένη περιοχή-πιλότο, που ως τέτοια έχει επιλέγει η Ημαθία.

2.Οι Σύγχρονες Ανάγκες και Δεδομένα του Σχεδιασμού
Μία από τις βασικές προκλήσεις, για την αντιμετώπιση της σημαντικής διαρθρωτικής κρίσης των χωρών που βιώνουν με μεγαλύτερη ένταση τις συνέπειές της, είναι η ενδυνάμωση των παραγωγικών τομέων της οικονομίας τους. Η παγκόσμια κρίση φαίνεται ότι επιβάλλει το τέλος της μετα-βιομηχανικής κοινωνίας (Bell, 1973) και το ξεκίνημα μία νέας περιόδου για την οικονομική ιστορία.
Μόνο στο διάστημα 2000-2014, το ποσοστό της Βιομηχανίας στο συνολικό προϊόν της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) περιορίστηκε από 18% σε 15,3%, με αποτέλεσμα να χαθούν 3,5 εκατ. θέσεις εργασίας την περίοδο 2008-2014 (Eurostat, 2014). Εξειδικεύοντας στην Ελλάδα, το διάστημα 1981 - 2015 χάθηκαν οι μισές θέσεις εργασίας στη βιομηχανία (ΕΛΣΤΑΤ, 2017).
Ως προς τον αναπτυξιακό σχεδιασμό, ο στρατηγικός ρόλος ανήκει σήμερα στην Κεντρική Διοίκηση. Μπορεί να σχεδιάζει, να νομοθετεί, να ελέγχει και να υλοποιεί τις κρίσιμες επιλογές, που θα θέσουν εκ νέου σε «κίνηση» την οικονομία σε όλα τα επίπεδα.

Το 2017 για όγδοη συνεχή χρονιά η χώρα παραμένει αντιμέτωπη με σημαντικά διαρθρωτικά προβλήματα, τα οποία θέτουν σε άμεσο κίνδυνο όχι μόνο την αξιοπιστία της, αλλά και την ίδια τη βιωσιμότητα της οικονομίας και των μικρο-κοινωνιών της (ΣΕΒ, 2017).

Η απαραίτητη οικονομική πολιτική θα πρέπει να στοχεύει στην αποκατάσταση της ισορροπίας της ελληνικής οικονομίας όσον αφορά τη σχέση μεταξύ βιομηχανίας, υπηρεσιών και γεωργίας, αλλά και μεταξύ εμπορεύσιμων και μη εμπορεύσιμων αγαθών. Η στροφή από τη βιομηχανία προς τις υπηρεσίες στην ελληνική οικονομία τα τελευταία χρόνια συνοδεύτηκε από μετατόπιση από τα εμπορεύσιμα στα μη εμπορεύσιμα προϊόντα, ενώ η αύξηση της παραγωγικότητας στον τομέα των εμπορεύσιμων ήταν ανεπαρκής (Λαπαβίτσας, 2012).

Στη σύγχρονη παγκόσμια πραγματικότητα, ο σχεδιασμός επιβάλλεται να ξεφύγει από τη συνήθη πρακτική και να αναζητήσει καινοτόμες και εφαρμόσιμες ιδέες. Στην κατεύθυνση αυτή φαίνεται ότι είναι μονόδρομος η εκ νέου ανάδειξη της επιστημονικής διατύπωσης και της ορθολογικής τεκμηρίωσης ως βασικών διαδικασιών διάρθρωσης του σχεδιασμού (Καραμανώφ, 2011). Νέο βασικό επίπεδο του σχεδιασμού θα αναδειχθεί το μικρο-επίπεδο.

Στοχεύοντας στην ποιότητα, η βασική επένδυση έχει ήδη υλοποιηθεί τις προηγούμενες δεκαετίες: η Ελλάδα διαθέτει ιδιαίτερα υψηλής ειδίκευσης εργατικό δυναμικό, το οποίο χρειάζεται κίνητρα επιστροφής στη χώρα για εργασία αναλόγου επιπέδου και παραγωγική αξιοποίηση των υψηλών δεξιοτήτων του (ADECCO, 2016). Βάση πρέπει να αποτελέσουν στρατηγικές που θα ενισχύσουν την αποτελεσματική ανάπτυξη κατάλληλων υποδομών, διαδικασιών, κινήτρων και χρηματοδοτικών εργαλείων, ώστε να υποστηριχθεί πολλαπλασιαστικά ένα λειτουργικό και σύγχρονο σύστημα παραγωγής (Γενική Γραμματεία Βιομηχανίας, 2015).

Οι αλλαγές αυτές στο σχεδιασμό, άλλωστε, βρίσκονται σε αντιστοιχία με τις βασικές αναπτυξιακές κατευθύνσεις σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης για την περίοδο 2014-2020. Ο στόχος για το ΑΕΠ του 2020 είναι να προέρχεται κατά 20% από τη Βιομηχανία (Junker, 2014). Την ανάγκη για Πολιτική Επαναβιομηχάνισης της Ε.Ε. επισημαίνει με ψήφισμά του το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (Συνεδρίαση 20/5/2016), ενώ και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (Συμπεράσματα Συνεδρίασης 15/12/2016) καλεί για μία ισχυρή και σύγχρονη Βιομηχανική Βάση της Ε.Ε.

Η ανάπτυξη αυτή της Βιομηχανίας από μόνη της δεν εγγυάται την οικονομική ευημερία, παρά μόνο όταν παράγει σημαντική προστιθέμενη αξία. Η παραγωγική ανασυγκρότηση θα έχει σκοπό τη δραστηριοποίηση των Ελληνικών επιχειρήσεων στα περισσότερο προηγμένα στάδια των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας, θα επιδιώκει τελικό προϊόν ποιότητας, θα δημιουργήσει παγκόσμιο ελληνικό brand name και θα στοχεύει στην επίτευξη προστιθέμενης αξίας εντός της χώρας (Μπούργος, 2016).

Οι πολιτικές που αφορούν τις Αλυσίδες Αξίας δεν μπορούν να είναι μόνο Εθνικές, εξαιτίας της παγκόσμιας διασυνδεσιμότητάς τους. Απαιτούν την ανάπτυξη εξειδικευμένης μεθοδολογίας, που θα ξεκινά από τη χαρτογράφηση των Αλυσίδων Αξίας στο Εθνικό Επίπεδο, θα αναγνωρίζει τις πιθανές κατατμήσεις τους, θα διαπιστώνει τις διασυνδέσεις τους εντός δομημένων τυπικών ή άτυπων δικτύων, θα προχωρά σε ανάλυση ως προς τη σχέση Εθνικό - Παγκόσμιο, ώστε να περνά σε συγκεκριμένες πολιτικές που αφορούν τόσο το επίπεδο της εθνικής πολιτικής, όσο και τη συνέπεια της άσκησης της πολιτικής της χώρας σε παγκόσμιο επίπεδο, μέσα από τη συμμετοχή της σε παγκόσμιους οργανισμούς, διακρατικές συνεργασίες και φόρουμ (Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία στην Ε.Ε., 2015).

Η παγκόσμια διάσταση και η σύνθετη προσέγγιση των αλυσίδων αξίας αναβαθμίζει και το ρόλο του χωρικού παράγοντα, που εντοπίζει, ερμηνεύει και ενισχύει τις κρίσιμες συγκεντρώσεις, διευκολύνοντας το σχηματισμό και την ανάπτυξη νέων εξειδικευμένων παγκόσμιων πόλων.

Στο μικρότερο χωρικό επίπεδο, η Τοπική Αυτοδιοίκηση, ως η θεσμική έμφαση του τοπικού, σε συνεργασία με τους φορείς της έρευνας, τις τοπικές κοινωνίες και τις οικονομικές δραστηριότητες, έχει τη δυνατότητα να αποτελέσει τον παράγοντα-κλειδί για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας με συνθήκες παραγωγής προστιθέμενης αξίας. Μπορεί αρχικά να βοηθήσει προωθώντας και θέτοντας πόρους στη διάθεση συλλογικών δομών εργασίας. Με τη μορφή κοινωνικών επιχειρήσεων, για τη δημιουργία των αντίστοιχων χώρων παραγωγής και παροχής υπηρεσιών (Κολέμπας, 2009).

3.Η Ταυτότητα Τόπου ως Βασικό Εργαλείο του Αναπτυξιακού Σχεδιασμού
Τα αδιέξοδα και αστοχίες δεν μπορούν παρά να επιβεβαιώνουν την ανάγκη υιοθέτησης νέων εργαλείων και μεθοδολογιών, προσβλέποντας στην τεκμηρίωση και την εφαρμογή συστηματικών σχεδίων που θα φέρουν θετικό πρόσημο στην οικονομία και τις κοινωνίες. Στην κατεύθυνση αυτή, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η υιοθέτηση και η εφαρμογή του εργαλείου της «Ταυτότητας Τόπου» στον αναπτυξιακό σχεδιασμό, για το σύνολο των τομέων της οικονομίας.

Πριν της «Ταυτότητας Τόπου», το «Marketing Πόλης» γνωρίζει ευρύτερη αποδοχή και εφαρμογή, ως αποτέλεσμα της σημαντικής διαρθρωτικής κρίσης που διήλθαν οι πόλεις εξαιτίας της μετανεωτερικότητας και της εμφάνισης νέων τρόπων με τους οποίους βιώνουν τον χώρο και το χρόνο (Harvey, 2009). Από τη δεκαετία του 70, αλλά με ιδιαίτερη ένταση 20 χρόνια μετά, αδυνατώντας ο σχεδιασμός να αντιμετωπίσει τη στασιμότητα των εσωτερικών αγορών στις προηγμένες βιομηχανικά χώρες, οι επιχειρήσεις και το κεφάλαιο στρέφονται προς νέες αγορές, στις χώρες της «περιφέρειας» του οικονομικού συστήματος. Απελευθερώνεται, έτσι, η κίνηση κεφαλαίων και η δυνατότητα επενδύσεων σε ολόκληρο τον πλανήτη. Οι επιχειρήσεις μεταφέρουν τις παραγωγικές τους δραστηριότητες στις χώρες αυτές, όπου επιτυγχάνουν σημαντικό περιορισμό του κόστους παραγωγής, ευνοϊκότερο καθεστώς ως προς τα δικαιώματα της εργασίας και τη φορολόγηση, σχεδόν ανύπαρκτους όρους για τη χωροθέτηση και τη λειτουργία τους. Την ίδια στιγμή «σπάνε» το ενιαίο σύστημα παραγωγής, αξιοποιώντας ευέλικτους τρόπους, διάσπαρτους χωρικά. Ο σχεδιασμός και οι επιλογές περνάνε στην αγορά, μέσα σε ένα οικουμενικό σύστημα, που εξισορροπείται με τη δημιουργία και την επιβολή παγκόσμιων οργανισμών ρύθμισης (Toussaint κ.ά, 2011), ένα σύστημα δηλαδή διεθνών θεσμών που επιβλέπουν τα κράτη και τις εθνικές πολιτικές.

Η αναδιάρθρωση αυτή του οικονομικού συστήματος επιφέρει σαρωτικές αλλαγές στις πόλεις των βιομηχανικών χωρών. Πρώτη άμεση επίπτωση, η σοβαρή διαρθρωτική κρίση, κρίση επιχειρηματικότητας και ανεργίας. Ξεκινά η αποβιομηχάνιση. Οι βιομηχανικές συγκεντρώσεις και υποδομές εγκαταλείπονται, δημιουργούνται ευρύτερες υποβαθμισμένες «περιοχές φτώχειας». Στις περιοχές αυτές οι κάτοικοι εμφανίζουν ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά ανεργίας, αδυνατούν να πληρώσουν τους φόρους και τα δημοτικά τέλη, τα σπίτια και τα καταστήματα αδειάζουν, το τραπεζικό σύστημα διακόπτει τη χρηματοδότηση (Μάρκου, 2014). Συγχρόνως, αποδιαρθρώνονται τα παραδοσιακά κέντρα πόλεων και δημιουργούνται νέα, με μεταφορά δραστηριοτήτων στην περίμετρο, καθώς και ένταση των μετακινήσεων (Sassen, 2001). Ευνοείται η ολιγοπωλιακή διάρθρωση των πόλεων, με μεγάλα επιβλητικά έργα, ανάπτυξη περιφερειακών αγορών, μεταβολή των όρων ρύθμισης του περιαστικού χώρου υπέρ των μεγάλων εμπορικών επιφανειών, καθώς και συνολικότερες αλλαγές -με σημαντική μείωση των περιορισμών- στα καθεστώτα ρύθμισης των πόλεων. Οι μεταβολές αυτές συνδυάζονται με τις μεταφορές, το marketing και το lifetime value.

Οι πόλεις, με «τραυματισμένους» τους παραγωγικούς τομείς και τα παραδοσιακά «κέντρα» τους, αναγκάστηκαν να προσαρμοστούν και να προσελκύσουν κεφάλαια και δραστηριότητες για την απασχόληση των κατοίκων τους. Στράφηκαν στον τουρισμό και τις υπηρεσίες, κατά προτίμηση υψηλής τεχνογνωσίας. Έπρεπε να γίνουν «ανταγωνιστικές», να αποκτήσουν «μαγνήτες» (μέσω προγραμμάτων «Ναυαρχίδες», με μεγάλες υποδομές-σύμβολα), να αναπτύξουν θελκτικά έργα και υπηρεσίες, να στοχεύσουν στην αστική τους αναγέννηση. Για το πετύχουν λοιπόν, επέλεξαν από την αρχή ως κρίσιμο εργαλε^ το «Marketing Πόλης», για να γίνουν περισσότερο ελκυστικότερες και αποδοτικές, να προσαρμοστούν στα δεδομένα της νέας οικονομίας, να μετατραπούν σε αγαθά των οποίων η ταυτότητα και η αξία πρέπει να σχεδιάζεται και να προωθείται, δηλαδή, στοχεύοντας στην ενίσχυση της οικονομίας τους, μετατράπηκαν σε παρόχους περαιτέρω ειδικών υπηρεσιών (Kotler κ.ά., 1993).
Σταδιακά, οι περισσότερες πόλεις, ανεξαρτήτως μεγέθους και ιδιαίτερων χαρακτηριστικών, αναζητούν τη βέλτιστη εικόνα τους και κατάλληλα κανάλια προβολής της, με σκοπό την αύξηση της ελκυστικότητας και της αναγνωρισιμότητάς τους (Μεταξάς, 2010) τους ως προς δυνητικές αγορές-στόχους (Γοσποδίνη και Μπεριάτος, 2006), εκπονώντας και υλοποιώντας εξειδικευμένα Σχέδια Marketing Πόλης, σε μια διαδικασία που χαρακτηρίστηκε ως «ανταγωνισμός των τόπων» (Dicken και Tickel, 1992).

Είναι σκόπιμο να διευκρινιστεί ότι η Ταυτότητα Τόπου και οι στρατηγικές Marketing και Branding του Τόπου δεν σχετίζεται με τη διαφήμιση ή την πώληση, εφόσον ο χώρος δεν λειτουργεί ως «προϊόν». Είναι η δημιουργία και χρήση επικοινωνιακών εργαλείων, προκειμένου μια πόλη, μια περιφέρεια ή μια χώρα να βελτιώσει την εικόνα και τη φήμη της, να προσελκύσει επισκέπτες, επενδύσεις ή νέους κατοίκους και να δημιουργήσει συναισθήματα ταύτισης και περηφάνιας στους υφιστάμενους κατοίκους. Παράλληλα περιλαμβάνει και την προσπάθεια αντιστροφής ή ακύρωσης των όποιων αρνητικών εικόνων (Δέφνερ κ.ά., 2012).
Στα σύγχρονα δεδομένα, την Ταυτότητα Τόπου μπορούμε να τη δούμε ως σημαντικό εργαλείο του σχεδιασμού, αποσυνδέοντάς το από τη στενή σχέση του με το Μάρκετινγκ Τόπου και την ανταγωνιστικότητα, προτάσσοντας τα συγκριτικά πλεονεκτήματα των τόπων και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των μικρο-κοινωνιών. Για το σκοπό αυτό, θα χρειαστεί να επαναπροσδιοριστεί η μεθοδολογία προσέγγισης και ανάδειξης της ταυτότητας μίας περιοχής, να αναδειχθεί περισσότερο η διάσταση του σχεδιασμού και της διαβούλευσης, να ενισχυθεί η διεπιστημονικότητα, να προωθηθούν διαδικασίες που θα ενεργοποιούν τους πολίτες ως υποκείμενα του σχεδιασμού.

Κεντρικό ρόλο σε αυτή την προσέγγιση διαδραματίζει η «πρωτογενής επικοινωνία», αυτή που σχετίζεται με το αστικό τοπίο, τις υποδομές, την οργανωτική και διοικητική δομή και τη «συμπεριφορά» της πόλης. Βασικά στοιχεία της οργανωτικής-διοικητικής δομής αποτελούν η συμμετοχή των πολιτών στις αποφάσεις και η διαμόρφωση δομών συνεργασίας μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού τομέα (Kavaratzis, 2008). Δευτερεύοντα και συμπληρωματικά σε αυτό έρχεται η «δευτερογενής επικοινωνία», δηλαδή η διαφήμιση, οι δημόσιες σχέσεις, το λογότυπο, κ.α. και η «τριτογενής», η επικοινωνία δηλαδή της «φήμης» του χώρου, αυτή που διαμορφώνουν οι κάτοικοι και οι επισκέπτες και διαδίδεται από ανεπίσημα δίκτυα.

Ως κυρίαρχο ζήτημα αναδεικνύεται η επίτευξη μιας αποτελεσματικής δυναμικής που θα προσελκύσει και θα εμπνεύσει τους δρώντες στη συν-διαμόρφωση του οράματος και της εικόνας του τόπου (Σταμπουλής κ.ά., 2012). Τα εμπλεκόμενα μέρη αποτελούν το κλειδί του σχεδιασμού. Μέσα από δημιουργικό διάλογο, συνεργασία και συλλογικότητα, θα επιτευχθούν οι στόχοι της πόλης. Το πιο σημαντικό είναι να παρακινηθούν και να συνειδητοποιήσουν τη σημασία της οικοδόμησης ενός συστήματος διακυβέρνησης μέσα στην πόλη, να ενισχύεται η αμοιβαία συνεργασία μεταξύ των εμπλεκομένων φορέων στη συλλογική λήψη αποφάσεων και στην κοινή ανάληψη ευθυνών. Και στο σύστημα αυτό να συμμετέχουν δημιουργικά όλα τα επιμέρους υποκείμενα που το συνθέτουν: διοίκηση, έρευνα, επιχειρήσεις, εγχειρήματα της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, κοινωνικοί φορείς, ενεργοί πολίτες.

4.Η Ημαθία ως Μελέτη Περίπτωσης
Η Περιφερειακή Ενότητα (πρώην Νομός) Ημαθίας βρίσκεται στη Μακεδονία εντάσσεται στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και την περιβάλλουν η Θεσσαλονίκη, η Πέλλα, η Κοζάνη και η Πιερία. Την αποτελούν τρεις Καλλικρατικοί Δήμοι της Βέροιας, που είναι η μεγαλύτερη πόλη και πρωτεύουσά της, της Νάουσας και της Αλεξάνδρειας.

Είναι ένας σχετικά μικρός νομός, καθώς η έκτασή του των 1.701 τ.χλμ, και ο πληθυσμός του των 140.611 κατοίκων (απογραφή 2011), την κατατάσσουν αντίστοιχα στην 46 και 43 θέση, στους 52 νομούς της χώρας. Ωστόσο είναι μία σχετικά πυκνοκατοικημένη περιοχή, με πυκνότητα 84,4 κατοίκους στο τ.χλμ, γεγονός που την κατατάσσει μόλις στην όγδοη θέση. Είναι περιοχή που συνδυάζει αρμονικά το μεγάλο κάμπο της Κεντρικής Μακεδονίας με τα επιβλητικά όρη των Πιερίων (2.193 μ.) και του Βερμίου (2.052 μ.). Στο εσωτερικό της συναντάμε και τους ποταμούς Αλιάκμονα, Λουδία, Τριπόταμο και Τάφρο.

Η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, αν και περιλαμβάνει το μεγάλο αναπτυξιακό πόλο της Θεσσαλονίκης, παρουσιάζει χαμηλές τιμές ως προς τους περιφερειακούς οικονομικούς δείκτες και σημαντικά διαρθρωτικά προβλήματα (ΓΓΕΤ, 2015). Παράλληλα παρουσιάζει σημαντικές εσωτερικές ανισότητες ανάμεσα στο ανεπτυγμένο «κέντρο» της Θεσσαλονίκης, που συγκεντρώνει τις οικονομικές δραστηριότητες, την έρευνα, τη διοίκηση και τις υποδομές και την σαφώς υποβαθμισμένη υπόλοιπη Περιφέρεια (Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, RIS3, 2016).

Για να αντιμετωπίσει τη διαρθρωτική της κρίση, η Περιφέρεια δίνει έμφαση στις στρατηγικές που θα αναπτύξουν σημαντικά τον τομέα της μεταποίησης σε αυτήν, με το μετασχηματισμό του σε βιομηχανία έντασης γνώσεων, μέσω ενίσχυσης βασικών σχετικών λειτουργιών, όπως στρατηγική πληροφόρηση, αφομοίωση τεχνολογίας και ανάπτυξη καινοτομίας. Ως κρίσιμο άξονα σχεδιασμού αναγνωρίζει την αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της Περιφέρειας, τα οποία εξειδικεύει στη σημαντική πρωτογενή παραγωγή, την υπάρχουσα μεταποιητική υποδομή και γνώση, την κομβική γεωγραφική θέση και το ακαδημαϊκό - ερευνητικό δυναμικό της. Ως άλλοι κρίσιμοι άξονες αξιολογούνται η στροφή στην παραγωγή ποιοτικών και εξειδικευμένων προϊόντων, η εξωστρέφεια, η τεχνολογική αναβάθμιση των παραγωγικών μέσων, η ενσωμάτωση καινοτομικών στοιχείων και διαδικασιών σχεδιασμού - παραγωγής και οι συνέργειες. Και αναγνωρίζει έξι κρίσιμους τομείς, που η συστηματική υποστήριξή τους θα επιφέρει πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα. Αυτοί, κατά σειρά, περιλαμβάνουν τις Επιχειρήσεις:

1.Αγροτοδιατροφικού Τομέα
2.Κλωστοϋφαντουργίας - Ένδυσης
3.Χη μικών/Ενέργειας (Πετροχη μικών - Χη μικών - Πλαστικών)
4.Μη μεταλλικών Ορυκτών - Ξύλου - Επίπλου
5.Μετάλλου (Μεταλλουργίας - Προϊόντων από Μέταλλο - Μηχανών - Εξοπλισμού)
6.Ηλεκτρικών Μηχανών και Συσκευών - Ηλεκτρονικών Υπολογιστών - Επικοινωνιών - Πληροφορικής

Για τους τομείς αυτούς η Περιφέρεια προτείνει εξειδικευμένες στρατηγικές, που θα εστιάζουν στις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας, παράγοντας και αξιοποιώντας τη νέα γνώση, θα ενισχύει και θα διατηρεί το ανθρώπινο δυναμικό και τις δεξιότητες καινοτομίας του κάθε τομέα, θα υποστηρίζει τις εθνικές και διεθνείς διασυνδέσεις και τις συνέργειες.

Η Περιφερειακή Ενότητα εξειδικεύει τις στρατηγικές στην Ημαθία. Η περιοχή εμφανίζει τους χαμηλότερους δείκτες και τα σημαντικότερα διαρθρωτικά προβλήματα, όχι μόνο στην Περιφέρεια, αλλά και στο Εθνικό επίπεδο. Ενδεικτικά, για την αρνητική οικονομική κατάσταση, η Ημαθία παρουσιάζει (Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, 2015):
χαμηλό ΑΕΠ, που διαμορφώνεται στα 1.683 εκατ. ευρώ, δεύτερη μικρότερη τιμήστην Περιφέρεια
μεγάλη μείωση του ΑΕΠ, -22,7%, για το διάστημα 2004-2012, δεύτερη αρνητικότερη τιμή για την περιφέρεια (Εθνικός Μ.Ο. -19,8%)
χαμηλή ακαθάριστη προστιθέμενη αξία και σημαντικός περιορισμός το 2004-2008: -22,8%. Είναι η δεύτερη χειρότερη επίδοση της Περιφέρειας (Ελλάδα: -20%)
Η προστιθέμενη αξία το διάστημα 2008-2012 χάνεται κυρίως από τον τομέα της Βιομηχανίας: -36,4%, μεγαλύτερη τιμή της Περιφέρειας (Μ.Ο.: -29,6%)
Παρουσιάζει από τα μεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας του εργατικού δυναμικού, σε όλες τις κατηγορίες, σε Εθνικό Επίπεδο.

Εξειδικεύοντας στους τρεις Καλλικρατικούς Δήμους, με την αποδελτίωση τύπου των τοπικών εφημερίδων «Λαός Ημαθίας» (με έδρα στη Βέροια) και «Φωνή Νάουσας», τη μελέτη κειμένων σχετικών με το Στρατηγικό Προγραμματισμό τους που μας διέθεσαν οι υπηρεσίες των Δήμων, καθώς κ.α. σχετικό υλικό που συμπεριλαμβάνεται στη βιβλιογραφία, προσεγγίστηκαν τα βασικά χαρακτηριστικά που διαμορφώνουν την Ταυτότητα του κάθε Τόπου.

Ιδιαίτερα στρατηγικός ο ρόλος της Νάουσας για τη βιομηχανική ανάπτυξη της Ημαθίας τις προηγούμενες δεκαετίες. Μια πόλη με 18.882 κατοίκους (ΕΛΣΤΑΤ, 2011), είναι το μεγαλύτερο σε πληθυσμό ορεινό αστικό κέντρο της Ελλάδας. Ο Καλλικρατικός Δήμος έχει πληθυσμό 32.494 ατόμων. Η θέση της πλεονεκτεί αρχικά ως προς το φυσικό της περιβάλλον: χτισμένη αμφιθεατρικά στους ανατολικούς πρόποδες του όρους Βέρμιο, οι ορεινοί όγκοι γύρω από τον οικισμό να καλύπτονται από πλούσια βλάστηση και την περιοχή του Αγίου Νικολάου -στα όρια του αστικού ιστού- να είναι ανακηρυγμένη ως «Τοπίο ιδιαιτέρου Φυσικού Κάλλους», τον πρώτο «μαγνήτη» για τη Νάουσα φαίνεται ότι της τον έχει δωρίσει απλόχερα η ίδια η φύση.

Στο εσωτερικό της έχουν διαμορφωθεί αρκετά και μεγάλα Πάρκα και Χώροι Αναψυχής. Το Δημοτικό Πάρκο δημιουργήθηκε την δεκαετία του 1950, είναι 30 στρέμματα, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ενδοαστικά πάρκα της χώρας, με επιβλητική θέα στον κάμπο, διαμορφωμένο ανθόκηπο και λίμνη 1,5 στρέμματος. Το γνωστότερο άλσος είναι του Αγίου Νικολάου, τρία χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης, στις πηγές του ποταμού της Αράπιστας σε μια πυκνή βλάστηση από πλατάνια. Στην τοπική βλάστηση υπάρχουν επίσης άγριο αυτοφυές πυξάρι, φλαμουριές και βελανιδιές.

Το δεύτερο μεγάλο συγκριτικό πλεονέκτημα το προσφέρει και αυτό η φύση και είναι ο ποταμός Αράπιτσα. Διασχίζει την πόλη και είναι ο σημαντικότερος υδροφορέας της περιοχής.

Παράλληλα, προσφέρει σημαντική υδροηλεκτρική ενέργεια, αποτελώντας την αιτία για τη χωροθέτηση σημαντικών εξωστρεφών βιομηχανιών τις περασμένες δεκαετίες, μέσα στην πόλη. Η σημαντική ανάπτυξη της βιομηχανίας, με βιώσιμο και ισόρροπο τρόπο, είναι το συγκριτικό πλεονέκτημα που πρόσθεσε η ανθρώπινη δραστηριότητα στη Νάουσα.

Παρατηρείται μια ισορροπία ανθρώπινης δραστηριότητας, κατοικίας και ελεύθερων χώρων που εντυπωσιάζει αμέσως τον επισκέπτη. Τα βιομηχανικά κτίρια και οι κατοικίες βρίσκονται σε λειτουργική ισορροπία, με τρόπο φιλικό προς το περιβάλλον. Τα βιομηχανικά κτίρια χαρακτηρίζουν την αρχιτεκτονική της, βρίσκονται διάσπαρτα σε ολόκληρο τον οικιστικό ιστό και χρησιμοποιήθηκαν κατά τον 19ο και 20ο αιώνα κυρίως ως Κλωστοϋφαντουργεία. Από τη δεκαετία του 90 και μετά τα εργοστάσια, σταδιακά έπαψαν τη λειτουργία τους, εξαιτίας της αποβιομηχάνισης. Έτσι, παρέμειναν σήμερα στην πόλη ως κλειστές βιομηχανικές εγκαταστάσεις, για να θυμίζουν τις παλαιότερες εποχές της ευημερίας της. Ορισμένα από αυτά περιήλθαν στον Δήμο και ξεκίνησε να τους αλλάζει χρήση. Ένα από αυτά στέγαζε, μέχρι πρόσφατα, το τμήμα Διοίκησης Τεχνολογίας του Πανεπιστημίου Μακεδονίας ενώ άλλα έχουν γίνει Μουσεία και Πολυχώροι Πολιτισμού. Ωστόσο, τα περισσότερα βρίσκονται σε καλή κατάσταση, τα μηχανήματα είναι σχετικά πρόσφατης τεχνολογίας και καλοδιατηρημένα, επομένως θα μπορούσαν άμεσα να επαναχρησιμοποιηθούν για βιομηχανική χρήση.

Δεν ήταν όμως μόνο το συγκριτικό πλεονέκτημα της πόλης στην άφθονη και φτηνή ενέργεια που της πρόσφεραν τα νερά της που έφεραν την άνθιση της βιομηχανίας, αλλά και η ιδιαίτερα στρατηγική θέση της. 32 χλμ νότια από την Έδεσσα, 90 χλμ από τη Θεσσαλονίκη και 178 χλμ από τη Λάρισα.

Η Νάουσα είναι μία πόλη βιομηχανική, από την αρχή της βιομηχανικής επανάστασης και παραμένει μέχρι και σήμερα, στοιχείο που έχει αποτυπωθεί στη φυσιογνωμία της πόλης. Ο οικισμός ξαναδημιουργήθηκε τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, με πρώτες βασικές δραστηριότητες την χειροτεχνεία: οπλουργία, χρυσοχοΐα, υφαντουργία, κ.ά. Το 1874-1875, τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας, ξεκινά τη λειτουργία του η πρώτη βιομηχανία στο χώρο των Βαλκανίων, με την σύγχρονη έννοια του όρου. Ήταν το εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας «Λόγγου-Κίρτση- Τουρπάλη».
Σύντομα, θα άνοιγαν και άλλες κλωστοϋφαντουργίες. Οι βιομήχανοι επωφελήθηκαν από τη διεθνή πτώση της τιμής βαμβακιού, του φτηνού νερού ως ενέργεια και των χαμηλών μισθών και έτσι κατάφεραν να ανταγωνιστούν με επιτυχή τρόπο τις εισαγωγές βαμβακερών από το εξωτερικό. Δεν αργούν και οι εξαγωγές στις χώρες της Ευρώπης.

Η Νάουσα αναπτύσσεται με γοργούς ρυθμούς. Σε ένα αιώνα ο πληθυσμός θα διπλασιαστεί, ενώ θα ο τόπος θα αποκτήσει επιπλέον φήμη για το κρασί και για τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Έτσι, το 1912 που εντάχθηκε στο Ελληνικό κράτος, η Νάουσα ήταν μία βιομηχανική πόλη των 9.000-12.000 κάτοικων, με 20% ήταν βιομηχανικοί εργάτες, στην πλειοψηφία ανύπαντρες γυναίκες.
Οι ψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης θα διατηρηθούν και στο Ελληνικό κράτος. Νέες βιομηχανικές μονάδες ιδρύονται, η γεωργία εκσυγχρονίζεται με την συστηματική δεντροκαλλιέργεια και το εξωτερικό εμπόριο εκτινάσσεται. Η κλωστοϋφαντουργία παραμένει η «ατμομηχανή» για την οικονομία της πόλης. Η συνεχής αναπτυξιακή πορεία, με βασικό πυλώνα τη βιομηχανία, διακόπτεται από την αποβιομηχάνιση, τη δεκαετία του 90.

Σήμερα, η πόλη βιώνει με ένα από τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας στην Ελλάδα, που αγγίζει το 50%, σύμφωνα με τον πρόεδρο του Εργατικού Κέντρου της πόλης: «Πολλά λουκέτα έχουν μπει στον κλάδο της κλωστοϋφαντουργίας, της επεξεργασίας ξύλου και της κονσερβοποιίας. Πριν από 15 χρόνια στην κλωστοϋφαντουργία απασχολούνταν 4.500 εργαζόμενοι, σήμερα δουλεύουν μόνο 200 άτομα. Στην επεξεργασία ξύλου δούλευαν 1.500 άτομα, φέτος μόλις 200» (Τσίτσης, 2012).

Από την παλιά σημαντική βιομηχανική παραγωγή της πόλης, παραμένει μόνο ένα μικρό ποσοστό της και αυτό περιορίζεται κυρίως στον Αγροτοδιατροφικό τομέα. Η οινοπαραγωγή στην περιοχή έχει αναπτυχθεί από την αρχή σε υγιείς και εξωστρεφείς βάσεις, μάλιστα είναι από τα πρώτα κρασιά στην Ελλάδα που κυκλοφόρησαν εμφιαλωμένα. Το όνομα της ιδιαίτερης ποικιλίας του κρασιού αυτού είναι το ξινόμαυρο, που αποτελεί Ονομασία Προέλευσης Ανωτάτης Ποιότητος.

Η ευρύτερη πεδινή περιοχή της Νάουσας παράγει υψηλής ποιότητας ροδάκινα, μήλα και κεράσια και διατίθενται σε εγχώριες και διεθνείς αγορές, ενώ ένα σημαντικό μέρος της αγροτικής παραγωγής συσκευάζεται ή/και επεξεργάζεται περαιτέρω, σε εργοστάσια της περιοχής. Η πόλη της Νάουσας είναι μία κλασική περίπτωση αποβιομηχάνισης, η οποία προκλήθηκε από εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες. Οι επιπτώσεις στην πόλη σημαντικές, αλλά δεν έχουν φτάσει σε σημείο απώλειας των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της περιοχής.
Η Νάουσα δεν υστερεί ούτε στην ενότητα πολιτισμός, με σημαντικό αρχαιολογικό και πολιτιστικό πλούτο. Ξεχωρίζουν τα ερείπια της περίφημης Σχολής του Αριστοτέλη, στη θέση «Ισβόρια» Νάουσας. Ο χώρος αυτός αξιοποιήθηκε τουριστικά, με φιλικό στο περιβάλλον σχεδιασμό και χρηματοδότηση από το Πρόγραμμα LIFE Άλλοι σημαντικοί αρχαιολογικοί χώροι: το αρχαίο θέατρο της Μίεζας, ο μεγάλος Μακεδονικός τάφος «Κρίσεως», καθώς οι Μακεδονικοί τάφοι των Ανθεμίων και του «Kinch», ο Μακεδονικός τάφος των Λύσωνος και Καλλικλέους, κ.ά.

Έτσι, η πόλη συγκεντρώνει μεγάλο σχετικά αριθμό Μουσείων: το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο, το Μουσείο Οίνου και Αμπέλου, το Λαογραφικό Μουσείο Βλάχων, την Εύξεινο Λέσχη Ποντίων Νάουσας και τη Συλλογή Σιμανίκα. Οι αρχαιολογικοί θησαυροί, ο πολιτισμικός πλούτος, το ιδιαίτερο φυσικό και κτισμένο περιβάλλον και η φιλοξενία των κατοίκων, σε συνδυασμό με σύγχρονες υποδομές που διαθέτει η Περιφερειακή Ενότητα, όπως τα κοντινά χιονοδρομικά κέντρα «Σελίου» και «3-5 Πηγάδια», από τα γνωστότερα της χώρας, αναδεικνύουν την περιοχή σε ξεχωριστό τουριστικό προορισμό.

Στα 22 χλμ από τη Νάουσα βρίσκεται η πρωτεύουσα, έδρα και μεγαλύτερη πόλη της Περιφερειακής Ενότητας, Βέροια. Κτισμένη και αυτή στους πρόποδες του Βερμίου, έχει 43.158 μόνιμους κατοίκους (ΕΛΣΤΑΤ, 2011). Ο Καλλικρατικός Δήμος έχει πληθυσμό 66.547.
Είναι μία πόλη που ξεχωρίζει για τον υψηλό πολιτιστικό πλούτο, τις μοναδικές αρχαιότητες και την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, συνθέτοντας ένα ξεχωριστό ανθρωπογενές περιβάλλον που αποτελεί πόλο έλξης και συγκριτικό πλεονέκτημα για την περιοχή.

Σημαντικότεροι αρχαιολογικοί της χώροι: η Βεργίνα, στη θέση των αρχαίων Αιγών, με τον τάφο του Βασιλιά Φιλίππου και το σύγχρονο υπόγειο μουσείο, το Βήμα του Αποστόλου Παύλου, ιστορικό μνημείο παγκοσμίου ενδιαφέροντος και πηγή θρησκευτικού τουρισμού, ο Αρχαιολογικός χώρος Αγίου Παταπίου, κέντρο της αρχαίας, αλλά και της παλαιοχριστιανικής Βέροιας κ.ά.

Η Βέροια είναι επίσης γνωστή για τις πολυάριθμες βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες. Σήμερα σώζονται 48, γεγονός που της έδωσε το όνομα «μικρή Ιερουσαλήμ».Σημαντικά και τα Οθωμανικά μνημεία της πόλης, όπως η παλαιά Μητρόπολη, το Χουνκιάρ Τζασίμι, το Καζακτσί και Ορτά Τζαμί -μερικές από παλιές εκκλησίες που μετέτρεψαν οι Τούρκοι σε τζαμιά- το Μεντρεσέ τζαμί, ένα νεότερο μουσουλμανικό τέμενος, που χρονολογείται από τα μέσα του 19ου αιώνα και το μουσουλμανικό ιεροδιδασκαλείο. Η πόλη διατηρεί και προβάλλει το αξιόλογο ιστορικό, πνευματικό και εν γένει συμβολικό της κεφάλαιο με τα πολλά της μουσεία: το Βυζαντινό, το Αρχαιολογικό, το Μουσείο Εκπαίδευσης, το Μουσείο Νεότερης Ιστορίας και Τέχνης, το Λαογραφικό Μουσείο.

Παράλληλα, η πόλη έχει να παρουσιάσει ένα ιδιαίτερο οικιστικό σύνολο, με χαρακτηριστικά δείγματα της βεροιώτικης αρχιτεκτονικής και τους παραδοσιακούς οικισμούς Μπαρμπούτα και Κυριώτισσα, την εβραϊκή και τη χριστιανική συνοικία δηλαδή αντίστοιχα. Η Μπαρμπούτα χρονολογείται από τα ρωμαϊκά χρόνια (50 μ.Χ.). Ένα περίκλειστο και απομονωμένο «γκέτο», δίπλα στον ποταμό της πόλης, τον Τριπόταμο, με τη συναγωγή της και το θρησκευτικό λουτρώνα. Χαρακτηριστικά αρχιτεκτονικά της στοιχεία τα σαχνισιά (προεξοχές των κτιρίων), ο υπερυψωμένος της στέγης ηλιακός και οι ιδιαίτερες δίφυλλες βαριές εξώπορτες. Η χριστιανική συνοικία Κυριώτισσα χαρακτηρίζεται από τα στενά καλντερίμια, τα λιθόστρωτα σοκάκια, τις στέγες των σπιτιών και τις μικρές λιθόκτιστες εκκλησίες. Ακολουθεί το αρχιτεκτονικό στυλ της Μπαρμπούτας με τα σαχνισιά και τις βαριές πόρτες. Πολλά από τα διατηρητέα σπίτια αναπαλαιώθηκαν και λειτουργούν ως χώροι αναψυχής/διασκέδασης.

Ξεχωρίζουν ακόμα το εντυπωσιακής αρχιτεκτονικής κτίριο του 1905, που από το 1996 στεγάζει Δημαρχείο, το παλαιό δικαστικό μέγαρο, το νεόκτιστο Συνεδριακό κέντρο, το μεγάλο ανοικτό θέατρο «Μελίνα Μερκούρη» κ.ά. Χαρακτηριστικές και οι πάρα πολλές χτιστές με κόκκινο τουβλάκι δημόσιες βρύσες, με το νερό να τρέχει συνεχώς, διάσπαρτες στην πόλη.

Η Βέροια συνδυάζει τη σημαντική πολιτιστική παράδοση του παρελθόντος με την άνθιση του σήμερα, γεγονός που αποτελεί σταθερό πόρο και συντελεστή αστικής ανάπτυξης, δεδομένου ότι ήδη από χρόνια διαθέτει επαρκείς και εκσυγχρονισμένες υποδομές. Ξεχωρίζουν οι πολλές και σημαντικές πολιτιστικές εκδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα στην πόλη, στους χώρους γραμμάτων και τεχνών που διαθέτει, όπως η ευρωπαϊκών προδιαγραφών Δημοτική Βιβλιοθήκη -από τις κορυφαίες της χώρας- το Συνεδριακό Κέντρο, η Αντωνιαδείος Στέγη το Δημοτικό Ωδείο, η Σχολή Χορού, τα Εικαστικά Εργαστήρια και η Φιλαρμονική του Δήμου. Το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Βέροιας είναι από τα κορυφαία ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. στην Ελλάδα.
Στην πόλη στεγάζονταν μέχρι και το 2013 το Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ενώ από το 2009 λειτουργεί το μεταπτυχιακό πρόγραμμα στην Επιστήμη του Διαδικτύου του Τμήματος Μαθηματικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ανεπτυγμένος, και σε ποικίλες μορφές, είναι και ο αθλητισμός, θεωρείται μάλιστα η μητρόπολη του ελληνικού χάντμπολ. Οι αθλητές της σημειώνουν σημαντικές επιτυχίες και στα χειμερινά σπορ, ιδιαίτερα στο σκι.

Γνωστή και για τη γαστρονομία της, με την τοπική κουζίνα περιλαμβάνει φαγητά με μαγειρεμένα κρέατα, κυνήγι από τα δάση του Βερμίου, παραδοσιακές πίτες και τον αλμυρό μπάτζο, ο οποίος είναι ένα είδος τυριού. Παραδοσιακό γλυκό της πόλης αποτελεί το ρεβανί που διατίθεται σε όλα σχεδόν τα ζαχαροπλαστεία της Βέροιας, αλλά και οι σιροπιαστοί λουκουμάδες.

Στα συγκριτικά της πλεονεκτήματα και το εξαιρετικό φυσικό περιβάλλον της. Ο ποταμός Τριπόταμος διασχίζει το δυτικό μέρος της πόλης και μπορεί κανείς να περπατήσει στα γεφυράκια και την κοίτη του. Η κεντρική πλατεία της πόλης, «Εληά», λέγεται και «μπαλκόνι της Βέροιας», λόγω της θέσης της, πάνω στην πλαγιά. Στα όρια του Δήμου βρίσκεται και το φράγμα του Αλιάκμονα, του μεγαλύτερου ποταμιού της χώρας, ένα άριστο δείγμα φυσικού κάλλους και μοναδικό θέαμα για τον κόσμο, όπου πραγματοποιούνται πολλές και σημαντικές εκδηλώσεις, κατά τη θερινή περίοδο. Αλλά και το τοπίο της Βέροιας είναι και αυτό μοναδικό, εξαιτίας κυρίως του καταπράσινου Βερμίου. Παρόλα τα εντυπωσιακά συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής, που θα μπορούσαν να υποστηρίξουν ανάπτυξη του τουρισμού, οι βασικοί τομείς της οικονομίας της πόλης είναι ο παραγωγικός αγροτικός τομέας και οι διοικητικές υπηρεσίες.
Τα βασικά αγροτικά προϊόντα είναι τα φρούτα και τα λαχανικά. Ξεχωρίζουν οι καλλιέργειες ροδάκινων, επιτραπέζιων και βιομηχανικών. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται σημαντική στροφή και σε νέες καλλιέργειες. Σχετική και η βιομηχανική της δραστηριότητα, εστιάζει στον αγροτοδιατροφικό τομέα, ιδιαίτερα στη συσκευασία - κονσερβοποιία αγροτικών προϊόντων και χυμών, με σημαντικές μάλιστα εξαγωγικές επιδόσεις.

Σημαντική και η θέση της περιοχής, καθώς και οι υποδομές που διαθέτει. Βρίσκεται δίπλα στην Εγνατία οδό, διαθέτει σιδηροδρομικό σταθμό και εξυπηρετείται από τη σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκης - Φλωρίνης και από τον προαστιακό σιδηρόδρομο της Θεσσαλονίκης, από όπου απέχει 68 χλμ.
Η πόλη ως διοικητικό κέντρο της Περιφερειακής Ενότητας και εξαιτίας των πολλών και σε σημαντική διάχυση πολιτιστικών δραστηριοτήτων σε αυτήν, αλλά και της εύκολης πρόσβασης από τη Θεσσαλονίκη, συγκεντρώνει σημαντικές διοικητικές υπηρεσίες, ενώ πολιτιστικό κεφάλαιο αποτελεί και το σημαντικό τμήμα του πληθυσμού της που ασχολείται με αυτόν τον τομέα, είναι σχετικά υψηλής τεχνογνωσίας και αποτελεί τη δημιουργική τάξη της περιοχής.

Η Αλεξάνδρεια είναι η τρίτη πόλη της περιοχής, μία παραδοσιακά αγροτική πόλη, στο κέντρο του μεγάλου κάμπου της κεντρικής Μακεδονίας, με πληθυσμό 14.821 κατοίκους. Παρουσιάζει μεγάλη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια, με έμφαση τις αγροτο-κτηνοτροφικές δραστηριότητες, σε άμεση διασύνδεση με τον αναπτυξιακό πόλο της Θεσσαλονίκης, από την οποία απέχει μόλις 50 χλμ ή 30 λεπτά με το τραίνο. Η πόλη διαθέτει μία δραστήρια δημοτική βιβλιοθήκη.

5.Συμπεράσματα
Η Ημαθία αποτελεί μία ευρύτερη χωρική ενότητα με σημαντικά, σήμερα, διαρθρωτικά προβλήματα, η οποία ωστόσο συγκεντρώνει κρίσιμα συγκριτικά πλεονεκτήματα, τα οποία θα μπορούσε να αξιοποιήσει ο στρατηγικός σχεδιασμός, στη βάση ενός συνολικού - εναλλακτικού μοντέλου, για να δημιουργήσει σταθερούς και ταχύτατους ρυθμούς ανάπτυξης.
Το μοντέλο αυτό θα εστιάζει στο τοπικό επίπεδο, θα αξιοποιεί τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, τις δεξιότητες, τα προτερήματα, τις προτιμήσεις και τις επιλογές των μικρο-τόπων, συνθέτοντάς τες τελικά σε ένα ενιαίο, λειτουργικό σύνολο. Σε αυτό το σύνολο τοπικών στοιχείων θα προσδώσει τα απαραίτητα εκείνα χαρακτηριστικά, ώστε το τελικό σχέδιο:

1.Να ικανοποιεί τις επιθυμίες και το όραμα που θα σχηματοποιήσει η τοπική κοινωνία.
2.Να αναδεικνύει τις εσωτερικές συγκεντρώσεις και τις χωρικές εξειδικεύσεις.
3.Να αναγνωρίζει, να ενισχύει και να επικοινωνεί, εσωτερικά και εξωτερικά, τον ιδιαίτερο χαρακτήρα των μικρο-τόπων και την ενιαία ταυτότητα της περιοχής.
4.Να ενισχύει την προστιθέμενη αξία των τελικών προϊόντων/υπηρεσιών.
5.Να προετοιμάζει και να οργανώνει έγκαιρα δομές και μηχανισμούς στήριξης, ώστε να καταφέρνει να υποστηρίζεται αποτελεσματικά από τη διοίκηση στο τοπικό επίπεδο, κατά την υλοποίησή του.

Η εφαρμογή στην Ημαθία θα έχει πιλοτικό χαρακτήρα, οι επιλογές θα διαμορφώνονται σταδιακά, ο σχεδιασμός θα περιορίσει τον κίνδυνο αστοχιών και αρχικών αδυναμιών του πρωτοποριακού εγχειρήματος, διατυπώνοντας από την αρχή συμβουλευτικούς μηχανισμούς ελέγχου και παρακολούθησης.

Κατά την εφαρμογή θα εξεταστεί σε βάθος και θα εξειδικευτεί η διαφοροποίηση των χαρακτηριστικών της Ταυτότητας. Η αρχική προσέγγιση έδειξε:
Νάουσα: Σημαντική βιομηχανική παράδοση, ιδιαίτερα στον Τομέα Κλωστοϋφαντουργία - Ένδυση, με μεγάλο αριθμό αργών σήμερα βιομηχανικών υποδομών και εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό, που παραμένει στην περιοχή. Ιδιαίτερη βιομηχανική παράδοση και υψηλός βαθμός αφομοίωσης από τον πληθυσμό της βιομηχανικής κουλτούρας. Ευκαιρίες ταχείας ανάπτυξης της καινοτομίας. Συγκριτικά πλεονεκτήματα για την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού, ιδιαίτερα του συνεδριακού.
Βέροια: Ύπαρξη σημαντικών διοικητικών υποδομών. Δυνατότητες ανάπτυξης της Μεταποίησης, με έμφαση στον Αγροτοδιατροφικό Τομέα, καθώς και των υπηρεσιών σε σχέση με την μεταποίηση. Δημιουργική πόλη. Ιδιαίτερες δυνατότητες για τη βελτίωση της επισκεψιμότητας της περιοχής, με αξιοποίηση του πολιτιστικού πλούτου και προϊόντος, καθώς και της κουλτούρας των κατοίκων της.
Αλεξάνδρεια: Υψηλές δυνατότητες ανάπτυξης της αγροτικής παραγωγής και του αγροτοδιατροφικού τομέα, καθώς και σύγχρονων διαδικασιών logistics. Γειτνίαση με Θεσσαλονίκη και Λάρισα. Σημαντικές καλλιεργήσιμες - πεδινές εκτάσεις.
Η Ημαθία συνολικά έχει τη δυνατότητα να αναδείξει μία συνολική ταυτότητα που θα καταστήσει εφικτή την ισόρροπη ανάπτυξη των τομέων της. Έμφαση μπορεί να δοθεί στην ιδιαίτερη ανάπτυξη των κλάδων και των δραστηριοτήτων που αποτελούν την αλυσίδα αξίας «Βαμβάκι - Κλωστοϋφαντουργία - Ένδυση», στοχεύοντας στην ανάδειξη της περιοχής σε «Παγκόσμιο Κέντρο» ως προς τη συγκεκριμένη αλυσίδα. Παράλληλα, αποφεύγοντας τη «μονοκαλλιέργεια» υπάρχει η δυνατότητα να υποστηριχτεί η περαιτέρω ανάπτυξη του Αγροτοδιατροφικού Τομέα, καθώς και ο Τουρισμός, ιδιαίτερα οι ειδικές μορφές του που συνδέονται με καλύτερα αποτελέσματα για την περιοχή, όπως ο συνεδριακός ο πολιτιστικός, ο αρχαιολογικός κ.ά. Οι επιλογές αυτές εντάσσονται και στις προτεραιότητες του σχεδιασμού στο Περιφερειακό επίπεδο.

Για να υποστηριχτεί αποτελεσματικά αυτή η προοπτική, οφείλουν να ενεργοποιηθούν άμεσα και να το απαιτήσουν οι τοπικές κοινωνίες και οικονομίες, ώστε να ξεκινήσουν τις διαδικασίες διαβούλευσης που θα διατυπώσουν το όραμα για την περιοχή, θα συνεργαστούν για τη διατύπωση της ταυτότητας και θα συναποφασίσουν για τις κατάλληλες λύσεις και εφαρμογές, καταλήγοντας σε ένα συνολικό σχέδιο.

Η Ημαθία μπορεί και πρέπει να γίνει το πεδίο για την τεκμηρίωση ενός διαφορετικού αναπτυξιακού μοντέλου, με χωρική εξειδίκευση. Η παγκόσμια οικονομική αποδιοργάνωση και κατάρρευση αλλάζει τα δεδομένα του σχεδιασμού και υπάρχει πλέον η δυνατότητα να περάσουμε από τις «Ανταγωνιστικές Πόλεις» στα «Ευρύτερα Συνεργαζόμενα Χωρικά Συστήματα», συστήματα που θα ενισχύουν τοπικά την προστιθέμενη αξία του παρεχόμενου προϊόντος/υπηρεσίας τους, θα αξιοποιούν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα των περιοχών, θα επιτυγχάνουν σημαντικές οικονομίες συγκέντρωσης, θα αναδεικνύουν συνεργατικές νοοτροπίες και στρατηγικές. Για να μπορούν να έχουν αποτελεσματικότητα και διάρκεια οι πολιτικές αυτές, είναι αναγκαία η εξαρχής τεκμηρίωση ενός σχεδίου για την περιοχή, το οποίο θα ζητείται και θα αναπτύσσεται από το τοπικό επίπεδο, θα αναγνωρίζει και θα εξειδικεύει στην ταυτότητα της κάθε χωρικής ενότητας, θα υποστηρίζει τη συμμετοχή των μικρο-κοινωνιών ως δρώντα υποκείμενα του σχεδιασμού. Ένα σχέδιο που θα εκπορεύεται «από τα κάτω» και θα αποβλέπει στην ισόρροπη ανάπτυξη των «Χωρικών Συστημάτων».

Η ανάπτυξη αυτή στο τοπικό, θα μπορέσει να υποστηρίξει αποτελεσματικά και την Παραγωγική Ανασυγκρότηση στα μεγαλύτερα επίπεδα, αξιοποιώντας τα διαμορφούμενα δίκτυα και διασυνδέσεις, υποστηρίζοντας τις εξειδικεύσεις άλλων «Ευρύτερων Συνεργαζόμενων Χωρικών Συστημάτων», ούτως ώστε να λειτουργούν μεταξύ τους συμπληρωματικά, ενισχύοντας περαιτέρω την παραγόμενη αξία, προσβλέποντας σε οικονομίες κλίμακας, υποστηρίζοντας την εξωστρέφεια και ορθολογικοποιώντας τις διαδικασίες της αγοράς.

Βιβλιογραφία
Ελληνόγλωσση
  • Adecco Ελλάς (2016), ‘Η Απασχολησιμότητα στην Ελλάδα, 2016’
  • Γ.Γ. Βιομηχανίας, ΥΠΑΠΕΝ (2015), ‘Πλαίσιο Στρατηγικών Επιλογών Βιομηχανικής Πολιτικής 2014¬2020’.
  • ΓΓ Έρευνας - Τεχνολογίας (2015), ‘Εθνική Στρατηγική Έρευνας και Καινοτομίας για την Έξυπνη Εξειδίκευση (RIS3) 2014-2020’
  • Γοσποδίνη Α. και Μπεριάτος Η. (2006), ‘Μετασχηματισμοί των Αστικών Τοπίων στις Συνθήκες της Παγκοσμιοποίησης, του Ανταγωνισμού των Πόλεων και των Μεταμοντέρνων Κοινωνιών’, στο Α. Γοσποδίνη και Η. Μπεριάτος (επ) Τα Νέα Αστικά Τοπία και η Ελληνική Πόλη, Αθήνα: Κριτική. Δέφνερ, Α. και Καραχάλης Ν. (επ.) (2012) Marketing και Branding Τόπου. Η Γιεθνής Εμπειρία και η Ελληνική Πραγματικότητα, Βόλος: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας.
  • Δέφνερ Α., Καραχάλης Ν. και Μεταξάς, Θ. (2012), ‘Εισαγωγή: Το Marketing και Branding του Τόπου στην Ελλάδα: Η Θεωρία, η Πρακτική και η Διδασκαλία ενός Πολυπιστημονικού Αντικειμένου’, στο Δέφνερ και Καραχάλης (επ.), 17-37.
  • Δήμος Αλεξάνδρειας Ημαθίας (2016), ‘Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Αλεξάνδρειας Ημαθίας’. Διαθέσιμοστο: http:/Av\v\v.alexandria.gr/index.php?option=com content&vie\v=section&lavoiit=blog&id=112&lt emid=42&lang=el
  • Δήμος Βέροιας (2016), ‘Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Βέροιας’. Διαθέσιμο στο: http://www.veria.gr/new/
  • Δήμος Ηρωικής Πόλεως Νάουσας (2015), ‘Προτεινόμενα Έργα για την Ε'Προγραμματική Περίοδο.’ Δήμος Ηρωικής Πόλεως Νάουσας (2016), ‘Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Νάουσας’. Διαθέσιμο στο: http://www.naoussa.gr/municipality/business-plan/index.htm Δήμος Ηρωικής Πόλεως Νάουσας (2016), ‘Δημοτικά Έργα που υλοποιεί ή ολοκλήρωσε ο Δήμος Νάουσας’. Διαθέσιμα στο: http://www.naoussa.gr/municipality/activities/projects.aspΕΛΣΤΑΤ, ‘Απογραφή Πληθυσμού 2011’.
  • ΕΛΣΤΑΤ (2017), ‘Έρευνα Εργατικού Δυναμικού: 1981 - 2015’
  • Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (2016), Βρυξέλλες: Πρακτικά 20/5/2016.
  • Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (2016), Βρυξέλλες: Συμπεράσματα Συνεδρίασης 15/12/2016 Eurostat (2014), Ευρωπαϊκές Στατιστικές για την Απασχόληση.
  • Harvey, D. (2009), Η Κατάσταση της Μετανεωτερικότητας, Αθήνα: Μεταίχμιο.
  • Καθημερινή, Η (2001), ‘Βιομηχανική Νάουσα’, Επτά Μέρες, 11/3/2001
  • Καραμανώφ Μ. (2011), Τα Όρια των Ιδιωτικοποιήσεων: Βιώσιμο Κράτος και Αημόσια Κτήση, Αθήνα: Κυριακίδης
  • Κολέμπας Γ. (2009), Τοπικοποίηση: Από το Παγκόσμιο στο Τοπικό, Αθήνα: Αντιγόνη.
  • Λαπαβίτσας Κ. (2012), Ρήξη; Αιέξοδος από την Κρίση της Ευρωζώνης, Αθήνα: Λιβάνη.
  • Κούσουλας Κ. (2001), ‘Η Νάουσα και τα Κρασιά της’, Νιάουστα, 94, 32-35 Λαός Ημαθίας, Διαθέσιμος στο: http: //www.laosver.gr/arxiki-news -portal .html
  • Μάρκου Μ. (2014), ‘Από το Υλικό των Ονείρων: Ο Φαληρικός Όρμος σε μία Ακόμα Μεγάλη Αφήγηση’, Γεωγραφίες, 24, 25-38 Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία στην Ε.Ε (2015), Τομεακή Ομάδα Εργασίας για την
  • Ανταγωνιστικότητα και Ανάπτυξη, Θεματική Ενότητα Βιομηχανία, ‘Αντικείμενο Αλυσίδες Αξίας’, Βρυξέλες: Πρακτικά 28/10/2015.
  • Μπούργος Μ. (2016), ‘Στρατηγικός Σχεδιασμός στη Βιομηχανία: Προτεραιότητα - Αναγκαιότητα και νέα Δεδομένα της Ανασυγκρότησης’, Εισήγηση στο Τριήμερο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο του Μαρξιστικού Χώρου Μελετών, Εθνικό Νόμισμα, Αημόσιο Χρέος και Παραγωγική Ανασυγκρότηση, 15-17/1/2016.
  • Παλαιολόγος Γ. (2014), ‘Στερεύει από Βιομηχανίαες η Β. Ελλάδα’, H Καθημερινή, 15/2/2014. Διαθέσιμο στο:http://www.kathimerini.gr/753960/artide/epikairothta/ellada/stereyei-apo-viomhxanies-h-v-ellada
  • Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης (2015), ‘Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας’.
  • Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας (2016), ‘Η Στρατηγικής Ευφυούς Εξειδίκευσης (RIS3) στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας’.
  • Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας (2015), ‘Μελέτη Διάγνωσης των Αναγκών της Αγοράς Εργασίας στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας’, Θεσσαλονίκη: Acronym Business Consultans ΣΕΒ (2017), ‘Εβδομαδιαίο Δελτίο για την Ελληνική Οικονομία’, 86, 2/3/2017, 1
  • Σταμπουλής Γ. Μπατή Α. και Σκάγιαννης Π. (2012), ‘Υπάρχει χώρος για το Εσωτερικό Μάρκετινγκ στο Στρατηγικό Σχεδιασμό του Τόπου;’, στο Δέφνερ και Καραχάλης (επ.), 168-181.
  • Toussaint E., Fatorelli M., CADTM και South J. (2011), Ανοίγουμε τα Βιβλία του Χρέους, Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
  • Τσίτης Α. (2012), Εργατικό Κέντρο Νάουσας
  • Φωνή Νάουσας, Διαθέσιμη στο http: //www.foninaousis.gr/
  • Wikipedia, ‘Ημαθία’, Διαθέσιμο στο

Ξενόγλωσση
  • Bell D. (1973), The Coming of Post-Industrial Society: A Venture in Social Forecasting, New York: Basic Books, 1973
  • Dicken P. και Tickel A. (1992), “Competitors or Collaborators? The Structure of Inward Investment Promotion in Northern England”, Regional Studies 26 99-114.
  • Kotler P, Halder D. και Rein I. (1993), Marketing Places: Attracting Investments, Industry and Tourism to Cities, States and Nations, New York: The Free Press.
  • Metaxas T. (2010), “Cities Competition, Place Marketing and Economic Development in South Europe: the Barcelona Case as FDI Destination”, Theoretical and Empirical Researches in Urban Management, 5(14), 5-19. 

*Δεύτερο Πανελλήνιο Συνέδριο Marketing & Branding Τόπου, Λάρισα 31 Μαρτίου-2 Απριλίου 2017

Ηράκλειο :Διευρύνεται η συνεργασία του Δήμου Ηρακλείου με την πανεπιστημιακή και ερευνητική κοινότητα

$
0
0
Επίσκεψη στο Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας πραγματοποίησε την Τρίτη 11/4/2017, ο Δήμαρχος Ηρακλείου κ. Βασίλης Λαμπρινός συνοδεία αντιδημάρχων και υπηρεσιακών παραγόντων.
Στη συνάντηση που ακολούθησε, ο Πρόεδρος του ΙΤΕ καθηγητής Νεκτάριος Ταβερναράκης έκανε μια σύντομη παρουσίαση της πορείας και των δραστηριοτήτων του ΙΤΕ και ευχαρίστησε ιδιαιτέρως τον Δήμαρχο  για τη θετική προσέγγιση του Δήμου προς την επιστήμη και το γεγονός ότι στέκεται αρωγός στις δραστηριότητες του ΙΤΕ. 
Ακολούθησε παρουσίαση από τον Διευθυντή του Ινστιτούτου Πληροφορικής καθηγ. Δημήτρη Πλεξουσάκη,  ο οποίος επεσήμανε ότι υπάρχει ήδη στενή συνεργασία με τον Δήμο Ηρακλείου στην υλοποίηση του κοινού οράματος για να αναχθεί το Ηράκλειο σε Έξυπνη Πόλη, φιλική και προσβάσιμη σε όλους τους πολίτες, με την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών.
 
Ο καθηγ. Σπύρος Αναστασιάδης Διευθυντής του Ινστιτούτου Ηλεκτρονικής Δομής και Λέιζερ έκανε ιδιαίτερη αναφορά στο καινοτόμο σύστημα laser για τον καθαρισμό μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς που εφαρμόζεται ήδη στη Ζωφόρο του Παρθενώνα. 
Το Ινστιτούτο Υπολογιστικών Μαθηματικών εκπροσώπησαν ο ερευνητής κ. Νεκτάριος Χρυσουλάκης με αντικείμενο την παρακολούθηση του αστικού περιβάλλοντος και ο ερευνητής Νίκος Καμπάνης με αντικείμενο τη θαλάσσια και παράκτια έρευνα που έχει ήδη συνεργαστεί με το Δήμο Ηρακλείου στο πλαίσιο προγραμματικής σύμβασης με αντικείμενο την εκτίμηση της επικινδυνότητας του παράκτιου μετώπου και των ενετικών τειχών από τις επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής.
O Δήμαρχος Ηρακλείου Βασίλης Λαμπρινός, μετά την ολοκλήρωση της παρουσίασης δήλωσε: «Σταθερή επιδίωξή μας είναι η συχνή επικοινωνία και η συνεργασία με τα ανώτατα εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύματα του τόπου.  Ειδικά με το ΙΤΕ  η συνεργασία μας είναι στενή και τα αποτελέσματά  της, διαχέονται ήδη στην κοινωνία προς όφελος των δημοτών.  Θυμίζω ότι επιστήμονες του ΙΤΕ συμμετέχουν ενεργά στην επιτροπή «Ηράκλειο – Έξυπνη Πόλη»,  συνεργαζόμαστε  για την υποβολή και εκτέλεση ανταγωνιστικών ευρωπαϊκών προγραμμάτων, πρόσφατα υπογράψαμε προγραμματική σύμβαση για την ανάπτυξη μιας πρωτοποριακής πλατφόρμας διαδικτύου των πραγμάτων και ανοιχτών δεδομένων. Επίσης η ακτομηχανική μελέτη για την προστασία  από τη διάβρωση του παραθαλάσσιου Ενετικού τείχους και την προστασία και Αξιοποίηση του κόλπου Δερματά που είχαμε αναθέσει στον ΙΤΕ, μας βοηθάει, μεταξύ άλλων και στις σημερινές εργασίες ανάπλασης του κόλπου.  Επιθυμία μας είναι η συνέχιση της συνεργασίας με εποικοδομητικό τρόπο  και στο πλαίσιο αυτό η σημερινή συνάντηση με τον πρόεδρο του Ιδρύματος κ. Νεκτάριο Ταβερναράκη και τους διευθυντές  των Ινστιτούτων ήταν  εξαιρετικά ενδιαφέρουσα όσο και χρήσιμη» .
Από την εποικοδομητική αυτή συνάντηση διαφάνηκε η δυνατότητα συνεργασίας μεταξύ των δύο φορέων σε πολλούς τομείς προς όφελος των πολιτών και της βελτίωσης συνθηκών διαβίωσής τους στην πόλη του Ηρακλείου.

Branding τόπου:Όψεις και στρατηγικές ενίσχυσης και προώθησης του Brand Πειραιάς στον τομέα της κρουαζιέρας

$
0
0
#ΣΤΥΛΙΑΝΗ ΣΥΡΟΥ
MSc Οργάνωσης και Διοίκησης Αθλητικών Οργανισμών και Επιχειρήσεων, Τμήμα Οργάνωσης και Διαχείρισης Αθλητισμού, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου
#ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ
Επίκουρος Καθηγήτρια, Τμήμα Οργάνωσης και Διαχείρισης Αθλητισμού,
Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου

Το τουριστικό προϊόν της κρουαζιέρας μπορεί να αποτελέσει σημαντικό μοχλό προβολής και προώθησης της Ελλάδας ως τουριστικού προορισμού, αλλά και σημαντικό μέσο δημιουργίας «μάρκας» για το μεγαλύτερο λιμάνι της Ελλάδας, τον Πειραιά. Το λιμάνι του Πειραιά λόγω της γεωγραφικής θέσης, των συνδέσεών του με τα νησιά της Ελλάδας και με άλλες χώρες της Μεσογείου, των δυνατοτήτων των εγκαταστάσεων του, του καλού κλίματος που διαθέτει, της πολιτισμικής κληρονομιάς και της ναυταθλητικής κουλτούρας του, προσφέρει σημαντικές ευκαιρίες εκμετάλλευσης στο πλαίσιο του τουρισμού κρουαζιέρας.
Ένας τρόπος με τον οποίο μπορεί να επιτευχθεί μεγαλύτερη εκμετάλλευση των πλεονεκτημάτων του λιμανιού του Πειραιά είναι η βελτίωση της όψης και του branding του. 
Στόχος της παρούσας έρευνας είναι να διερευνηθούν οι σημαντικότεροι παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη του Πειραιά ως μάρκας καθώς και η συμβολή της κρουαζιέρας στην προβολή και προώθηση της πόλης ως τουριστικού προορισμού. 
Πιο συγκεκριμένα, στο πλαίσιο της παρούσας μελέτης ερευνώνται τα εξής : 

1) Η υφιστάμενη κατάσταση όσον αφορά στη στρατηγική δημιουργίας μάρκας για την πόλη του Πειραιά, 
2) Τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της πόλης τα οποία δύνανται να αξιοποιηθούν ώστε ο Πειραιάς να καταστεί ανταγωνιστικός τουριστικός προορισμός μέσα από την κρουαζιέρα, 
3) Τα εμπόδια στην προβολή και προώθηση του Πειραιά ως μίας τουριστικά ανταγωνιστικής πόλης, 
4) Τα στοιχεία που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη για την επαρκή προβολή του Πειραιά ως δυναμικού προορισμού στον τομέα της κρουαζιέρας.

Για την παρούσα μελέτη διεξήχθη πρωτογενής έρευνα με ερωτηματολόγια και συνεντεύξεις στο πλαίσιο των οποίων διερευνήθηκαν οι απόψεις φορέων που σχετίζονται με το λιμάνι και την πόλη του Πειραιά (Τοour operators, Καπετάνιοι Κρουαζιερόπλοιων, εκπρόσωποι Ένωσης Εφοπλιστών και Φορέων Ναυτιλίας, εκπρόσωποι Τοπικής Αυτοδιοίκησης, εκπρόσωποι μικρών ιστιοπλοϊκών σκαφών αθλητικού θαλάσσιου τουρισμού, εργαζόμενοι στον ΟΛΠ και το Υπουργείο Ναυτιλίας) υπό το πρίσμα και έκτακτων παραγόντων, όπως το προσφυγικό ζήτημα και οι τρομοκρατικές επιθέσεις στην Τουρκία..
Μέσα από την έρευνα καταδείχθηκε ότι, τα τελευταία χρόνια γίνεται μία οργανωμένη συλλογική προσπάθεια από διάφορους φορείς να προσδιοριστούν τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα του Πειραιά και να προσδιοριστούν στοιχεία που δεν έχουν προβληθεί επαρκώς. Ωστόσο, οι ανεπαρκείς υποδομές, η έλλειψη ενιαίου φορέα- πολιτικής βούλησης όπως κ το προσφυγικό ζήτημα αναδείχθηκαν ανασταλτικοί παράγοντες της προσπάθειας.

1.Εισαγωγή
Η μάρκα θεωρείται υπεραξία, πολύτιμο περιουσιακό στοιχείο της εταιρείας, το οποίο μπορεί να αποτελέσει εργαλείο διαφοροποίησης (Lehu, 2004), παράγοντα επιρροής των αγοραστικών αποφάσεων των καταναλωτών, ένδειξη ανώτερης ποιότητας (Deliza κ. ά., 1999), ενώ ταυτόχρονα προσθέτει σημασία και αξία, συμβάλλοντας στη δημιουργία μίας εικόνας (Vrontis, 1998).

Η εφαρμογή της θεωρίας της μάρκας στους τόπους είναι διαφορετική από την εφαρμογή της σε προϊόντα/υπηρεσίες. Η διαφορά έγκειται στο ότι οι τόποι περικλείουν τις έννοιες του πολιτισμού και της ταυτότητας, σε σύγκριση με τα προϊόντα (Aitken και Campelo, 2011). Η δημιουργία μάρκας του τόπου αυτή καθαυτή, αποσκοπεί στην αναγνώριση και διαφοροποίηση του τόπου (Aitken και Campelo, 2011). Παρά το γεγονός ότι ο τουρισμός αποτελεί μία ταχύτατα αναπτυσσόμενη βιομηχανία κατά τη διάρκεια των μεταπολεμικών δεκαετιών (Scott, 2006; Middleton κ.ά.,2009), το ζήτημα του διαθέσιμου εισοδήματος, και επομένως των πιθανών δαπανών των τουριστών, οι νέες εμπειρίες, τις οποίες επιζητούν οι καταναλωτές από έναν τουριστικό προορισμό, οι τάσεις που χαρακτηρίζουν το διεθνές τουριστικό κίνημα, αποτελούν παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη στη διαδικασία του σχεδιασμού και προώθησης της μάρκας (Waller, 1996; Manera και Tabernet, 2006). Η άποψη αυτή αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία για την χώρα μας, η οποία διαθέτει πληθώρα χαρακτηριστικών, προκειμένου να αποτελέσει έναν αξιόλογο τουριστικό προορισμό (ΣΕΤ.Ε, 2009), υφίσταται όμως τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης, η οποία μπορεί να επηρεάσει την τουριστική της υποδομή και τα διαθέσιμα κεφάλαια για τον σχεδιασμό και υλοποίηση μίας στρατηγικής μάρκας.

Το λιμάνι του Πειραιά, λόγω της γεωγραφικής θέσης του, προσφέρει σημαντικές ευκαιρίες εκμετάλλευσής του στο πλαίσιο του τουρισμού κρουαζιέρας, προς όφελος της ελληνικής οικονομίας. Ένας τρόπος με τον οποίο μπορεί να επιτευχθεί μεγαλύτερη εκμετάλλευση των πλεονεκτημάτων του λιμανιού του Πειραιά είναι μέσω της βελτίωσης της όψης και του branding του, κάτι το οποίο θα αποτελέσει και το βασικό πρόβλημα της παρούσας εργασίας.

2.Διαφορές μεταξύ του μάρκετινγκ του τόπου και του μάρκετινγκ προΐόντων/υπηρεσιων: Η γεωγραφική προσέγγιση ως προς τις μάρκες

Οι πρακτικές μάρκετινγκ τόπων είναι διαφορετικές σε σύγκριση με το μάρκετινγκ προϊόντων/υπηρεσιών, καθώς οι αγοραστικές αποφάσεις των πελατών καθορίζονται από άλλους παράγοντες (Alba και Hutchinson, 2007).
Η δημιουργία μάρκας τόπου είναι πιο πολύπλοκη από την αντίστοιχη των προϊόντων/υπηρεσιών, δεδομένου, ότι σε αυτήν τη διαδικασία περιλαμβάνονται άλλοι παράγοντες, όπως η υποδομή, οι αντιλήψεις των ανθρώπων για έναν τόπο, τα χαρακτηριστικά και ο τρόπος ζωής της τοπικής κοινότητας, οι φυσικοί πόροι, τα τουριστικά αξιοθέατα, και η γεωγραφία (Kaplan και συν, 2010).

Επίσης, οι μάρκες παίζουν εντελώς διαφορετικό ρόλο στην περίπτωση των τόπων, δεδομένου ότι ο πολιτισμός ενός τόπου και οι άνθρωποι που ζουν στον τόπο αυτόν, αποτελούν το επίκεντρο της εφαρμογής της θεωρίας της μάρκας στους τόπους (Aitken και Campelo, 2011), ενώ τα χαρακτηριστικά ενός τόπου είναι δύσκολο να οριστούν, σε αντίθεση με τις ιδιότητες ενός προϊόντος, καθιστώντας την εικόνα ενός τόπου πιο πολύπλοκη ως έννοια (Kaplan και συν., 2010). 
Σύμφωνα με τον Balakrishnan,(2009), τα μοναδικά χαρακτηριστικά των τόπων, τα οποία παρατίθενται κατωτέρω, τα διαφοροποιούν από τα εταιρικά προϊόντα/υπηρεσίες, και αποτελούν τους λόγους για τους οποίους οι στρατηγικές μάρκας είναι διαφορετικές:
α) η τουριστική βιομηχανία εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τις μακροοικονομικές μεταβλητές, (π.χ οι καιρικές συνθήκες, οι τρομοκρατικές επιθέσεις, η πολιτική σταθερότητα, και οι νομισματικές διακυμάνσεις), 
β) οι γεωγραφικοί περιορισμοί έχουν αντίκτυπο στην προσβασιμότητα των πόρων, τον καιρό, την υποδομή, τον τρόπο ζωής, και τα χαρακτηριστικά των ανθρώπων, 
γ) η παράδοση, ο πολιτισμός, και η ιστορία δεν είναι δυνατόν να αλλάξουν εύκολα, 
δ) η τμηματοποίηση πελάτη-τουρίστα, και η διαδικασία λήψης αποφάσεων των καταναλωτών χαρακτηρίζονται από πολυπλοκότητα, 
ε) οι τόποι εντός του πλαισίου αναφοράς του τουρισμού χαρακτηρίζονται από τις υπηρεσίες που παρέχονται από τους εργαζόμενους, τις επενδύσεις, την υποδομή, τους πόρους, και τη διαθέσιμη τεχνολογία, 
στ) η αντίληψη σχετικά με τους τόπους επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες, όπως είναι οι εικόνες, και η προώθηση στα μέσα μαζικής επικοινωνίας έτσι, η έννοια της μάρκας του τόπου μεταβάλλεται και περιπλέκεται συνεχώς.

Πλέον αυτών που αναφέρθηκαν παραπάνω, η δημιουργία μάρκας του τόπου υπερβαίνει την απλή προώθηση ενός προορισμού και των προϊόντων του, και επεκτείνεται στην προώθηση της ταυτότητας του τόπου (Aitken και Campelo, 2011). Η υπόθεση αυτή δικαιολογείται περαιτέρω μέσω της άποψης των Arvidson και Pike (2011), όπως αναφέρεται στον Καβαρατζή,2012, σελ. 1274),: 
«Οι μάρκες και η δημιουργία τους χαρακτηρίζονται ως γεωγραφικές, γιατί βρίσκονται και / ή σχετίζονται με χώρους και τόπους, και μετακινούνται και βιώνονται διαφορετικά στον χρόνο και τον χώρο, τα πλουσιότερα άτομα σε τόπους που ευημερούν έχουν διαφορετικούς ρόλους από τα σχετικά φτωχότερα άτομα σε τόπους που ευημερούν λιγότερο, όσον αφορά τη σχέση με τα χωρικά κυκλώματα αξίας και σημασίας που λαμβάνουν χώρα στην παραγωγή, τη διανομή, την κατανάλωση, και τη νομοθετική ρύθμιση που αφορά τις μάρκες και τη δημιουργία τους». Η άποψη αυτή συνεπάγεται ότι η δημιουργία μάρκας του τόπου υπόκειται σε παράγοντες, όπως το διαθέσιμο εισόδημα των τουριστών, οι πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες, όχι μόνο της χώρας προέλευσης των τουριστών, αλλά και του τουριστικού προορισμού, καθώς επίσης και ο πολιτισμός, η ταυτότητα, και τα πανομοιότυπα στοιχεία του τουριστικού προορισμού, τα οποία είναι επώνυμα. Επίσης, με βάση την αντίληψη, ότι ο πολιτισμός μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο, τόσο για την οικονομική ανάπτυξη, όσο και την αστική ανάπλαση (Rantisi και Leslie, 2006), η δημιουργία μάρκας του τόπου μπορεί να θεωρηθεί ως εργαλείο βελτίωσης της οικονομίας του τόπου και προώθησης βιώσιμων πρακτικών, μέσω της αξιοποίησης του πολιτισμού της κοινότητας.

3.Branding Πόλεων
Το branding της πόλης αναφέρεται στην εφαρμογή των τεχνικών επωνυμίας σε γεωγραφικές περιοχές, με την ευρύτερη έννοια της λέξης, ενώ αποτελεί μια νέα μορφή η οποία έχει προσελκύσει την προσοχή επαγγελματιών που ασχολούνται με την επικοινωνία, το μάρκετινγκ, και τα ζητήματα πόλης, αλλά και τους φορείς χάραξης πολιτικής καθώς και ακαδημαϊκούς από διάφορα επιστημονικά πεδία (Bi9ak9i, 2012). Ουσιαστικά, σαν branding πόλης, μπορεί να οριστεί η πρακτική ανάπτυξης μιας στρατηγικής που υπογραμμίζει την αξία που ο τόπος προσφέρει στους κατοίκους, τους εργαζόμενους, τους εργοδότες, τους επενδυτές, τους τουρίστες και ούτω καθεξής (Gelder and Allan,2006). Ο Kavaratzis (2012) υποστηρίζει, ότι το branding της πόλης προσπαθεί να δημιουργήσει συναισθηματικές, διανοητικές και ψυχολογικές ενώσεις με την πόλη, καθώς είναι ουσιαστικό να στηρίζεται το χτίσιμο του brand στις υπάρχουσες δυνάμεις μιας πόλης.

Στην πραγματικότητα, αυτά τα οπτικά, οικονομικά, ψυχολογικά και συμβολικά στοιχεία αποτελούν εκείνες τις πτυχές που διαφοροποιούν μια πόλη από μια άλλη, κάτι που καθιστά αναγκαία τη λήψη απόφασης, σχετικά με το τι είδους μάρκα θέλει μια πόλη να δημιουργήσει, ώστε εν συνεχεία να εξεταστεί ο τρόπος με τον οποίο μπορεί να επιτευχθεί αυτό. Προς αυτή την κατεύθυνση, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, υπάρχουν τρεις διαφορετικές στρατηγικές (Bi9ak9i, 2012): α) η έμφαση στις διαφημιστικές εκστρατείες και στην δημιουργία μιας οπτικής ταυτότητας για την πόλη, 
β) η κατασκευή κτιρίων, τα οποία θα λειτουργούν ως ορόσημα για την πόλη ή μέσω της προώθησης υφιστάμενων κτιρίων ως ορόσημα, 
γ) ο σχεδιασμός διαφόρου είδους εκδηλώσεων.

Το branding πόλεων (Seisdedos και Vaggione, 2005), δεν αποτελεί μόνο ένα όχημα για την απεικόνιση της ταυτότητας της πόλης, αλλά το όχημα για την αύξηση της ικανότητας ανταγωνισμού της πόλης. Σήμερα σημαντικός αριθμός πόλεων συμμετέχουν σε διαδικασίες για τη δημιουργία ενός νέου εμπορικού σήματος ή την αναγέννηση του υφιστάμενου σήματός τους, σε μια προσπάθεια να καταστούν ανταγωνιστικές στην παγκόσμια αγορά. Τα καλά προϊόντα, οι υπηρεσίες, ο πολιτισμός, ο τουρισμός, οι επενδύσεις, η τεχνολογία, η εκπαίδευση, οι επιχειρήσεις, οι άνθρωποι, οι πολιτικές, οι πρωτοβουλίες και οι εκδηλώσεις επηρεάζουν σημαντικά τη θετική εικόνα της μάρκας μιας χώρας, με αποτέλεσμα εν συνεχεία να βελτιώνεται περαιτέρω και η εικόνα τους (Anholt, 2010).

Η κουλτούρα αποτελεί βασικό στοιχείο της εικόνας μιας πόλης, με αποτέλεσμα η στρατηγική σχετικά με το branding, να πρέπει να συμβάλει στο να προωθεί σε μεγαλύτερο βαθμό τις πολιτιστικές αξίες της πόλης, με στόχο τη περαιτέρω βελτίωση της δημόσιας εικόνα της, αν και η στρατηγική branding των πόλεων χαρακτηρίζεται από πολυπλοκότητα και περιορισμούς λόγω της πολιτικής διάστασης του ζητήματος (Parkerson και Saunders, 2004).

Η έρευνα των Cvijic και Guzijan (2013), αναφέρει ότι, η επίτευξη ευρύτερης αναγνώρισης αποτελεί μέρος της ατζέντας για την ανάπτυξη των σύγχρονων πόλεων, ως αποτέλεσμα της ανάγκης των πόλεων να ξεχωρίζουν και να ανταγωνίζονται η μία την άλλη. Επίσης, ότι το branding της πόλης διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην προβολή και προώθηση των πόλεων, διότι , η ταυτότητα μιας πόλης δημιουργείται επί μακρό χρονικό διάστημα, καθώς υφίσταται ιστορική αλλαγή, με αποτέλεσμα την πολιτιστική πολυμορφία ως προϊόν ενός συγκεκριμένου περιβάλλοντος.

Σύμφωνα με την Alexa (2010) στα αστικά κέντρα ασχολούνται, με την ανάγκη ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας της πόλης, την αυξημένης ζήτηση ποιοτικών δημόσιων υπηρεσιών, την ανάγκη εφαρμογής νέων προσεγγίσεων αστικής διαχείρισης προσανατολισμένων προς την αγορά και τις τρέχουσες ανάγκες της πόλης με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί το μάρκετινγκ πόλεων, ως μια φυσική αντίδραση στις ανάγκες των πόλεων να δημιουργήσουν προστιθέμενη αξία στις στρατηγικές πόλεων που εφαρμόζονται. Τελικός στόχος, είναι η αύξηση της ελκυστικότητας των πόλεων στις διάφορες ομάδες-στόχους ξεκινώντας από τους τωρινούς και μελλοντικούς τους κατοίκους, συνεχίζοντας με τους τουρίστες και τελειώνοντας με πιθανούς επενδυτές, οι οποίοι με τη μετεγκατάσταση των επιχειρήσεων τους, θα μπορούσαν να συμβάλουν ταχύτερα στη βιώσιμη ανάπτυξη των πόλεων.

4.Τουριστικό Προϊόν Κρουαζιέρας
Η κρουαζιέρα αποτελεί μέρος του ταχύτατα αναπτυσσόμενου θαλάσσιου τουρισμού, που συνεισφέρει σε σημαντικό βαθμό στην οικονομία του τόπου υποδοχής (Hall, 2001; Vander Merweetal.,2011). Οι κρουαζιέρες είναι μια αμιγώς ψυχαγωγική δραστηριότητα, αφορούν την πραγματοποίηση ενός ταξιδιού για ευχαρίστηση και όχι για σκοπούς μεταφοράς και ικανοποιούν το ενδιαφέρον των τουριστών να έρθουν σε επαφή με νέες κουλτούρες και νέους τόπους (Moira και Mylonopolulos, 2010). Τη βιομηχανία της κρουαζιέρας, χαρακτηρίζει τα τελευταία τριάντα χρόνια μία δυναμική ανάπτυξη. Οι τουρίστες κρουαζιέρας, έχουν σταθερή αύξηση από το έτος 1990 και έπειτα, με κατά κύριο μέσο ρυθμό ανάπτυξης 7%, ενώ εκτιμάται ότι ο αριθμός τους θα αγγίξει τα 25 εκατομμύρια μέχρι και το έτος 2019 (Cruise Market Watch, 2015).
Η Μεσόγειος με μερίδιο 18,7% αποτελεί το δεύτερο σε σειρά προορισμό για κρουαζιέρα μετά την Καραϊβική, που κατέχει μερίδιο 33,7% (Ναυτεμπορική, 2016), ενώ αναφορικά με τα λιμάνια της, για το έτος 2014, το λιμάνι της Βενετίας ήταν πρώτο σε επιβίβαση και αποβίβαση επιβατών με δεύτερο το λιμάνι της Βαρκελώνης.

Η κρουαζιέρα συνδυάζει την ψυχαγωγία των επιβατών στο πλοίο με τις αφίξεις σε ένα ή περισσότερα κοσμοπολίτικα λιμάνια ενώ συμβάλλει και στην ανάπτυξη των περιοχών αυτών (Moira και Mylonopoulos, 2010). Η έρευνα των Brida και Zapata (2011), με θέμα τις οικονομικές επιπτώσεις του τουρισμού της κρουαζιέρας στην τόπο υποδοχής (Κόστα Ρίκα), κατέδειξε, ότι οι τουρίστες κρουαζιέρας είχαν την τάση να επισκέπτονται τα αξιοθέατα σε μεγαλύτερο βαθμό από τους υπόλοιπους τουρίστες. Οι Soriani et al (2009), στην έρευνά τους αναφέρονται στις εξελικτικές τάσεις και τις διαθρωτικές αλλαγές, που έχουν συντελεστεί στην κρουαζιέρα στην περιοχή της Μεσογείου. Πιο συγκεκριμένα αναφέρουν, ότι τα τελευταία χρόνια η κρουαζιέρα στη Μεσόγειο
έχει αυξηθεί σημαντικά, με αποτέλεσμα να κατατάσσεται στη δεύτερη θέση στον κόσμο στην αγορά της κρουαζιέρας, με τα ποσοστά αύξησης της ζήτησης και αύξησης του κέρδους να είναι σταθερά θετικά και τις μεγάλες εταιρείες παγκοσμίως να αναπτύσσουν ολοένα και περισσότερα σκάφη στην περιοχή. Σημαντικό ρόλο στην αύξηση της δυναμικής του κλάδου διαδραματίζουν οι κάθετες διαδικασίες ολοκλήρωσης, επηρεάζοντας σημαντικά τον ανταγωνισμό μεταξύ των λιμένων της περιοχής ενώ η συνεχιζόμενη ανάπτυξη στην αγορά της Μεσογείου αναμένεται να συνεχιστεί και στο εγγύς μέλλον, απόρροια της αναμενόμενης γεωπολιτικής σταθερότητας, ιδιαίτερα στην κεντρική-ανατολική πλευρά της, και των αποτελεσματικών στρατηγικών μάρκετινγκ, οι οποίες έχουν ενσωματωθεί στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων των λιμένων των περιοχών αυτών.

5.Branding Πόλης Πειραιά και Κρουαζιέρα
Σύμφωνα με τους Lekakou et al (2010), υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία της κατάστασης του λιμανιού και της τοποθεσίας στην οποία βρίσκεται, που αναγνωρίζονται ως τα κριτήρια επιλογής των λιμένων προορισμού και αφετηρίας. Τα κριτήρια αυτά απεικονίζονται στον παρακάτω πίνακα:


Αναφορικά με τα στατιστικά στοιχεία της κρουαζιέρας και την επιβατική κίνηση στο σύνολο της Ελλάδας, μεταξύ του 2013-2015, σύμφωνα με την Ένωση Λιμένων Ελλάδος, (2016) το λιμάνι της Σαντορίνης είχε για το 2015, περισσότερες αφίξεις κρουαζιερόπλοιων σε σύγκριση με το λιμάνι του Πειραιά, αλλά μικρότερο αριθμό επιβατών. Το λιμάνι του Πειραιά παραμένει για τα έτη 2013¬2015 το λιμάνι με τον μεγαλύτερο αριθμό αφίξεων επιβατών κρουαζιέρας στο σύνολο της χώρας. Ωστόσο, ενώ το 2014 υπήρξε αύξηση επιβατών, το 2015 παρατηρείται μία μείωση αυτού του αριθμού. Στον παρακάτω πίνακα απεικονίζεται ο προγραμματισμός των δηλωθεισών αφίξεων - αναχωρήσεων των κρουαζιερόπλοιων για το έτος 2016 στο λιμάνι του Πειραιά, σε όρους επιβατών πλοίου, αλλά και αριθμού αναχωρήσεων και transit σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα του Οργανισμού Λιμένων Πειραιά, (2016).



Μια πόλη για να αναπτύξει ένα ισχυρό εμπορικό σήμα, πρέπει οι φορείς χάραξης πολιτικής να έχουν προσδιορίσει μια σειρά από χαρακτηριστικά που διαθέτει η πόλη, τα οποία θα αποτελέσουν και τη βάση για τη δημιουργία θετικών αντιλήψεων στο κοινό (Dinnie, 2010). Το λιμάνι του Πειραιά, το οποίο βρίσκεται στην πόλη της Αθήνας, μπορεί να εκμεταλλευθεί και να αξιοποιήσει τα εξής ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα που αναφέρονται στον παρακάτω πίνακα:

Όπως αναφέρεται στην επίσημη ιστοσελίδα του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς (ΟΛΠ 2016), το λιμάνι του Πειραιά έχει 11 θέσεις ταυτόχρονης πρόσδεσης (παραβολής) πλοίων και τη δυνατότητα εξυπηρέτησης των μεγαλύτερων πλοίων του είδους. Η διακίνηση από τους χώρους πρόσδεσης προς τους Σταθμούς Επιβατών γίνεται με μεταφορικά μέσα που διαθέτει ο Οργανισμός. Επίσης, σύμφωνα με την έρευνα που διεξήχθη από την Ένωση Λιμένων Ελλάδος για το έτος 2011, τα λιμάνια του Πειραιά και της Κέρκυρας είναι τα δύο λιμάνια της Ελλάδας που είναι ταυτόχρονα λιμάνια αφετηρίας και προορισμού. Επίσης, στο λιμάνι του Πειραιά λειτουργεί πλοηγική υπηρεσία, υπάρχει διαθεσιμότητα ρυμουλκών, παρέχονται υπηρεσίες πετρέλευσης, υδροδότησης και τελωνείου, διατίθενται υπηρεσίες για τους επιβάτες που δεν ακολουθούν εκδρομές και τα πληρώματα πλοίων, υπάρχει διαθεσιμότητα ασθενοφόρου και δυνατότητα περίθαλψης τραυματιών επιτόπου, υπάρχει ποικιλία συνδυασμών δημόσιου (Λιμενική Αστυνομία) και ιδιωτικού φορέα για τη φύλαξη, υπάρχει χώρος στάθμευσης για 170 πούλμαν, ένα ελικοδρόμιο, επάρκεια ταξί αλλά και ένα επαρκές οδικό δίκτυο προς άλλους προορισμούς. Συνολικά το λιμάνι του Πειραιά και γενικότερα η πόλη του Πειραιά διαθέτει τα πιο κάτωθι στοιχεία, τα οποία μπορούν να αποτελέσουν σημαντικά στοιχεία ενός στρατηγικού σχεδίου για την προώθηση του Πειραιά ως δυναμικού προορισμού στον τομέα της κρουαζιέρας:

Εκτός των παραπάνω, ο Οργανισμός έχει πιστοποιήσει τις Υπηρεσίες Εξυπηρέτησης Κρουαζιέρας σύμφωνα με το Διεθνές Πρότυπο Ποιότητας ISO 9001:2008 και το Διεθνές Πρότυπο Περιβαλλοντικής Διαχείρισης ISO 14001:2004. Η πιστοποίηση έγινε συγχρόνως από δύο (2) φορείς πιστοποίησης, τους Lloyd’s Register Quality Assurance Ελλάδα και Bureau Veritas Ελλάς, οι οποίοι αποτελούν τους πλέον καταξιωμένους φορείς στο χώρο της ναυτιλίας και των λιμένων, αποδεικνύοντας την αποτελεσματικότητα των προσπαθειών και ενεργειών του ΟΛΠ ΑΕ για παροχή ποιοτικών και φιλικά περιβαλλοντικών Υπηρεσιών Εξυπηρέτησης Κρουαζιέρας. Επιπρόσθετα, εφαρμόζει από το 2004 πιστοποιημένο Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης για το σύνολο των λιμενικών δραστηριοτήτων του σύμφωνα με το Πρότυπο PERS (Port Environmental Review System) του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Θαλάσσιων Λιμένων (ESPO - European Sea Ports Organization), ενώ από το 2011 ανήκει στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Λιμένων ECOPORTS, το οποίο αποτελεί το πλέον αναγνωρισμένο Δίκτυο Λιμένων για την προστασία του περιβάλλοντος στην Ευρώπη. Στα πλαίσια της πιστοποίησης, ο ΟΛΠ εφαρμόζει ένα Ενιαίο Σύστημα Διαχείρισης Ποιότητας του Περιβάλλοντος στις Υπηρεσίες Εξυπηρέτησης Κρουαζιέρας. Όπως αναφέρεται στην επίσημη ιστοσελίδα του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς(2016), τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του λιμένα Πειραιώς είναι τα εξής:

Τέλος, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η κρουαζιέρα στο λιμάνι του Πειραιά υπόκειται σε περιορισμούς, αλλά και απειλές από τις τρέχουσες εξελίξεις. Σημαντικό στοιχείο που θα πρέπει να ληφθεί υπόψη αποτελεί το προσφυγικό ζήτημα. Ο μεγάλος αριθμός μεταναστών και προσφύγων που έχουν διέλθει αλλά και που συνεχίζουν να διαμένουν στο λιμάνι του Πειραιά μπορεί να έχει τόσο αρνητικές, όσο και θετικές συνέπειες στο branding της πόλης του Πειραιά, όπως απεικονίζεται στον πιο κάτω πίνακα:
Επιπρόσθετα, το εμπάργκο της Τουρκίας από την Ρωσία μπορεί να στρέψει τους Ρώσους πολίτες στον ελληνικό τουρισμό μέσω της κρουαζιέρας στο λιμάνι του Πειραιά. Τέλος, οι τρομοκρατικές επιθέσεις και οι πολιτικές αναταραχές στην Τουρκία μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τον Πειραιά προκειμένου να αυξήσουν την αναγνωρισιμότητα του Πειραιά ως προορισμό για τουρισμό κρουαζιέρας.

6.Συμπεράσματα
Για την παρούσα μελέτη διεξήχθη έρευνα στο πλαίσιο της οποίας διερευνήθηκαν οι απόψεις φορέων που σχετίζονται με το λιμάνι και την πόλη του Πειραιά όπως: tour operators, Καπετάνιοι Κρουαζιερόπλοιων, Εκπρόσωποι Ένωσης Εφοπλιστών και Φορέων Ναυτιλίας, Εκπρόσωποι Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Εκπρόσωποι μικρών ιστιοπλοϊκών σκαφών - αθλητικού θαλάσσιου τουρισμού, Εργαζόμενοι από τον ΟΛΠ , Εργαζόμενοι από το Υπουργείο Ναυτιλίας. Αναφορικά με την υφιστάμενη κατάσταση στον τουρισμό κρουαζιέρας ως μέσο δημιουργίας μάρκας για την πόλη του Πειραιά, μέσα από τις απόψεις των ερωτηθέντων καταδείχθηκε ότι τα τελευταία χρόνια γίνεται μία οργανωμένη προσπάθεια από διάφορους φορείς για την προβολή και προώθηση του Πειραιά ως λιμάνι κρουαζιέρας, ούτως ώστε να καταστεί ανταγωνιστικός τουριστικός προορισμός. 
Πιο συγκεκριμένα, ο Δήμος Πειραιά, έχει δημιουργήσει την ηλεκτρονική σελίδα προβολής του Πειραιά με τίτλο «Destination Piraeus» (http://www.destinationpiraeus.com/gr/) που περιέχει χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με την ιστορία του Πειραιά (Ναυμαχία Σαλαμίνας, αρχιτεκτονική, το ρεμπέτικο τραγούδι), του λιμένος Πειραιά, τα μουσεία της πόλης, ενώ παράλληλα διαθέτει και πληροφορίες σχετικά με την κουλτούρα, τη γαστρονομία, τα αξιοθέατα, καθώς και προτάσεις για περιπάτους. Η ιστοσελίδα διατίθεται στην ελληνική, αγγλική και ισπανική γλώσσα. Εκτός των παραπάνω, οι χρήστες μπορούν να κατεβάσουν μέσω του App Store και του Google Play τις διαδραστικές εφαρμογές «Destination Piraeus» για έξυπνα τηλέφωνα και με αυτόν τον τρόπο να περιηγηθούν στον Πειραιά. Οι εφαρμογές αυτές περιλαμβάνουν αναλυτικές πληροφορίες, φωτογραφίες, χάρτες. Επίσης, μέσα από την πρωτοποριακή τεχνολογία Augmented Reality, οι χρήστες μπορούν, σηκώνοντας την κάμερα του κινητού τους τηλεφώνου, να εντοπίσουν τα αξιοθέατα που υπάρχουν γύρω τους και να δουν άμεσα τις πληροφορίες για αυτά. Συνολικά, «η εφαρμογή Destination Piraeus για iPad» είναι ένα εντυπωσιακό, πλήρως διαδραστικό ψηφιακό «περιοδικό». Περιλαμβάνει κείμενα, φωτογραφίες, βίντεο, 360 απεικονίσεις και ειδικά εφέ. Έχει σχεδιαστεί ειδικά για το iPad και λειτουργεί «offline».

Συνολικά, υποστηρίζεται πως μέσα από τις παραπάνω ενέργειες μπορεί να δημιουργηθεί μία μάρκα για την πόλη του Πειραιά. Πιο συγκεκριμένα, τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα τόσο της πόλης του Πειραιά όσο και του λιμένος Πειραιά μπορούν να συμβάλλουν στην παροχή μίας πειστικής και συνεπούς προσφοράς και πελατειακής εμπειρίας, η οποία θα ικανοποιήσει τους πελάτες, και θα τους κάνει να συνεχίσουν να επανέρχονται, αλλά και στη δημιουργία συγκεκριμένων συναισθημάτων και προσδοκιών, που είναι η βάση της δημιουργίας μάρκας (Simmons, 2007; Walton, 2008; Osei και Gbadamosi, 2011; Scott και συν., 2011; Muzellec και συν., 2012). Μέσα από τη δημιουργία της ιστοσελίδας και των διαδραστικών εφαρμογών, το μάρκετινγκ συμβάλλει στη δημιουργία μάρκας για τον Πειραιά (Yoo και Donthu, 2005; Alba και Hutchinson, 2007; Pinar και Trapp, 2008), χρησιμοποιώντας κυρίως τη στρατηγική δημιουργίας μάρκας μέσω του Διαδικτύου (i-branding) (Simmons, 2007; Rowley, 2009). Όλα αυτά συμβάλλουν στη δημιουργία μίας ταυτότητας της μάρκας (Martinez και de Chernatony, 2004; Ghodeswar, 2008; Srivastana, 2011) και μίας εικόνας της μάρκας για τον Πειραιά (Pitta και Katsanis, 1995; Martinez και Pina, 2003; Martinez και de Chernatony, 2004.

Εκτός από τη διαδικτυακή πλατφόρμα προβολής και προώθησης του Πειραιά που έχει δημιουργηθεί, ο Οργανισμός Λιμένος Πειραιά παρέχει επίσης ορισμένες πληροφορίες για το λιμάνι του Πειραιά και την κρουαζιέρα. Επιπρόσθετα, ο Δήμος Πειραιά διοργανώνει τις «Ημέρες Θάλασσας», ένα θεσμό που ξεκίνησε το 2015, στο πλαίσιο του εορτασμού της «Ευρωπαϊκής Ημέρας Θάλασσας», όπου ο Πειραιάς ήταν τιμώμενη χώρα. Το εν λόγω πρόγραμμα παρέχει τη δυνατότητα στους τουρίστες να γνωρίσουν μέσα από πλήθος δράσεων (εκθέσεις, ξεναγήσεις, συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, παραδοσιακοί χοροί, γεύσεις, κινηματογραφικές προβολές, διαγωνισμοί, ποδηλατοδρομίες, δράσεις αθλητισμού, parties) την πόλη, τα γνωστά ή λιγότερο γνωστά αξιοθέατα, τις διαδρομές, τους ανθρώπους, καθώς και όλο το εύρος δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται γύρω, από και με αφετηρία τη θάλασσα του Πειραιά αλλά και καλωσορίζει τη συνεχώς αναπτυσσόμενη ναυτιλιακή κοινότητα καθώς συγκεντρώνει τους φορείς χάραξης πολιτικής, με σκοπό το διάλογο και την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών στον τομέα της ναυτιλίας (Ημέρες Θάλασσας, 2016).

Σύμφωνα με τους συμμετέχοντες στην έρευνα τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα του Πειραιά είναι η άμεση πρόσβαση σε νησιά του Αργοσαρωνικού, το Μικρολίμανο, το Πασαλιμάνι, η γαστρονομία, το ανοικτό εμπορικό κέντρο, αλλά και το Σηράγγιο σπήλαιο. Ωστόσο, θα πρέπει να προβληθούν περαιτέρω σημαντικά στοιχεία, όπως η πιστοποίηση κατά ISO 9001 και ISO 14001 στις Υπηρεσίες Εξυπηρέτησης Κρουαζιέρας, το Σηράγγιο σπήλαιο, τα μουσεία και η γαστρονομία της περιοχής. Επίσης οι ερωτηθέντες δήλωσαν πως τα στοιχεία εκείνα που πρέπει να ληφθούν υπόψη για την επαρκή προβολή του Πειραιά ως δυναμικού προορισμού στον τομέα της κρουαζιέρας είναι, ότι το λιμάνι είναι πλήρως λειτουργικό όλο τον χρόνο λόγω των εξαιρετικών καιρικών συνθηκών, οι καινούργιοι επιβατικοί σταθμοί, η προσβασιμότητα, ο μικρότερος χρόνος ταξιδιού και το χαμηλότερο κόστος καυσίμου έναντι των λιμανιών της Μαύρης Θάλασσας και της Β. Ευρώπης, ενώ στη συνέχεια ακολουθούν η γεωφυσική του θέση, η δυνατότητα που προσφέρει για θαλάσσιο και αθλητικό τουρισμού, αλλά και η εύκολη προσβασιμότητα χωρίς στενά περάσματα που δημιουργούν συμφόρηση και δυσκολία σε ελιγμούς. Τα στοιχεία αυτά είναι, σύμφωνα με τα όσα αναφέρουν οι Lekakou et al. (2010), σχετικά με την ύπαρξη συγκεκριμένων στοιχείων της κατάστασης του λιμανιού και της τοποθεσίας στην οποία βρίσκεται, ως τα κριτήρια επιλογής των λιμένων προορισμού και αφετηρίας στο πλαίσιο της κρουαζιέρας.

Σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι οι συμμετέχοντες στην έρευνα, στην πλειοψηφία τους, δήλωσαν πως υπάρχουν σε αρκετό βαθμό οι υποδομές στον Πειραιά και οι επαρκείς συγκοινωνιακές δομές ωστόσο, οι περιορισμένες τουριστικές υποδομές, αναφέρθηκαν ως ένα από τους παράγοντες που εμποδίζουν τον Πειραιά από το να καταστεί μία τουριστικά ανταγωνιστική πόλη. Για το λόγο αυτό, ορισμένοι από τους συμμετέχοντες ανέφεραν πως είναι σημαντική η δημιουργία των κατάλληλων τουριστικών υποδομών στον Πειραιά και πρότειναν πριμοδότηση για την ανακαίνιση-ανακατασκευή ξενοδοχειακών καταλυμάτων. Άλλοι παράγοντες που αποτελούν εμπόδιο στο να καταστεί ο Πειραιάς μία τουριστικά ανταγωνιστική πόλη είναι η έλλειψη πολιτικής βούλησης, η γραφειοκρατία, το υψηλό κόστος ασφαλείας, η ακριβή τιμολογιακή πολιτική, η έλλειψη συντονισμού που προκύπτει από την έλλειψη ενός ενιαίου φορέα για τη χάραξη μίας ολοκληρωμένης στρατηγικής, καθώς και από το ότι εμπλέκονται διάφοροι δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς με αντικρουόμενα συμφέροντα.

Κατά συνέπεια, υπάρχουν αρκετές προτάσεις που κατέθεσαν οι ερωτηθέντες στο πλαίσιο του branding του Πειραιά, προκειμένου να μπορέσει μέσα από την κρουαζιέρα να προβληθεί, ούτως ώστε έχοντας δημιουργήσει μία μάρκα, να καταστεί σημαντικός τουριστικός προορισμός τόσο για κρουαζιέρα, όσο και γενικότερα. Μία από αυτές τις προτάσεις είναι η σύνδεση του τουρισμού κρουαζιέρας με άλλες μορφές θαλάσσιου τουρισμού, όπως είναι το Yachting, αλλά και τον αθλητικό τουρισμό αναψυχής (π.χ. διοργάνωση αθλητικών εκδηλώσεων). Ο θαλάσσιος τουρισμός αποτελεί σημαντική πηγή εσόδων για τον τόπο υποδοχής (Diakomihalis, 2007), ενώ τόσο ο θαλάσσιος τουρισμός όσο και ο αθλητικός τουρισμός αναψυχής, που εντάσσεται στο πλαίσιο του θαλάσσιου τουρισμού, αποτελούν σημαντικό εργαλείο διαμόρφωσης ενός αειφόρου τουρισμού (Zhang et al., 2004; Buckley, 2010; Scheyvens, 2011; Zeppel, 2012). Εκτός από την σύνδεση του θαλάσσιου με τον αθλητικό τουρισμό, προτείνεται από τους συμμετέχοντες στην έρευνα η σύσταση ενός ανεξάρτητου φορέα προώθησης της κρουαζιέρας. Επίσης οι συμμετέχοντες αναφέρθηκαν στη βελτίωση των οδικών δικτύων, στη ρύθμιση της κυκλοφορίας, καθώς και στη συνεργασία με τη ΣΤΑΣΥ για τη δημιουργία στάσεων λεωφορείων μπροστά από μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους. Η ανάπτυξη του χειμερινού τουρισμού ώστε να παραταθεί η τουριστική περίοδος, η προώθηση της κρουαζιέρας με ημερόπλοια στον Αργοσαρωνικό, η δημιουργία αερογέφυρας με άλλες μεγάλες αγορές πελατών κρουαζιέρας από Ρωσία/Κίνα/ΗΠΑ, η δημιουργία πακέτων-προσφορών πιο ανταγωνιστικών, η επιδότηση ασφαλιστικών εισφορών για εταιρείες με ελληνική σημαία, η αλλαγή νομοθεσίας, η δημιουργία νέου λιμανιού κρουαζιέρας στο Φάληρο για μεγαλύτερα και πιο σύγχρονα κρουαζιερόπλοια, η αλλαγή του κόστους ελλιμενισμού, η χαμηλότερη και πιο ανταγωνιστική τιμολογιακή πολιτική, προκειμένου να μπορέσει το λιμάνι του Πειραιά να ανταγωνιστεί την Τουρκία ήταν μερικές ακόμα από τις προτάσεις που κατέθεσαν οι ερωτηθέντες.

Σημαντικό ρόλο όμως διαδραματίζουν και οι τρέχουσες εξελίξεις. Πιο συγκεκριμένα, οι συμμετέχοντες στην έρευνα ανέφεραν πως οι τρομοκρατικές επιθέσεις και οι πολιτικές αναταραχές στην Τουρκία μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τον Πειραιά προκειμένου να αυξήσουν την αναγνωρισιμότητα του Πειραιά ως προορισμό για τουρισμό κρουαζιέρας, όπως αναφέρει και ο Balakrishnan (2009), ενώ παράλληλα το εμπάργκο της Τουρκίας από την Ρωσία μπορεί να στρέψει τους Ρώσους πολίτες στον ελληνικό τουρισμό μέσω της κρουαζιέρας στο λιμάνι του Πειραιά. Ωστόσο, ένας σημαντικός αρνητικός παράγοντας για την προβολή και προώθηση του Πειραιά και την αξιοποίηση της κρουαζιέρας είναι το προσφυγικό ζήτημα, το οποίο: Συμβάλλει στο να χαρακτηριστεί ο Πειραιάς ως μη καθαρή και ασφαλής πόλη, καθιστά τα λιμάνια των γύρω χωρών περισσότερο ανταγωνιστικά, αλλά και αυξάνει την πιθανότητα εγκληματικών πράξεων. Ωστόσο, σε μικρότερο βαθμό δήλωσαν οι συμμετέχοντες στην έρευνα, ότι το προσφυγικό ζήτημα συμβάλλει στο να αναδειχθεί ο Πειραιάς ως επιτυχημένο παράδειγμα «πόλης - διαχειριστού» της πολυπολιτισμικότητας, ως «πόλη - εκφραστής» των ιδεωδών πάνω στα οποία ιδρύθηκε η Ευρώπη και τα οποία σήμερα η ίδια εγκαταλείπει, στο να χαρακτηριστεί ο Ελληνικός λαός ως αλληλέγγυος, στο να αναδειχθεί η Ελλάδα ως χώρα που σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και βοηθάει άτομα που έχουν ανάγκη, αλλά και στο να αναδειχθεί ο Πειραιάς ως πόλη-πρότυπο του ανθρωπισμού. Αυτό σημαίνει πως θα πρέπει ο Δήμος Πειραιά σε συνεργασία με άλλους φορείς, όπως το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής, αλλά και εταιρείες που διοργανώνουν κρουαζιέρες, να προβάλλουν τα θετικά στοιχεία που απορρέουν από τη διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος στο λιμάνι του Πειραιά.

6.1 Συμπεράσματα για την υφιστάμενη κατάσταση και προτάσεις για την κρουαζιέρα
Το λιμάνι του Πειραιά έχει τη δυνατότητα και τη δυναμική να αποτελέσει σημαντικό τουριστικό προορισμό κρουαζιέρας. Αυτό οφείλεται αφενός στη γεωγραφική θέση του λιμανιού και αφετέρου στις εγκαταστάσεις και τις δυνατότητες του λιμανιού. Το λιμάνι του Πειραιά βρίσκεται στη Μεσόγειο, η οποία αποτελεί τόπο προορισμού για κρουαζιέρα, μετά την Καραϊβική. Ειδικά η Ελλάδα αποτελεί σημαντικό τουριστικό προορισμό λόγω του κλίματος που έχει, της γαστρονομίας, του πολιτισμού, των δυνατοτήτων διασκέδασης. Σε αυτό το πλαίσιο, επίσης, το λιμάνι του Πειραιά μπορεί να αποτελέσει σημαντικό τουριστικό προορισμό κρουαζιέρας, λόγω των συνδέσεών του με τα νησιά της Ελλάδας, αλλά και με άλλες χώρες της Μεσογείου.
Ωστόσο, ένα σημαντικό ζήτημα που αναδύεται τις τελευταίες ημέρες σχετίζεται με το προσφυγικό ζήτημα. Προκειμένου, λοιπόν, να αντιστραφεί η αρνητική εικόνα που έχει δημιουργηθεί για το λιμάνι του Πειραιά εξαιτίας του προσφυγικού ζητήματος, αλλά και με στόχο να ενισχυθεί περαιτέρω η πόλη του Πειραιά ως τουριστικός προορισμός κρουαζιέρας, είναι σημαντική η λήψη σημαντικών μέτρων.

Η επιστροφή της Διεθνούς Ναυτιλιακής Έκθεσης «Ποσειδώνια» στον Πειραιά σε συνδυασμό με τον θεσμό «Ημέρες Θάλασσας», μπορούν να συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό στην ενίσχυση της εικόνας της πόλης του Πειραιά και να αποτελέσουν πόλο έλξης τουριστών. Παράλληλα, η διεξαγωγή αγώνων στο πλαίσιο του θαλάσσιου τουρισμού σε εθνικό, ευρωπαϊκό, ή ακόμα και παγκόσμιο επίπεδο, μπορεί επίσης να συμβάλλει στην ενίσχυση της ταυτότητας και της εικόνας της πόλης του Πειραιά. Στον Πειραιά διεξήχθησαν οι πρώτοι σύγχρονοι ολυμπιακοί κολυμβητικοί αγώνες το 1896, στο Πασαλιμάνι. Με αφορμή ότι ο Πειραιάς είναι μια μετα-ολυμπιακή πόλη, θα μπορούσαν μια σειρά από εκδηλώσεις νοσταλγικού χαρακτήρα και αναβίωσης των αγώνων να θεσμοθετηθούν και να οργανώνονται ακόμα και σε ετήσια βάση. Υπό αυτό το πρίσμα, ο Πειραιάς μπορεί να καταστεί σημαντικός τουριστικός προορισμός κρουαζιέρας μέσα από τη σύνδεση αυτού του είδους τουρισμού με άλλα, όπως με θρησκευτικό και / ή πολιτιστικό και αρχαιολογικό τουρισμό, όπου οι τουρίστες θα έχουν τη δυνατότητα να περιηγηθούν σε σημεία θρησκευτικού και /ή πολιτιστικό-ιστορικού ενδιαφέροντος όχι μόνο στην πόλη του Πειραιά, αλλά και σε άλλες πόλεις και νησιά της Ελλάδας. Θα μπορούσε, ενδεχομένως, να υπάρξει μία κρουαζιέρα προσκυνηματικού τουρισμού ή άλλου θεματικού χαρακτήρα (π.χ γαστρονομικού) σε διάφορα νησιά της Ελλάδας, με αφετηρία και κατάληξη στο λιμάνι του Πειραιά.

Μία ακόμη καινοτομία για την Ελλάδα θα μπορούσε να είναι η δημιουργία μίας κρουαζιέρας, πάλι με αφετηρία και τερματισμό στο λιμάνι του Πειραιά, στα ελληνικά νησιά για μία εβδομάδα, κατά τη διάρκεια της οποίας στο καράβι θα λάμβανε χώρα ένα μουσικό φεστιβάλ, με τη συμμετοχή συγκροτημάτων και τραγουδιστών από διάφορα είδη μουσικής. Τέλος, η δημιουργία μίας κρουαζιέρας κατά τη διάρκεια της οποίας θα λάμβαναν χώρα θεατρικές παραστάσεις με τη συμμετοχή του κοινού, στο πλαίσιο διαφόρων ειδών θεάτρου, όπως το συμμετοχικό (community theatre), θα μπορούσε να συμβάλλει στην ενίσχυση της εικόνας του Πειραιά ως τουριστικό προορισμό κρουαζιέρας, προσελκύοντας ηθοποιούς και κοινό από όλο τον κόσμο.

Βιβλιογραφία
Ελληνόγλωσση
  • Διακομιχάλης Μ. (2009). Ο θαλάσσιος τουρισμός και οι οικονομικές επιδράσεις του. Αθήνα: Σταμούλη Ένωση Λιμένων Ελλάδος (2016). Ανακτήθηκε 15 Δεκεμβρίου, 2015 από: http://www.elime.gr/
  • Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς (2016). Ανακτήθηκε 5 Μαρτίου, 2016 από: http://www.olp.gr/el/cruise- greece/cruise-programme

Ξενόγλωσση
  • Aitken, R., & Campelo, A. (2011). The four Rs of place branding. Journal of Marketing Management, 27(9- 10), 913-933.
  • Alba, J. W., & Hutchinson, J. W. (2007). Consumer psychology. Στο: Durso, F.T. (Ed.), Handbook of Applied Cognition. New York: John Wiley & Sons.
  • Alexa, E. (2010). Urban Marketing and its Impact over the Touristic Attractiveness of the Cities - A Conceptual Approach, Studies and Scientific Researches : Economics Edition, 303 - 309 Anholt, S. (2010). Definitions of Place Branding- Working towards a resolution. Place Branding and Public Diplomacy, 6(1), 1-10.
  • Balakrishnan, M. S. (2009). Strategic branding of destinations: a framework. European Journal of Marketing, 43(5/6), 611-629.
  • Bicakci, A. B. (2012). Branding the city through culture: Istanbul, European Capital of Culture, 2010.International Journal of Human Sciences, Ανακτήθηκε 15 Φεβρουαρίου, 2016 από: http: //www .insanbilimleri.com/en 
  • Brida, J., & Zapata, S. (2011). Economic impacts of cruise tourism: The case of Costa Rica, Anatolia: An International Journal of Tourism and Hospitality Research, 21(2), 322-338.
  • Cruise Market Watch (2015). Ανακτήθηκε 12 Δεκεμβρίου, 2015 από: http://www.cruisemarketwatch.com/
  • Cvijic, S., Guzijan, J. (2013). Cultural and historical heritage: An asset for city branding, SPATIUM International Review, 30, 23-27 Deliza, R., Rosenthal, A., Hedderley, D., Macfie, H. J. H., & Frewer, L. J. (1999). The Importance of Brand, Product Information and Manufacturing Process in the Development of Novel Environmentally Friendly Vegetable Oils. Journal of International Food & Agribusiness Marketing, 10(3), 67-77.
  • Diakomihalis, M. N. (2007). The Impact of Maritime Tourism on the Greek Economy via the Tourism Satellite Account. Tourism and Hospitality Planning & Development, 4(3), 231 - 244.
  • Dinnie, K. (2010). City Branding: Theory and Cases. GB: Palgrave Macmillan.
  • Gelder, S. V., & Allan, M. (2006). City Branding: How Cities Compete in the 21st Century. UK: Primaveraquint.
  • Hall, M. C. (2001). Trends in ocean and coastal tourism: the end of the last frontier? Ocean & Coastal Management, 44, 601 - 618.
  • Kaplan, M. D., Yurt, O., Guneri, B., & Kurtulus, K. (2010). Branding places: applying brand personality concept to cities. European Journal of Marketing, 44(9/10), 1286-1304 Kavaratzis, Μ. (2012). From City Marketing to City Branding. New York: Plagrave Lehu, J. M. (2004). Back to life! Why brands grow old and sometimes die and what managers then do: an exploratory qualitative research put into the French context. Journal of Marketing Communications, 10(2), 133-152.
  • Lekakou, M. B., Pallis, A. A., & Vaggelas, G. K. (2009). Which homeport: The cruise industry’s selection criteria. Tourismos: An international multidisciplinary journal of tourism, 4(4), 215-240 Martinez, E., de Chematony, L. (2004). The effect of brand extension strategies upon brand image. Journal of Consumer Marketing, 21(1), 39-50.
  • Moira, P., & Mylonopoulos, D. (2010). Passenger’s satisfaction from cruising. Case studies from Greece, International Journal of Culture and Tourism Research (IJCTR ), 12(2), 139-150.
  • Parkerson, B., & Saunders, J. (2004). City Branding: Can goods and services branding models be used to brand cities?. Place Branding, 1(3), 242-264.
  • Pitta, D. A., & Katsanis, L. P. (1995). Understanding brand equity for successful brand extension. Journal of Consumer Marketing, 12(4), 51-64.
  • Rantisi, N. M., & Leslie, D. (2006). Branding the design metropole: the case of Montreal, Canada. Area, 38(4), 364-376.
  • Rowley, J. (2009). Online branding strategies of UK fashion retailers. Internet Research, 19(3), 348-369. Seisdedos, G., & Vaggione, P. (2005). The City Branding Processes: The case of Madrid. Paper presented at 41st ISoCaRP Congress; 17 October, Bilbao, Spain Simmons, G. J. (2007). “i-Branding”: developing the internet as a branding tool. Marketing Intelligence & Planning, 25(6), 544-562.
  • Scott, N. (2006). Management of tourism: conformation to whose standards?. Στο: Prideaux, B., Moscardo, G., Laws, E. (Eds.), Managing tourism and hospitality services: Theory and international applications. Oxfordshire: CABI Vrontis, D. (1998). Strategic Assessment: The Importance of Branding in the European Beer Market. British Food Journal, 100(2), 76-84.
  • Waller, K. (1996). Improving food and beverage performance. Oxford: Butterworth - Heinemann Yoo, B., Donthu, N. (2005). The Effect of Personal Cultural Orientation on Consumer Ethnocentrism.Journal of International Consumer Marketing, 18(1-2), 7-44.
  • Zhang, Y., Dong, L., Yang, J., Wang, S., Song, X. (2004). Sustainable development of marine economy in China. Chinese Geographical Science, 14(4), 308 - 313.
*Δεύτερο Πανελλήνιο Συνέδριο Marketing & Branding Τόπου, Λάρισα 31 Μαρτίου-2 Απριλίου 2017

Η κρίση και η επενδυτική στρατηγική των Πόλεων

$
0
0
Η περίπτωση του Μάντσεστερ και της Ζυρίχης.
#Ράλλης Γκέκας, Δρ. Οικονομικών ΤΑ
Η κρίση για να ξεπεραστεί χρειάζεται επενδύσεις. Οι επενδύσεις όμως δεν μπορούν πλέον να γίνουν με τον παλιό γνώριμο τρόπο. Πρώτον γιατί δεν υπάρχουν επαρκείς δημόσιοι πόροι. Δεύτερον γιατί το χρηματοπιστωτικό σύστημα έχει περιοριστεί, λόγω της κρίσης και τρίτον γιατί λόγω των αλλαγών στο διεθνές οικονομικό περιβάλλον έχει αλλάξει η επενδυτική στρατηγική των πόλεων. Για αυτό το λόγο, το τελευταίο διάστημα, το ζήτημα των τοπικών επενδύσεων βρίσκεται στο επίκεντρο συζητήσεων της ευρωπαϊκής Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Στο κείμενο που ακολουθεί παρουσιάζονται τέσσερις καλές πρακτικές, επενδυτικής στρατηγικής, από Ευρωπαϊκές πόλεις. Επιλέχθηκε οι πόλεις αυτές να μην είναι πρωτεύουσες στις χώρες τους. Είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι οι συγκεκριμένες πόλεις αντιμετώπισαν την παγκοσμιοποίηση με εξωστρέφεια, την αύξηση της ανεργίας με δημιουργία επιχειρήσεων και θέσεων εργασίας στον ιδιωτικό τομέα και την ύφεση, με επενδύσεις καταρχήν σε υποδομές.Κοινό χαρακτηριστικό και των τεσσάρων καλών πρακτικών είναι η έμφαση στην καινοτομία, στη δημιουργία υποστηρικτικών θεσμών για την επιχειρηματικότητα και τις Μικρο-Μεσαίες Επιχειρήσεις, στη διευκόλυνση των start up εταιρειών, με νέα προϊόντα και θεσμούς, παρακάμπτοντας τις βραχυχρόνιες πολιτικές χρηματοδότησης ή των «θερμοκοιτίδων».
Για λόγους διευκόλυνσης το άρθρο έχει χωριστεί σε δύο μέρη. 
Στο πρώτο θα παρουσιαστούν οι καλές πρακτικές που αφορούν στο Μάντσεστερ και την Ζυρίχη, ενώ στο δεύτερο οι καλές πρακτικές της Λυών και της Βαρκελώνης.
Μάντσεστερ
Το Μάντσεστερ θεωρείται «γενέθλια πόλη του καπιταλισμού». Παράλληλα, αποτελεί και κλασικό παράδειγμα αποβιομηχάνισης. Η επενδυτική στρατηγική της πόλης στηρίχθηκε σε δύο πολύ σημαντικούς άξονες. Αφενός στην αναβάθμιση των ιδιωτικών και δημόσιων υποδομών, αφετέρου, στην αλλαγή της χρήσης και τη στροφή, από τη μεταποίηση και τη βαριά βιομηχανία, στις υπηρεσίες.
Στις αρχές του 20ου αιώνα, το Μάντσεστερ φιλοξένησε τις περισσότερες έδρες κατασκευαστριών εταιρειών, από οποιαδήποτε άλλη βρετανική πόλη. Ωστόσο, τη δεκαετία του 1960, η πόλη υπέστη μεγάλης έκτασης αποβιομηχάνιση, καθώς δεν ήταν πλέον σε θέση να καταπολεμήσει τον μη αναστρέψιμο περιορισμό του τομέα της κλωστοϋφαντουργίας και της βαριάς βιομηχανίας. Η ανεργία αυξήθηκε και κορυφώθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Από την εποχή αυτή και μετά, το Μάντσεστερ εισήλθε σε μια μεταβατική περίοδο, με κύριο χαρακτηριστικό τη στροφή προς τον τομέα των υπηρεσιών.
Κατά τις επόμενες δεκαετίες, επιχειρείται η ανατροπή της κρίσης, αναλαμβάνοντας τοπικές – περιφερειακές αναπτυξιακές πρωτοβουλίες και μοχλεύοντας δημόσιους πόρους και ιδιωτικές επενδύσεις. Συνοικίες του κέντρου της πόλης και το Salford επιλέχθηκαν ως ο αναπτυξιακός καμβάς των επενδυτικών παρεμβάσεων.
Προς το τέλος αυτής της περιόδου, η πόλη ολοκλήρωσε, με επιτυχία, σειρά βασικών έργων υποδομής, όπως το δεύτερο σιδηροδρομικό σταθμό, στο αεροδρόμιο του Μάντσεστερ. Στο κέντρο της πόλης, πραγματοποιήθηκε μία από τις μεγαλύτερες πολεοδομικές αναπλάσεις ευρωπαϊκής πόλης μεσαίου μεγέθους, συμπεριλαμβανομένου ενός επιτυχημένου δικτύου τραμ. Κατασκευάστηκαν αθλητικές και πολιτιστικές υποδομές, όπως επίσης χώροι υποδοχής και υποστήριξης υπηρεσιών design. Κατά τη διάρκεια αυτής της δεκαετίας αναδείχθηκε μία πόλη βιώσιμη, με μητροπολιτική κουλτούρα, που αξιοποιεί την κληρονομιά της.
Στο νέο αιώνα, το κεντρικό Μάντσεστερ βρίσκεται στο επίκεντρο μιας ραγδαία αναπτυσσόμενης περιοχής, το Greater Manchester (GM), που φιλοξενεί διεθνώς ανταγωνιστικά «clusters» στο λιανικό εμπόριο, τον αθλητισμό, τον πολιτισμό και την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η κατασκευή μεγάλων χώρων γραφείων κυριαρχεί στην αγορά εμπορικών ακινήτων, καθώς χρηματοδοτικές και επαγγελματικές υπηρεσίες έγιναν οι τομείς με τους μεγαλύτερους ρυθμούς ανάπτυξης, μέχρι το 2008.
Τα τελευταία χρόνια, το GM έχει θέσει ένα φιλόδοξο όραμα για το 2020. Στοχεύει να εξασφαλίσει τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της περιοχής, αξιοποιώντας τις οικονομικές δυνατότητές της και εξασφαλίζοντας παράλληλα, ότι οι κάτοικοι της θα μοιραστούν και θα συνεισφέρουν στην ευημερία. Προϋπόθεση αποτελεί η βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, η οποία απαιτεί υψηλότερη παραγωγικότητα σε μία ανανεωμένη αγορά εργασίας, μείωση της εξάρτησης από τις δημόσιες υπηρεσίες και εξασφάλιση ότι όλοι οι κάτοικοι θα έχουν πρόσβαση στις βελτιωμένες ευκαιρίες, που συνδέονται με μια πιο εύρωστη οικονομία.
Η «Στρατηγική Ευρύτερο Μάντσεστερ» (GMS), δημοσιοποιήθηκε το 2009, προκειμένου να επιτευχθεί το όραμα της μακροπρόθεσμης ανάπτυξης. Το μακροοικονομικό πλαίσιο, οι επιπτώσεις της ύφεσης και το μεταβαλλόμενο παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον, επαναπροσδιόρισαν τα δεδομένα. Η δημοσιονομική πολιτική έχει επίσης αλλάξει, προς την κατεύθυνση προώθησης της ανάπτυξης και μείωσης των δημοσίων δαπανών, με αποτέλεσμα τον επαναπροσδιορισμό του ρόλου και της λειτουργίας του δημόσιου τομέα, διαδικασία η οποία δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Την ίδια στιγμή, οι θεσμοί διακυβέρνησης στο Greater Manchester έχουν γίνει πιο ισχυροί και ώριμοι. Η νέα Greater Manchester Συνδυασμένη Αρχή (GMCA) είναι το μόνο όργανο του είδους της, στο Ηνωμένο Βασίλειο. Συγκεντρώνει δέκα τοπικές αρχές, που ανήκουν στο Greater Manchester και εστιάζει στις οικονομικές παρεμβάσεις, στο πλαίσιο μιας ενιαίας αγοράς εργασίας. Η GCMA υποστηρίζεται από μια ώριμη επιχειρηματική ηγεσία.
Χαρακτηριστικό είναι ότι το 2011/2012 πάνω από τα δύο πέμπτα, (42%) των νέων προγραμμάτων που υλοποιούνταν στην περιοχή, προέρχονταν από τις Ηνωμένες Πολιτείες και το ένα πέμπτο (19%), από την Ευρώπη, (Γερμανία και Ιταλία). Πιο παραδοσιακοί επενδυτές, όπως χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί και κεφάλαια ή χρηματιστηριακά γραφεία, έχουν εγκατασταθεί στην περιοχή, από διάφορες περιοχές, όπως Ισραήλ, Γερμανία, Ασία, Νότια Αφρική και Σκανδιναβία. Επιπλέον, Βρετανικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, που υποστηρίζονται από venture capital των ΗΠΑ, έχουν ολοένα και πιο ενεργή παρουσία. Το Μάντσεστερ έχει προσελκύσει παγκόσμιες, περιφερειακές και εθνικές εταιρείες, λόγω της υψηλής ποιότητας και επάρκειας επαγγελματικών δεξιοτήτων και της αποτελεσματικής δικτύωσης και συνδεσιμότητας.
Επενδυτική στρατηγική και εργαλεία
Η βασική στρατηγική και τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται στο GM είναι:
  • Η συμφωνία του Ευρύτερου Μάντσεστερ, η οποία περιέχει α) Ταμείο Υποδομών, β) Επενδυτικό Πλαίσιο για το Μάντσεστερ, γ) Κόμβο Μαθητείας και Δεξιοτήτων.
  • JESSICA / Evergreen.
  • Περιφερειακό Ταμείο Ανάπτυξης.
  • Αεροδρόμιο – επιχειρηματική ζώνη.
  • Ρυθμίσεις εφαρμογής, οι οποίες περιλαμβάνουν: α) Εστίαση σε κλάδους «κλειδιά» ανάπτυξης β) Επένδυση σε υποδομές μεταφορών, γ) Επενδύσεις στις ψηφιακές υποδομές, δ) Εστίαση στις αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες αγορές.
Η επενδυτική πολιτική του Μάντσεστερ, για την αντιμετώπιση της μεγάλης κρίσης αποβιομηχάνισης, δεν οδήγησε σε αλλαγή οικονομικής πολιτικής αλλά σε αλλαγή οικονομικού προσανατολισμού. Από μία πόλη που στηριζόταν στον δευτερογενή τομέα, σήμερα είναι μία πόλη που στηρίζεται κατ΄ εξοχήν στις υπηρεσίες.
Τρία είναι, κατά τη γνώμη μου, τα βασικά συμπεράσματα που προκύπτουν από την εμπειρία του Μάντσεστερ.
  1. Για να προσελκυστούν επιχειρήσεις και νοικοκυριά θα πρέπει να δημιουργηθούν οι απαραίτητες υποδομές. Άρα, της προσέλκυσης ιδιωτικών επενδύσεων προηγούνται οι δημόσιες.
  2. Παρά το ότι η πόλη άλλαξε οικονομικό προσανατολισμό, η νέα οικονομική της πολιτικής στηρίχθηκε στα συγκριτικά πλεονεκτήματα της και το τοπικό παραγωγικό της σύστημα.
  3. Σε μία πόλη, που υπέστη για δεκαετίες τις επιπτώσεις της αποβιομηχάνισης, η αναδιανομή του πλούτου και η καθολική συμμετοχή στα νέα εισοδήματα, παραμένει πολύ ψηλά στην τοπική πολιτική, οικονομική και κοινωνική ατζέντα.
Ζυρίχη
Η Ζυρίχη παραδοσιακά ήταν μία πόλη που στηριζόταν στις υπηρεσίες. Η σχεδόν «μονοκαλλιέργεια» των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών δημιούργησε μία ευάλωτη, στις κρίσεις του χρηματοπιστωτικού συστήματος, τοπική οικονομία. Οι επενδύσεις που έγιναν στην πόλη είχαν ως στόχο όχι μόνο να αυξήσουν την προστιθέμενη αξία, αλλά και να θωρακίσουν την πόλη από ανάλογες κρίσεις, επενδύοντας και σε άλλους παραγωγικούς τομείς, εκτός των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. Η σημαντικότερη όμως επένδυση της πόλης, μετά την κρίση, ήταν στη γνώση. Η επένδυση στη γνώση δημιούργησε στην πόλη μεγάλα πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα και την κατέστησε ελκυστική όχι μόνο για επιχειρήσεις, αλλά για εργαζόμενους και νοικοκυριά.
Για αρκετές δεκαετίες η Ζυρίχη διέθετε μία οικονομία στηριζόμενη στην τεχνογνωσία, στους τομείς των μακροχρόνιων διεθνών τραπεζικών συναλλαγών και των, υψηλής ποιότητας, επιχειρηματικών υπηρεσιών. Η πόλη και η περιφέρεια έχει συνήθως πολύ καλύτερες επιδόσεις από την υπόλοιπη Ελβετία, στην παραγωγή προστιθέμενης αξίας και την παραγωγικότητα. Η σημαντικότερη συμβολή στην αύξηση του περιφερειακού ΑΕΠ οφειλόταν κυρίως στον τραπεζικό και ασφαλιστικό τομέα. Οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες κάλυπταν πάνω από το ένα πέμπτο του συνόλου των θέσεων εργασίας, και το ένα τρίτο της προστιθέμενης αξίας, στην περιοχή της Ζυρίχης. Εκτός από τους χρηματοοικονομικούς τομείς, οι επόμενοι οικονομικοί τομείς είχαν να κάνουν με την αγορά ακινήτων, τις εταιρικές υπηρεσίες και τη χονδρική / λιανική πώληση.[1]
Στη δεκαετία του 1990, η Ζυρίχη έγινε μάρτυρας σημαντικών απωλειών θέσεων εργασίας και περιορισμού χώρων γραφείων, με συνέπεια τη μείωση των φορολογικών εσόδων. Η αύξηση του κόστους στέγασης οδήγησε νοικοκυριά μεσαίου εισοδήματος να μετεγκατασταθούν εκτός πόλης. Μέχρι το 2000, στο χρηματοπιστωτικό τομέα κυριαρχούσαν οι τράπεζες και πολύ λιγότερο οι ασφαλιστικές εταιρείες. Από το 2000, σε μία προσπάθεια αναστροφής της αρνητικής πορείας, άλλες υπηρεσίες έχουν προστεθεί, συμπεριλαμβανομένων της διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων, τα hedge funds και τις χρηματιστηριακές εταιρείες. Η Ζυρίχη, σταδιακά καθιερώθηκε ως ένα επιστημονικό κέντρο, αξιοποιώντας τα υψηλής φήμης πανεπιστήμια και κολέγια, καθώς και τις σταθερές αποδόσεις του τουρισμού. Ο συνδυασμός της οικονομίας και της γνώσης έχει προκαλέσει την αύξηση της παραγωγικότητας και τη μεγέθυνση του ΑΕΠ.
Κατά την τελευταία δεκαετία η «Οικονομική Ζώνη» της Ζυρίχης έχει ωφεληθεί σημαντικά από διμερείς συμφωνίες με την ΕΕ, οι οποίες εγγυώνται ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων. Οι εταιρείες κάνοντας χρήση των ευκαιριών που τους παρέχεται, προσλαμβάνουν εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό, από όλη την ήπειρο.
Η Ζυρίχη όμως, απεδείχθη ευάλωτη στις οικονομικές κρίσεις του 2001 και του 2008, κυρίως λόγω της μεταβλητότητας των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, η οποία επέδρασε στα έσοδα της περιοχής. Παραμένουν οι προκλήσεις, που συνδέονται με την αγορά ακινήτων και την κοινωνική και οικονομική ένταξη των διεθνών μεταναστών. Ο πληθυσμός της μητροπολιτικής περιοχής αυξήθηκε κατά 300.000, μέχρι το 2012 και προβλέπεται ότι η ανάπτυξη θα συνεχιστεί με εντατικούς ρυθμούς μέχρι το 2030.
Μέχρι πρόσφατα, η οικονομική διακυβέρνηση της Ζυρίχης αντανακλούσε τον βαθιά αποκεντρωμένο πολιτικό χαρακτήρα της περιοχής. Καθ ‘όλη την τελευταία δεκαετία δεν υπήρξε μια εντελώς σαφής δομή, ούτε ένας θεσμοθετημένος μηχανισμός για τη συνεργασία. Εξαίρεση αποτελούσε η «Ευρύτερη Περιοχή της Ζυρίχης». Ιδρύθηκε το 1999 και αποτελεί μία μη κερδοσκοπική αναπτυξιακή εταιρεία, που περιλαμβάνει δημόσια και ιδιωτικά κεφάλια. Χρηματοδοτείται από τα περισσότερα καντόνια της περιοχής και από δέκα ιδιωτικές επιχειρήσεις. Συνέβαλε στην ευαισθητοποίηση διεθνών εταιρειών και πολιτών, και ενθαρρύνει την εγκατάσταση ξένων εταιρειών, παρέχοντας συνεχή υποστήριξη.
Από το 2007, με βάση την πρωτοβουλία της πόλης και του καντονιού, δημιουργήθηκε η Zurich Metropolitan Conference, στην οποία συμμετέχουν η πόλη του Winterthur και η Ένωση Δημάρχων του καντονιού της Ζυρίχης. Δημιουργήθηκε έτσι ένα νέο στρατηγικό σώμα σχεδιασμού, με αντικείμενο την ανάδειξη των αναγκών της περιοχής. Η Zurich Metropolitan Conference δεσμεύτηκε να αυξήσει τη συνεργασία και την ενίσχυση των δεσμών μεταξύ καντονιών και πόλεων, και να προσφέρει μια πλατφόρμα για δικτύωση και ανταλλαγή πληροφοριών.
Το 2009, αποφασίστηκε η ίδρυση της Zurich Metropolitan Area Association, με τη συμμετοχή 8 καντονιών και περισσοτέρων από 100 πόλεων και κοινοτήτων.
Τα υψηλά εισοδήματα και τα κέρδη των επιχειρήσεων της Ζυρίχης δημιούργησαν υψηλά φορολογικά έσοδα για την πόλη, τα καντόνια και τους δήμους. Αυτό επέτρεψε υψηλά ποσοστά επενδύσεων του δημόσιου τομέα στον προαστιακό σιδηροδρομικό δίκτυο του S-Bahn, τα πολυτεχνεία και πανεπιστήμια και τα ιδρύματα υγειονομικής περίθαλψης.
Οι δημόσιες επενδύσεις, σε έργα υποδομής, ενισχύονται από την ισχυρή ρευστότητα του καντονιού, που υποστηρίζεται και από την ικανότητα πρόσβασης σε πληθώρα τοπικών τραπεζών.
Η επενδυτική στρατηγική περιλαμβάνει επίσης ρυθμίσεις εφαρμογής, ενώ σημαντικό ρόλο παίζουν οι υποδομές μεταφορών, η ανάπτυξη εργατικού δυναμικού, οι τηλεπικοινωνίες, ο πολιτισμός και η στέγαση.
Η Ζυρίχη αποτελεί το παράδειγμα μίας πλούσιας πόλης που δεν άφησε την κρίση να την πανικοβάλλει. Η αντίδραση της ήταν άμεση και η επενδυτική της στρατηγική πάρα πολύ καθαρή.
Ένα πολύ σημαντικό συμπέρασμα είναι ότι όσο πλούσια και εάν είναι μία πόλη, η «μονοκαλλιέργεια» εμπεριέχει υψηλά ρίσκα. Συνεπώς, το οικονομικό αντικείμενο της πόλης θα πρέπει να είναι αρκετά διαφοροποιημένο, ώστε να ισορροπεί κλαδικές ανισορροπίες.
Ένα δεύτερο πολύ σημαντικό συμπέρασμα είναι ότι η πιο «βαριά» και ίσως πιο αποτελεσματική, επένδυση της Ζυρίχης είναι στη γνώση. Ένα πολύ ενδιαφέρον συμπέρασμα, για πολλούς αιρετούς και στελέχη Ελληνικών δήμων, που έχουν ταυτίσει την ανάπτυξη με το μπετόν.
Το τρίτο πολύ σημαντικό συμπέρασμα έχει να κάνει με την αποκέντρωση και την ανάπτυξη. Η οικονομική «αυτοδυναμία» των Ελβετικών ΟΤΑ, τους έδωσε τη δυνατότητα όχι μόνο να λάβουν τις επενδυτικές αυτές πρωτοβουλίες, αλλά και να επανεισάγουν, στην τοπική κοινωνία και οικονομία, τα οφέλη από τη μεγέθυνση του οικονομικού αποτελέσματος.

*Πηγή : www.localit.gr

Η κρίση και η επενδυτική στρατηγική των Πόλεων

$
0
0
Λυών
Η περίπτωση της Λυών και της Βαρκελώνης
# Ράλλης Γκέκας– Δρ. Οικονομικών ΤΑ
Στο προηγούμενο άρθρο ασχοληθήκαμε με τις καλές πρακτικές, επενδυτικής στρατηγικής, από το Μάντσεστερ και την Ζυρίχη. Στο παρόν άρθρο θα εστιάσουμε, στο ίδιο πνεύμα, στις περιπτώσεις της Λυών και της Βαρκελώνης.
Η Λυών
Από τις αρχές του 1970 έγινε φανερό ότι το, μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, μοντέλο ανάπτυξης της Λυών είχε εξαντλήσει τα όρια του. Μεταξύ του 1976 και 1984, μόνο στην τοπική βιομηχανία χάθηκαν 50.000 θέσεις εργασίας ενώ η ανεργία αναρριχήθηκε στο 8%, με αποτέλεσμα η πόλη να υποστεί μία μεγάλη δημογραφική μείωση και να φτάσει το 1982, στο χαμηλότερο επίπεδο των μόλις πάνω από 1,1 εκατομμύρια κατοίκους.
Για να δοθεί μία απάντηση στις κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις μελετήθηκαν, στο πλαίσιο του νέου παγκοσμιοποιημένου οικονομικού χώρου, τα προβλήματα και οι προοπτικές, τα δυνατά σημεία και οι αδυναμίες της περιοχής. Αυτή η διαδικασία της αξιολόγησης και σχεδιασμού αναγνώρισε ότι ο άμεσος ανταγωνισμός με το Παρίσι δεν είναι αποτελεσματικός και προχώρησε στη διατύπωση ενός νέου οράματος με τίτλο «Η Λυών το 2010», το οποίο στόχευε στην προσέλκυση καινοτόμων επιχειρήσεων και στη δυνατότητα της Λυών να γίνει μια εκσυγχρονισμένη ευρωπαϊκή μητρόπολη.Στη δεκαετία του 1990 υλοποιήθηκε μία ισχυρή παρέμβαση του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα στην εκτέλεση έργων υποδομής, όπως η αναβάθμιση του αεροδρομίου Satolas, και η ανάπλαση, κυρίως δημόσιων χώρων, με προτεραιότητα στην ανατολική Λυών. Η αξιοποίηση των ιστορικών πανεπιστημίων της Λυών συνέβαλε εξαιρετικά στη δημιουργία ενός ενισχυμένου πολιτιστικού προφίλ, που υποστηρίζεται από τη δημιουργία νέων μουσείων και μίας νέας όπερας. Οι επενδύσεις στους δημόσιους χώρους και την ποιότητα ζωής είχαν ως αποτέλεσμα τη σταδιακή αύξηση του αστικού πληθυσμού, μια ανοδική τάση που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Στο νέο αιώνα, η στρατηγική της μητροπολιτικής ανάπτυξης της Λυών επικεντρώθηκε σε τομείς όπως η βιο-τεχνολογία, οι επιστήμες των πληροφοριών και του τουρισμού. Η συνολική απασχόληση στη περιοχή της Grand Lyon αυξήθηκε κατά περισσότερο από 70.000 θέσεις εργασίας μέχρι το 2008, με ιδιαίτερα υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης των ΜΜΕ.
Οι συνέπειες της κρίσης
Η οικονομική κρίση είχε σοβαρές συνέπειες στην απασχόληση στην περιοχή της Λυών. Το ποσοστό ανεργίας, από το 2009,αυξάνεται και είναι, σχεδόν 9%, οριακά χαμηλότερα από τον εθνικό μέσο όρο. Η στρατηγική απάντηση της Λυών έχει επικεντρωθεί στη διατήρηση της ζωτικότητας των μεγάλων εταιρειών, ενώ υποστηρίζει επίσης το τοπικό δίκτυο των ΜΜΕ και τη νέα γενιά της επιχειρηματικότητας.
Η αδύναμη προβολή της διεθνούς εικόνας της Λυών, ιδίως σε μητροπολιτικό επίπεδο, και τα σχέδια για τη βελτίωση της, έχουν χαρακτηριστεί ως προτεραιότητα. Η οικονομική κρίση αποκάλυψε τις περιορισμένες διεθνείς πρωτοβουλίες προβολής της Λυών.
Η στρατηγική της ανάπτυξης
Η οικονομική στρατηγική της Grand Lyon έχει σχεδιαστεί σε συνεργασία με το βιομηχανικό και εμπορικό επιμελητήριο, το Πανεπιστήμιο της Λυών και άλλες επιχειρηματικές ομάδες. Κατά την επόμενη δεκαετία θα έχει ως στόχο την προώθηση του επιχειρηματικού πνεύματος, την κατασκευή νέων πολεοδομικών υποδομών και την εμβάθυνση της διεθνούς διάστασης της πόλης. Η απάντηση στην κρίση είναι η υποστήριξη των τοπικών ΜΜΕ, ώστε να εξασφαλίζουν όλες οι επιχειρήσεις πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας υπηρεσίες, ως μέσο για τη αποτελεσματική ενσωμάτωση καινοτομιών. Ο στόχος είναι η πόλη να καταστεί μία από τις κορυφαίες 15 μητροπολιτικές περιοχές της Ευρώπης.
Η στρατηγική και τα επενδυτικά εργαλεία
Σε ένα κλίμα ολοένα και πιο έντονου εθνικού και διεθνή ανταγωνισμού, η Λυών έχει αναγνωρίσει ότι οι εταιρείες της πρέπει να παραμείνουν στην αιχμή των τεχνολογικών εξελίξεων και της καινοτομίας. Τα τελευταία χρόνια, η ικανότητα καινοτομίας της Λυών έχει ενισχυθεί με ένα νέο εργαλείο που εφαρμόζει η γαλλική κυβέρνηση, με το όνομα «Επενδύσεις του Μέλλοντος». Το εθνικό σχέδιο ύψους 35 δις ευρώ υποστηρίζει έργα σε πέντε τομείς προτεραιότητας: εκπαίδευση, έρευνα και μεταφορά τεχνολογίας, βιομηχανία, βιώσιμη ανάπτυξη, και ψηφιακή βιομηχανία.
Η Grand Lyon είναι ο κύριος χρηματοδότης του προγράμματος Ville de l’entrepreneuriat – Πόλη της Επιχειρηματικότητας. Η «πόλη» παίζει το βασικό συντονιστικό ρόλο στη χάραξη της στρατηγικής ανάπτυξης και δημιουργίας δεσμών μεταξύ εταίρων.
Μεγάλη επίσης προσοχή δίνεται στην εξάλειψη των εμποδίων στην επιχειρηματικότητα, στην παροχή υποστηρικτικών υπηρεσιών και την προσαρμοσμένη και εξειδικευμένη υποστήριξη. Σχεδόν 15.000 εταιρείες δημιουργήθηκαν στην ευρύτερη περιοχή της Λυών το 2011, αριθμός τρεις φορές μεγαλύτερος από τον αντίστοιχο του 2001.
Ρυθμίσεις εφαρμογής
Το 2011, η Λυών αξιολογήθηκε ως η 8η κορυφαία πόλη στην εμπορική καινοτομία, αντανακλώντας τα βήματα που σημειώθηκαν. Η πόλη έχει καταφέρει να δημιουργήσει ένα τεχνικό οικοσύστημα που εμπλέκει και απασχολεί όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη.
Οι επιστήμες της ζωής, των καθαρών τεχνολογιών και της απεικόνισης, θεωρούνται ως τρεις τομείς, ικανοί να προσελκύσουν νέες επενδύσεις κατά την προσεχή περίοδο.
Τα περισσότερα από τα σημαντικά επενδυτικά σχέδια σε εξέλιξη σχετίζονται με τις αστικές αναπλάσεις και τις υποδομές.
Η καλλιέργεια της πολιτιστικής κληρονομιάς, η γαστρονομία και τα μεγάλα αστικά πάρκα, παράλληλα με τις ιστορικές δυνάμεις των πανεπιστημίων και ερευνητικών εργαστηρίων, σημαίνει ότι η Λυών πλέον προσφέρει τώρα ανταγωνιστικές συνθήκες ζωής σε ένα δυτικό ευρωπαϊκό πλαίσιο.
Από την επενδυτική στρατηγική της Λυών τέσσερα σημεία νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικά:
  1. Καταρχήν είναι πολύ σημαντικό, κατά τη γνώμη μου, ότι σχετικά γρήγορα η πόλη απαγκιστρώθηκε από τον «επαρχιωτισμό» της. Συνειδητοποίησε δηλαδή ότι ο ανταγωνισμός με το Παρίσι δεν ήταν αποδοτικός για αυτήν.
  2. Το δεύτερο σημείο, που έχει σχέση με το παραπάνω συμπέρασμα, είναι η συνειδητοποίηση ότι στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, ο χωρικός ανταγωνισμός είναι πλέον διεθνής. Οι ανταγωνιστές της ήταν, η Μασσαλία φυσικά, αλλά και η Βαρκελώνη, το δίπολο Γενεύη- Ζυρίχη και το Μιλάνο.
  3. Για να μπορέσει να αντιμετωπίσει αυτόν το διεθνή χωρικό ανταγωνισμό είναι πολύ σημαντικό ότι η πόλη επένδυσε πάρα πολύ στο κτίσιμο του brand name της και τέλος,
  4. νομίζω ότι αυτό που βρίσκουμε και στην εμπειρία των άλλων πόλεων, στην Λυών αποκτά μία ιδιαίτερη σημασία. Η υποστήριξη δηλαδή των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, κυρίως στο κομμάτι της επιχειρηματικότητας, της σύνδεσης και των συνεργείων τους.
Η Βαρκελώνη
Μετά τη Ισπανική μεταπολίτευση του 1975 η οικονομία της Βαρκελώνης σταδιακά διαφοροποιείται, με κύριο χαρακτηριστικό της την εξωστρέφεια και το άνοιγμα και την επιρροή σε υπερατλαντικές αγορές. Τις δύο τελευταίες δεκαετίες η μητροπολιτική περιοχή έχει να επιδείξει έναν πολύ μεγάλο δυναμισμό που στηρίζεται στην έκρηξη της επιχειρηματικότητας. Είναι χαρακτηριστικό ότι η επιχειρηματικότητα στην Βαρκελώνη ξεπερνά πλέον όχι μόνο τον εθνικό, αλλά και τον ευρωπαϊκό αντίστοιχο μέσο όρο.
Οι εξαγωγές σε προϊόντα μεταποίησης παραμένουν η κινητήρια δύναμη της οικονομικής της δραστηριότητας. Οι εξαγωγές της Βαρκελώνης καλύπτουν το ένα πέμπτο των εθνικών εξαγωγών και φυσικά την κατατάσσουν πρώτη στο επίπεδο των Ισπανικών πόλεων. Τα τελευταία χρόνια στο τομέα αυτό συμβάλλουν σημαντικά και τα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας.
Εξέχουσα θέση, μεταξύ των προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, έχει η πληροφορική που καλύπτει το 7% της οικονομίας της πόλης. Σημαντικό στοιχείο είναι ότι η πόλη έχει οριστεί να φιλοξενήσει το Mobile World Congress για έξι χρόνια, μέχρι το 2018. Η εκτιμώμενη προστιθέμενη αξία της εκδήλωσης αυτής και των επιπτώσεων στις επιχειρήσεις, υπολογίστηκε από το Δημοτικό Συμβούλιο, σε 3,5 δισεκατομμύρια ευρώ. Το Mobile World Congress έχει κεντρίσει το δημόσιο και ιδιωτικό τομέα της πόλης για την επέκταση των κινητών τεχνολογιών σε νέες επιχειρηματικές και ψυχαγωγικές σφαίρες, ώστε να καταστεί η Βαρκελώνη, πόλη σημείο αναφοράς για τις νέες τεχνολογίες.
Ένας άλλος αναπτυξιακός πυλώνας της πόλης είναι η τουριστική βιομηχανία, που αντιπροσωπεύει το ένα δέκατο της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας της Βαρκελώνης. Η Βαρκελώνη είναι η 16η πιο επισκέψιμη πόλη σε όλο τον κόσμο και φιλοξενεί πάνω από 7 εκατομμύρια διεθνείς επισκέπτες, ετησίως. Σημαντικό στοιχείο στην τουριστική πολιτική της πόλης είναι η τόνωση του επιχειρηματικού και συνεδριακού τουρισμού. Δεν είναι τυχαίο ότι κατά μέσο όρο ο επισκέπτης της πόλης παραμένει λιγότερο από 2 νύχτες.
Προφανώς, όταν μιλάμε για την οικονομική δραστηριότητα της Βαρκελώνης δεν μπορούμε να μην αναφερθούμε στο λιμάνι της, που διαδραματίζει σημαντικότατο ρόλο, όχι μόνο για την Ιβηρική χερσόνησο, αλλά για το σύνολο της βορειοδυτικής Ευρώπης. Τις τελευταίες δεκαετίες, ο ρόλος του λιμανιού της Βαρκελώνης έχει αναβαθμιστεί λόγω των ευκαιριών που δημιουργήθηκαν από τις ασιατικές εξαγωγές προς την Ευρώπη και οι οποίες οδήγησαν σε μεγάλη κλίμακα επενδύσεων από το Χονγκ Κονγκ και την Κίνα.
Ο αντίκτυπος της κρίσης
Η κύρια επίδραση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης στις επενδυτικές ροές της Βαρκελώνης ήταν η έλλειψη πρόσβασης σε χρηματοδοτικούς πόρους που αντιμετώπισε ο δήμος και οι επιχειρήσεις. Οι ετήσιες επενδύσεις στην πόλη μειώθηκαν κατά περίπου 50%. Η πόλη αναζήτησε τρόπους να παράγει μεγαλύτερα αποτελέσματα, με λιγότερους πόρους.
Την ίδια στιγμή, παρουσιάστηκε δυσκολία πρόσβασης των επενδυτών στην χρηματοπιστωτική αγορά. Η έλλειψη ρευστότητας περιόρισε την ανάπτυξη. Για να διατηρήσει τη ρευστότητα της τοπικής αγοράς σε ένα επίπεδο, το Δημοτικό Συμβούλιο δεσμεύτηκε να πληρώνει τους προμηθευτές του δήμου, μέσα σε ένα μήνα, ως πράξη οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Προφανώς το μέτρο αυτό περισσότερο ως έκφραση πολιτικής βούλησης μπορεί να θεωρηθεί, μιας και η πρόσβαση σε χρηματοδοτικά κεφάλαια εξακολουθεί να θέτει σε κίνδυνο την ανάκαμψη.
Η αύξηση της ανεργίας είναι μία σοβαρή επίπτωση της κρίσης. Από την άνοιξη του 2012 υπήρχαν περίπου 500.000 εγγεγραμμένοι άνεργοι στην επαρχία της Βαρκελώνης, με τον αριθμό αυτόν να αυξάνεται ετησίως.
Ο τομέας που επηρεάστηκε σημαντικά αρνητικά από την κρίση ήταν ο τομέας των κατασκευών.
Η στρατηγική της ανάπτυξης
Το Δημοτικό Συμβούλιο έχει εντοπίσει τουλάχιστον έξι αναδυόμενους τομείς, τους οποίους στοχεύει στο στρατηγικό του σχεδιασμό. Τρεις από αυτούς – design, μέσα μαζικής ενημέρωσης και τρόφιμα – έχουν μακρά παράδοση στην Καταλονία και μια ριζωμένη κουλτούρα καινοτομίας, εκπαίδευσης και ποιότητας.
Οι άλλοι τρεις τομείς, έχουν εξελιχθεί πιο πρόσφατα. Η βιοτεχνολογία είναι ένας τομέας υψηλής ανάπτυξης στην Βαρκελώνη, με τις εταιρείες έρευνας να προσελκύονται από το μεγάλο αριθμό ιατρικών συνεδρίων και τη φήμη της πόλης για ιατρικό τουρισμό. Η ενεργειακή βιομηχανία φιλοξενεί ένα σημαντικό αριθμό προγραμμάτων και έργων Έρευνας και Ανάπτυξης στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, θέρμανσης και ψύξης. Σημαντικές οικονομικές ευκαιρίες και δυνατότητες αναμένονται επίσης από τον τομέα της βιώσιμης κινητικότητας, η οποία άκμασε κοντά σε έναν άλλο ιστορικό τομέα, αλλά ευπροσάρμοστο, αυτό των αυτοκινήτων. Η Βαρκελώνη είναι το κορυφαίο κέντρο της Μεσογείου για την ηλεκτρική τεχνολογία των οχημάτων.
Το αναπτυξιακό πλαίσιο της Βαρκελώνης, που ψηφίστηκε το 2012, μεταξύ άλλων περιλαμβάνει την ολοκληρωμένη αναθεώρηση των συνθηκών για την ίδρυση μικρών επιχειρήσεων, την αναβάθμιση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος της πόλης, τη βελτίωση της προβολής σε διεθνείς ομάδες επενδυτών, και τις νέες μορφές διακυβέρνησης και συνεργασίας στον τομέα του τουρισμού και των τομέων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Στο πλαίσιο της παραπάνω αναπτυξιακής στρατηγικής σημαντικό ρόλο παίζουν πολιτικές και θεσμοί όπως:
  • Η δημιουργία μιας σειράς νέων μηχανισμών για την ενίσχυση των start up εταιρειών. Οι μηχανισμοί αυτή έχουν ως αντικείμενο την υποστήριξη των εταιρειών αυτών πέρα από τις γνωστές και καθιερωμένες πλέον, βραχυπρόθεσμες μορφές υποστήριξης.
  • Δημιουργία προϋποθέσεων μέσω και της πληροφορικής, ώστε να μπορέσουν οι ΜΜΕ και οι επιχειρηματίες να ανταγωνιστούν τις μεγαλύτερες εταιρίες στο επίπεδο των σημαντικών συμβάσεων.
  • Δημιουργία ενός θεσμικού και οικονομικού κλίματος υποστήριξης της επιχειρηματικότητας.
  • Προβολή σε νέες πηγές διεθνών επενδύσεων. Αυτό υλοποιείται μέσω των εξειδικευμένων προτάσεων σε αναπτυσσόμενες αγορές, όπου υπάρχει μεγαλύτερη δυνατότητα να προβάλουν τη ξεχωριστή ταυτότητα και το brand name της πόλης.
Το Δημοτικό Συμβούλιο έχει ως στόχο να συνδυάσει την εμπειρία και τη φήμη της πόλης στον πολεοδομικό σχεδιασμό, με αυξανόμενη χρήση της πληροφορικής και της κοινωνικής επιχειρηματικότητας, ώστε να βελτιώσει την παροχή δημόσιων υπηρεσιών και τη ποιότητα ζωής.
Παράλληλα, η πόλη έχει δημιουργήσει νέους θεσμούς όπως:
  • Το Γραφείο Υποστήριξης των Επιχειρήσεων (ΟΑΕ). Το Γραφείο Υποστήριξης των Επιχειρήσεων θεσμοθετήθηκε για να διαθέτει ένα ολοκληρωμένο χαρτοφυλάκιο υπηρεσιών, που καταστούν τη δημιουργία και λειτουργία επιχειρήσεων σημαντικά ευκολότερη.
  • Νέα φορολογική ελεύθερη ζώνη. Το Δημοτικό Συμβούλιο της Βαρκελώνης έχει πιέσει με επιτυχία την Καταλανική και Ισπανική κυβέρνηση για τη δημιουργία μίας φορολογικής ελεύθερης ζώνης, για τους επιχειρηματίες στον τομέα των κινητών τεχνολογιών και της καινοτομίας. Η ζώνη ελεύθερων συναλλαγών θα απαλλάξει τους επιχειρηματίες από δημοτικά τέλη (διαχείριση των αποβλήτων, Φόρος Ακίνητης Περιουσίας, αδειοδοτήσεις και φορολογία οχημάτων), για διάστημα έως τρία έτη. Οι επιχειρήσεις, προκειμένου να είναι επιλέξιμες θα πρέπει να αποδεικνύουν ένα επαρκές μοντέλο ανάπτυξης- βιωσιμότητας και την ικανότητα να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας.
  • Φόρουμ Επενδύσεων. Το Δημοτικό Συμβούλιο διοργανώνει σήμερα επτά επενδυτικά φόρουμ, κάθε χρόνο, για να συνδεθούν επιχειρηματικοί άγγελοι και επενδυτές με τις επιχειρήσεις που αναζητούν χρηματοδοτικές πηγές.
Είναι γεγονός ότι για την επενδυτική στρατηγική της Βαρκελώνης πολλά μπορούμε να πούμε. Συνειδητή επιλογή ήταν να μην αναφερθούμε καθόλου στην αξιοποίηση των Ολυμπιακών έργων, κάτι για το οποίο έχουν γραφτεί χιλιάδες άρθρα και μελέτες. Εάν θέλαμε να περιγράψουμε με δυο λέξεις μόνο, τη σύγχρονη οικονομική πολιτική της πόλης θα λέγαμε ότι αυτή περιγράφεται με την εξωστρέφεια και την επιχειρηματικότητα.
Από όλο τον πλούτο των ιδεών, στρατηγικών και πολιτικών που προσφέρει η πόλη μπορούμε να κρατήσουμε τρία πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία.
Το πρώτο έχει σχέση με τη νέα φορολογική ελεύθερη ζώνη της πόλης. Υπενθυμίζεται ότι ο Δήμος Αθηναίων προσπάθησε να κάνει κάτι παρόμοιο, πολύ περισσότερο light, για να προσελκύσει νέα ζευγάρια στην πόλη και η πολιτική αυτή κατέπεσε γιατί δεν υπάρχει το νομικό πλαίσιο. Υπενθυμίζεται επίσης ότι, η διοίκηση της δημοτικής επιχείρησης ύδρευσης αποχέτευσης Λάρισας διώκεται δικαστικά γιατί προσπάθησε να εφαρμόσει κοινωνικό τιμολόγιο. Άρα οι συγκρίσεις και σε αυτήν την περίπτωση, με την Ελληνική πραγματικότητα είναι πάρα πολύ σκληρές για μας.
Ένα δεύτερο πολύ ενδιαφέρον στοιχείο είναι το πώς μία διεθνής συνάντηση δεν προκαλεί απλώς νέα εισοδήματα, αλλά αλλάζει νοοτροπίες και επιχειρησιακές συμπεριφορές.
Το τρίτο και ίσως πολύ σημαντικό στοιχείο είναι ο ολοκληρωμένος χαρακτήρας του επενδυτικού σχεδιασμού. Όλοι γνωρίζουν τα τουριστικά αξιοθέατα της πόλης, το κλίμα, τη γαστρονομία της. Η τουριστική πολιτική της Βαρκελώνης δεν περιορίστηκε μόνο εκεί. Δημιούργησε τις προϋποθέσεις και για συνεδριακό τουρισμό. Τα μεγάλα ιατρικά συνέδρια είχαν ως αποτέλεσμα την προσέλκυση επενδύσεων και επιχειρήσεων στον τομέα της βιοτεχνολογίας.

Προσεγγίζοντας την πολλαπλότητα του τόπου μέσα από συλλογικές πρακτικές στην πόλη

$
0
0
#ΓΕΩΡΓΙΑ ΓΚΟΥΜΟΠΟΥΛΟΥ
Αρχιτέκτονας Μηχανικός, MSc Πολεοδομίας- Χωροταξίας, Υπ. Διδάκτορας, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Ε.Μ.Π.
#ΑΝΤΩΝΗΣ ΧΑΖΑΠΗΣ
Αρχιτέκτονας Μηχανικός, MSc Πολεοδομίας- Χωροταξίας, Υπ. Διδάκτορας, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Ε.Μ.Π.

Ο σχεδιασμός συναρτάται διαχρονικά από την προβολή μίας αφήγησης στο μέλλον, τη διατύπωση ενός οράματος και τη μεθόδευση της κατασκευής του. Ο αστικός χώρος αποτέλεσε προνομιακό πεδίο τέτοιων αφηγήσεων και η επαναξιολόγηση των αστικών κέντρων και γειτονιών ως τόπων με σημασία μοιάζει να αποτελεί πλέον κεντρικό μέλημα των θεσμικών πολιτικών σε επίπεδο εθνικών και υπερεθνικών συσχετισμών.
Ειδική κατηγορία αυτού του ανανεωμένου ενδιαφέροντος για την πόλη αποτελούν οι στρατηγικές «προβολής και προώθησης του τόπου» μέσα από τη συστηματική κατασκευή της εικόνας του με όρους καταναλωτικού προϊόντος (branding). 
Κεντρική θέση σε αυτή την κατεύθυνση κατέχει η έννοια της «ταυτότητας» δηλαδή του προσδιορισμού των ιδιαίτερων βιωμένων χαρακτηριστικών ενός τόπου που επιτρέπει τη διατύπωση ενός οράματος για αυτόν. Σε αντιδιαστολή προς την έννοια της ταυτότητας, η εισήγηση αυτή εξετάζει τη δυναμική των τόπων ως πληθυντικά νοήματα, συλλογικές πολιτισμικές κατασκευές και καθημερινές κοινωνικές πρακτικές που δεν αρθρώνονται εύκολα σε κεντρικές, θεσμικές και ενικές διατυπώσεις στρατηγικών οραμάτων για την πόλη και το μέλλον της.
Μέσα από τις περιπτώσεις μελέτης σε γερμανικές πόλεις και αξιοποιώντας τα ευρήματα της πρωτογενούς έρευνας διερευνούμε τη μετατόπιση του σχεδιασμού προς την πολλαπλότητα των οραμάτων για την πόλη. 

Η προσέγγιση αυτή προτείνει την κατανόηση του χώρου/τόπου με όρους πολλαπλότητας σχέσεων και υποδεικνύει την ταυτότητα του τόπου ως συλλογική κατασκευή. Στην περίπτωση του St. Pauli στο Αμβούργο η συνείδηση της πολλαπλότητας ως συστατικό στοιχείο του τόπου, οδηγεί στη συλλογική της υπεράσπιση απέναντι σε επενδυτικές επιλογές και κεντρικούς σχεδιασμούς ενώ η περίπτωση του Kreuzberg στο Βερολίνο εξετάζεται μέσα από το παράδειγμα του Prinzessinnengarten, ενός αστικού κήπου που ριζώνει στο ιστορικό «έδαφος» της γειτονιάς ως πειραματική πλατφόρμα δικτύωσης και εκπαίδευσης.

Οι περιπτώσεις μελέτης μας δίνουν τη δυνατότητα να διευρύνουμε τις έννοιες της συμμετοχής και του σχεδιασμού και να εξετάσουμε την ουσιαστική σχέση μεταξύ της πολλαπλότητας και της δυναμικής της σύγχρονης πόλης. Ο σχεδιασμός δεν μπορεί παρά να ανανεώσει τα μεθοδολογικά και ερμηνευτικά του εργαλεία στη βάση αυτής της δυναμικής σχέσης.

1.Εισαγωγή
Στο πρόσφατο κι ευρύ πλαίσιο διαλόγου και θεωρητικών αναζητήσεων που ορίζεται τόσο από επιστημονικές προσεγγίσεις όσο και από επαγγελματικές τακτικές στο θέμα της «προβολής και προώθησης του τόπου» (place marketing) κυριαρχεί η ανάγκη εντοπισμού κι ανάδειξης, και τελικά εκ νέου δημιουργίας της «ταυτότητας» αυτού του τόπου που θα τον καταστήσει ανταγωνιστικά ικανό απέναντι σε άλλους. Μια «ταυτότητα» συχνά ταυτόσημη με την εικόνα του τόπου (image) ιδανικά και συστηματικά κατασκευασμένη με όρους καταναλωτικού προϊόντος (branding) και κάθε φορά προσαρμοσμένη στα τοπικά και ιδιαίτερα βιωμένα χαρακτηριστικά του τόπου ώστε το όραμα που θα προβάλλεται να είναι ελκυστικό, αποδεκτό και με υποσχόμενη επιτυχία σε ένα πεδίο ανταγωνισμού που καθορίζεται με όρους επιχειρηματικής διαχείρισης, επηρεάζεται έντονα από φαινόμενα όπως της οικονομικής και πολιτισμικής παγκοσμιοποίησης και διαθέτει μια μεγάλη δεξαμενή ενδιαφερομένων και ομάδων-στόχων όπως επισκεπτών/τουριστών, επενδυτών, εταιρειών, νέων κατοίκων και κυρίως ειδικευμένου εργατικού δυναμικού (talents) (Kavaratzis, 2005· Zenker, 2010).

Αποτελεί όμως η «ταυτότητα του τόπου» μία αρκετή παράμετρο για την κατανόησή του; Πώς προσδιορίζεται αυτή η «ταυτότητα» και πόσες ερμηνείες μπορεί να περιλαμβάνει; Μοιάζει να αληθεύει η διαπίστωση πως έχουν γίνει ελάχιστες προσπάθειες για την ερμηνεία ενός τόσο πολυχρησιμοποιημένου όρου και ζητούμενου για τις στρατηγικές marketing και branding τόπων. «Ο όρος “ταυτότητα του τόπου ”, δανεισμένος από την ανθρώπινη ταυτότητα, μπορεί να είναι καταχρηστικός και να φέρει ανεπιθύμητους παραλληλισμούς [...] Ετυμολογικά δεν είναι λανθασμένος. Ταυτότητα είναι αυτό που “είναι ίδιο με τον εαυτό του ”. Με αυτή την έννοια δεν υπάρχει τόπος χωρίς ταυτότητα». (Καλαντίδης, 2011: 340) Όμως ακόμα κι αν αποδεχθούμε ως μια ερμηνεία ταυτότητας τα ιδιαίτερα βιωμένα χαρακτηριστικά ενός τόπου, που τον καθιστούν ιδιαίτερο και ξεχωριστό μέσα στο δυναμικό περιβάλλον ροών, αλληλοσυσχετίσεων και δικτυώσεων που ορίζει ο οικουμενισμός της εποχής, αναδεικνύεται σημαντική η ταυτόχρονη αναγνώριση ότι αυτή είναι αποτέλεσμα πολλαπλών δράσεων διαφορετικών υποκειμένων και πολλαπλών χωροκοινωνικών σχέσεων άμεσα εξαρτημένων τόσο από το φυσικό και τεχνητό τους περιβάλλον όσο κι από την έννοια του χρόνου. Σε αυτή τη σχεσιακή προσέγγιση οι τόποι λειτουργούν περισσότερο ως ανοιχτά και πορώδη δίκτυα κοινωνικών σχέσεων κι όχι ως οριοθετημένες περιοχές και η ταυτότητα τους διαμορφώνεται μέσω σχέσεων με άλλους τόπους και χαρακτηρίζεται από πολλαπλότητα. (Massey, 1995, 2009)

Σε αντιδιαστολή λοιπόν προς την έννοια της «ταυτότητας» του τόπου, η εισήγηση αυτή εξετάζει τη δυναμική των τόπων ως πληθυντικά νοήματα, συλλογικές πολιτισμικές κατασκευές και καθημερινές κοινωνικές πρακτικές που δεν αρθρώνονται εύκολα σε κεντρικές, θεσμικές και ενικές διατυπώσεις στρατηγικών οραμάτων για την πόλη και το μέλλον της. Μέσα από τις περιπτώσεις μελέτης σε δύο γερμανικές πόλεις και αξιοποιώντας τα ευρήματα τόσο της πρωτογενούς έρευνας όσο και της βιβλιογραφικής επισκόπησης, διερευνούμε τη μετατόπιση του σχεδιασμού προς την πολλαπλότητα των οραμάτων για την πόλη. Η προσέγγιση αυτή προτείνει την κατανόηση του χώρου/τόπου με όρους πολλαπλότητας σχέσεων και υποδεικνύει την ταυτότητα του τόπου ως συλλογική κατασκευή.

2.Ο τόπος και η πολλαπλότητα: θεωρητικές και μεθοδολογικές επισημάνσεις
Ο σχεδιασμός συναρτάται διαχρονικά από την προβολή μίας αφήγησης στο μέλλον, τη διατύπωση ενός οράματος και τη μεθόδευση της κατασκευής του. Ο αστικός χώρος αποτέλεσε προνομιακό πεδίο τέτοιων αφηγήσεων και η επαναξιολόγηση των αστικών κέντρων και γειτονιών ως τόπων με σημασία μοιάζει να αποτελεί πλέον κεντρικό μέλημα των θεσμικών πολιτικών σε επίπεδο εθνικών και υπερεθνικών συσχετισμών. Στις πολιτικές για τον αστικό χώρο και τον σχεδιασμό του αποκτούν σημαντική θέση οι στρατηγικές της «προώθησης του τόπου».

Η έννοια του τόπου φορτίζεται διαχρονικά με σημασίες και ορισμούς που επιδιώκουν την περιγραφή του σε αντιδιαστολή/ σύγκριση/ αντιπαράθεση με το «άλλο». Ο «τόπος» προϋποθέτει την απόσπασή του από τον «χώρο». Αυτή η απόσπαση βασίζεται στον εντοπισμό χαρακτηριστικών που καθιστούν τον τόπο διακριτό (από άλλους, με «περίγραμμα»), μοναδικό (ως εμπειρία, αισθητικά, εικονογραφικά) και αυθεντικό (με ιστορικά ή άλλα κριτήρια, είναι αυτό και όχι κάτι άλλο) [Rose, 1995· Harvey, 1996]. Η έννοια της ταυτότητας εξυπηρετεί στον βαθμό που συνοψίζει το σύνολο αυτών των «τοπικών» χαρακτηριστικών. Η προώθηση του τόπου ως στρατηγική σχεδιασμού βασίζεται στη διαχείριση αυτής της ταυτότητας. Η ταυτότητα σε αυτό το πλαίσιο μπορεί να προβάλλεται ως «αντικειμενική», μοναδική, προσδιορισμένη με ακρίβεια/ βεβαιότητα, ολιστική κλπ. Την ίδια στιγμή μπορεί να προβάλλεται ως «επιθυμητή», βέλτιστη, επιδιωκόμενη. Στη μία περίπτωση, η «ταυτότητα του τόπου» παγώνει τον τόπο στον χρόνο, προϋποθέτει τη στατικότητα/σταθερότητά του  (Certeau, 2010). Στη δεύτερη περίπτωση, η «επιθυμητή ταυτότητα» προτείνει την κατασκευή μίας νέας στατικότητας.

Όμως ο χώρος είναι ενιαίος και όχι άθροισμα τόπων και «είναι προϊόν αλληλεξαρτήσεων [...] είναι η σφαίρα της δυνατότητας να υπάρχει πολλαπλότητα, είναι η σφαίρα στην οποία συνυπάρχουν ξεχωριστές τροχιές [...] βρίσκεται πάντα σε μια διαδικασία γίγνεσθαι, διαμορφώνεται συνεχώς, δεν τελειώνει ποτέ, δεν κλείνει ποτέ.» (Massey, 2001: 10). Κι αν ο χώρος είναι η σφαίρα όπου συνυπάρχουν ξεχωριστές τροχιές τότε ο κάθε τόπος αποτελεί την περιοχή/τοποθεσία συνάντησης αυτών των τροχιών· των δικτύων κοινωνικών σχέσεων, διασυνδέσεων, ροών και σχέσεων δύναμης. Σε αυτή τη σχεσιακή συνύπαρξη γίνεται αντιληπτό πως οι τόποι δεν χαρακτηρίζονται από μονοδιάστατες κι ιδανικές ταυτότητες αλλά διαθέτουν διαφορές και συχνά διαμάχες επικράτησης. Πολλαπλότητα και χώρος/τόπος   αλληλοδιαμορφώνονται σε μια συνεχόμενη διαδικασία χωρίς να σημαίνει ότι όλο αυτό συμβαίνει σε μια ισότιμη και ισοδύναμη βάση. (Massey, 1995, 2001· Αυδίκος, 2010)

Η έννοια του πλήθους  παρέχει μία ερμηνεία της πολλαπλότητας ως σύγχρονης υποκειμενικότητας. Το μετα-φορντικό πλήθος είναι πολλαπλό και πληθυντικό αλλά σε αντίθεση με τον «λαό» δεν μπορεί να αναχθεί στην ενότητα ή την ταυτότητα. Η βιοπολιτική παραγωγή του πλήθους όχι μόνο βασίζεται στην επικοινωνία, τη συνεργασία και τη σύμπραξη, ό,τι δηλαδή έχουν από κοινού οι μοναδικότητες, αλλά παράγει εκ νέου το κοινό αυτό (ως κοινωνικές σχέσεις και μορφές ζωής), το οποίο με τη σειρά του παράγει νέες υποκειμενικότητες. Το σχήμα αυτό περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο η πολλαπλότητα μέσω της έννοιας του πλήθους, «αντικαθιστά το αντιφατικό ζεύγμα ταυτότητας-διαφοράς με το συμπληρωματικό ζεύγμα μοναδικότητας-κοινοτικότητας» (Hardt & Negri, 2004: 236). Μοναδικότητα (ή «τροχιά») και κοινοτικότητα (διασταύρωση τροχιών, σχεσιακός χώρος και κοινό) βρίσκονται σε μία συνεχώς διευρυνόμενη σπειροειδή σχέση που παράγει κοινωνική καινοτομία .

Το πλήθος και η παραγωγή του κοινού, αποτελούν το βιοπολιτικό ανάλογο των τροχιών που παράγουν χώρο. Η συλλογική παραγωγή του τόπου πολύ πέρα από την κατασκευή μίας ήδη συγκροτημένης, ολοκληρωμένης ταυτότητας, ανοίγει τις κοινωνικές σχέσεις στη δυνατότητα ανανέωσης, επανερμηνείας και καινοτομίας. Η εξέταση των συλλογικών πρακτικών σε δύο γερμανικές πόλεις, διερευνά τη σχέση αυτής της καινοτομίας που παράγεται στη βάση της παραγωγής των κοινών τόπων, με τις στρατηγικές σχεδιασμού που υφαρπάζουν το κοινό ανάγοντάς το σε διαχειρίσιμη ταυτότητα (Harvey, 2013).

Οι επισκέψεις στις γερμανικές πόλεις, η έρευνα πεδίου και η συγκέντρωση πληροφοριακού υλικού για την κάθε μελέτη περίπτωσης πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο διεξαγωγής του κοινού ελληνογερμανικού επιστημονικού-ερευνητικού προγράμματος IKYDA 2015 με θέμα: «Νέες μορφές διακυβέρνησης και δημοκρατική νομιμοποίηση πολεοδομικών αποφάσεων. Πολιτικές Αστικού σχεδιασμού στο πλαίσιο πρωτοβουλιών και διαμαρτυριών της κοινωνίας των πολιτών».  ^ πρόγραμμα ξεκίνησε με την υπόθεση ότι η συμμετοχή και ευρύτερα ο εκδημοκρατισμός του σχεδιασμού, νομιμοποιεί τις πολεοδομικές αποφάσεις και πρακτικές και εξομαλύνει την εφαρμογή τους. Η έρευνα διεξήχθη σε τρεις γερμανικές πόλεις - Βερολίνο, Αμβούργο κι Αννόβερο- και βασίστηκε σε συνεντεύξεις με εκπροσώπους της διοίκησης (θεσμικός σχεδιασμός σε διάφορα επίπεδα) και σε συνεντεύξεις με εκπροσώπους κινημάτων, πρωτοβουλιών κατοίκων και συμμετοχή σε δράσεις τους. Οι περιπτώσεις μελέτης διαφέρουν σημαντικά σε κλίμακα, αριθμό εμπλεκομένων, βάθος χρόνου, αντίκτυπο και εμπλοκή θεσμικών φορέων.

Η διερεύνηση των συλλογικών πρακτικών εστίασε στα ζητήματα εκδημοκρατισμού του σχεδιασμού, το ρόλο της κουλτούρας συμμετοχής, την εξέλιξη των κινημάτων στον αστικό χώρο, τις νέες δυνατότητες δικτύωσης, τον πειραματικό χαρακτήρα, τη επαναξιολόγηση της γειτονιάς και της τοπικής δικτύωσης. Σχετικά με τις «προκαταλήψεις» της έρευνας: η συμμετοχή δεν νομιμοποιεί τον σχεδιασμό, τον μεταλλάσει. Η πολλαπλότητα δεν μπορεί να αποτελέσει στόχο του σχεδιασμού, η παραδοχή της όμως μπορεί να απελευθερώσει τη δυναμική του χώρου. Ο εκδημοκρατισμός του σχεδιασμού βασίζεται όχι στη συμμετοχή αλλά στην πυροδότηση της πολλαπλότητας.

3.Περιπτώσεις συλλογικών πρακτικών σε γερμανικές πόλεις
3.1Η περίπτωση του St.Pauli στο Αμβούργο
Η περιοχή St. Pauli στο Αμβούργο παρουσιάζει μια μακρά παράδοση ως τόπος έκφρασης δικαιωμάτων κι αντιδράσεων σε θέματα διακυβέρνησης κι αστικής ζωής από πρωτοβουλίες πολιτών και κινημάτων πόλης και η συνείδηση της πολλαπλότητας αποτελεί σημαντικό συστατικό στοιχείο του τόπου που οδηγεί στη συλλογική της υπεράσπιση απέναντι σε επενδυτικές επιλογές και κεντρικούς σχεδιασμούς. Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτού του τοπικού ακτιβισμού που είναι άμεσα συνυφασμένος με αυτή την ιστορική γειτονιά, ήδη από τη δεκαετία του ’80, (Παπαχριστοπούλου, 2016) αποτελούν η διαμόρφωση του Park Fiction και το πρόγραμμα Plan Bude.

Το Park Fiction αποτελεί παραδειγματική έκφραση του «δικαιώματος στην πόλη» μέσα από τη διεκδίκηση ενός δημοσίου χώρου από πρωτοβουλίες κατοίκων και συλλογικοτήτων και μια χαρακτηριστική εφαρμογή από κάτω προς τα πάνω (bottom up) συμμετοχικού σχεδιασμού. Πρόκειται για ένα εγχείρημα που ξεκίνησε το 1994 ως έκφραση της διαφωνίας των κατοίκων απέναντι σε μια μεγάλη και δαπανηρή ανάπτυξη -κατοικιών και κτηρίων γραφείων- που είχε δρομολογηθεί με τη συνεργασία της δημοτικής αρχής σε μια έκταση, ιδιαίτερα προνομιούχας θέσης δίπλα στη λιμενική ζώνη. 
Αντί αυτής όμως και ως αποτέλεσμα μιας μεγάλης και πρωτότυπης εκστρατείας αντίδρασης -με άμεση κατάληψη και χρήση του ως ελεύθερο δημόσιο χώρο- που οργανώθηκε από ένα ευρύ κι έξυπνο δίκτυο της τοπικής κοινωνίας, αναπτύχθηκε μέσω συμμετοχικών διαδικασιών ένας υπαίθριος πράσινος χώρος με καθιστικά και δραστηριότητες για όλους -από παιδιά μέχρι και ζώα. Αυτό το δίκτυο οργάνωσε μια παράλληλη σχεδιαστική διαδικασία, δημιουργώντας πλατφόρμες ανταλλαγής ιδεών κι επιθυμιών ανάμεσα σε ανθρώπους διαφορετικής κουλτούρας -μουσικούς, ιερείς, παιδιά, καλλιτέχνες, κατοίκους, επαγγελματίες, καταληψίες, κ.ά.- και με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους δράσεων - διαλέξεις, ομιλίες, συζητήσεις, προβολές ταινιών και ντοκιμαντέρ, εκθέσεις. Το πάρκο τελικά ολοκληρώθηκε κι εγκαινιάστηκε το 2005 αλλά μέχρι και σήμερα εξελίσσεται  και αποτελεί σημαντικό κοινωνικό πόλο κι αξιόλογο πεδίο έρευνας σχετικά με τις μεθόδους δικτύωσης κι ενεργοποίησης της βάσης των πολιτών σε θέματα διακυβέρνησης καθώς και ανάπτυξης και εφαρμογής εργαλείων συμμετοχικού σχεδιασμού.

Παρόλο που το Park Fiction αποτέλεσε ένα συλλογικό και συμμετοχικό σχεδιαστικό επίτευγμα, υπήρξαν κάποια πρόσωπα-κλειδιά που συμμετείχαν ενεργά στο συντονισμό όλης αυτής της διαδικασίας και διαλόγου/διαπραγμάτευσης με τις επίσημες αρχές. Μεταξύ αυτών ο καλλιτέχνης Christoph Schafer που ζει στην περιοχή και δραστηριοποιείται σε θέματα αστικής καθημερινότητας και στην παραγωγή χώρων που δέχονται αλλά και δημιουργούν «συλλογικές επιθυμίες» με ιδιαίτερη συνεισφορά κι ενδιαφέρον για τον ανεξάρτητο και συμμετοχικό αστικό σχεδιασμό ως τέχνη κι ως ακτιβισμό.   Οι διαφορετικές μορφές και ποιότητες που δημιουργήθηκαν στο Park Fiction είναι ακριβώς το αποτέλεσμα της συνάντησης σε αυτόν το τόπο πολλών και ξεχωριστών επιθυμιών, οραμάτων, ιδεών, σχέσεων, τροχιών κι εντέλει ανάδειξη της πολλαπλότητάς του· αυτής που προϋπήρχε αλλά μέσω των συλλογικών πρακτικών διαφορετικών κοινωνικών ομάδων, δρώντων υποκειμένων αυτού του τόπου, κατόρθωσε να λειτουργήσει ως κύριο συστατικό της ταυτότητάς του την οποία ακόμα συνεχίζει να μεταλλάσει και να διαμορφώνει ως μια σχέση αμφίδρομη.

Συνέχεια των δράσεων για άμεση εμπλοκή και συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας στις πολιτικές αστικού σχεδιασμού, την έκφραση άμεσης δημοκρατίας στο χώρο και προστασία της πολλαπλότητας του τόπου αποτελεί το πρόγραμμα Plan Bude (Σταθμός Σχεδιασμού) που από τον Οκτώβριο του 2014 συγκεντρώνει ιδέες, αναλύσεις και γνώμες για μια μεγάλη ιδιωτική ανάπτυξη στο κέντρο του St.Pauli, ένα πρώην συγκρότημα εργατικών κατοικιών στη γειτονιά Spielbudenplatz κι επί της διάσημης λεωφόρου Reeperbahn. Οι ενοικιαστές του συγκροτήματος οργανώθηκαν στην πρωτοβουλία με την επωνυμία «Esso Hauser» (κατοικίες ESSO) -έχουν ονομαστεί έτσι από έναν 24-ώρης λειτουργίας σταθμό βενζίνης που υπήρχε εκεί- και από το 2009, που αγοράστηκε το ακίνητο από μια ιδιωτική κτηματομεσιτική εταιρεία, αγωνίζονταν για να διασώσουν το συγκρότημα κατοικιών από την κατεδάφιση αλλά και κατ’ επέκταση των υφιστάμενων κοινωνικών δομών. Σε συνέχεια μιας βεβιασμένης έξωσης -το Δεκέμβριο του 2013- και την τελική κατεδάφιση του συγκροτήματος, οι διαμαρτυρίες εστιάστηκαν στην εξασφάλιση της επιστροφής τους στο νέο συγκρότημα που θα ανεγερθεί καθώς και σε προσπάθειες και δράσεις για την πραγματική συμμετοχή τους στη διαδικασία σχεδιασμού του.

Σε δύο εμπορευματοκιβώτια (containers), τοποθετημένα ακριβώς έξω από το εργοτάξιο, το Plan Bude προσφέρει ένα μεγάλο εύρος σχεδιαστικών εργαλείων ώστε όλοι οι κάτοικοι και χρήστες της γειτονιάς να μπορούν να εμπλακούν στη διαδικασία σχεδιασμού της νέας προτεινόμενης ανάπτυξης. Το Plan Bude αν κι αρχικά είχε ανατεθεί από την τοπική αυτοδιοίκηση αποτελεί παράγωγο του πλούσιου φάσματος διαμαρτυριών και αυτό- οργανωμένων κινημάτων βάσης του St. Pauli και η ιδέα του ξεκίνησε ως μια ανεξάρτητη πρωτοβουλία πολιτών που οραματίζονταν με διαφορετικό τρόπο την εξέλιξη κι ανάπτυξη στη γειτονιά τους σε σχέση με τα αρχικά επίσημα σχέδια των ιδιοκτητών κι επενδυτών γης και του δήμου και με κεντρικό σύνθημα: «Θέλουμε να πάρουμε το σχεδιασμό στα χέρια μας». 

Σχηματίστηκε λοιπόν μια διεπιστημονική ομάδα από έξι εκπροσώπους, που συνδύαζε σχεδιαστές, καλλιτέχνες, αρχιτέκτονες, ειδικούς πολιτισμού, DJs και εργαζόμενους στη γειτονιά, που ανέλαβε το συντονισμό και διαχείριση μιας πρότυπης συμμετοχικής διαδικασίας σχεδιασμού που απαίτησε τη συμμετοχή όλης της τοπικής κοινωνίας. 
Με τη συνεργασία στη συνέχεια της δημοτικής αρχής και με φυσική παρουσία στο χώρο των πλέον κατεδαφισμένων κατοικιών Esso (Δεκέμβριος 2014), μέσω του χαρακτηριστικού container Plan Bude, ξεκίνησε μια διαδικασία σχεδιασμού βασισμένη στις αρχές της ανεξαρτησίας, έκφρασης των επιθυμιών και ανοικτότητας στην τοπική κοινωνία με εφαρμογή πρωτότυπων μεθοδολογικών εργαλείων που σκοπό είχαν να διευκολύνουν την επαφή και κατανόηση του χώρου (δημιουργία μακετών με πλαστελίνη ή κομμάτια lego για αντίληψη του όγκου) από τον χρήστη καθώς και την εμπλοκή διαφόρων και διαφορετικών χωρίς περιορισμό σε χαρακτηριστικά όπως ηλικία, φύλο, εθνικότητα, θρήσκευμα, οικονομική κατάσταση· αρκεί να επιθυμούσαν κάτι για τη γειτονιά αυτήν. (Schafer, 2015) Ήδη από τον Αύγουστο του 2014 συλλεγόταν ένα εκτενές υλικό που οδήγησε σε μια πρώτη έκδοση «Plan Bude: The Appendix B4. Results from the public planning process» και στην αποκωδικοποίηση του λεγόμενου “St.Pauli Code” που στην ουσία αποτελεί μια αναγνώριση των επιθυμητών -κι άρα προς προστασία- συστατικών στοιχείων της πολλαπλότητας του τόπου.   Κύριος απώτερος στόχος υπήρξε η ενσωμάτωση αυτού του υλικού κωδικοποιημένου πια στην προκήρυξη του διαγωνισμού τον οποίο συνδιοργάνωσαν ο δήμος, ο ιδιοκτήτης γης/επενδυτής και το Plan Bude.

Τα «αντιμαχόμενα» μέρη κατέληξαν στην εξής συμφωνία σχετικά με τις χρήσεις γης  : 40% κοινωνική κατοικία, 20% εναλλακτικής μορφής/συνεργατική κατοίκηση, 40% διαμερίσματα προς ενοικίαση, 0% ιδιωτικά διαμερίσματα ή «condos», 0% εμπορικές αλυσίδες, χρήσεις αναψυχής και γειτονιάς για κοινωνικούς και πολιτιστικούς σκοπούς (π.χ. FabLab St. Pauli, κοινωνική καντίνα), μερικά δώματα ελεύθερα για αθλητικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες (π.χ. basketball, skateboarding, τοίχος αναρρίχησης), κατά μήκος της Reeperbahn, μικρούς χώρους για επιχειρήσεις τύπου St. Pauli, ένα «δημόσιο μπαλκόνι» κι επιστροφή της γνωστής μουσικής σκηνής Molotow-Club.
Το καλοκαίρι του 2015 ολοκληρώθηκε ο διαγωνισμός για το σχέδιο γενικής διάταξης (masterplan) το οποίο είχε λάβει υπόψη του τα αποτελέσματα της εντατικής διαδικασίας συμμετοχικού σχεδιασμού από τον Αύγουστο 2014 μέχρι και τον Φεβρουάριο 2015. Μέσα στο 2016 ολοκληρώθηκε και ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός και η επιτροπή επέλεξε τέσσερα αρχιτεκτονικά γραφεία να παρουσιάσουν τις ιδέες τους (Ιούλιος 2016). Σε αυτή τη φάση ο δήμος έχει πια αποχωρήσει και η ομάδα Plan Bude αποτελεί τη μόνη αντικρουόμενη πλευρά που μπορεί να «πιέσει» τον ιδιοκτήτη γης/επενδυτή. Στην επιτροπή δεν έχει ψήφο παρά μόνο συμβουλευτικό ρόλο και συνεχίζει τις προσπάθειές της με επόμενο στόχο τη συγκρότηση της κοινότητας που θα χρησιμοποιήσει το συγκρότημα (Rothig, 2016) 

Είναι ενθαρρυντικό ότι τελικά επικράτησε η επιθυμία τόσο της ομάδας όσο και των κατοίκων για χρήση μορφών κοινωνικής κατοικίας και μεγάλο ποσοστό των παλαιών ενοίκων επιθυμούν να επιστρέψουν στο νέο πια συγκρότημα. Το ερευνητικό ενδιαφέρον σε αυτή τη μελέτη περίπτωσης αποτελεί η εξέλιξη μιας πρωτοβουλίας πολιτών κι ενός κινήματος από τα κάτω και οι τρόποι ενσωμάτωσης σε αυτή την εξελικτική πορεία των επίσημων μηχανισμών σχεδιασμού και διαπραγμάτευσης και η εντέλει μεταλλαγή της.

3.2To Kreuzberg στο Βερολίνο και η περίπτωση του Prinzessinnengarten
Η περιοχή Luisenstadt βρίσκεται σε άμεση γειτνίαση με τον ιστορικό πυρήνα του Βερολίνου και αποτελούσε μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, αγροτική και κτηνοτροφική γη εντός της τειχισμένης, ως το 1860 , πόλης. Πρόκειται για την πρώτη περιοχή όπου ανατίθεται και σχεδιάζεται η επέκταση της πρωσικής πόλης, μεταξύ του 1823 και 1842, οπότε και εγκρίνεται το σχέδιο του Peter Joseph Lenne  . Οι κυριότερες επιλογές αυτού του σχεδιασμού αφορούσαν τον τρόπο με τον οποίο εξισορροπήθηκαν οι αντικρουόμενες απαιτήσεις και επιθυμίες του κρατικού μηχανισμού από την μία πλευρά και των ιδιοκτητών και οικοδομικών εταιριών από την άλλη. Η ενσωμάτωση του υφιστάμενου αστικού ιστού για την μείωση των αποζημιώσεων, έπρεπε να συνδυαστεί με τη δημιουργία μεγάλων οικοδομικών τετραγώνων για την εγκατάσταση βιομηχανικών μονάδων, αλλά και τη δημιουργία περιοχών κατοικίας βάσει των νέων μεγαλοαστικών προτύπων. Το αποτύπωμα του σχεδιασμού αυτού διασώζεται σήμερα στον αραιό αστικό ιστό και την αλληλουχία σημαντικών και μνημειακών δημόσιων χώρων.

Η εγκατάσταση των βιομηχανιών και η μεγάλη αύξηση του πληθυσμού της πόλης σε συνδυασμό με την εντατική εκμετάλλευση της γης από τις ιδιωτικές αναπτυξιακές εταιρίες , οδήγησαν γρήγορα στην υποβάθμιση των περιοχών κατοικίας των ασθενέστερων κοινωνικών στρωμάτων. Η Luisenstadt θα αποτελέσει, μετά την εφαρμογή του σχεδίου Hombrecht το 1862   , μία από τις πολυπληθέστερες περιοχές φθηνής ενοικιαζόμενης κατοικίας η οποία εξαπλώνεται με τον χαρακτηριστικό για την πόλη τύπο του περίκλειστου οικοδομικού τετραγώνου (Blockbebauung) .

Κατά την επέκταση και διοικητική αναδιάρθρωση που ακολούθησε την δημιουργία του «Μείζονος Βερολίνου» (Groβ-Berlin) το 1920, η Luisenstadt ενσωματώθηκε στην περιοχή του Mitte κατά το βόρειο τμήμα της και στην περιοχή του Kreuzberg κατά το νότιο. Το νέο όριο μεταξύ των δύο γειτονιών παγιώθηκε μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο και την υπαγωγή τους στο Ανατολικό και το Δυτικό Βερολίνο αντίστοιχα . Αν και σε μεγάλο βαθμό οι περιοχές αυτές βομβαρδίζονται στη διάρκεια του πολέμου και χάνουν μεγάλο μέρος των ιστορικών κτιρίων, οι μεταπολεμικές θεσμικές πολιτικές προσανατολίζονται σε σχεδιασμούς μεγάλων οδικών αξόνων και στην ευρεία επιχορήγηση της κατεδάφισης και αντικατάστασης των παλαιών κτιρίων με νέα. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Kottbuser Tor στο Kreuzberg που το 1969 χαρακτηρίζεται ως «περιοχή εξυγίανσης». Ο προγραμματισμός ενός άξονα ταχείας κυκλοφορίας προκαλεί μία κατάσταση αναμονής με αποτέλεσμα οι κάτοικοι σταδιακά να εγκαταλείπουν την περιοχή. Η αντίδραση των κατοίκων που απομένουν στις επιδοτήσεις των κατεδαφίσεων θα βρει υποστήριξη από μία αυξανόμενη κοινότητα που υποστηρίζει την αποκατάσταση των παλαιών κτιρίων και τη διατήρηση της μνήμης της πόλης. Στο πλαίσιο της αντίδρασης προς τους κεντρικούς σχεδιασμούς εντάσσεται και το κίνημα των καταλήψεων εγκαταλειμμένων κτιρίων που το διάστημα 1979-1982 αριθμεί 170 περιπτώσεις. (Bodenschatz, 2010: 70-73· Κούκης, 2000:92)

Την ίδια περίοδο ξεκινούν οι εργασίες της διεθνούς οικιστικής έκθεσης (Internationale Bauausstellung Berlin, 1979-1987) η οποία αποτελεί ένα σημαντικό εργαστήριο όπου εξετάζονται και εφαρμόζονται η κριτική στη μοντέρνα πολεοδομία και η επαναξιολόγηση του χαρακτήρα της πόλης μέσα από το ιστορικό της υπόβαθρο. Στην περίπτωση της Hansaviertel, αντικείμενο της προηγούμενης οικιστικής έκθεσης του 1957, η κατεστραμμένη από τον πόλεμο περιοχή ανασχεδιάστηκε, στα πλαίσια του προγράμματος κοινωνικής κατοικίας, υιοθετώντας τις αρχές της μοντέρνας πολεοδομίας και ανατρέποντας πλήρως τις συνθήκες συγκρότησης του αστικού περιβάλλοντος. Το οικοδομικό τετράγωνο αντικαθίσταται από την ελεύθερη διάταξη των κτιρίων στο χώρο. Αντιθέτως η IBA του 1977 εστιάζει σε σημειακές επεμβάσεις διασπαρμένες στην πόλη επιδιώκοντας την «κριτική ανακατασκευή» (Kritische Rekonstruktion, Stadterneuerung) και την «προσεκτική επιδιόρθωσή» της (behutsame Stadterneuerung, Stadtreparatur) .

Το Kreuzberg αποτελεί το σημαντικότερο πεδίο εφαρμογής της δεύτερης ενότητας που υπό το τίτλο «προσεκτική αστική ανάπλαση»  κωδικοποιεί το 1982, δώδεκα αρχές για τις πολεοδομικές αναπλάσεις. Όλο το πρόγραμμα της νέας έκθεσης χαρακτηρίζεται από την επαναξιολόγηση των ιστορικών αστικών τυπολογιών με άξονες τη σχέση του κτιρίου με την πόλη και τη σημασία του αστικού ιστού και του δημόσιου χώρου (δρόμος- πλατεία). Ειδικά στο πρόγραμμα προσεκτικής αστικής ανάπλασης υπεισέρχονται επιπλέον ζητήματα όπως η επιδότηση και προστασία της κατοικίας, η συμμετοχή των κατοίκων στο σχεδιασμό, η δημιουργία συνοικιακών επιτροπών, η σημασία του δημόσιου χώρου, η δημιουργία κοινωνικών υποδομών, η αξιοποίηση των υπαίθριων χώρων των οικοδομικών τετραγώνων και η σχέση τους με την κατοικία, ζητήματα που από τη μία καταδεικνύουν μία νέα κατανόηση του πολεοδομικού σχεδιασμού και από την άλλη υπαγορεύουν την αναζήτηση και καθιέρωση νέων θεσμικών εργαλείων . Τόσο οι διεκδικήσεις των κατοίκων για την προστασία της κατοικίας και της γειτονιάς τους ενάντια σε προηγούμενους σχεδιασμού όσο και η συνεργασία τους με την ομάδα εργασίας της ΙΒΑ και των ειδικών ανά έργο συνεργατών της  δημιουργούν στην περιοχή μία παράδοση κοινωνικών διεκδικήσεων, κουλτούρα συμμετοχής στα ζητήματα διαχείρισης του αστικού χώρου, του δημόσιου χώρου, της κατοικίας και των κοινωνικών υποδομών.

Η ονομασία «Luisenstadt» επανέρχεται σε χρήση από τα θεσμικά όργανα σχεδιασμού στα πλαίσια του προγράμματος αποκατάστασης των ιστορικών γειτονιών του Βερολίνου. Η μελέτη «Luisenstadt, Πλαίσιο πολεοδομικού σχεδιασμού»  επαναφέρει την ιστορική ονομασία της περιοχής μελέτης και καθορίζει έργα που χρηματοδοτούνται κατά προτεραιότητα για την αποκατάσταση της ιστορικής συνοικίας. Στη μελέτη και τον καθορισμό των έργων κατά προτεραιότητα εμφανίζεται ως καθοριστικός παράγοντας η συσχέτιση του χαρακτήρα της περιοχής με την ιστορικότητά της ακολουθώντας την παράδοση των επεμβάσεων της IBA. Ενδεικτικό της αντίληψης αυτής είναι το γεγονός ότι η συμπλήρωση του οικοδομικού τετραγώνου στην Moritzplatz με την ανέγερση νέου κτιρίου, προκρίνεται έναντι άλλων έργων για την αποκατάσταση της ταυτότητας της Luisenstadt . Το εν λόγω οικόπεδο καταλάμβανε από το 1913 το ιστορικό πολυκατάστημα Wertheim ως τον βομβαρδισμό του το 1945, ενώ παρέμεινε έκτοτε αδόμητο εξυπηρετώντας τη στάθμευση και αποθήκευση των γειτονικών βιοτεχνικών χρήσεων. Το οικόπεδο το οποίο αποτελεί πλέον ιδιοκτησία του δήμου, δεντροφυτεύτηκε από τους κατοίκους το 1988 σε μία προσπάθεια στα πλαίσια των εργασιών της IBA να αποδοθεί σε δημόσια χρήση. Τα παραπάνω σε συνδυασμό με το περιορισμένο επενδυτικό ενδιαφέρον για την υποβαθμισμένη περιοχή της Moritzplatz επέτρεψαν την δημιουργία του αστικού κήπου Prinzessinnengarten, ενώ εξασφάλισαν και τον απαραίτητο χρόνο για την ανάπτυξή του.

Το καλοκαίρι του 2009 η μη κερδοσκοπική εταιρία Nomadisch Grun αποκτά ετήσιο συμβόλαιο για την χρήση του ανενεργού οικοπέδου στην Moritzplatz και προχωρά στην δημιουργία του Prinzessinnengarten , ενός κοινοτικού αστικού κήπου. Η δημιουργία αυτού του κήπου οφείλεται στην προσωπική επιθυμία και πρωτοβουλία των δύο συνιδρυτών του, Robert Shaw και Marco Clausen , συνδέεται όμως με την ευρύτερη κινητικότητα ομάδων πολιτών που επιδιώκουν την δημιουργία τόπων αστικής καλλιέργειας. Η αστική καλλιέργεια συνδέεται τόσο με την άμεση παραγωγή φρέσκων τροφίμων όσο και με την αυξημένη ευαισθητοποίηση για τις πρακτικές βιολογικής καλλιέργειας, τις παραδοσιακές ποικιλίες και τη διάσωση και διάδοση σπόρων, και τελικά την ωρίμανση ενός κινήματος παρεμβολής στους μηχανισμούς εκμετάλλευσης της διατροφής. Η διατροφική αυτάρκεια-αυτονομία αποτελεί πλέον κεντρικό, μεταξύ άλλων, άξονα στη δράση των λεγόμενων κοινωνικών κινημάτων πόλης . Όπως και σε αντίστοιχες περιπτώσεις, το Prinzessinnengarten συνέδεσε εξαρχής τη δημιουργία του αστικού αυτού κήπου με τη διαμόρφωση ενός εναλλακτικού οράματος για την αστική ζωή. Το όραμα αυτό περιστρέφεται γύρω από ζητήματα διατροφής και οικολογίας (βιοποικιλότητα, βιολογική καλλιέργεια, διαχείριση πόρων, ανακύκλωση, μικροκλίμα), οικονομίας (συνεργατικό εστιατόριο και αναψυκτήριο, εμπόριο προϊόντων καλλιέργειας) και κοινωνικής συνεργασίας που ενεργοποιούν τη δημιουργία μας κοινότητας. Η δημιουργία και η λειτουργία του κήπου βασίζεται στο συνδυασμό εθελοντικής και έμμισθης συνεργατικής συμμετοχής.

Η θέση της φύσης στη γερμανική κουλτούρα και ιδιαίτερα τη ρομαντική παράδοση καθιστά τα πάρκα και τους κήπους διαχρονικά σημαντικούς κοινωνικούς τόπους. Η νεότερη ιστορία της αστικής φύσης συνδέεται με την συστηματική ανάπτυξη των μικρών κλήρων για αστική καλλιέργεια (allotment gardens)  που αριθμούν περισσότερες από 800 περιπτώσεις στο Βερολίνο. Στην παράδοση αυτή εντάσσεται και προστίθεται το δίκτυο «διαπολιτισμικών κήπων»  που αναπτύσσεται στη Γερμανία από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 και αριθμεί πλέον περισσότερους από εκατό αστικούς κήπους όπου έμφαση δίνεται στην συμμετοχή, συνεργασία και επικοινωνία διαφορετικών εθνοτικών ομάδων  . Η δημιουργία του κάθε κήπου ως «κοινού» ενέχει όλη την πολυπλοκότητα των διαδικασιών συνεργασίας και ανταλλαγής κατά τις οποίες διερευνώνται και μετατίθενται τα όρια της κοινωνικής συνοχής και εγκαθιδρύονται τελετουργικά που εμπλέκουν όλο τα «φάσμα της ανταλλαγής» .

Το Prinzessinnengarten σε συντονισμό με άλλες πρωτοβουλίες και ακτιβιστές, συμμετείχε το 2014 στη σύνταξη της διακήρυξης «Η πόλη είναι ο κήπος μας» όπου επιχειρήθηκε η κωδικοποίηση των στόχων των αστικών κήπων και ο διαχωρισμός από κάθε πρακτική που στο μεταξύ εμπορευματοποιεί και εκμεταλλεύεται τη δυναμική των κοινωνικών κινημάτων στο χώρο της πόλης. Μεταξύ των στόχων ξεχωρίζει ο προβληματισμός για την υπεράσπιση του δημόσιου χώρου, ο πειραματικός χαρακτήρας των μεθόδων και πρακτικών συνεργασίας, ο εκπαιδευτικός χαρακτήρας της ανταλλαγής και συμμεριζόμενης γνώσης και η επιθυμία για αναβαθμισμένη κοινωνικά και περιβαλλοντικά, μη εμπορευματική αστική καθημερινότητα. Εκτός των παραπάνω, η συλλογική σύνταξη της διακήρυξης θέτει ρητά το ζήτημα της νομικής διασφάλισης των αστικών κήπων με μη κερδοσκοπικά κριτήρια αλλά με απαραίτητη τη μεταστροφή των θεσμικών πολιτικών πέρα από την εκμετάλλευση της αστικής γης προς την κοινωνική ανθεκτικότητα των πόλεων.

Στο Prinzessinnengarten, εκτός από τα ζητήματα που σχετίζονται με την ιστορία, τη δυναμική και την εξέλιξη των αστικών κήπων ως κοινωνικών και περιβαλλοντικών εργαστηρίων, έχει ενδιαφέρον η διερεύνηση ζητημάτων σε σχέση με τον πειραματικό και εκπαιδευτικό χαρακτήρα ενός κοινού αγαθού με όρους πολλαπλότητας και τα όρια των εννοιών αυτών .

Το ένα ζήτημα αφορά στην (απο)εδαφικοποίηση των κοινωνικών εγχειρημάτων   . Ο κήπος αυτός ενώ «ριζώνει» στο ιστορικό συγκείμενο -πλαίσιο του Kreuzberg και συνδέεται με την κοινωνική και πολιτισμική του παράδοση, εντούτοις προγραμματικά αποσπάται από το έδαφος επιδιώκοντας εξαρχής να συμβάλει στη διερεύνηση της υβριδικότητας του χώρου, του σχεσιακού του χαρακτήρα. Από τη μία πλευρά αυτή η επιλογή εμπλέκει μία σειρά απολύτως «υλικές» στρατηγικές και τεχνικές που καθιστούν τον κήπο κινητό ή μεταφερόμενο. Αυτό απαιτεί εξαιρετικά ενδιαφέρουσες πειραματικές τεχνικές καλλιέργειας και τεχνογνωσία που παράγεται, εφαρμόζεται και μοιράζεται. Την ίδια στιγμή καθιστά την αποδέσμευση από το έδαφος μέσο για να νοηματοδοτήσουμε εκ νέου το «κοινό» έδαφος ως προϋπόθεση συνύπαρξης, συνεργασίας, ανταλλαγής και τελικά πύκνωσης των κοινωνικών τροχιών. Η έμφαση εδώ αφορά τον σχεσιακό χαρακτήρα του χώρου, την κυριαρχία των κοινωνικών τροχιών έναντι του υλικού χώρου όπου αυτές διασταυρώνονται.

Το δεύτερο ζήτημα, συναρτάται από το πρώτο, αφού αφορά την έννοια της δικτύωσης. Πέρα από την πρακτική συνεργασία στα πλαίσια της καλλιέργειας ο χώρος αυτός ενεργοποιεί την ανταλλαγή γνώσεων, πρακτικών, εμπειριών μέσω της δικτύωσης σε τοπικό (γειτονιά) επίπεδο, σε επίπεδο εγχειρημάτων, ακαδημαϊκών κλπ. Η Ακαδημία Γειτονιάς (Nachbarschaftsakademie) αποτελεί μία ανοικτή και προσβάσιμη σε όλους πλατφόρμα εντός του πάρκου που φιλοξενεί συναντήσεις με στόχο την εκπαίδευση, δικτύωση και ανταλλαγή σε όλα αυτά τα επίπεδα. Φιλοξενεί σεμινάρια, εργαστήρια, εκδηλώσεις, παρουσιάσεις και δράσεις που απευθύνονται στους κατοίκους της γειτονιάς, τα σχολεία, τους επισκέπτες, ερευνητές κλπ. Η Ακαδημία Γειτονιάς «στεγάζεται» πλέον στην «Κληματαριά» (Die Laube) κατασκευή που αποτέλεσε αντικείμενο ενός συλλογικού εργαστηρίου αρχιτεκτονικής (DIY). Στα πλαίσια της Ακαδημίας Γειτονιάς, το Prinzessinnengarten εντάχθηκε ως πιλοτικό πεδίο εφαρμογής στο πειραματικό πρόγραμμα ΜΑΖ . Το πρόγραμμα αυτό διερευνά τις δυνατότητες που προκύπτουν από την αξιοποίηση των «εκτός σύνδεσης» ψηφιακών δικτύων για την υποστήριξη συλλογικών εγχειρημάτων σε τοπικό επίπεδο («DIY οργανικά δίκτυα», Antoniadis 2017). Στα πλαίσια της λειτουργίας της Ακαδημίας Γειτονιάς η πλατφόρμα ΜΑΖΙ εκτός από την τοπική δικτύωση αποτελεί ένα διαρκές αρχείο των δράσεων και των συναντήσεων. Με τη χρήση των δικτύων αυτών, ο ψηφιακός χώρος πολλαπλασιάζει τον φυσικό χώρο ενώ την ίδια στιγμή παραμένει απολύτως συναρτημένος με αυτόν . Η ανταλλαγή που ενεργοποιείται από τη διασταύρωση των τροχιών εμπλουτίζεται από τη δυνατότητα πρόσβασης σε ψηφιακή πληροφορία και αλληλεπίδραση.

Η αντιστροφή του επενδυτικού κλίματος και το ενδιαφέρον για κεντρικές περιοχές και εκτάσεις χωρίς χρήση στο Βερολίνο μετά το 2009 συμπίπτει με μια παράλληλη μεταστροφή στη διαχείριση των κοινωνικών διεκδικήσεων από τους φορείς του θεσμικού σχεδιασμού που θα επιτρέψει στο Prinzessinnengarten να εξασφαλίσει την ανανέωση της μίσθωσης του χώρου σε βάθος πενταετίας.

4.Συμπερασματικά
Στην παράδοση του θεσμικού σχεδιασμού στο Βερολίνο μπορούμε μέσα από το πρόγραμμα «διαχείρισης γειτονιάς» και τα «συμβούλια γειτονιάς»   να ανιχνεύσουμε την προσπάθεια ανάδειξης της γειτονιάς και της συμμετοχής των κατοίκων στη λήψη αποφάσεων σε εργαλεία σχεδιασμού. Η παράδοση αυτή, που ξεκινάει από την «προσεκτική αστική ανάπλαση» της ΙΒΑ διατρέχει και το στρατηγικό σχέδιο αστικής ανάπτυξης «Βερολίνο 2030»  όπου η γειτονιά και η συμμετοχή αποτελούν δύο από τις οκτώ κύριες κατευθύνσεις του. Η περίπτωση του Tempelhof είναι χαρακτηριστική για τη διερεύνηση των μεταλλαγών στις διαδικασίες θεσμικού σχεδιασμού με την ενσωμάτωση της παράδοσης της συμμετοχής των πολιτών. Ο σχεδιασμός υιοθετεί νέους μηχανισμούς και πρακτικές εκτονώνοντας την κοινωνική δυναμική σε μια νέα θεσμική διαδικασία που δημιουργεί αμηχανία ως προς τα συνήθη ερωτήματα για τα όρια της συμμετοχής.

Στην παράδοση των συλλογικών και καθημερινών πρακτικών των γειτονιών του St. Pauli η πολλαπλότητα του τόπου αξιολογείται ως σημαίνουσα και μοιάζει να επιδιώκεται η ανάδειξή της ως απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανόηση της ταυτότητας του τόπου. Η διεκδίκηση του δικαιώματος για ενεργή και καθοριστική συμμετοχή στη ζωή της γειτονιάς, του ευρύτερου αστικού χώρου και κυρίως στη διαμόρφωση παραγόντων καθορισμού της ταυτότητας του τόπου αντιπροτείνει μια εναλλακτική θεώρηση σε μια πόλη που δημιουργεί στην καρδιά της μία νέα πόλη-σύμβολο  όπου ακόμα οι συλλογικές πρακτικές δεν διαπιστώνονται γεγονός που πιθανά αντανακλά τη μη συσχέτιση πολλαπλότητας και ταυτότητας.

Και στις δύο περιπτώσεις μελέτης, την ίδια στιγμή που ο θεσμικός σχεδιασμός διατυπώνει ενικά οράματα βασισμένα στον προσδιορισμό της ταυτότητας -ακόμα και της πολλαπλής- αυτό που διεκδικείται συλλογικά είναι χώρος για την πολλαπλότητα που εξασφαλίζει τη συνεχή και απρόβλεπτη ανανέωση της δυναμικής της πόλης. Ο σχεδιασμός αδυνατώντας να ενσωματώσει την πολλαπλότητα σε ένα και μόνο όραμα καταφεύγει στον αποσπασμένο τόπο ως μοναδική και ήδη συγκροτημένη και άρα ασφαλή ταυτότητα.

Έχουμε τη δυνατότητα να εστιάζουμε μόνο, όχι να αποσπάμε έναν τόπο. Εστιάζοντας ανασύρουμε κάποιες από τις τροχιές που συνεχώς τον μεταβάλουν, ποτέ όλες, κάποια από τα «χαρακτηριστικά» του, ένα μέρος από ότι είναι το ίζημα του χρόνου στον χώρο. Η «ταυτότητα του τόπου» ως στόχος και ως βάση του σχεδιασμού μόνιμα θα διαφεύγει συμπαρασύροντας τους σχεδιασμούς αυτούς. Οι συνήθεις πρακτικές του αστικού μάρκετινγκ αντιμετωπίζουν τον τόπο ως ένα πεδίο έρευνας όπου πρέπει να γίνουν αντιληπτά, να αποσπαστούν και να αναδειχθούν «εκείνα» τα συγκριτικά πλεονεκτήματα και «εκείνες» οι ιδιαιτερότητες του τόπου που θα συντελέσουν στη διαμόρφωση μιας ανταγωνιστικής εικόνας που θα τραβήξει «εκείνον» τον καταναλωτή. Δημιουργούνται λοιπόν ευκαιρίες για άνισες και λανθασμένες διαχειρίσεις του αστικού χώρου μιας και προκύπτουν σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ των νοητικών αντιλήψεων που μπορεί να έχει ο χώρος/τόπος για διαφορετικές κοινωνικές ομάδες και χρήστες, παραμερίζοντας επίσης εκτός πολλά από τα λοιπά πολλαπλά νοήματα και το βιώσιμο χώρο «άλλων» ταυτοτήτων. (Zenker, 2010) Σε κάθε περίπτωση η ταυτότητα υπολείπεται της δυναμικής του τόπου/χώρου και η επιβολή της μέσω του σχεδιασμού επιδρά αδρανοποιητικά.

Η έννοια της πολλαπλότητας διευρύνει την κατανόηση του τόπου απελευθερώνοντας τη δυναμική του. Δεν διορθώνει την εξωτερικότητα που προϋποθέτει η έννοια της ταυτότητας, Εξάλλου την ίδια εξωτερικότητα (ως προς το αντικείμενο) προϋποθέτει ο σχεδιασμός. Η πολλαπλότητα διασώζει παρόλα αυτά το περιθώριο ανανοηματοδότησης του σχεδιασμού. Σε μία (μάλλον αντιδραστική) κατεύθυνση ο σχεδιασμός ανανεώνει τα εργαλεία, τις πρακτικές και τις διαδικασίες ώστε να ενσωματώσει την πολλαπλότητα σε μία νέα ταυτότητα του τόπου. Η «πολλαπλή ταυτότητα» του τόπου μοιάζει να απονευρώνει την έννοια της πολλαπλότητας, ανάγοντας τη σε μία νέα ολοκληρωμένη ταυτότητα. Σε μία ριζοσπαστική κατεύθυνση ο σχεδιασμός αφορά την υιοθέτηση στρατηγικών ενίσχυσης της πολλαπλότητας, πυροδότησης νέων τροχιών, πολλαπλών εκδοχών που ωθούν τον τόπο στη συνεχή ανανέωση και όχι την επιθυμητή ταυτότητα, τη σταθερότητα και την κλειστότητα. «Για να είναι το μέλλον ανοικτό πρέπει να είναι και ο χώρος ανοικτός» (Massey 2005: 31).

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ


(1)Ο Μ. Certeau θεωρεί ότι ο τόπος «συνεπάγεται μια ένδειξη σταθερότητας»σε αντίθεση με το χώρο που είναι «η διασταύρωση κινητών πραγμάτων».Βλ. «Χώροι» και «Τόποι» στο (Certeau, 2010: 286).
(2)Για τήν Doreen Massey είναι σημαντική η κατανόηση του χώρου και του τόπου ως αλληλοσυγκροτούμενων εννοιών, έτσι που σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να έχει νόημα να μιλάμε για χώρο/τόπο. (Καλαντίδης, 2011)
(3)Η έννοια του πλήθους συνάγεται συνδυαστικά από το Vimo, P. 2007: Γραμματική του πλήθους: Για μια ανάλυση των σύγχρονων μορφών ζωής,Αθήνα, Οδυσσέας, Αλεξάνδρεια και το Hardt, M. & Negri, A. 2011: Πλήθος: Πόλεμος και δημοκρατία στην εποχή της Αυτοκρατορίας,Αθήνα, Αλεξάνδρεια
(4)Σχετικά με την έννοια της εξατομίκευσής και τη σχέση ατομικότητας - κοινοτικότητας, βλ. «Η αρχή της εξατομίκευσης» στο Vimo, P. 2007: Γραμματική του πλήθους: Για μια ανάλυση των σύγχρονων μορφών ζωής, Οουσσέας, Αλεξάνδρεια, σσ. 93-101
(5)Το IKYDA αποτελεί πρόγραμμα προώθησης ανταλλαγών και επιστημονικής συνεργασίας Ελλάδας-Γερμανίας και χρηματοδοτείται από το ΙΚΥ και το DAAD. Για το IKYDA 2015: Ελληνική ομάδα ΕΜΠ: Καθ. Κων. Σερράος (Επιστ. Υπεύθυνος), Ε. Ασπρογέρακας, Π. Βουλλέλης, Γ. Γκουμοπούλου, Α. Χαζάπης και Γερμανική ομάδα Leibniz Universitat Hannover: Prof. Dr. Othengrafen Frank (Επιστ. Υπεύθυνος), S. Kratzig. M. Sondermann, M. Levin-Keitel, P. Steffenhagen.
(6) Τον Ιούνιο του 2013 μετονομάστηκε σε Gezi Park Hamburg προς συμπαράσταση των Τουρκικών κινημάτων πόλης για την ανάκτηση του πάρκου Gezi (http://park-fiction.net/park-fiction-is-now-gezi-park-hamburg-16-06-2013)
(8)Η αποκωδικοποίηση του ‘St.Pauli Code’ αποκάλυψε ως. επιθυμητά στοιχεία της ταυτότητας του τόπου τα εξής: α) Διαφορετικότητα πριν την ομοιομορφία, β) Κατασκευές/δομές.μικρής κλίμακας γ)Χαμηλός προϋπολογισμός πριν την πολυτέλεια, δ)Πρωτοτυπία/μοναδικότητα και αποδοχή, ε) Οικειοποίηση και ζωτικότητα, στ)Πειραματισμός και υποκουλτούρα και ζ) Ανοιχτοί χώροι χωρίς την πίεση της κατανάλωσης. (βλ: http://planbude.de/st-pauli-code/)
(10)Το νότιο όριο της περιοχής Luisenstadt συμπίπτει με το δεύτερο τείχος του Βερολίνου (Berliner Zollmauer- Akzisemauer) που το 1737 αντικατέστησε το παλαιότερο και πολύ μικρότερο φρουριακό τείχος της πόλης(Festung). Το τείχος αυτό είχε εξαρχής περισσότερο οικονομική (δασμοί προϊόντων) παρά αμυντική λειτουργία. Με την κατεδάφισή του, το 1860, εδωσε τη θέση του σε τμήμα της κυκλικής σιδήροδρομικής γραμμής της πόλης (Ringbahn).
(11)'Εχει προηγηθεί ο σχεδιασμός της περιοχής από τον Johann Carl Ludwig Schmid στον οποίο και βασίζεται. Βλ. Nielebock 1996, σ.84
(12)Το διάστημα 1871-1918, της Αυτοκρατορικής περιόδου, καταγράφεται μία χωρίς προηγούμενο ανάπτυξη του βιομηχανικού πλέον Βερολίνου, ο πληθυσμός του οποίου τετραπλασιάζεται και η κοινωνική ανισότητα αποκτά ακραία χαρακτηριστικά που καταγράφονται κυρίως στις συν θήκες διαβίωσης των εργατών. Η αυξημένη ανισότητα στη διαβίωση και την πρόσβαση σε υποδομές οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην σχεδόν αποκλειστικά ιδιωτική ανάπτυξη της πόλης μέσω των εταιριών Ανάπτυξης Γης (Terraingesellschaften). Βλ. Bodenschatz 2010, σσ. 13-18
(14)Οι κατοικίες αυτές ονομάστηκαν ενοικιαζόμενοι στρατώνες (Mietkasernen) δίνοντας και στο Βερολίνο τον χαρακτηρισμό «πόλη-στρατώνας» (Mietkasernenstadt). Τα συμπαγή συγκροτήματα κατοικιών που διαμόρφωσαν τα περίκλειστα οικοδομικά τετράγωνα οφείλονται στον οικοδομικό κανονισμό του 1851. Παρά τις προβλέψεις για εσωτερικές αυλές, η κάλυψη συνήθως αφορούσε το σύνολο του οικοδομικού τετραγώνου με προσθήκες βιοτεχνιών ή εργατικών κατοικιών. Βλ. Rossi 1991, σ.98 
(15)Κατά μήκος του ορίου αυτού δημιουργήθηκε το 1961 το τείχος του διαιρεμένου κράτους το οποίο παρέμεινε στη θέση αυτή ως το 1990.
(16)Σχετικά με τους περιορισμούς της «κριτικής ανακατασκευής» και το ρόλο της στη μεταλλαγή της πόλης μετά την πτώση του τείχους βλ. Κούκης 2001, σ.19 καιhttp://www.arcduecitta.it/world/2013/02/critical-reconstruction-as-urban-principle-michele-caja/
(17)Υπεύθυνος του προγράμματος προσεκτικής αστικής ανάπλασης (Behutsame Stadterneuerung, IBA-Altbau) ήταν το^διάστήκα 1979-1985 ο Hardt-Waltherr Hamer. Αναλυτικά για τις δώδεκα αρχές του προγράμματος βλ. Κούκης
(18)Την ίδια περίοδο, ιδιαίτερη μέριμνα για την αποκατάσταση ιστορικών κτιρίων και γειτονιών καταγράφεται και στο ανατολικό Βερολίνο (ΛΔΓ). Βλ. Bodenschatz 2010, σ. 81.
(19)Ειδικά στο πρόγραμμα αναπλάσεων στο Kreuzberg, τον κεντρικό ρόλο είχε αναλάβει η θυγατρική εταιρία της IBA, η S.T.E.R.N. με κρατική χρηματοδότηση. Για τη δράση της και το ρόλο της σε μεταγενέστερες πολεοδομικες πρακτικές στο Βερολίνο βλ. Κάλαντίδης 2011.
(20)Βλ. «Stadtebaulicher Rahmenplan Luisenstadt» 2010. Στα πλαίσια του προγράμματος αστικής αποκατάστασης (Stadtebaulicher Denkmalschutz) έχουν ολοκληρωθεί το διάστημα 2005-2015, 52 έργα.
(21)Κατά την ανέγερσή του, ο Wertheim χρηματοδότησε την αλλαγή της πορείας του υπόγειου σιδηρόδρομου με σκοπό την εξυπηρέτηση του πολυκαταστήματος.https://en.wikipedia.org/wiki/Georg_Wertheim
(23)Η παρουσίαση της πρωτοβουλίας αυτής βασίζεται στο υλικό εκτεταμένης συνέντευξης που έδωσε στους συγγραφείς ο συνιδρυτής Marco Clausen, στο χώρο του κήπου στις 7.7.2015. Το υλικό επικαιροποιήθηκε κατά τη δεύτερη επίσκεψη τον Ιούλιο του 2016.
(24)Ενδεικτικά αναφέρεται το κίνημα της Μετάβασης (Transition Movement,http://transitionnetwork.org)
(26) “rntercultural Gardens Network” coordinated oy the Stiftung Interkultur (Intercultural Foundation), http://anstiftung.de/urbane-gaerten/interkulturelle-gaerten-ig
(28)Για τα τελετουργικά ως εργαλεία εξισορρόπησης συνεργασίας και ανταγωνισμού καθώς και για το φάσμα της ανταλλαγής (μεταξύ αλτρουισμού και ανταγωνισμού ) βλ. Sennett 2015, σσ. 83-107.
(29)Urban Gardening Manifest “The city is our garden”, http://urbangardeningmanifest.de
(30)Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση της τουρκικής κοινότητας και οι όροι με τους οποίους συμμετέχουν στον αστικό κήπο. Το ενδιαφέρον της κοινότητας αυτής αφορά σχεδόν αποκλειστικά την καλλιέργεια (και μόνο από γυναίκες) και όχι τη διεύρυνση των κοινωνικών δικτυώσεων ανάγκη που καλύπτεται σε επίπεδο οικογενειακό και εθνοτικό (Clausen, 2015)
(31)A method of cultivation that is independent from the ground below, combined with the use of food-grade materials, allows for organic farming in a city where the lands available are usually either paved or contaminated. In addition, a mobile garden allows for the possibility of temporary use.
(32)Η Ακαδημία Γειτονιάς ενεργοποιήθηκε το Καλοκαίρι του 2015 με τη συνεργασία των Prinzessinnengarten, common ground και antifstung. Περισσότερες πληροφορίες στοhttp://www.nachbarschaftsakademie.org
(33)«Α DIY networking toolkit for location-based collective awareness», Βλ. Antoniadis 2017 και http://cargpcollective.com/maziberlin 
(34)Η πρόσβαση στο off-line δίκτυο είναι δυνατή μόνο κατά την (φυσική) παρουσία στον εκάστοτε χώρο.
(35)Το πρόγραμμα κοινωνική πόλη (Soziale Stadt) εφαρμόζεται από το 1999 και στο Βερολίνο εφαρμόζεται μέσω του προγράμματος Διαχείρισης Γειτονιάς (Quartiersmanagement). Βλ. Καλαντίδης 2010 και http://www.quartiersmanagement-berlin.de 
(36)Για τους στόχους και την πορεία του στρατηγικού σχεδίου καθώς και για την αναθεωρημένη του έκδοση («Berlin Strategy 2.0») ενημερώθηκαν οι συγγραφείς από τον Dr.Paul Hebes κατά τη συνάντησή τους στις 18.7.2016. Αναλυτικότερα στοιχεία στο Plate 2013 καιwww.berlin.de/2030
(37)Σχετικά με τα ερωτήματα για τη συμμετοχή (ποιοί και υπό ποιες προϋποθέσεις συμμετέχουν), την αντιπροσώπευση των πολιτών (οργανωμένες ομάδες πολιτών και μεμονωμένοι πολίτες), τα χρονικά περιθώρια των διαδικασιών, τους συσχετισμούς δυνάμεων/ εξουσίας αλλά και την προσέγγιση του σχεδιασμού μέσα από μία διαλεκτική θεσμικού και άτυπου, ανεπίσημων πρακτικών (καθημερινότητες, μεμονωμένες πρακτικές) και νέων σχεδιαστικών εργαλείων, βλ. Kalandides 2013.
(38)Πρόκειται για την ανάπλαση της παραποτάμιας περιοχής του παλιού λιμανιού με την ονομασία HafenCity Project. Σε μία περιοχή που βρίσκεται σχεδόν ένα χιλιόμετρο από το κέντρο της παλιάς πόλης του Αμβούργου δημιουργείται ένα νέο κέντρο πόλης έκτασης 157 εκταρίων όπου αναπτύσσονται οικιστικές και εμπορικές χρήσεις και χώροι γραφείων, αναψυχής και πολιτισμού. Πρόσφατη κατασκευή-σύμβολο για την προώθηση της εικόνας της νέας πόλης το κτήριο της Φιλαρμονικής πάνω στον ποταμό Έλβα - Elbphilarmonie. (http://www.hafencity.com/)


Βιβλιογραφία
Ελληνόγλωσση

  • Αυδίκος, Β. (2010) ‘Ο χώρος ως σχέση: μεθοδολογικές προσεγγίσεις και πλαίσιο έρευνας’,ΓΕΩΓΡΑΦΙΕΣ, 17, σελ. 33-47.
  • Certeau, M. de. (2010) Επινοώντας την καθημερινή πρακτική: Η πολύτροπη τέχνη του πράττειν, μτφ. Κική Καψαμπέλη, επιμ. σειράς Ηλίας Γιούρης, Αθήνα: Σμίλη.
  • Hardt, M. & Negri, A. (2011) Πλήθος: Πόλεμος και δημοκρατία στην εποχή της Αυτοκρατορίας, μτφ.Γιώργος Καράμπελας, Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
  • Harvey, D. (2013) Εξεγερμένες πόλεις: Από το δικαίωμα στην πόλη στην επανάσταση της πόλης, μτφ.Κατερίνα Χαλμούκου, Αθήνα: ΚΨΜ.
  • Καλαντίδης, Ά. (2010) ‘Η πόλη της κρίσης: Νέες προκλήσεις για τον αστικό σχεδιασμό στο Βερολίνο’, Αρχιτέκτονες, 80, Ιούλιος/Αύγουστος, σελ. 35, 36.
  • Καλαντίδης, Ά. (2011) ‘Η ταυτότητα του τόπου: Πολλαπλές αφηγήσεις από το Prenslauer Berg στο Βερολίνο’, Διδ. διατριβή, ΕΜΠ, Σχολή Αρχιτ. Μηχανικών, Τομέας Πολεοδομίας και Χωροταξίας. Κούκης, Ι., (2000) ΙΒΑ Κτίριο και αστικός χώρος: Η πολεοδομική διάσταση στην αρχιτεκτονική, Αθήνα: Συμμετρία.
  • Κούκης, Ι., (2001) ‘Βερολίνο: Μια πρωτεύουσα ξαναγεννιέται’, Αρχιτεκτονικά Θέματα, 35, σελ.17-39. 
  • Massey, D. (1995) ‘Η παγκοσμιότητα του τοπικού’, ΝΕΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ, 134, Δεκέμβριος. σελ.56-61. 
  • Massey, D. (2001) Φιλοσοφία και πολιτικές της χωρικότητας, μτφ. Α. Πατσού, Αθήνα: Σχολή Αρχιτεκτόνων Ε.Μ.Π.- Παπασωτηρίου.
  • Massey, D. (2009) Για το χώρο, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
  • Παπαχριστοπούλου, Ε., (2016) ‘Μια εναλλακτική περιπλάνηση στις πραγματικότητες της πόλης. Το παράδειγμα του Αμβούργου’, Διάλεξη 9ου εξ., Σχολή Αρχ. Μηχανικών, Επ. Καθ. Σ. Σταυρίδης.

Ξενόγλωσση

  • Antoniadis, P. (2017) How to build a more organic internet (and stand up to corporations)’, The Conversation, 1/2/2017, http://theconversation.com/how-to-build-a-more-organic-internet-and-stand-up-to-corporations-70815 
  • Bodenschatz, H. (2010) Berlin urban design: A brief history, Berlin, DOM publishers 
  • Harvey, D. (1996), Justice, Nature and the Geography of Difference, Cambridge: Blackwell Publishers. 
  • Kalandides, A. (2013) “Urban development and the illusion of participation”, https://placemanagementandbranding.wordpress.com/2013/07/08/urban-development-and-the- illusion-of-participation/, 8/7/2013 
  • Kavaratzis, M., (2005) ‘Place Branding: A Review of Trends and Conceptual Models’, The Marketing Review, 5, σελ. 329-342.
  • Nielebock, H., 1996. Berlin und seine Platze, Potsdam, Strauss
  • Plate, Ε., 2013. Berlin‘s Urban Development Concept 2030 (StEK 2030), Regional Studies Association, Senate Department for Urban Development and the Environment Berlin 
  • Rose, G. (1995), ‘Place and identity: a sense of place’ στο Massey, D. και Jess, P. (επιμ.) (1995), A Place in the World? Places Cultures and Globalization, Open University/Oxford UP, Milton Keynes, σσ. 87--132
  • Sennett, R. (2015) Μαζί: Τα τελετουργικά, οι απολαύσεις και η πολιτική της συνεργασίας, μτφ. Βασίλης Τομανάς, Θεσσαλονίκη, Νησίδες.
  • «Stadtebaulicher Rahmenplan Luisenstadt», 2010, Herwarth + Holz im Auftrag des BA Mitte, Abt. Stadtentwicklung,FBStadtplanung,Berlin,Διαθέσιμο:http://www.stadtentwicklung.berlin.de/staedtebau/foerderprogramme/denkmalschutz/de/foerdervor haben/luisenstadt/index.shtml και http://www.herwarth-holz.de/html/pdf/rp_luisenstadt_bericht.pdf 
  • Virno, P. (2007) Γραμματική του πλήθους: Για μια ανάλυση των σύγχρονων μορφών ζωής, μτφ. Βασίλης Πασσάς, Αθήνα, Οδυσσέας - Αλεξάνδρεια 
  • Zenker, S., Knubben, E. and Beckmann, S. (2010) Your City, My City, Their City, Our City- Different Perceptions of a Place Brand by Diverse Target Groups [διαδίκτυο (online)]. Διαθέσιμο στο: http://openarchive.cbs.dk/bitstream/handle/10398/8266/Zenker_KnubbenBeckmann%202010%20P lace%20Brand%20Perception.pdf?sequence=1[πρόσβασή 5 Φεβρουαρίου 2017].

Συνεντεύξεις

  • Bodenmeier, Evelyn (2016) ^e Development of Tempelhofer Feld, Ministry for Urban Development and Environment, Βερολίνο, 15 Ιουλίου Clausen, Marco (2015) Prinzessinnengarten and Neighborhood Academy, Moritzplatz, Βερολίνο, 7 Ιουλίου.
  • Hebes, Paul (2016) Berlin 2030 and Berlin Strategy 2.0, Ministry for Urban Development and Environment, Βερολίνο, 18 Ιουλίου.
  • Rothig,Tina (2016) PlanBude, Αμβούργο, 19 Ιουλίου.
  • Schafer, Christoph, (2015) Park Fiction, Plan Bude, Αμβούργο, 8 Δεκεμβρίου. 
  • ανταλλαγής (μεταξύ αλτρουισμού και ανταγωνισμού) βλ. Sennett 2015, σσ. 83-107.
  • Urban Gardening Manifest ‘The city is our garden , http://urbangardeningmanifest.de
  • εθνοτικό. (Clausen, 2015)
*Δεύτερο Πανελλήνιο Συνέδριο Marketing & Branding Τόπου, Λάρισα 31 Μαρτίου-2 Απριλίου 2017

Χωρική διακυβέρνηση και διαμόρφωση της ταυτότητας της πόλης

$
0
0
Η εμπειρία της Γερμανίας στις συμμετοχικές διαδικασίες για το σχεδιασμό και την ανάπτυξη

# ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΕΡΡΑΟΣ
Καθηγητής, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ,
# ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΑΣΠΡΟΓΕΡΑΚΑΣ
Γρ. Πολεοδόμος - Χωροτάκτης, Σπουδαστήριο πολεοδομικών Ερευνών ΕΜΠ
# ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΒΟΥΛΕΛΛΗΣ
MSc Πολεοδόμος - Χωροτάκτης, Υπ. Γρ, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ

Η προσπάθεια διαμόρφωσης της ταυτότητας της πόλης (city branding) αναγνωρίζεται ως πλαίσιο συντονισμού των προσπαθειών αστικού μάρκετινγκ και συνεπώς κρίσιμος παράγοντας προσέλκυσης επισκεπτών, κατοίκων και επενδυτών. Σε μια θεωρητική προσέγγιση για τη διερεύνηση της ταυτότητας του τόπου, με σημείο αναφοράς τους κατοίκους των πόλεων, αποκτά κομβικό ρόλο η συμμετοχή των πολιτών στις αποφάσεις και η διαμόρφωση δομών συνεργασίας μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
Η κάλυψη των παραπάνω πεδίων σχετίζεται και με τα εργαλεία κατάρτισης και υλοποίησης του αστικού / πολεοδομικού σχεδιασμού που άλλωστε διατηρεί μια αμφίδρομη, παραγωγική σχέση με την διαδικασία διαμόρφωσης ταυτότητας του τόπου. Ένα ικανό πλαίσιο προσέγγισης προς την κατεύθυνση αυτή αποτελεί η έννοια της «Γιακυβέρνησης» που αναφέρεται στην εμφάνιση σύνθετων σχέσεων στη χάραξη και υλοποίηση πολιτικής, με άνοιγμα προς την κοινωνία των πολιτών.

Στην παρούσα εργασία, μετά από βιβλιογραφική διερεύνηση της σχέσης χωρικής διακυβέρνησης και ταυτότητας πόλης, παρουσιάζεται και αξιολογείται μια σειρά παραδειγμάτων συμμετοχικής διαδικασίας στη Γερμανία για αποφάσεις χωρικού σχεδιασμού που αφορούν συγκεκριμένα:

(α) στο Στρατηγικό Σχεδιασμό (Στρατηγικά Σχέδια για Βερολίνο και Αννόβερο), 
(β) στην αντιμετώπιση συγκρούσεων κατά την αστική ανάπτυξη (σχεδιασμός για την επανάχρηση του παλαιού αεροδρομίου Tempelhof στο Βερολίνου), 
(γ) Συνεργασία Δημόσιου - Ιδιωτικού τομέα στη διαχείριση του δημόσιου χώρου (πρόγραμμα BID στο Αμβούργο) και 
(δ) στην εξασφάλιση διεξόδων στις ανάγκες της κοινωνίας και των νέων (PLATZprojekt στο Αννόβερο). 

Εκτιμάται ο ρόλος της δημόσιας διοίκησης στη διαδικασία ενσωμάτωσης «εκ των κάτω» πρωτοβουλιών, οι δυνατότητες του χωρικού σχεδιασμού να διαχειριστεί συγκρούσεις και αδιέξοδα και τελικά οι συνέπειες των ζυμώσεων αυτών στην εικόνα και την ταυτότητα της πόλης καθώς και οι αλληλεπιδράσεις που φαίνεται να προκύπτουν.

1.Εισαγωγή - Μεθοδολογία
Διαμαρτυρίες ενάντια σε σχεδιασμούς και έργα αστικής ανάπτυξης, καθώς και ο αυξανόμενος ρυθμός με τον οποίο αναπτύσσονται ποικίλων ειδών αστικά κινήματα δείχνουν την δυσαρέσκεια των πολιτών σε σχέση με το κατά πόσο ενσωματώνονται οι επιθυμίες τους στο σχεδιασμό και στις εκάστοτε ασκούμενες πολιτικές. Ειδικότερα, ομάδες με -για διαφόρους λογούς- περιορισμένη δυνατότητα επιρροής στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων για τη διαχείριση του χώρου, και κατ’ επέκταση και προώθησης των απόψεών τους, συνήθως αντιδρούν ριζοσπαστικά, συχνά ακόμα και βίαια, εμποδίζοντάς κατ’ αρχήν και πολύ συχνά αναστέλλοντας στη συνέχεια τόσο τις προσπάθειες εφαρμογής του σχεδιασμού και υλοποίησης των «εκ των άνω» επίσημων πολιτικών, αλλά και επηρεάζοντας αποφασιστικά την εικόνα, τη μορφή και την ταυτότητα της πόλης. Τέτοιες περιπτώσεις τείνουν να πληθύνουν σε Ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γερμανία (π.χ. Στουτγάρδη 21, εφαρμογή της ενεργειακής μεταρρύθμισης, Αμβούργο Gangeviertel, σχεδιασμός για την επανάχρηση του παλαιού αεροδρομίου Tempelhof στο Βερολίνου, κλπ.), η Δανία (διαμαρτυρίες για την κατασκευή νέων αυτοκινητοδρόμων), το Βέλγιο (λειτουργία αεροδρομίου Zaventem), αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο, μέσω ευρύτερων πρωτοβουλιών, όπως το «δικαίωμα στην πόλη», καταλήψεων κτιρίων και δημόσιων χώρων με συγκεκριμένους προσανατολισμούς, λοιπών χωρικά στοχευμένων δράσεων τοπικών ομάδων πολιτών, κλπ.

Ο χωρικός σχεδιασμός συνδέεται αναμφισβήτητα με το αστικό μάρκετινγκ καθώς και με τις στρατηγικές διαμόρφωσης της ταυτότητας της πόλης. Διότι η τελευταία αποτελεί σημαντική πηγή στόχων στρατηγικής για τον αστικό σχεδιασμό, ο οποίος με τη σειρά του μπορεί να αναδειχθεί σε επιχειρησιακό εργαλείο διαμόρφωσης της εικόνας της πόλης που οφείλει να υπηρετεί και να συνοδεύει την ταυτότητα αυτή. Ο ρόλος αυτός του σχεδιασμού αφορά τόσο τη μακροσκοπική χωρική οργάνωση και ανάπτυξη των αστικών κέντρων όσο και ειδικότερες δράσεις εστιασμένες σε επίπεδο αστικών ενοτήτων ή σημειακών παρεμβάσεων (Σερράος & Ασπρογέρακας, 2012).

Στην εργασία αυτή επιχειρείται η διερεύνηση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ συμμετοχικού σχεδιασμού για την αστική ανάπτυξη σε διάφορα επίπεδα (στρατηγικός σχεδιασμός, αναπλάσεις, «εκ των κάτω» παρεμβάσεις στην πόλη, κλπ.) και με διαφορετικά εργαλεία (επίσημες πολιτικές, συνεργασία δημόσιου - ιδιωτικού τομέα, πρωτοβουλίες των πολιτών, κλπ.), με την εικόνα και την ταυτότητα της πόλης.

Ένα ικανό πλαίσιο στην προσπάθεια αυτή προσφέρει η προσέγγιση της χωρικής διακυβέρνησης, που κατά κοινή αποδοχή αποτελεί παράμετρο απαραίτητη στο σύγχρονο σχεδιασμό του χώρου, αλλά όπως θα αναλυθεί και στη συνέχεια, και εργαλείο για τη διαμόρφωση αποτελεσματικής στρατηγικής αστικού μάρκετινγκ. Η εξασφάλιση της ευρύτερης δυνατής κοινωνικής συναίνεσης επιτρέπει την άμεση και απρόσκοπτη εφαρμογή του σχεδιασμού. Παράλληλα σε μια περισσότερο θεωρητική προσέγγιση της ταυτότητας του τόπου, με σημείο αναφοράς τους κατοίκους των πόλεων, η συμμετοχή των πολιτών αποκτά κομβικό ρόλο στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, στη διαμόρφωση δομών συνεργασίας μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, καθώς επίσης και στη συγκρότηση του οράματος της κοινωνίας για την πόλη (Kavaratzis, 2008).

Η συσχέτιση αυτή αναλύεται μέσω βιβλιογραφικής διερεύνησης και στη συνέχεια εμπειρικά μέσα από πέντε διαφορετικά παραδείγματα από τρεις Γερμανικές πόλεις. Η ευαισθητοποίηση των πολιτών για τον αστικό χώρο, με αφετηρία την ποιότητα της καθημερινής ζωής στην κλίμακα της γειτονιάς, αποτελεί στη Γερμανία, εδώ και δεκαετίες, μια σημαντική παράμετρο που επηρεάζει ουσιαστικά τις κάθε φορά ασκούμενες πολιτικές. Σταδιακά αναπτύχθηκαν ποικίλες δυνατότητες συμμετοχής πολιτών και εργαλεία καταγραφής της κοινής γνώμης, διαμορφώνοντας, δομές / τρόπους δράσης ουσιαστικών «εκ των κάτω» παρεμβάσεων στο πλέγμα του επίσημου χωρικού σχεδιασμού. Το Βερολίνο, λόγω των κοινωνικο-πολιτικών ιδιαιτεροτήτων του έχει αναπτύξει ενδιαφέρουσες παρεμβάσεις σαφούς χωρικής στόχευσης. Το Αννόβερο, έχει να επιδείξει, παράλληλα με τα επίσημα συστήματα συμμετοχής, και μακροχρόνιες ανεξάρτητες δομές με στόχο την πρωτογενή καταγραφή σκέψεων, προβλημάτων, ιδεών και εν τέλει τη διατύπωση προτάσεων προς τη δημοτική διοίκηση, ενώ πρόσφατα υλοποιείται ένα καινοτομικό πρόγραμμα «εκ των κάτω» δράσης με έμφαση στη συμμετοχή των νέων. Στο Αμβούργο τέλος, διερευνάται η εφαρμογή μιας, για την Ευρώπη σχετικά νέας, μορφής συνεργασίας δημόσιου - ιδιωτικού τομέα στην ανάπλαση του δημόσιου χώρου κεντρικών περιοχών.

Η παρούσα εργασία επιχειρεί την καταγραφή των αλληλεπιδράσεων των παραγόντων που έχουν αναλυθεί, υπό το πρίσμα της προσέγγισης της διακυβέρνησης, με στόχο να αναδειχθούν (α) οι δυνατότητες που προκύπτουν από την ενδεχόμενη συνδιαμόρφωση δράσεων αστικού σχεδιασμού και στρατηγικών επιρροής στην ταυτότητα της πόλης, (β) οι άμεσες και έμμεσες εξαρτήσεις της ταυτότητας της πόλης από τη διαδικασία αστικής ανάπτυξης και τέλος (γ) ο ρόλος της δημόσιας διοίκησης στη διαχείριση των παραπάνω ζυμώσεων.

2.Χωρική Διακυβέρνηση ως πλαίσιο για την διαμόρφωση ταυτότητας πόλης
Ο όρος «διακυβέρνηση» αναφέρεται στην εμφάνιση σύνθετων σχέσεων, όπου εμπλέκονται «νέοι δρώντες» εκτός κυβέρνησης και συνολικά της διοίκησης, αλληλεπιδρούν και συνεργάζονται. Στο σχήμα αυτό οι μονάδες της διοίκησης αποτελούν απλούς εταίρους, χωρίς απαραίτητα τη δυνατότητα για πλήρη έλεγχο του συστήματος. Πρόκειται για μια προσέγγιση η οποία ήρθε να καλύψει ένα διαφαινόμενο «δημοκρατικό έλλειμμα» στη διοίκηση της Ε.Ε., να «ανοίξει» τη διαδικασία χάραξης πολιτικής και να οργανώσει την κάθετη και οριζόντια συνεργασία μεταξύ δημόσιας διοίκησης, ιδιωτικού τομέα και πολιτών (Βασενχόβεν κ.α. 2010). Σύμφωνα με την «Λευκή Βίβλο για την Ευρωπαϊκή Διακυβέρνηση» (Commission of the European Communities 2001) η «Συμμετοχή» αποτελεί μια από τις βασικές αρχές της προσέγγισης. Θέτει ως ζητούμενο στη χάραξη και εφαρμογή των πολιτικών την εξασφάλιση ευρείας συμμετοχής η οποία εξασφαλίζει και εμπιστοσύνη στο τελικό αποτέλεσμα.
Η Χωρική Διακυβέρνηση προσεγγίζει το χώρο ως «κοινωνική κατασκευή», που δημιουργεί η δράση των εμπλεκομένων ατόμων και συλλογικοτήτων. Έτσι, η χωρική ενότητα αποκτά την υπόσταση μιας «συλλογικής δομής», με τους διάφορους εταίρους να θέτουν κοινό όραμα, να συναινούν ώστε να κατανεμηθούν ρόλοι και να μεθοδεύουν την επίτευξη των στόχων τους. Επιτυγχάνεται έτσι ολοκλήρωση πολιτικών και δράσεων με τελικό στόχο την εξασφάλιση για τη χωρική ενότητα ανταγωνιστικότητας και συνοχής (Ασπρογέρακας 2011, Βασενχόβεν κ.α. 2010).

Σχετικές έρευνες (πρβλ. Βασενχόβεν κ.α., 2010: Κεφ 5) υποδεικνύουν την αναγκαιότητα μιας συνειδητοποιημένης, ώριμης και κινητικής κοινωνίας των πολιτών που θα εξασφαλίσει δημοκρατική νομιμοποίηση στην εφαρμογή των αποφάσεων. Στα Ευρωπαϊκά κράτη παρατηρούνται σημαντικές διαφοροποιήσεις, με τη συμμετοχή να λαμβάνει χώρα στο στάδιο εκπόνησης σχεδίων ή όταν πλέον το σχέδιο έχει πάρει τελική μορφή, οπότε έχει μια τυπική σημασία ενώ προχωρημένη προσέγγιση θεωρείται η ύπαρξη μόνιμων μηχανισμών που επιτρέπουν μια συνεχή, αμφίδρομη και διαδραστική σχέση μεταξύ διοίκησης και πολιτών ήδη από το αρχικό στάδιο. Η απουσία της δημοκρατικής νομιμοποίησης έχει ως αποτέλεσμα αντιδράσεις ενάντια σε έργα αστικής ανάπτυξης και ευρύτερους σχεδιασμούς.

Η κοινωνική συναίνεση αναδεικνύεται σε σημαντικό παράγοντα επιτυχίας και των στρατηγικών διαμόρφωσης μιας ταυτότητας για την πόλη ενώ στρατηγικές που σχεδιάζονται μόνο από ειδικούς προκύπτουν αδύναμες σε εφαρμογή. Η κινητοποίηση των δρώντων εμπλουτίζει το παραγόμενο αποτέλεσμα και κάνει την κοινωνία «ιδιοκτήτη» της στρατηγικής (Gelder, 2011: 38, Houghton & Stevens, 2011). Είναι επαρκή τα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι πρωτοβουλίες που δεν κινητοποιούν, αν όχι ακόμα και απομονώνουν, τους τοπικούς δρώντες είναι καταδικασμένες να αποτύχουν. Μια αποτελεσματική διαδικασία κινητοποίησης των δρώντων αντιστοιχεί περισσότερο σε μια «συνεργατική» προσέγγιση με βασικά χαρακτηριστικά (Houghton & Stevens, 2011):

την εμπλοκή κατά το δυνατό όλων των διαφορετικών ομάδων δρώντων,
τη συμμετοχή τους από το ξεκίνημα της διαδικασίας,
το διάλογο με αφετηρία τα πραγματικά δεδομένα, τιςδυνατότητες και ευκαιρίεςτης πόλης.

Αναδεικνύοντας τη σύνδεση του αστικού μάρκετινγκ με το σχεδιασμό της αστικής ανάπτυξης προτείνεται από έως τώρα σχετικές έρευνες (Olsson & Berglund, 2010), ο επαναπροσδιορισμός της ταυτότητας της πόλης μέσα από μια προσέγγιση «προσανατολισμένη στη ζήτηση» για την οποία εισροές από τους τοπικούς κατοίκους αποκτούν σημαντικό ρόλο. Οι ιδιώτεςσυνεισφέρουν στους περίπλοκους μηχανισμούςδιαμόρφωσηςτης αστικής ανταγωνιστικότητας ως κάτοικοι και εργαζόμενοι (Deffner & Liouris, 2005: 16).

Μια θεωρητική προσέγγιση της διερεύνησης της ταυτότητας του τόπου θα μπορούσε να δώσει έμφαση στην «πρωτογενή επικοινωνία» (Kavaratzis, 2008) με βασικά πεδία 
(α) το αστικό τοπίο 
(β) τις υποδομές, 
(γ) την οργανωτική και διοικητική δομή και 
(δ) την «συμπεριφορά» της πόλης, με αναφορά σε στοιχεία όπως το όραμα της διοίκησης για την πόλη, οι υπηρεσίες που παρέχει, οι διοργανώσεις που φιλοξενεί κλπ. 
Η διαμόρφωση του «αστικού τοπίου», περιλαμβάνει δράσεις αστικής σύνθεσης, αρχιτεκτονικής, περιβαλλοντικού αστικού σχεδιασμού, ανοικτών και πράσινων χώρων και διαχείρισης της πολιτισμικής κληρονομιάς της πόλης ενώ το πεδίο «υποδομές», αναφέρεται σε έργα διαμόρφωσης, βελτίωσης και ανάδειξης των υποδομών λειτουργίας της πόλης, συμπεριλαμβανομένων τόσο υποδομών προσβασιμότητας, όσο και του ευρύτερου κοινωνικού και πολιτιστικού εξοπλισμού (μουσεία, συνεδριακά κέντρα, κλπ.). Αν και οι προσεγγίσεις του αστικού μάρκετινγκ και του αστικού σχεδιασμού δε συμπίπτουν ως προς την αφετηρία δράσης τους, γίνεται φανερή η ανάγκη σύνδεσής τους στο πλαίσιο της αστικής ανάπτυξης. Διαμορφώνεται έτσι μια αμφίδρομη σχέση μεταξύ ταυτότητας του τόπου και αστικού/πολεοδομικού σχεδιασμού: από τη μια πλευρά, οι παράμετροι που συνδέονται με την ταυτότητα της πόλης τροφοδοτούν με σημαντικούς στόχους στρατηγικής το χωρικό σχεδιασμό εν γένει, με έμφαση στον αστικό/πολεοδομικό σχεδιασμό, παρεμβαίνοντας ουσιαστικά σε ολόκληρο το φάσμα των πεδίων/τομέων που τον απαρτίζουν, ενώ από την άλλη πλευρά, ο αστικός/πολεοδομικός σχεδιασμός, μέσα από τους στόχους που θέτει και τις δράσεις που προτείνει για τον αστικό χώρο, τόσο σε επίπεδο μακροσκοπικής χωρικής οργάνωσης και ανάπτυξης, όσο και μέσα από παρεμβατικές δράσεις σε αστικές ενότητες ή και συγκεκριμένα σημεία/θέσεις στρατηγικής σημασίας, μπορεί να αναδειχθεί σε ένα σημαντικό επιχειρησιακό εργαλείο για τη διαμόρφωση της ταυτότητας της πόλης (πρβλ. Σερράος & Ασπρογέρακας, 2012: 74-75).

Η «οργανωτική και διοικητική δομή» αποτελεί επίσης βασικό πυλώνα της «πρωτογενούς επικοινωνίας» και αναφέρεται στην αποτελεσματικότητα και προοδευτικότητα της διακυβέρνησης στην πόλη (Kavaratzis, 2008, Κεφ. 3.3). Ως σημαντικότερα στοιχεία της κατηγορίας αυτής αναφέρονται τα δίκτυα κοινωνικής ανάπτυξης, η συμμετοχή των πολιτών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και η ανάπτυξη συμπράξεων δημόσιου - ιδιωτικού τομέα. Οι συμπράξεις δημόσιου - ιδιωτικού τομέα δύνανται επίσης να συμπεριληφθούν στις πολιτικές στήριξης ενός μοντέλου αστικής διακυβέρνησης για την επιχειρηματική πόλη (Hubbard & Hall, 1998). Ο ιδιωτικός τομέας μπορεί επομένως να συνεισφέρει αποτελεσματικά μέσω χρηματοδοτικών σχημάτων ή τεχνογνωσίας, σε συνεργασία με το δημόσιο ή και μεμονωμένα (Deffner & Liouris, 2005: 16).

Κλασικές μέθοδοι προώθησης της πόλης, όπως είναι η διαφήμιση, οι δημόσιες σχέσεις, η χρήση λογότυπου, κλπ, θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως δράσεις «δευτερογενούς επικοινωνίας». Το μοντέλο συμπληρώνεται από την «τριτογενή επικοινωνία» που αναφέρεται στην «στόμα με στόμα» προώθηση της φήμης και της εικόνας της πόλης η οποία δεν ελέγχεται από τους ειδικούς του αστικού μάρκετινγκ, αλλά αναμένεται να διαμορφωθεί από τους άλλους δύο πυλώνες της προσέγγισης (πρωτογενής και δευτερογενής επικοινωνία). Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στο ρόλο των κατοίκων που αναγνωρίζονται ως το σημαντικότερο κοινό - στόχος για τη διαμόρφωση της ταυτότητας της πόλης και ταυτόχρονα και ως οι βασικότεροι «ειδικοί προώθησης» αυτής της ταυτότητας (Kavaratzis, 2008). Σε αυτό το πλαίσιο, ένα υπόδειγμα για τη διαμόρφωση της αστικής ταυτότητας μιας πόλης θα μπορούσε επομένως να συγκροτείται από τα εξής στοιχεία: όραμα για το μέλλον της πόλης, εσωτερική κουλτούρα (λειτουργία της διοίκησης), προτεραιότητα στην κάλυψη τοπικών αναγκών και συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών και των επιχειρήσεων στην διαδικασία διαμόρφωσης ταυτότητας, συνέργειες που επιτυγχάνονται με την ισορροπημένη συμμετοχή των εμπλεκομένων παραγόντων, υποδομές, αστικό τοπίο, ευκαιρίες και επικοινωνία (πρβλ Kavaratzis, 2008: Συμπεράσματα).

3.Η εμπειρία της Γερμανίας
3.1. Στρατηγικός Σχεδιασμός: HANNOVER 2030 και BERLIN 2030
Οι πόλεις του Βερολίνου και του Αννόβερου, στο πλαίσιο της διατύπωσης των «Στρατηγικών Σχεδίων 2030» (Stadtentwicklungskonzept 2030) έχουν δομήσει ένα σύστημα «Διαλόγου» μεταξύ πολιτών, πολιτικών και διοίκησης, με στόχο τη διατύπωση στόχων και στρατηγικών για τη μελλοντική εξέλιξη τους. Ο διάλογος αυτός βασίζεται σε ένα πλαίσιο κανόνων που έχει διατυπώσει η διοίκηση (LHH 2014, SSU 2014) και περιλαμβάνει ποικίλες δράσεις ενημέρωσης και κυρίως άμεσης και αντιπροσωπευτικής συμμετοχής πολιτών, με βάση συγκεκριμένο οργανόγραμμα και χρονοδιάγραμμα που καλύπτει όλη τη διάρκεια της διαδικασίας σχεδιασμού. O διάλογος στο Βερολίνο οργανώθηκε γύρω από τα θεματικά πεδία, «κοινωνική συνοχή» και «οικονομική ανάπτυξη» αλλά και γύρω από ειδικότερες θεματικές συζητήσεις για τους ανοιχτούς χώρους, την κατοικία και την κλιματική αλλαγή. Στο Αννόβερο η συζήτηση δομήθηκε γύρω από τις θεματικές ενότητες: (α) οικονομία, εργασία, επιστήμη και περιβάλλον, (β) κατοικία, υποδομές και κινητικότητα (γ) παιδεία και πολιτισμός, (δ) κοινωνική ενσωμάτωση και συμμετοχή και (ε) οικονομικά της πόλης. Το όλο εγχείρημα περιλαμβάνει ενημέρωση από τη διοίκηση με συμβατικά μέσα ή μέσω διαδικτύου, συζητήσεις με τη συμμετοχή ειδικών, αλλά και δημόσιες συγκεντρώσεις διαλόγου. Παράλληλα παρέχεται και η δυνατότητα online συμμετοχής ενώ σε όλα τα στάδια δημοσιεύεται μέσω διαδικτύου αναλυτική γραπτή τεκμηρίωση.


Στην περίπτωση του Βερολίνου οργανώθηκαν μέσα στους 18 μήνες της διαδικασίας, 4 εργαστήρια με συμμετοχή περίπου 400 «ειδικών», και 5 ανοιχτές συγκεντρώσεις με περισσότερες από 2.000 συμμετοχές. Διεξήχθησαν επίσης εκδηλώσεις σε σχολεία για τη ενθάρρυνση της συμμετοχής των νέων. Η on-line πλατφόρμα (www.berlin.de/2030) καταμέτρησε πάνω από 75.000 θεάσεις / μήνα και εξυπηρέτησε πλήρως το στόχο της άμεσης ενημέρωσης, χωρίς ωστόσο να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική ως εργαλείο συμμετοχής. Συνολικά καταγράφηκαν και αξιολογήθηκαν περίπου 950 προτάσεις (Σχ. 1) (Hebes, 2016).

Σημαντικό ρόλο στην όλη διαδικασία μπορούν επίσης να έχουν οργανώσεις πολιτών. Για παράδειγμα, στο Αννόβερο ο κοινωφελής σύλλογος πολιτών «Burgerburo Stadtentwicklung Hannover e.V.» (BBS), ο οποίος ιδρύθηκε το 1995 με στόχο την προώθηση ενός μοντέλου συνηγορικού σχεδιασμού, απέκτησε ουσιαστική πολιτική επιρροή. Στη διαδικασία διαλόγου για το «Αναπτυξιακό Σχέδιο 2030» το BBS παρείχε ενημέρωση σε θέματα αστικής ανάπτυξης και συμμετοχής, μέσω εκδηλώσεων / συζητήσεων, ποδηλατικών αστικών περιπάτων και εκδρομών, δημοσιεύσεων και διαδικτύου. Παράλληλα παρέχει εκπαίδευση πολιτών σε θέματα συμμετοχικών διαδικασιών, προωθεί το διάλογο με τη διοίκηση διαμορφώνοντας δικτυώσεις και συνέργειες, και υποστηρίζει επιστημονικά και τεχνικά πολίτες, πρωτοβουλίες και συλλογικότητες σε θέματα διατύπωσης προτάσεων αστικής ανάπτυξης (βλ. σχετικά: www.bbs- hannover.de).

3.2Επίλυση συγκρούσεων: Tempelhofer Feld
Το ζήτημα της επανάχρησης του παλιού αεροδρομίου του Βερολίνου Tempelhof αποτελεί μια ενδιαφέρουσα περίπτωση παρέμβασης της κοινωνίας των πολιτών που οδήγησε τελικά στον πλήρη επαναπροσδιορισμό μιας σχεδιαζόμενης από τη δημοτική διοίκηση πολιτικής. Το αεροδρόμιο του Tempelhof κατασκευάστηκε από την εταιρεία Berliner Flughafen GmbH την περίοδο 1923-1941. Ήδη από το 1940 το κτίριο του αεροδρομίου χρησιμοποιείται αποκλειστικά από την εξοπλιστική βιομηχανία, μεταξύ άλλων και για τη συναρμολόγηση και συντήρηση βομβαρδιστικών αεροπλάνων. Μετά τον πόλεμο, το αεροδρόμιο παίζει ένα ιδιαίτερο ρόλο την περίοδο 1948-49 στη λειτουργία της αερογέφυρας ανεφοδιασμού του αμερικάνικου τομέα. Με την κατασκευή του αεροδρομίου Tegel, το 1970, το Tempelhof κλείνει για τις πολιτικές πτήσεις για να ξαναλειτουργήσει την περίοδο 1985 - 2008, οπότε και δρομολογείται η κατασκευή του νέου μεγάλου αεροδρομίου Berlin-Brandenburg International.


Τα σχέδια του Δήμου για την αξιοποίηση του χώρου του αεροδρομίου περιελάμβαναν, οικιστική χρήση (4.700 διαμερίσματα σε 58 ha), πάρκο καινοτομίας, βιβλιοθήκη, παραγωγικές δραστηριότητες, κηποτεχνική έκθεση, νέο σταθμό προαστιακού σιδηροδρόμου, υποδομές για πεζούς, κλπ. Αρκετές χιλιάδες ακτιβιστών οργανώνονται στο δίκτυο «Squat Tempelhof» και διαμαρτύρονται, με το επιχείρημα ότι ο χώρος δεν δίνεται σε ελεύθερη δημόσια χρήση. Συγχρόνως εκφράζεται ο φόβος ότι παράλληλα με την ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίησή του θα προωθηθεί και μια ευρύτερη διαδικασία εξευγενισμού. Οι σχεδιασμοί «παγώνουν» προσωρινά, και το Tempelhof, μετά από λίγες μόνο παρεμβάσεις, ανοίγει το 2010 τις πύλες του στο κοινό, ως αστικό πάρκο, έκτασης 355 ha. Το κοινό αγκαλιάζει το όλο εγχείρημα και μέσα στο πρώτο Σαββατοκύριακο λειτουργίας του, το πάρκο Tempelhof δέχεται περίπου 235.000 επισκέπτες!

Το 2011 δημιουργείται μια πρωτοβουλία πολιτών με την ονομασία «100 % Tempelhofer Feld» και με στόχο, μέσω ενός δημοψηφίσματος, την οριστική ανατροπή των σχεδίων της δημοτικής διοίκησης για αξιοποίηση της έκτασης, και τη διατήρηση του ελεύθερου δημόσιου χαρακτήρα του χώρου. Το δημοψήφισμα διενεργείται το Μάιο του 2014 και με σαφή πλειοψηφία οδηγεί στην αναστολή των σχεδίων του Δήμου και εν συνεχεία στην ψήφιση ενός ειδικού νόμου (Tempelhofer Feld Gesetz) ο οποίος προβλέπει ότι για τη μελλοντική χρήση και ανάπτυξη του χώρου θα πρέπει να συνταχθεί νέο ειδικό σχέδιο, με τη συμμετοχή και των πολιτών.

Για το λόγο αυτό οργανώθηκε μια διαδικασία συμμετοχικού σχεδιασμού με εμπλοκή όλων των ενδιαφερομένων δρώντων. Περιελάμβανε εκθέσεις ενημέρωσης, συνέδρια, εργαστήρια, συζητήσεις και ανοιχτές συγκεντρώσεις σε κτήρια του πρώην αεροδρομίου βάσει συγκεκριμένου προγράμματος. Ο σχεδιασμός ξεκίνησε από μηδενική βάση και οι κατευθύνσεις προέκυψαν από τις ανάγκες που διατυπώθηκαν από την κοινωνία των πολιτών μέσω μιας συμμετοχικής διαδικασίας βασισμένης σε μια «χαοτική» ανοιχτή προσέγγιση. Η μεθοδολογία διαμορφώθηκε από τους ειδικούς που συντόνιζαν το εγχείρημα και ήταν προσαρμοσμένη στην συγκεκριμένη περίσταση. Συνολικά, συμμετείχαν ενεργά περίπου 1.000 άτομα, ενώ 2.700 ήταν οι εγγραφές στην ηλεκτρονική πλατφόρμα που δημιουργήθηκε για τις ανάγκες ενημέρωσης αλλά και ως εργαλείο συμμετοχής του κοινού. Το αποτέλεσμα είναι ένα σχέδιο (Σχ. 2) διαχωρισμού του χώρου σε ζώνες φιλοξενίας περιβαλλοντικών, αθλητικών, επιδεικτικών και καινοτόμων δραστηριοτήτων ελευθέρου χρόνου σύμφωνα με τις ανάγκες των ενδιαφερομένων, έτσι ώστε να είναι δυνατή η χρήση από όλους (Bodenmeier, 2016).

3.3Συνεργασία Δημόσιου - Ιδιωτικού τομέα στον εξωραϊσμό του δημόσιου χώρου: Η εφαρμογή του προγράμματος BIDs στο Αμβούργο
Το πρόγραμμα Business Improvement Districts (BIDs) εφαρμόζεται στη Γερμανία από τα μέσα της δεκαετίας του 2000. Η διαμόρφωση του σχετικού θεσμικού πλαισίου εντάσσεται στη γενικότερη πολιτική που προωθείται στη Γερμανία, από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, και αφορά στην ενθάρρυνση της εμπλοκής του ιδιωτικού τομέα μέσα από σχετικές πρωτοβουλίες και τη διαμόρφωση αυτοχρηματοδοτούμενων σχημάτων διαχείρισης (Kreutz, 2009). Το ομοσπονδιακό θεσμικό πλαίσιο δίνει τη δυνατότητα σχετικών ρυθμίσεων σε επίπεδο Ομοσπονδιακού Κρατιδίου ή Δήμου. Τα βασικά χαρακτηριστικά του προγράμματος είναι τα εξής: αυστηρή οριοθέτηση της περιοχής παρέμβασης, υποχρεωτική συμμετοχή όλων των ιδιοκτητών των εμπορικών καταστημάτων κατά την συγκρότηση του προγράμματος και ένταξή τους σε αυτό, χρηματοδότηση μέσω ενός ειδικού φόρου επί της ακίνητης περιουσίας, και καθορισμός συγκεκριμένης χρονικής ισχύος του προγράμματος υπό την ευθύνη ιδιωτικού φορέα διαχείρισης.

Η εφαρμογή του προγράμματος BID στην Neuer Wall, σημαντικό εμπορικό δρόμο του κεντρικού Αμβούργου, ξεκίνησε το 2005 με προϋπολογισμό 6 εκ. € και διάρκεια ισχύος πέντε χρόνια. Ανανεώθηκε με 2 ακόμα προγράμματα ως το 2020 με επιπλέον συνολικό προϋπολογισμό περίπου 7,2 εκ. €. Ο προϋπολογισμός καλύπτεται από την κοινή εισφορά των ιδιοκτητών, η οποία υπολογίζεται επί της μέσης φορολογικής αξίας του ακινήτου (Einheitswert) 
με μέγιστο το 10%. Η εισφορά συλλέγεται από το Εμπορικό Επιμελητήριο και στη συνέχεια μεταβιβάζεται στο διαχειριστή του προγράμματος που είναι η Εταιρεία ΠΕ, Otto Wulff BID Gesellschaft mbH.

Μέσω του πρώτου προγράμματος (2005 - 2010) υλοποιήθηκαν παρεμβάσεις φυσικού σχεδιασμού για τον εξωραϊσμό του δημόσιου χώρου, και πιο συγκεκριμένα πλακόστρωση με νέα ποιοτικότερα υλικά, φυτεύσεις και ανανέωση του αστικού εξοπλισμού. Τόσο το πρώτο, όσο και τα επόμενα προγράμματα περιελάμβαναν υπηρεσίες καθαριότητας, συστηματικότερες από εκείνες που προσέφερε η αρμόδια δημοτική επιχείρηση, καθώς και υπηρεσίες ασφάλειας και διαχείρισης της παρόδιας στάθμευσης προκειμένου να γίνεται ομαλά και ανεμπόδιστα η κυκλοφορία οχημάτων, πεζών και ποδηλάτων καθώς επίσης και η τροφοδοσία των καταστημάτων (Σχ.3). Προβλέπονται επίσης υπηρεσίες συλλογικής διαφήμισης για τις επιχειρήσεις της περιοχής, όπως διοργάνωση εκδηλώσεων, ενημερωτικές εκδόσεις και φυλλάδια και εφαρμογές για κινητά τηλέφωνα, αναπτύσσοντας με αυτόν τον τρόπο ένα συνολικό πλαίσιο για τη διαμόρφωση διακριτής ταυτότητας αυτού του εμπορικού δρόμου. Στόχο του όλου εγχειρήματος αποτελεί η καθιέρωση της Neuer Wall ως διακριτού προορισμού υψηλών εισοδημάτων για αγορές ειδών πολυτελείας.

Τα BIDs εμφανίζονται επομένως ως μια σύγχρονη προσέγγιση διακυβέρνησης που διαμορφώνει μια χωρικά προσδιορισμένη συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Μέσω του προγράμματος οι ιδιοκτήτες αποκτούν αυξημένη επιρροή και ουσιαστικότερο ρόλο στη διαχείριση του δημόσιου χώρου που τους αφορά. Ο εξωραϊσμός του δημόσιου χώρου στη Neuer Wall οδήγησε σε υψηλότερα επίπεδα ποιότητας σχεδιασμού και συντήρησής του (Kreutz, 2009; 2010) διαμορφώνοντας συνθήκες ευνοϊκές για την προώθηση των επιμέρους στόχων του προγράμματος ως προς την ανάδειξη της περιοχής.


3.4 Εμπλέκοντας τους νέους. PLATZprojekt: συμμετοχική επιχειρηματικότητα στον αστικό χώρο
Διατυπωμένοι έως τώρα προβληματισμοί για τη σκοπιμότητα και λειτουργία των προγραμμάτων αυτών σχετίζονται κυρίως με θέματα δημοκρατικότητας του σχεδιασμού, με τις διαδικασίες λογοδοσίας, καθώς επίσης και με τους πιθανούς περιορισμούς στη χρήση του δημόσιου χώρου, κάτι που συνδέεται και με την προσπάθεια διαμόρφωσης μιας «καθαρής» αστικής εμπειρίας για τους υποψήφιους καταναλωτές ενός εμπορικού δρόμου, ενδεχομένως αντίστοιχης εκείνης ενός εμπορικού κέντρου (πρβλ. Ασπρογέρακας, 2014).

Το PLATZprojekt (http://www.platzprojekt.de) αποτελεί ένα πειραματικό αστικό εργαστήρι που ξεκινησε το 2013 στο Αννόβερο . Αφορά στη διαμόρφωση μιας δομής αξιοποίησης ενός αυτο-οργανωμένου χώρου που δίνει τη δυνατότητα σε νέους με πρωτότυπες ιδέες να τις θέσουν σε εφαρμογή περιορίζοντας τις τυπικές προϋποθέσεις ή τις γραφειοκρατικές απαιτήσεις. Η ιδέα γεννήθηκε στο πλαίσιο κατάληψης μιας ιδιωτικής έκτασης προκειμένου να διαμορφωθεί μια πίστα skateboard. Από το Μάρτιο του 2014 η πρωτοβουλία πήρε τη σημερινή της μορφή με χρηματοδότηση του προγράμματος «Jugend.Stadt.Labor» μετά από συμμετοχή σε σχετικό διαγωνισμό (χρηματοδοτείται από το Federal Institute for Research on Building, Urban Affairs and Spatial Development / FIfRoBUAaSD).

Το όλο ευρύτερο πρόγραμμα  αποτελεί μια ερευνητική προσπάθεια προκειμένου να δοκιμαστούν μέθοδοι συμμετοχής των νέων και νέα μοντέλα χρηματοδότησης πρωτοβουλιών σε «εκ των κάτω» προσεγγίσεις για την αστική ανάπτυξη. Βασικός στόχος ήταν να διαμορφωθεί μια συνολική κουλτούρα συμμετοχής των νέων που θα υπερβαίνει κατά πολύ την απλή συμμετοχή σε αποφάσεις ή δράσεις. Ως αποτέλεσμα αυτού του εγχειρήματος, αναπτύχθηκε μια σειρά πρωτοβουλιών, κυρίως σε εγκαταλελειμμένες περιοχές και αστικά κενά ενεργοποιώντας μεγάλο αριθμό νέων και προκαλώντας τη δημιουργία ουσιαστικών δικτύων με τους τοπικούς φορείς και τις τοπικές διοικήσεις.

Στο πλαίσιο του PLATZprojekt του Αννόβερου, συστήθηκε μια «μη κυβερνητική οργάνωση / λέσχη» η οποία μίσθωσε την εγκαταλελειμμένη περιοχή όπου οι εμπνευστές του σχεδίου είχαν διαμορφώσει την πίστα του skateboard, καθώς και γειτονικά οικόπεδα, αναλαμβάνοντας τη συνολική διαχείριση του χώρου. Ένας σημαντικός λόγος που το εργαστήριο αυτό ήταν δυνατό να υλοποιηθεί αποτελεί η περιορισμένη ζήτηση για ακίνητα στην περιοχή και κατ’ επέκταση και οι χαμηλές αξίες γης. Η συγκεκριμένη έκταση παρέμενε κενή χρήσης για περίπου 20 χρόνια. Η χρηματοδότηση ύψους 120.000 € για 3 χρόνια αναμένεται να καλύψει υποδομές ηλεκτρικής ενέργειας, νερού, αποβλήτων καθώς και κεντρικής θέρμανσης. Η βασική ιδέα είναι να διατεθεί ο χώρος αυτός για την ανάπτυξη νεοσύστατων μικρών επιχειρήσεων και δράσεων με καινοτόμες ιδέες και διάθεση πειραματισμού. Οι ενδιαφερόμενοι εγκαθίστανται σε εμπορευματοκιβώτια (containers), που αποκτούν και διαμορφώνουν με δικά τους έξοδα (Σχ. 4) . Μέχρι τον Ιούνιο του 2015 είχαν αναπτυχθεί περίπου 20 τέτοιες πρωτοβουλίες ενώ λειτουργούσε χώρος εστίασης / αναψυκτήριο, παιδική χαρά και κοινόχρηστος αστικός κήπος. Οι εγκαταστάσεις διατηρούν τη δυνατότητα μετακίνησης και εξασφαλίζουν έτσι ένα πλαίσιο ευελιξίας καλύπτοντας και μια ανάγκη «νομαδικότητας» της όλης προσπάθειας.


Η διαμόρφωση του χώρου του PLATZprojekt στο Αννόβερο δε βασίστηκε σε ένα συνολικό σχέδιο γενικής διάταξης. Αντίθετα οι πρώτες εγκαταστάσεις διαμορφώθηκαν απολύτως αυθόρμητα. Με την πύκνωση των χρήσεων προέκυψε βέβαια η ανάγκη ενός κάποιου σχεδιασμού έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η κατά το δυνατό βέλτιστη αξιοποίηση του διαθέσιμου χώρου, καθώς επίσης και οι βασικοί και αναγκαίοι κοινόχρηστοι χώροι και δίοδοι διαφυγής σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Προς την ίδια κατεύθυνση λειτουργεί και η σταδιακή πύκνωση με περαιτέρω επέκταση των εγκαταστάσεων.

Οι αποφάσεις σε σχέση με τη διαχείριση του χώρου παίρνονται σε ανοιχτές συγκεντρώσεις / συζητήσεις. Στο χώρο δραστηριοποιούνται τακτικά περίπου 100 άτομα. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να ενημερώνονται κάθε δεύτερο Σάββατο του μήνα για τις δυνατότητας στο πλαίσιο του προγράμματος. Δεν υπάρχει κάποιος ρητώς διατυπωμένος κανονισμός λειτουργίας ούτε ελάχιστες απαιτήσεις συμμετοχής. Θεωρείται ωστόσο απαραίτητη η συνεργασία των συμμετεχόντων και η αποδοχή της θέσης τους ως ισότιμης με αυτή των άλλων, έτσι ώστε να υπάρξει περιορισμός των πιθανών συγκρούσεων στο πλαίσιο της συνύπαρξης των δραστηριοτήτων τους. Πρόκειται ουσιαστικά για μια έως τώρα επιτυχή αυτοδιαχειριζόμενη συμμετοχική διαδικασία, προσαρμοζόμενη ανάλογα με τις κάθε φορά εξελίξεις και ανάγκες, χωρίς κάποιο τελικό στόχο ή κάποιο σχέδιο. Αν και η λειτουργία της όλης προσπάθειας βασίζεται στον επιτυχή έως τώρα διάλογο, η αύξηση των συμμετοχών είναι πιθανό να οδηγήσει στο μέλλον σε διαχειριστικά προβλήματα. Στην περίπτωση αυτή μελετάται η συγκρότηση «συμβουλίων ενότητας» όπου συμμετέχοντες που έχουν εγκατασταθεί σε εγγύτητα μεταξύ τους θα αποφασίζουν για «τοπικά» θέματα που δεν αφορούν στο σύνολο της έκτασης.

4.Συμπεράσματα
Η διαδικασία διαμόρφωσης της ταυτότητας μιας πόλης έχει μέχρι στιγμής προωθηθεί από πολλές δημοτικές αρχές κυρίως μέσα από συστηματικές δράσεις που θα εντάσσονταν σε μια «εκ των άνω» στρατηγική, δηλαδή μέσα από πολιτικές ενός κεντρικού σχεδιασμού. Προφανώς και οι δράσεις που εντάσσονται σε αυτού του είδους τις πολιτικές έχουν έντονες χωρικές επιπτώσεις, αλλά και αντίστροφα, και οι δράσεις του αμιγώς χωρικού σχεδιασμού έχουν κι αυτές άμεσες και ουσιαστικές επιρροές στο πεδίο που αφορά τη διαμόρφωση της εικόνας, του χαρακτήρα και εν τέλει και ταυτότητας της πόλης.

Με δεδομένη αυτή την αναγκαία και υπαρκτή ώσμωση και με ορατή πλέον και την εμπλοκή στο χωρικό σχεδιασμό, ολοένα και πιο δυναμικά, επίσημων / τυπικών διαδικασιών συμμετοχής πολιτών, αλλά και τυπικών ή/και άτυπων πρακτικών νέων «εκ των κάτω» μορφών παρέμβασης στο χώρο, παρατηρεί κανείς ολοένα και περισσότερο ότι οι διοικητικοί -αλλά και οι πολιτικοί- μηχανισμοί των Δήμων, εξετάζουν και διερευνούν πλέον με συστηματικότερο τρόπο απ’ ότι στο παρελθόν, τις δυνατότητες και ικανότητές τους να εσωτερικεύσουν τα ποικίλα και διαφορετικά οράματα των πολιτών και στους τομείς της πολιτικής που σχετίζονται με την ταυτότητα της πόλης, ή με μια έννοια να εκτονώσουν επωφελώς τη δυναμική της κοινωνίας των πολιτών σε αυτόν τον τομέα. Το «στοίχημα» εδώ, είναι βέβαια αυτό να μπορεί να γίνει με τρόπο δημιουργικό και όχι βίαιο ή συγκρουσιακό, μιας και το ζήτημα της μορφής, εικόνας και ταυτότητας μιας πόλης είναι ένα κατ’ εξοχήν αντικείμενο δημιουργικής σύμπραξης των διαφόρων δρώντων, και επομένως όσο πιο «αρμονικά» εξελιχθεί αυτή η ολοένα και εντονότερή συλλογική διαδικασία, τόσο πιο αποτελεσματική και σταθερή θα αποδειχθεί.

Η εμπειρία των Γερμανικών πόλεων (Βερολίνο, Αμβούργο, Αννόβερο) δείχνει ότι έχουν πλέον διαμορφωθεί ουσιαστικές και πολυεπίπεδες δομές συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών ως αναπόσπαστα τμήματα της διαδικασίας του σχεδιασμού και της παρέμβασης στην πόλη με σκοπό, και την αποφυγή ενδεχόμενων αντιδράσεων, κάτι που εκ των πραγμάτων έχει πολλαπλό κόστος τόσο για τη διοίκηση όσο και για την εικόνα της πόλης. Παράλληλα ο ιδιωτικός τομέας (επιχειρήσεις) έχει πια περισσότερες δυνατότητες για μια ουσιαστικότερη εμπλοκή στο σχεδιασμό και στη διαμόρφωση της εικόνας της πόλης, εκφράζοντας απόψεις και θέσεις, τόσο για ευρύτερα ζητήματα μιας συνολικής στρατηγικής σχετικά με τη χάραξη πολιτικών για τη διαμόρφωση / αναβάθμιση ή/και μεταβολή της ταυτότητας μιας πόλης, όσο και για χωρικά περισσότερο εντοπισμένα ζητήματα που συνδέονται και με την κάλυψη άμεσων και συγκεκριμένων αναγκών του. Η οργάνωση και οι δράσεις του προγράμματος BIDs αποτυπώνουν την προσπάθεια ανάπτυξης ενός ιδιαίτερου αστικού περιβάλλοντος για τις ωφελούμενες αστικές ενότητες συμβάλλοντας στη διαμόρφωση ενιαίας, αναγνωρίσιμης ταυτότητας για την περιοχή εφαρμογής του προγράμματος με επιπτώσεις για την ευρύτερη πόλη.

Αλλά και οι περισσότερο «εκ των κάτω», κατά κάποιον τρόπο αναγκαστικά και αποσπασματικές δράσεις, όπως για παράδειγμα το PLATZprojekt, αποτελούν αφορμή για ενεργοποίηση αστικών κενών και εμπλουτισμό μιας γειτονιάς / πολεοδομικής ενότητας, αλλά και ευρύτερα της πόλης με νέες επιχειρηματικές ιδέες και πειραματικές δράσεις που αφήνουν το στίγμα τους στον χώρο με σαφέστατες επιπτώσεις σε αυτά τα στοιχεία που συνδιαμορφώνουν και συγκροτούν αυτό που εν τέλει κατανοούμε ως ταυτότητα της πόλης. Παράλληλα, τέτοιες «εκ των κάτω» πρωτοβουλίες μοιάζουν να διαμορφώνουν νέα αστικά πεδία πειραματισμού για ανθρώπους με ιδέες και ενθουσιασμό και νέες κοινότητες ως καινοτόμες «πλατφόρμες διαλόγου» και συλλογικής δράσης προκειμένου να αναπτυχθούν, να προωθηθούν και να δοκιμαστούν νέες εναλλακτικές προσεγγίσεις στο πεδίο, τόσο της αστικής ανάπτυξης, όσο και της διαμόρφωσης συγκεκριμένων ταυτοτήτων του αστικού χώρου.

Είναι αυτονόητο ότι η εμπλοκή πολιτών στη διαδικασία διαμόρφωσης πολιτικών για το χώρο της πόλης και την ταυτότητά του καθώς και στη λήψη των αντίστοιχων αποφάσεων, χαρακτηρίζει, αλλά και απαιτεί μια ώριμη κοινωνία. Οι διαδικασίες διακυβέρνησης στο πλαίσιο του σχεδιασμού σε επίπεδο τόσο στρατηγικό, όσο και αστικών παρεμβάσεων μπορούν και πρέπει ενδεχομένως να αποτελέσουν, όχι μόνο το εργαστήρι για την ανάδειξη εργαλείων συμμετοχικής κουλτούρας κατά τη διαδικασία διαμόρφωσης μιας αποτελεσματικής στρατηγικής αστικού μάρκετινγκ, αλλά και ωρίμανσης της κοινωνίας των πολιτών, ώστε αυτό να συμβεί αποτελεσματικά, συμπληρωματικά προς άλλες δράσεις και εν τέλει επωφελώς για όλους.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]Ανάλυση βασισμένη κυρίως σε συνέντευξη με την L. Reckewerth(2015).
[2]Εκτός από το PLATZprojektχρηματοδοτήθηκαν άλλα επτά «εργαστήρια» στις εξής πόλεις: Αnklam/ Demo- kratiebahnhof, Dessau/ VorOrt-Pioniere, Esslingen / TanteGerda, Gorlitz / RABRYKA, Halle / UrbanAktiv, Wit­ten / Schwarzmarktκαι WittlagerLand / BOB. Για ειδικότερες πληροφορίες, πρβλ: FIfRoBUAaSD, στο: http://www.bbsr.bund.de/BBSR/EN/RP/ExWoSt/FieldsOfResearch/jugend-stadt-labor/01-start.html?nn=1556702&notFirst=true&docId=1556698 (τελευταία επίσκεψη: 16.2.2017).
[3]Τα εμπορευματοκιβώτια αγοράζονται κυρίως σε δημοπρασίες μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας (π.χ. e-bay).
[4]. Ενδεικτικά, ορισμένες από τις «λειτουργίες - χρήσεις» είναι: εργαστήριο χειροποίητων ποδηλάτων, βεστιάριο / ενοικίαση ρούχων, παροχή υπηρεσιών φυσιοθεραπείας, τεχνικό γραφείο, εργαστήριο ξύλου, ανοιχτό στούντιο τατουάζ και ανοιχτό στούντιο για καλλιτέχνες.

Βιβλιογραφία
Ξενόγλωσση
  • Commission of the European Communities, (2001), European Governance: A White Paper, COM (2001) 428 final, 25.7.2001.
  • Deffner A and Liouris C, (2005), City marketing: A significant planning tool for urban development in a globalised economy, paper presented at the 45th Congress of the European Regional Science Asso-ciation, 23-27 August, Amsterdam
  • Gelder van S. (2011) City Brand Partnerships, in Dinnie K., (ed) City Branding. Theory and Cases, pp.36-44, Palgrave Macmillan, New York.
  • Houghton J., Stevens A. (2011) City Branding and Stakeholder Engagement, in Dinnie K., (ed) City Branding. Theory and Cases, pp. 45-53, Palgrave Macmillan, New York.
  • Hubbard P and Hall T, 1998, The entrepreneurial city and the new urban politics, in Hall T and Hubbard P (eds), The entrepreneurial city: Geographies of politics, regime and representation, John Wiley & Sons Ltd, Chichester, pp. 1-23
  • Kavaratzis M. (2008) From city marketing to city branding: an interdisciplinary analysis with reference to Amsterdam, Budapest and Athens, PhD Thesis, University of Groningen.
  • Kreutz S., (2009) Urban Improvement Districts in Germany: New legal instruments for joint proprietor activities in area development, in Journal of Urban Regeneration and Renewal, Vol. 2, 4, 304-317.
  • Kreutz S., (2010) Case Study report: The BID experience in Hamburg, MP4 WP1.3 Transnational As¬sessment of Practice, HafenCity University, Hamburg.
  • Landeshauptstadt Hannover (LHH), Geschaftsbereich des Oberburgermeisters (2014). Mein Hannover 2030, Stadtentwicklungskonzept 2013, Spielregeln fur die Beteiligung, Zeitrahmen 2014 bis 2016
  • Olsson K. and Berglund E. (2010) City Marketing: The Role of the Citizens, in Torill Nyseth and Arvid Viken (eds) Place Reinvention, pp 127-144, Northern Perspectives, Ashgate, Surrey.
  • SSU (2014) Berlin Strategie. Stadtentwicklungskonzept Berlin 2030. Miteinander Stadt gestalten, Senatsverwaltung fur Stadtentwicklung und Umwelt, Berlin,

Ελληνόγλωσση
  • Ασπρογέρακας Ε., (2011) «Χωρική Διακυβέρνηση. Εννοιολογική προσέγγιση και αναφορά στην Ελληνική πραγματικότητα.», εισήγηση στην ημερίδα Στρατηγικές ολοκληρωμένης χωρικής ανάπτυξης μέσα από το Έργο διακρατικής δικτύωσης ESPONINTERSTRAT, ΕΘΝΙκΟ ΣΗΜΕΙΟ ΕΠΑΦΗΣ ESPON 2013 - ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΉΜΙΟ, 10 Μαρτίου
  • Ασπρογέρακας Ε., (2014) Business Improvement Districts: προοπτικές και προβληματισμοί με αφορμή τη διαμόρφωση Ανοιχτών Κέντρων Εμπορίου, στο «Αστική και Περιφερειακή Ανάπτυξη: σύγχρονες προκλήσεις», 12ο Τακτικό Επιστημονικό Συνέδριο ERSA - GR, Πρακτικά Συνεδρίου, Πάντειο Πανεπιστήμιο, 27-28 Ιουνίου, Αθήνα.
  • Βασενχόβεν Λ., Σαπουντζάκη Κ., Ασπρογέρακας Ε., Γιαννίρης Η., Παγώνης Θ., (2010) Χωρική Διακυβέρνηση: Θεωρία, Ευρωπαϊκή Εμπειρία και η Περίπτωση της Ελλάδας, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα.
  • Σερράος Κ., Ασπρογέρακας Ε., (2012) Σχεδιασμός και ταυτότητα του τόπου. Αναζήτηση αποτελεσματικών εργαλείων αστικής ανάπτυξης στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης, στο Δέφνερ Α., & Καραχάλης Ν., (επιμ.) «Marketing και Branding Τόπου, Η Διεθνής Εμπειρία και η Ελληνική Πραγματικότητα» (σελ. 57-81), Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας.
  • Συνεντεύξεις 
  • Bodenmeier, Evelyn, (2016) Xhe Development of Tempelhofer Feld, Ministry for Urban Development and Environment, Βερολίνο, 15 Ιουλίου.
  • Hebes, Paul (2016) The Berlin Strategy and different ways of citizen participation, Ministry for Urban Development and Environment, Βερολίνο, 18 Ιουλίου.
  • Reckewerth, Lena (2015) PLATZprojekt, Αννόβερο, 9 Ιουλίου. 
*Δεύτερο Πανελλήνιο Συνέδριο Marketing & Branding Τόπου, Λάρισα 31 Μαρτίου-2 Απριλίου 2017


Τα σχέδια Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης του Ηρακλείου και της Καβάλας

$
0
0
Πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 26 Απριλίου, στο Δήμο Ηρακλείου , συνάντηση προετοιμασίας για την παρουσίαση της εγκεκριμένης Στρατηγικής Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης του Δήμου Ηρακλείου στο εργαστήριο αξιολόγησης ΣΒΑΑ Ελληνικών πόλεων που οργανώνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην Αθήνα στις 1 και 2 Ιουνίου 2017. 
Στη σύσκεψη συμμετείχαν από το Δήμο Ηρακλείου ο Αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων κ. Γιάννης Αναστασάκης, η Συντονίστρια του ΣΟΑΠ/ΒΑΑ κ. Ευγενία Στυλιανού, ο Διευθυντής Προγραμματισμού κ.  Κώστας Μοχιανάκης, ο Ειδικός Σύμβουλος κ. Στέλιος Μικράκης, η Συντονίστρια Τεχνικής Γραμματείας ΣΟΑΠ/ΒΑΑ κ. Δέσποινα Διαλυνά και ο κ. Νίκος Καραδημητρίου, UCL Ευρωπαϊκή Επιτροπή ΔΑΝ καθώς και ο κ.  Δημήτρης Οικονόμου, Σύμβουλος από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στο πλαίσιο του εργαστηρίου αξιολόγησης της Στρατηγικής Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης που οργανώνεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, επελέγησαν να παρουσιαστούν η Στρατηγική του Δήμου Ηρακλείου και η αντίστοιχη του Δήμου Καβάλας που είναι ολοκληρωμένης προσέγγισης.

Ο Αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων κ. Γιάννης Αναστασάκης επεσήμανε αναφερόμενος στη ΣΒΑΑ του Δήμου Ηρακλείου ότι «πρόκειται για μία ομαδική εργασία που ξεχώρισε και που μπορεί να προσφέρει στο Ηράκλειο έργα που θα αναβαθμίσουν την ποιότητα ζωής των δημοτών και των επισκεπτών».
Υπενθυμίζεται ότι στο πλαίσιο της ΣΒΑΑ ο Δήμος Ηρακλείου εξασφάλισε 14,5 εκατομμύρια ευρώ από το ΠΕΠ Κρήτης για έργα όπως: αναπλάσεις σε Πλατεία Ελευθερίας, Λεωφόρο Καλοκαιρινού, Λεωφόρο Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, δημιουργία περιπατητικής διαδρομής στα Ενετικά Τείχη, αναστήλωση του παραθαλάσσιου Ενετικού Τείχους, ενεργειακή αναβάθμιση των δημοτικών κτιρίων.




Προσχέδιο Στρατηγικού Σχεδιασμού &Σχέδιο Μάρκετινγκ του Βόλου.

$
0
0
Το Πολιτιστικό προφίλ στο Branding/Marketing Βόλου / Πηλίου
#ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ
Δημοσιογράφος, Πολιτισμιολόγος - Απόφοιτος Τμήματος Ευρωπαϊκού Πολιτισμού ΕΑΠ, Μεταπτυχιακός Φοιτητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Διατμηματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών, Μηχανικών Χωροταξίας Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης & Οικονομικών Επιστημών: «Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Τουρισμού και Πολιτισμού».

Στην εργασία παρουσιάζεται το Προσχέδιο Στρατηγικού Σχεδιασμού του Βόλου και το Σχέδιο Μάρκετινγκ του Βόλου/Πηλίου, στο πλαίσιο της θεωρητικής προσέγγισης του Branding/Marketing των πόλεων, που επανα-προσδιορίζουν την τοπική τουριστική ανάπτυξη.
Στο Στρατηγικό Προσχέδιο αποτυπώνεται με τη μέθοδο έρευνας SWOT ο δυναμισμός, οι αδυναμίες τα πλεονεκτήματα και το αναπτυξιακό όραμα του Βόλου και της περιοχής ως προορισμός city break και προτείνονται συγκεκριμένες δράσεις βελτίωσης των υποδομών και της εικόνας της πόλης. Αναδεικνύεται η σύνδεση της πολιτιστικής ταυτότητας της περιοχής -που αντιμετωπίζεται ως ενιαίος χωρικός τουριστικός προορισμός με προοπτικές-, με τις πολύ-παραγοντικές τοπικές παραμέτρους του τουριστικού προϊόντος σε κοινωνικό-οικονομικό επίπεδο. 
Δίδεται προτεραιότητα στην αξιοποίηση των μυθολογικών μοναδικοτήτων που την χαρακτηρίζουν, ενώ η πρόταση της νέας πόλης βασίζεται, στην ομογενοποίηση των κατά καιρούς στόχων που έχουν τεθεί από τους τοπικούς φορείς και στις ιδέες και προτάσεις συμπληρωματικών υποδομών και δράσεων που παρουσιάζονται και έχουν στο επίκεντρο, την αξιοποίηση του πολιτιστικού αποθέματος της περιοχής, το φυσικό της κάλος και τη γαστρονομίας της, που αναδεικνύονται ως βασικοί πυλώνες της τουριστικής της ανάπτυξης.

Η εργασία προτείνει να δοθεί προτεραιότητα στις εναλλακτικές και ειδικές μορφές τουρισμού, τα ειδικά γεγονότα, εκδηλώσεις και φεστιβάλ, με αιχμή στον πολιτιστικό και γαστρονομικό τουρισμό. Προτείνεται η δημιουργία Οργανισμού Προβολής της πόλης και επισημαίνεται ότι, για τη υλοποίησή του Στρατηγικού Σχεδιασμού, είναι ανάγκη η συμμετοχικότητα των εμπλεκομένων δημόσιων και ιδιωτικών φορέων σε όλα τα επίπεδα, ώστε να προκύψουν μετρήσιμα και αξιοποιήσιμα συμπεράσματα, ιδέες και προτάσεις.

Το Σχέδιο Marketing παρουσιάζει μια διαδραστική διαφημιστική καμπάνια που έχει στο επίκεντρό της, βασικά συμπεράσματα του Στρατηγικού Προσχεδίου, ότι δηλ, ο Βόλος και το Πήλιο είναι ένας ευλογημένος τόπος για διακοπές όλες τις εποχές του χρόνου, κατοικία, επιχειρηματικότητα, σπουδές, ποιότητα ζωής, πλούσιος σε φυσικές ομορφιές και πολιτιστικό απόθεμα. Η ιδέα της καμπάνιας βασίζεται στ’ ότι το Πήλιο ήταν σύμφωνα με τη μυθολογία ήταν ο τόπος διακοπών των δώδεκα θεών του Ολύμπου, θέτοντας ένα απλό δίλημμα στον κάθε πιθανό επισκέπτη: «Θα επιλέγατε να κάνετε διακοπές στο μέρος που έκαναν τις διακοπές τους οι Θεοί του Ολύμπου, δηλ. στο βουνό των Κενταύρων την πόλη των Αργοναυτών, και την  περιοχή που γυρίστηκε η ταινία "Μάμα Μία" ;

1.Εισαγωγή
Η Unesco όταν αναφέρεται στο Πολιτισμό και τη σημασία του στην εξέλιξη των κοινωνιών, μιλά για «προφορική και άυλη κληρονομία» (Unesco, 1998), ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην πολιτική της διακήρυξη επισημαίνει ότι επιβεβαιώνεται ο κεντρικός ρόλος του πολιτισμού στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισαβώνας ο πολιτισμός εκλαμβάνεται ως καταλύτης δημιουργικότητας στην καρδιά του ευρωπαϊκού εγχειρήματος, καθώς τοποθετείται στον πυρήνα του τέταρτου πυλώνα των πολιτικών για τη βιώσιμη ανάπτυξη και την κοινωνική ενσωμάτωση (Λ. Μενδώνη, e-Κύκλος 2016) συνεισφέροντας καθοριστικά στην ευζωία του κοινωνικού συνόλου, με άμεσα και μετρήσιμα οικονομικά οφέλη στην ποιότητα ζωής (Ο.Ο.Σ.Α).

Ο Πολιτισμός λειτουργεί ενοποιητικά και πολλαπλασιαστικά, συνεισφέροντας ουσιαστικά στην αύξηση της απασχόλησης προσφέροντας δεκάδες εκατομμύρια θέσεις εργασίας, των επενδύσεων, στην έρευνα και την ανάπτυξη μιας περιοχής ή ενός τόπου, καθώς η ανάπτυξη της οικονομίας του Πολιτισμού αποτέλεσε από τη δεκαετία του 1980 και έπειτα, περίοδο εμφάνισης σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις του φαινόμενου της αποβιομηχάνισης και της κρίσης του Φορντικού μοντέλου επιλογή διεξόδου στις μελέτες χάραξης αναπτυξιακής στρατηγικής (Metaxas & Kallioras, 2003).

Η επίδραση της διασύνδεσης του Πολιτισμού με την οικονομία μίας περιοχής είναι ιδιαίτερα σημαντική. Οι στατιστικές έδειξαν ότι ο πολιτιστικός τομέας ανέπτυξε ισχυρές αντιστάσεις σε περιόδους κρίσης και ύφεσης, συνεισφέροντας καταλυτικά, μέσα από τη βελτίωση της ποιότητας ζωής, στην εμπέδωση ενός ευρύτερου αναπτυξιακού κλίματος. Υπολογίστηκε ότι οι συνολικές επιπτώσεις μιας επένδυση ύψους 1 εκ. € σε ένα έργο πολιτιστικής κληρονομιάς, έχει σημαντική αθροιστική πολλαπλασιαστική επίπτωση στο σύνολο της οικονομίας. Οι οικονομικές επιπτώσεις από την υλοποίηση αυτών των πολιτιστικών υποδομών του 1 εκ. € αποδίδουν σε ορίζοντα πενταετίας 3,44 εκ. €. Η επένδυση υπερ-τριπλασιάζεται» (Λ. Μενδώνη, e-Κύκλος 2016, Eurostat)

2.Πολιτιστικές βιομηχανίες, η σύνδεση του Πολιτισμού με τον Τουρισμό.
«Οι Πολιτιστικές Βιομηχανίες αποτελούν τον πλέον ραγδαία ανερχόμενο οικονομικά τομέα στην Ε.Ε., στο πλαίσιο της ανάπτυξης των πόλεων και των περιφερειών. Συμβάλλουν σε ποσοστό άνω του 4.5% στο ευρωπαϊκό ΑΕΠ, ενώ παρουσιάζουν σε ετήσια βάση, αύξηση κατά 12% μεγαλύτερη από κάθε άλλο τομέα» (Λ. Μενδώνη, e-Κύκλος 2016). Ο πολιτισμός θεωρείται για την οικονομία ένα καταναλωτικό αγαθό πολυτέλειας που επιδρά σε αυτή, ενώ του αποδίδεται πολιτιστική υπεραξία, καθώς αγοράζεται ως τουριστικό προϊόν από το πλεόνασμα της οικονομικής ανάπτυξης ενός πολίτη, μιας ομάδας ατόμων ή ενός κράτους.
Οι πόλεις ανέκαθεν γεννούσαν πολιτισμό, καθώς διαδραμάτιζαν πρωταγωνιστικό ρόλο ως κέντρα πολιτιστικής και οικονομικής δράσης, «στις τέχνες, τις ιδέες, το στυλ και τις τάσεις, στην δημιουργία εν τέλει ενός υψηλού επιπέδου οικονομικής καινοτομίας και ανάπτυξης» (Scot 1997, Deffner, A & Metaxas T, 2010).
Ο Πολιτισμός έχει σημαντική συμβολή στην διαμόρφωση της εικόνας μιας πόλης, η οποία απέκτησε μετρήσιμο οικονομικό πλεονέκτημα και προστιθεμένη οικονομική διάσταση εφαρμογής σε ποικίλους τομείς - τις τέχνες, τη μόδα, την αρχιτεκτονική, τη πολιτιστική κληρονομιά, τη τοπική ιστορία, τη διασκέδαση, τον τουρισμό, τα σπορ, την αναψυχή, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης (Bianchini 1993, Deffner, A & Metaxas T, 2010, Kong 2000)- προωθώντας ουσιαστικά ως «παραγωγικά συστήματα» (Pratt 1997), τις νέες ισχυρές πολιτιστικές βιομηχανίες που δημιουργήθηκαν.
Η έννοια του χώρου έγινε αντιληπτή ως πολιτιστική στροφή και όχι μόνο χρονική. «Ο τόπος απέκτησε ψυχή, πνεύμα, το «πνεύμα του τόπου»- genius loci. (Λ. Λεοντίδου, 2011). To genius loci αποτέλεσε κάτι σαν το δακτυλικό αποτύπωμα κάθε τόπου (Loukaki 1997).

2.1Το μάρκετινγκ τόπου, ο ανταγωνισμός πόλεων, το city branding.
Το branding τόπου σήμερα θεωρείται ένα από τα πιο ισχυρά και καινοτόμα εργαλεία της στρατηγικής του μάρκετινγκ προορισμού ( Caldwell & Freire, 2004 , Paskaleva--Shapira, 2007 , Marzano, Giusepe and Noel Scott, 2009 ). Η εικόνα ενός τόπου δεν είναι πάντα θετική ή εύκολα αναστρέψιμη, καθώς, η ταύτιση με την κυρίαρχη εικόνα μέσω των media ενός τόπου μπορεί μακροπρόθεσμα να έχει επιφέρει και αρνητικά αποτελέσματα (Καραχάλης 2016).
Ο όρος branding του τόπου αποδίδει μια συγκεκριμένη χωρική ταυτότητα μίας περιοχής ή μίας πόλης, έχοντας στο επίκεντρο προβολής μία κεντρική ιδέα που αφορά τα χαρακτηριστικά και την προσωπικότητά της. Το ζητούμενο δεν είναι η καινοτομία αλλά η μεγιστοποίηση της οικονομικής και κοινωνικής ευημερίας ενός τόπου (Δέφνερ - Καραχάλης, 2012).

Το branding του τόπου έχει απόσταση ξεκάθαρη, από την ταύτιση του με το τουριστικό μάρκετινγκ, εστιάζει στην αποτελεσματικότητα του συνδυαστικού μηνύματος που στέλνεται και το οποίο λαμβάνει υπόψη του την πολύ-επιστημονική δράση του αντικειμένου, την συμπληρωματικότητα άλλων δράσεων και διαδικασιών του στρατηγικού σχεδιασμού, την συμμετοχικότητα, την οριοθέτηση στόχων και την αποτίμηση αυτών (Δέφνερ - Καραχάλης, Παν. Παραδόσεις Βόλος, 2010, 18). Στόχος είναι η επίτευξη ενός πρωτότυπου, κατανοητού και εύχρηστου αποτελέσματος που μένει, ταυτίζοντας το μήνυμα με την περιοχή που αναδεικνύεται (Ν. Καραχάλης, Παν. Παραδόσεις Βόλος, 2016). Πρόκειται ουσιαστικά για την προσπάθεια δημιουργίας μιας σύγχρονης πρωτότυπης ταυτότητας ενός τόπου, η οποία στην συνέχεια μέσω της μακροπρόθεσμης στρατηγικής διαδικασίας του μάρκετινγκ του τόπου, θα προσπαθήσει να διατηρήσει, ή να κάνει πιο ελκυστική την εικόνα μίας περιοχής για συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού που θα την επισκεφτούν (Hospers and Penn 2011).

Η εφαρμογή της στρατηγικής του branding αποτελεί σημείο καμπής των τουριστικών προορισμών στη προσπάθειά τους να οικοδομήσουν ισχυρό εμπορικό σήμα, βελτίωση της προβολής τους, ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας τους και αύξησης της οικονομικής τους αποτελεσματικότητας ( J. Mikulic κ.α, 2016).

O ανταγωνισμός των πόλεων και των περιοχών, «ορίζεται ως η διαδικασία μέσω της οποίας, οι ομάδες δραστηριοποιούνται στα πλαίσια μιας τοπικής ή περιφερειακής οικονομίας, αναζητώντας να προωθήσουν την οικονομία αυτή ως τόπο για την ανάπτυξη οικονομικών δραστηριοτήτων, είτε έμμεσα είτε άμεσα σε ανταγωνισμό με άλλες περιοχές» (Cheshire - Gordon 1998, Cheshire 1999). Ο νομπελίστας οικονομολόγος Paul Krugman, υποστηρίζει ωστόσο ότι, δεν πρόκειται περί ανταγωνισμού πόλεων και χωρών, αλλά ομοειδών επιχειρήσεων που είναι εγκατεστημένες στις ανταγωνίσιμες χωρικές ενότητες (Krugman 1994, Δέφνερ - Καραχάλης, Παν. Παραδόσεις 2010).

Ο τουρισμός και ο πολιτισμός αποτελούν μία από τις τέσσερις διασπάσεις της αστικής επιχειρηματικότητας των πόλεων (Harvey 1989a), που μετατρέπεται σε συγκριτικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα (Titus 2002), και καταναλωτικό προϊόν ως ιδιαίτερο χαρακτηριστικό στο πλαίσιο του ανταγωνισμού τους, με στόχο την προσέλκυση επισκεπτών και του ανοίγματος αγορών - στόχων (Δέφνερ - Καραχάλης, Παν. Παραδόσεις, 2010). Όχημα αυτής της προοπτικής υψηλού επιπέδου ανταγωνιστικότητας καθίσταται το μάρκετινγκ του Τόπου/ Πόλης.

Ο στρατηγικός σχεδιασμός θεωρείται απαίτηση και η προώθησή του από συγκεκριμένες ομάδες λήψης αποφάσεων, που έχουν αναφορά στην πόλη μέσω της αυτοδιοίκησης, των επιμελητηρίων, των πανεπιστημίων κ.ο.κ. (Polidano, 2000).
Αφορά τη σχεδίαση και την ανάπτυξη των πολιτικών που έπεται της διερεύνησης των δεδομένων του αστικού περιβάλλοντος (Kresl, Karl & Singh, 1995), δηλ, ουσιαστικά το όραμα που υπάρχει (Hof, Altinus Lucilus and van den Berg 1981, Δέφνερ - Καραχάλης, Παν. Παραδόσεις 2010), και αναπτύσσεται για μία πόλη και η ικανότητα από την ηγεσία της, ανάδειξής του.

2.2Τουρισμός και πολιτισμός της Γαστρονομίας.
Ο Πολιτισμός επηρεάζει την συμπεριφορά των ανθρώπων και στις διατροφικές τους συνήθειες και επιλογές (Atkins &Bowler, 2001).
Στη βιβλιογραφία του τουρισμού τεκμηριώνεται ευρέως ότι, η τοπική κουζίνα και οι σπεσιαλιτέ ενός τόπου επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό την επιλογή προορισμού των διακοπών (Hall & Mitchell, 2001, Hjalager & Richards, 2002), καθώς συμβάλουν σε μεγάλο βαθμό στην απόλαυση της διαμονής ( Fox, 2007, Yuksel & Yuksel, 2002).

Η σημασία των τοπικών προϊόντων και της τοπικής γαστρονομίας εκλαμβάνεται ως κινητήριος δύναμη οικονομικής και τουριστικής ανάπτυξης ενός τόπου (Telfer & Wall, 1996). Έχει παρατηρηθεί ότι, η κατανάλωση στον τόπο διαμονής των επισκεπτών μέρους των τοπικών προϊόντων που έχουν ταυτίσει μ’ έναν τουριστικό προορισμό, δημιουργεί και κρατά ζωηρό το ενδιαφέρον της εκ νέου επισκεψιμότητας τους στον εν λόγω προορισμό, καθώς « η γαστρονομία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της εμπειρίας του επισκέπτη» (Kivela και Crotts, 2006,373) .
Ο ρόλος της διατροφής και η τοπική κουζίνα αυξάνεται στην «διαφοροποίηση και την προώθηση ενός συγκεκριμένου τουριστικού προορισμού» (Horng & Tsai, 2010), «σε μια ολοένα και πιο ανταγωνιστική παγκόσμια αγορά» ( Lee Arcordia, 2011). Τα οικονομικά οφέλη που προκαλεί η κατανάλωση τοπικών προϊόντων επηρεάζουν σημαντικά την οικονομική βιωσιμότητα των επιχειρήσεων και την αειφόρο ανταγωνιστικότητα ενός προορισμού, καθώς, μελέτες δείχνουν ότι, οι τουρίστες μπορούν να δαπανήσουν έως και το ένα τρίτο της συνολικής δαπάνης των χρημάτων των διακοπών τους στη κατανάλωση τροφής (Telfer & Wall, 1996).

Η γεωργία και η βιομηχανία τροφίμων θεωρούνται συμπληρωματικές οικονομικές δραστηριότητες για τον τουρισμό, ο οποίος ουσιαστικά έχει ισχυρά διατομεακά και πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα για την οικονομία (Lorenzini, 2011).
Η προώθηση των τοπικών προϊόντων σε πολλά ορεινά θέρετρα έχει παρατηρηθεί ότι, έχει αυξήσει την τοπική ανάπτυξη, καθώς αναγνωρίζεται πως η επιλογή της τοπικής διατροφής ενισχύει την αφοσίωση των πελατών στο τόπο που επισκέπτονται (Sparks, Bowen & Klag, 2003), καθώς και τη προσέλκυση νέων επισκεπτών (Sims,2009).
Όταν οι τουρίστες επιλέγουν τοπικές σπεσιαλιτέ τους δημιουργείται η αίσθηση της αυθεντικότητας και μοναδικότητας της περιοχής (Sims, 2009), η οποία ενισχύει την εικόνα της (Boyne & Hall, 2004).
Τα τοπικά προϊόντα τα τελευταία χρόνια διαδραματίζουν ολοένα και σημαντικότερο ρόλο στις τοπικές οικονομίες και στην ανάδειξη ενός τουριστικού προορισμού, καθώς αποτελούν σημαντικά εργαλεία μάρκετινγκ και branding της τουριστικής προβολής (Hashimoto & Telfer, 2006).
Οι τοπικές σπεσιαλιτέ αναδεικνύουν την ταυτότητα ενός τόπου, τον πολιτισμό, την κουλτούρα και τη διαδρομή της καταγωγής των ανθρώπων του, ενώ τα τοπικά προϊόντα που κατέχουν σήματα ποιότητας προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης, πιστεύεται ότι, προωθούν σε ικανοποιητικό βαθμό τον τουρισμό, καθώς μεταφέρουν στους επισκέπτες και καταναλωτές, το αίσθημα της πιστοποιημένης ποιότητας, της γευστικής αυθεντικότητας και γαστρονομικής παράδοσης ενός τόπου (Berg & Sevon 2014, Bessiere, 1998).
Η κουζίνα ενός τόπου και η γαστρονομική ταξιδιωτική απόλαυση αποτελεί κίνητρο επιλογής για τους επισκέπτες, επηρεάζοντας τους και συμβάλλοντας ουσιαστικά στην συνολική τουριστική εμπειρία που αποκομίζουν, άρα και στην πρόθεση να επανεξετάσουν έναν προορισμό τον οποίο πιθανώς έχουν επισκεφθεί και πάλι (Kivela & Crotts , 2009).

3.Πολιτιστικό, τουριστικό προφίλ Βόλου - ευρύτερης περιοχής.
Η πόλη που Βόλου παρά την οικονομική κρίση εξακολουθεί να μεγαλώνει πληθυσμιακά, με τις προβλέψεις του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου να κάνουν λόγω γι’ αύξηση του πληθυσμού της  μέχρι το 2030 στις 175 χιλιάδες κατοίκους (Σεμινάριο Π.Θ, Γ. ΤΖΟΒΑΡΗΣ, Γραφείου Δοξιάδη 2016). Το Πήλιο που περιβάλλει τη πόλη, προστατεύεται από το δίκτυο NATURA ως περιοχή ιδιαιτέρου φυσικού κάλους και βρίσκεται στις πρώτες θέσεις της κατάταξης των περιοχών της χώρας, με βάση τους φυσικούς σχηματισμούς και τα πολιτισμικά τους χαρακτηριστικά (Ερευνα Π.Ι.Ο.Π, Βήμα 2016).

Η Μαγνησία -με αιχμή τις Σποράδες και το Πήλιο-, είναι η πιο ανεπτυγμένη τουριστικά περιοχή στην Θεσσαλία. Διαθέτει σύμφωνα με στοιχεία του 2010, 434 ξενοδοχειακές μονάδες (ΣΒΘΚΕ, 2013). Ο Βόλος και το Πήλιο αποτελούν ήδη έναν από τους δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς της χώρας, που υποδέχεται επισκέπτες και τις τέσσερις εποχές του χρόνου, τη δε χειμερινή περίοδο, λόγω των τριών χιλιάδων κλινών που διαθέτει (http://www.travel-pelion.gr/) και της λειτουργίας του Χιονοδρομικού του Κέντρου, θεωρείται μεταξύ των πρώτων τουριστικών προορισμών ποιότητας, με μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης στην προώθηση των Ειδικών και Εναλλακτικών μορφών Τουρισμού, όπως της Κρουαζιέρας, του Θαλάσσιου τουρισμού, του Συνεδριακού, Αρχαιολογικού και Πολιτιστικού, Αθλητικού Τουρισμού, της ψυχαγωγίας και των Θεματικών Πάρκων, έχοντας. μοναδικά πολιτιστικά χαρακτηριστικά και συγκριτικά πλεονεκτήματα, όπως, ισχυρό μυθολογικό branding με διεθνή εμβέλεια, δηλ την Αργοναυτική Εκστρατεία, τον Ιάσονας και Κένταυρο Χείρων, το Αρχαίο Θέατρο Μικροθηβών, το Τρενάκι Πηλίου , τον Τζόρτζιο Ντε Κίρικο και μοναδική τοπική γαστρονομία, με τη κουλτούρα του τσίπουρου να πρωταγωνιστεί

4.Προτάσεις Στρατηγικού Προσχεδίου της πόλης του Βόλου.
Στο Στρατηγικό Προσχέδιο του Βόλου που παρουσιάζεται στην εν λόγω εργασία αποτυπώνεται το αναπτυξιακό όραμα της περιοχής, με ορίζοντα την επόμενη εικοσαετία. Δεν αφορά μόνον στον πολιτισμό, αλλά σ’ ένα ευρύ φάσμα ιδεών και παρεμβάσεων βελτίωσης της ποιότητας ζωής και της εικόνας της πόλης του Βόλου ως τουριστικό προορισμό που αντιμετωπίζεται ως κοινός με το υφιστάμενο brand του Πηλίου. 
Δίδεται προτεραιότητα στην αξιοποίηση των μυθολογικών μοναδικοτήτων της περιοχής, ενώ η πρόταση της νέας πόλης βασίζεται σε ιδέες για καινούργιες υποδομές, αξιοποίηση του πολιτισμού αποθέματος της περιοχής, του φυσικού κάλους της και της γαστρονομίας της, που θεωρούνται από κοινού βασικοί πυλώνες της τουριστικής ανάπτυξης. Επισημαίνεται δε, η ανάγκη της συμμετοχής των εμπλεκομένων σε όλα τα επίπεδα, ώστε να προκύψουν μετρήσιμα και αξιοποιήσιμα συμπεράσματα, ιδέες και προτάσεις.

4.1Προτάσεις αξιοποίησης μυθολογικών μοναδικοτήτων της περιοχής
-Δημιουργία του Μουσείου της Αργούς
-Ίδρυση Θεματικού Πάρκου της Αργούς στο Πεδίον του Άρεως (μέσω ΣΔΙΤ)
-Διαμόρφωση Τοπίου - Πολιτιστικής Διαδρομής, στις εκβολές του ποταμού Αναύρου, όπου σύμφωνα με τον μύθο έχασε τον σανδάλι του ο Ιάσονας. ( Το χαμένο σανδάλι του Ιάσονα θ’ αποτελεί το αντικείμενο ανασκαφικής βιωματικής αναζήτησης για τους επισκέπτες-μαθητές σε συγκεκριμένο σημείο της πολιτιστικής διαδρομής. Προτείνεται αντίστοιχη βιωματική εμπειρία επάνδρωσης ως μικροί αργοναύτες του αντιγράφου της Αργούς από μικρούς μαθητές που θα επισκέπτονται το αντίγραφο, που προτείνεται να τοποθετηθεί στο καρνάγιο της περιοχής των Πευκακίων, εκεί όπου είχε πραγματοποιηθεί το 2006 η τελετή Τρόπιδας, η καθέλκυση της σύγχρονης Αργούς.)
-Ονοματοθεσία δύο σπηλαίων στο Πήλιο με ταυτόχρονη τουριστική αξιοποίηση, ως πιθανά σημεία διεκδικούμενα από δήμους της περιοχής, του σπηλαίου που έζησε και δίδαξε τους μαθητές του ο Κένταυρος.

4.2Αναστήλωση του Αρχαίου Θεάτρου των Φθιωτιδών Θηβών (Μικροθηβών)
Η χρηματοδότηση αναστήλωσης του Αρχαίου Θεάτρου των Μικροθηβών που επίκειται, (ΜΚΟ Διάζωμα, Δήμος Βόλου, Περιφέρεια Θεσσαλίας 2014) θεωρείται έργο ζωτικής σημασίας που συνδέει την πολιτιστική με την τουριστική ανάπτυξη της περιοχής. 
Προτείνεται η διοργάνωση κάθε το καλοκαίρι Φεστιβάλ Αρχαίας Τραγωδίας στα πρότυπα της Επιδαύρου, το οποίο αναμένεται να συμβάλει σημαντικά και ποιοτικά στην εικόνα της περιοχής, καθώς και στην πρόσθετη τουριστική της ανάπτυξη. Στο εν λόγω πλαίσιο η διασύνδεση των αρχαιολογικών χώρων ως πολιτιστική διαδρομή, του αρχαιολογικού χώρου Σέσκλου, του αρχαίου θεάτρου των Μικροθηβών, του αρχαίου θεάτρου της Λάρισας και των Μετεώρων, μπορούν ν’ αποτελέσουν παράλληλα ελκυστική πρόταση ξεχωριστής πολιτιστικής εμπειρίας για τους τουρίστες των κρουαζιερόπλοιων που φτάνουν στο λιμάνι του Βόλου και ειδικό πρόταση τουριστικού πακέτου το οποίο θα συνδυάζει τον πολιτιστικό με τον θρησκευτικό τουρισμό και τον τουρισμό της γαστρονομίας.

4.3Τοπική γαστρονομία, Φεστιβάλ - Ειδικές μορφές Τουρισμού
Ο γαστρονομικός τουρισμός στη πόλη του Βόλου έχει ταυτιστεί με τη κουλτούρα του τσίπουρου της πόλης. Η πόλη έχει αποκτήσει εξαιτίας της γαστρονομίας της ήδη, μια τουριστική δυναμική που σε συνδυασμό με τις φυσικές ομορφιές του Πηλίου, λειτουργούν ως αυτόνομα brand.

- Προτείνεται η διοργάνωση Φεστιβάλ Τσίπουρου & τοπικής γαστρονομίας, το φθινόπωρο στα πρότυπα του φεστιβάλ μπύρας του Μονάχου. Το φεστιβάλ θα πρέπει να συνδυαστεί με καμπάνια κατά της υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ και οδήγησης υπό την επήρεια αλκοόλ. Ο Δήμος της πόλης μάλιστα προτείνεται να κερνά -θα υπάρξει συντονισμός με τους εκπροσώπους των επιχειρηματιών- κατά την διάρκεια της εβδομάδας στα τσιπουράδικα της πόλης στους επισκέπτες τα δύο πρώτα καραφάκια τσίπουρο, με την δέσμευση της παρέας ότι ο οδηγός δεν θα πιει. Πέραν του ενημερωτικού φυλλαδίου που θα συνοδεύει το κέρασμα, ο τυχερός οδηγός θα λαμβάνει ως δώρο ένα διακοσμημένο καραφάκι μαγνήτη που θα συμβολίζει το Φεστιβάλ Τσίπουρου της πόλης. Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ θα πρέπει ν’ αναδειχθεί και η μοναδικότητα της Πηλιορείτικης Κουζίνας, με εκδηλώσεις στη πόλη και τα χωρία του Πηλίου με τη συμμετοχή των γυναικείων συνεταιρισμών και επαγγελματιών της περιοχής, διαγωνισμούς και εκμάθηση μαγειρικής, πιττών και γλυκών του κουταλιού.

-Προτείνεται η διοργάνωση κάθε χρόνο τριήμερου Φεστιβάλ ιδεών - καινοτομίας στη πόλη του Βόλου υπό την αιγίδα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και τη συν-διοργάνωση του Δήμου Βόλου. Στόχος ο Βόλος να μεταμορφωθεί σε κέντρο ιδεών και καινοτομίας της νεανικής επιχειρηματικότητας στη χώρα. Το φεστιβάλ θα συνοδεύεται από μουσικά event και θα το συμπληρώνει διαγωνισμός river graffiti ατόμων ή ομάδων, στις τσιμεντένιες όχθες - εκβολές των ποταμών της πόλης, Κραυσίνδωνα, Ξηριά και Αναύρου. Το νικητήριο graffiti πέραν του συμβολικού χρηματικού βραβείου θα έχει το προνόμιο ν’ αποτυπώνεται για ένα χρόνο στη δυτική πλευρά της πολυκατοικίας πλησίον του εγκαταλειμμένου κινηματογράφου στη παραλία της πόλης, όπου και θα είναι ορατό κατά τη διάρκεια βόλτας στη παραλία.

-Προτείνεται η πιστοποίηση διαδρομών του υφιστάμενου δικτύου μονοπατιών της περιοχής και των εταιριών δραστηριοτήτων συνοδών βουνού, ώστε η ασφάλεια να συνοδεύει τα τουριστικά πακέτα που προτείνονται. Είναι απαραίτητη η αξιοποίηση όλων των υφιστάμενων ευρωπαϊκών προγραμμάτων και νέων χρηματοδοτικών εργαλείων, όπως της Ολοκληρωμένης Χωρικής Επένδυσης (ΟΧΕ) ή της Τοπικής Ανάπτυξης με Πρωτοβουλία Τοπικών Κοινοτήτων (ΤΑΠΤΟΚ),για την αναβάθμιση παραδοσιακών καταλυμάτων, πιστοποίηση ομάδων και φορέων για δράσεις εναλλακτικού τουρισμού. Στο εν λόγω πλαίσιο εντάσσεται η πρόταση για πιστοποιημένη διαδρομή mounded beak βουνού στις ράγες της διαδρομής του Μουτζούρη, από τα Άνω Λεχώνια μέχρι τον σταθμό των Μηλεών.

-Η διοίκηση του ΟΛΒ προτείνεται να διερευνήσει τις δυνατότητες υλοποίησης της μελέτης που έχει ήδη συνταχθεί για τον ΟΛΒ για την εξέλιξη του λιμένα σε Home Port για την Επώνυμη Θεματική Κρουαζιέρα με τίτλο «Αργοναυτική Εκστρατεία». Σε πρώτη φάση να δοθεί στόχευση στις κρουαζιέρες με μικρού τύπου κρουαζιερόπλοια από τον πρώτο προβλήτα του λιμένα, όπου βρίσκεται το Σιλό και σήμερα υπάρχει φορτοεκφόρτωση σκράπ και χύδην φορτίων. Η εν λόγω λύση θα ανακουφίσει περιβαλλοντικά την γειτονική περιοχή των Παλαιών και θ’ αλλάξει τον εμπορικό χαρακτήρα του λιμένα, καθώς οι εν λόγω δραστηριότητες μπορούν να μεταφερθούν στον τρίτο προβλήτα.

- Στήριξη και εμπλουτισμός των υφιστάμενων Χριστουγεννιάτικων εκδηλώσεων της πόλης, των εκδηλώσεων του Μουσικού Χωριού του Αγίου Λαυρεντίου, όπως και όλων των υπαρχόντων τοπικών γιορτών.

4.4Δημιουργία Ειδικού Οργανισμού Οργάνωσης, Προβολής και Προώθησης
Για την υλοποίηση όλων των προαναφερθέντων προτείνεται η δημιουργία Ειδικού Οργανισμού Υλοποίησης και Διοργάνωσης Δράσεων και Εκδηλώσεων του οποίου θα προεδρεύει ο Δήμαρχος της πόλης, ενώ στο Δ.Σ θα μετέχουν εκπρόσωποι της Περιφέρειας και των άλλων εμπλεκομένων φορέων . Η διοικητική του δομή θα πρέπει να απαρτίζεται από επαγγελματίες ειδικούς του marketing τόπου, διοργάνωσης εκδηλώσεων και επικοινωνίας.

4.5Ο Βόλος της επόμενης εικοσαετίας - Υποδομές, ταυτότητα, προσανατολισμός εικόνας της πόλης
Σύμφωνα με τους στόχους που έχουν καθοριστεί στο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο της πόλης, ο Βόλος τα επόμενα χρόνια θα πρέπει ν’ αποκτήσει ιεραρχημένες Πολυκεντρικές Δομές, (Σεμινάριο Τζόβαρης, 10: 2016) που θα βελτιώνουν τη λειτουργικότητα του, ενισχύοντας παράλληλα την αναπτυξιακή του προοπτική.

Το ισχυρό κέντρο της πόλης προτείνεται ν’ αποκτήσει ένα συμπληρωματικό Κέντρο στη Ν. Ιωνία σε τμήμα του Στρατοπέδου Γεωργούλα. Η εν λόγω έκταση προτείνεται να αξιοποιηθεί για την δημιουργία τμημάτων ΤΕΙ με προσανατολισμό τον Τουρισμό και τη Βιομηχανία ή για κτίρια πανεπιστημιακής χρήσης νέων σχολών του Π.Θ, δημιουργία φοιτητικών εστιών, καθώς και για χώρους αναψυχής - δημιουργίας εμπορικού κέντρου. Η εν λόγω πρόταση λειτουργεί συμπληρωματικά του υφιστάμενου προγραμματισμού του Π.Θ, για τη δημιουργία φοιτητικής εστίας στη περιοχή των Παλαιών, ώστε να λυθεί οριστικά το πρόβλημα στέγασης των φοιτητών στη πόλη , με τη δημιουργία ενός συνεκτικού φοιτητικού κάμπους στη καρδιά της Ν. Ιωνίας.

Το κτίριο της Κίτρινης Αποθήκης με τον ιστορικό του συμβολισμό, πρέπει να αναβαθμιστεί ως κέντρο καινοτομίας και φιλοξενίας start tup επιχειρήσεων, ενώ θα μπορούσε να διερευνηθεί η προοπτική μετατροπής χώρων του σε πινακοθήκη της πόλης, ή άλλων πολιτιστικών δράσεων.

Να εξεταστεί η χρήση των υπαίθριων χώρων του Πανθεσσαλικού Σταδίου για την φιλοξενία κλαδικών εκθέσεων με μη μόνιμες κατασκευές. Στόχος να καθιερωθεί ένα περιφερειακό εκθεσιακό γεγονός με έμφαση στη τεχνολογία και τη καινοτομία ή δυναμικούς κλάδους της οικονομίας .

Προτείνεται η κατασκευή Τελεφερίκ (μελέτη Π. Σκάγιαννη) στη διαδρομή Βόλου - Μακρυνίτσας- Πορταριάς, με σημείο όμως εκκίνησης το γήπεδο της συνοικίας του Αγίου Ονούφριου στη περιοχή του Γηροκομείου.

Να δοθεί προτεραιότητα στην άμεση επαναλειτουργία του Δημοτικού Θεάτρου της πόλης το οποίο προτείνεται να έχει χρήση και συνεδριακού χώρου (πρόταση Δήμου Βόλου 2014 για ένταξη στο ΕΣΠΑ) .

Να μετατραπεί σε υπαίθριο θέατρο το νταμάρι που βρίσκεται στην περιοχή της περιοχής του Αναύρου απέναντι από τις εγκαταστάσεις του ΝΟΒ, όπου υπάρχει και χώρος στάθμευσης .

Να διερευνηθεί παράλληλα η δυνατότητα δημιουργίας συνεδριακού χώρου στον δεύτερο όροφο του κτιρίου του terminal στο λιμάνι της πόλης, ενώ μέρος του ισογείου μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την μουσειακή έκθεση της Αργούς μέχρις ότου υλοποιηθεί η δημιουργία του Μουσείου της Αργούς που προτείνεται από τον Δήμο Βόλου (2014) να χρηματοδοτηθεί μέσω ΕΣΠΑ.

Προτείνεται η μετατροπή του κτιρίου του Σιλό σε ξενοδοχειακή μονάδα υψηλής κατηγορίας πέντε αστέρων, καθώς και η δημιουργία μαρίνας στον πρώτο προβλήτα στο Λιμάνι του Βόλου που ήδη προβλέπεται στο master plan του λιμανιού. Παράλληλα προτείνεται η μεταφορά των υπηρεσιών του Τελωνείου και η αξιοποίηση των υφιστάμενων κτιρίων του, ως κτίρια διοίκησης και υποστηρικτικά της μαρίνας.

4.6Ειδικά γεγονότα.
Προτείνεται στο πλαίσιο της αναγκαίας εξωστρέφειας που έχει ανάγκη η πόλη και η ευρύτερη περιοχή, η διεκδίκηση εκ νέου των «Μεσογειακών Αγώνων του 2013» από Βόλο και Λάρισα (προϋπολογίζονταν έργα ύψους 50 εκ. ευρώ στις δύο πόλεις) ταυτόχρονα με την καθιέρωση και υλοποίηση του θεσμού της «Πολιτιστικής Μεσογειάδας» στο πλαίσιο των Αγώνων, που είχε προταθεί στον νικητήριο φάκελο διεκδίκησης του 2013. Μέσω των Αγώνων εκτιμάται ότι, μπορεί να υπάρξει ουσιαστική χρηματοδότηση έργων και δράσεων μέρους του στρατηγικού σχεδίου .

Περιοδική φιλοξενία στο λιμάνι του Βόλου - κάθε δεύτερη Άνοιξη- της εκδήλωσης «Regatta» των Ιστιοφόρων Πλοίων, στα πρότυπα της φιλοξενίας της «Regatta Ιστορικές θάλασσες 2010» που πραγματοποιήθηκε στο λιμάνι Βόλου, με την Αργώ ως επικεφαλής του εντυπωσιακού στόλου ιστιοφόρων που κατάπλευσε και είχε στεφθεί από απόλυτη επιτυχία .

Επανασύσταση της Συμφωνικής Ορχήστρας του Βόλου, η οποία συνέδεσε την παρουσία της με σημαντική παραγωγή πολιτιστικού έργου και την φήμη της πόλης. Η δημιουργία της είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την επαναλειτουργία του Δημοτικού Θεάτρου. Προτείνεται η κατασκευή μεγάλου μεταλλικού στεγάστρου στο πάρκο του Αγίου Κωνσταντίνου, προκειμένου καθ’ όλη τη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου τα πρωινά κάθε Σαββατοκύριακου να δίδονται υπαίθριες συναυλίες.

4.6Αναβάθμιση εικόνας- λειτουργίας της πόλης - Σημειακές παρεμβάσεις.
Στο πλαίσιο της αναβάθμισης της εικόνας του Βόλου, θα πρέπει να υπάρξει:
-Ανάδειξη Κτιρίου Εξωραϊστικής και μετατροπή του σε Δημοτικό Μέγαρο (μεικτή χρήση) επίσημων εκδηλώσεων και φιλοξενίας
-Προτείνεται η δημιουργία σημείων φωτογραφίας για τους επισκέπτες της πόλης. Πέραν του γλυπτού της Αργούς, η δημιουργία γλυπτού του Κενταύρου ή του σανδαλιού του Ιάσονα τα οποία θα πρέπει να τοποθετηθούν σε επίκαιρα σημεία της πόλης όπου θα χρησιμοποιούνται ως σημεία φωτογραφίας. Ως αντίστοιχα σημεία φωτογραφίας ορίζονται ακόμη ο χώρος του Ξενία στη Πορταριά, εκείνος της πλατείας της Μακρυνίτσας (το μπαλκόνι του Παγασητικού) και το κτίριο του Μπούρτζι στα Πευκάκια.
-Το σκάφος της Αργούς που έχει ναυπηγηθεί με χαρακτηριστικά αρχαίας ναυπηγικής και φιλοξενείται στο λιμάνι του Βόλου, προτείνεται να μεταφερθεί για μουσειακή έκθεση στο terminal του λιμανιού .
-Προτείνεται ακόμη η κατασκευή σιντριβανιού στην Πλατεία Πανεπιστημίου με το μυθολογικό περιεχόμενο της περιοχής, ευρείες πεζοδρομήσεις του κέντρου της πόλης (από την οδό Γαλλίας και προς το θαλάσσιο μέτωπο της πόλης), η ανάπτυξη δικτύου ποδηλατοδρόμων με κεντρικούς κάθετους άξονες τις οδούς Κασσαβέτη, Αντωνοπούλου (παράλληλα με πεζοδρόμηση της), Μεταμορφώσεως και οριζόντιους την Ρήγα Φεραίου.
-Προτείνεται η ενοποίηση χώρων περιπάτου στη πόλη, με τη σύνδεση της συνοικίας των Παλαιών με τον Σιδηροδρομικού Σταθμό (γκρέμισμα τοίχου ΟΣΕ), καθώς και η μετατροπή βαγονιού του ΟΣΕ του τρένου του Πηλίου σε εστιατόριο στη νότια πλευρά του σταθμού στην αρχή της συνοικίας των Παλαιών.
-Γραμμή τραμ στις υπάρχουσες γραμμές στη πόλη του Μουτζούρη μέχρι τον Άναυρο (ΚΤΕΛ)
-Θα πρέπει να γίνει προσπάθεια ένταξης της πόλης στο δίκτυο πόλεων αυξημένης προσβασιμότητας με την συμμετοχή της στο διαγωνισμό Access City Award και να εξασφαλισθεί ασφαλής διάδρομος διέλευσης για τα καροτσάκια και οχήματα των ατόμων με κινητικά προβλήματα, ώστε να μπορούν να προσεγγίζουν στο κέντρο της πόλης μέσω του δικτύου ποδηλατοδρόμων.
-Κάθε άνοιξη προτείνεται να γίνεται διαγωνισμός στην παραδοσιακή συνοικία -που μοιάζει με χωρίο μέσα στην πόλη- της Αγίας Παρασκευής για την ανάδειξη του καλύτερου μπαλκονιού.

5.Προσχέδιο Marketing Βόλου - Πηλίου.
Έχοντας στο νου μας τα τέσσερα P των βασικών εργαλείων του μάρκετινγκ επεξεργαζόμαστε την πρότασή μας που έχει στο επίκεντρο το προϊόν (Product), την τιμή (price) , το μέρος (place), και την προβολή ( promotion). (Armstrong Gary, Kotler Philip1987/2009)

5.1Στρατηγική διαχείριση της εικόνας της πόλης του Βόλου.
Πριν την εκπόνηση του προσχεδίου Marketing, πρέπει να υπάρξουν καταρχήν σαφείς απαντήσεις από την τοπική κοινωνία σε δύο ερωτήματα: α) εάν η πόλη θα πρέπει να είναι μόνη της στη πολιτική του μάρκετινγκ ως πόλη προορισμός και β) εάν ο στόχος ή το δίλλημα είναι η προσέλκυση του μαζικού ή του εναλλακτικού, εγχώριου ή ξένου τουρισμού.

Η απάντηση νομίζουμε είναι ξεκάθαρη και στα δύο ερωτήματα. Η πόλη του Βόλου δεν πρέπει να είναι μόνη στον σχεδιασμό του μάρκετινγκ, καθώς μόνο κερδίζει από το υφιστάμενο brand του Πηλίου. Στο δεύτερο ερώτημα επίσης η απάντηση ήδη έχει δοθεί από την πραγματικότητα και τα δεδομένα που υπάρχουν, καθώς είναι προφανές ότι η πόλη του Βόλου και το Πήλιο κυρίως στοχεύουν τον εσωτερικό τουρισμό δώδεκα μήνες τον χρόνο, έχοντας ωστόσο σημαντικές δυνατότητες και προοπτικές διεύρυνσης της διεθνής αγοράς τους, με την περαιτέρω ανάπτυξη των εναλλακτικών και ειδικών μορφών τουρισμού της περιοχής.

Προτείνεται να δοθεί προτεραιότητα στις εναλλακτικές και ειδικές μορφές τουρισμού, τα ειδικά γεγονότα και εκδηλώσεις με αιχμή τον πολιτιστικό και γαστρονομικό τουρισμό. Προτείνεται στο πλαίσιο του Οργανισμού Προβολής της πόλης, η συγκρότηση μιας ευέλικτης ομάδας δράσης επαγγελματιών υλοποίησης του στρατηγικού σχεδίου μάρκετινγκ, υπό την αιγίδα της Περιφέρειας, Θεσσαλίας, των Δήμων Βόλου, Νοτίου Πηλίου, Ζαγοράς-Μουρεσίου και Αλμυρού, της Ενωσης Ξενοδόχων και του Επιμελητηρίου της περιοχής, για την προώθηση της εικόνας και του branding της πόλης του Βόλου και του Πηλίου.

Η εν λόγω ομάδα θα επιδιώξει την προώθηση και ενίσχυση της εικόνας της ευρύτερης περιοχής, αξιοποιώντας την δυναμική της συνένωσης δυνάμεων και πόρων για τον τουρισμό, του ανθρώπινου δυναμικού και των ιδεών που θα κατατεθούν από την Περιφέρεια, τους Δήμους, το Επιμελητήριο, τη Ενωση Ξενοδόχων, το Πανεπιστήμιο. Πολύτιμη είναι η συνεργασία και κινητοποίηση στην ίδια κατεύθυνση των ανθρώπων των Μέσων Ενημέρωσης και του Πολιτισμού της περιοχής, Εταιριών ιδιωτών που ασχολούνται με το μάρκετινγκ και τη προώθηση, καθώς και των ανθρώπων των μεγάλων Εταιρειών με προϊόντα branding της περιοχής και ονομασίας προέλευσης, όπως η ΕΨΑ, τα Μήλα Zagorin, Θεσσαλικό Τσίπουρο, Tσίπουρο Αποστολάκη, η ΕΒΟΛ.

Στόχος και επιδίωξη είναι η αποκρυστάλλωση των προτεραιοτήτων του branding και της εικόνας της ευρύτερης περιοχής ως ενιαίο σύνολο, με μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό και δράσεις.

Βασιζόμενοι στα συμπεράσματα ερευνών (M. Alderighi et al. 1999 / Tourism Management 2016) που δείχνουν ότι τα τοπικά προϊόντα έχουν θετική επίδραση στην ψυχολογία των τουριστών, οι οποίοι ταυτίζουν την τοπική κουζίνα, με τον πολιτισμό, το φρέσκο αέρα, το όμορφο τοπίο, τις υπαίθριες αθλητικού τύπου δραστηριότητες που απολαμβάνουν στους ορεινούς προορισμούς των διακοπών τους (με τούτο μάλιστα ν’ αποτελεί και κίνητρο στην πρόθεσή τους να επαν-επισκεφτούν μια περιοχή) , προτείνετε να υπάρξει επιθετική διαφημιστική καμπάνια σε ειδικά περιοδικά γαστρονομίας και οινολογίας-γεύσης με τις μοναδικότητες της γαστρονομίας και τοπικής κουζίνας του Πηλίου. 
Παράλληλα πρέπει να δημιουργηθούν τουριστικά πακέτα στα οποία θα προωθείται ο αγροτουρισμός με έμφαση στην εκμάθηση παραδοσιακών συνταγών (όπως πίττες και γλυκά, τοπικές σπεσιαλιτέ από τους γυναικείους συνεταιρισμούς και τοπικές επιχειρήσεις και τουριστικές μονάδες) και την σύνδεσή τους με την γευσιγνωσία και οινολογία. Για να έχει αντικείμενο το εν λόγω πακέτο θα πρέπει να υπάρξει πρώτα η διασύνδεση των οινοποιείων, των μικρών ζυθοποιείων και αποστακτηρίων της περιοχής, προκειμένου να δίδεται η δυνατότητα εκδηλώσεων-επισκέψεων γευσιγνωσίας και ενημέρωσης του πως παράγεται το τοπικό τσίπουρο, κρασί ή μπύρα. Παράλληλα προτείνεται να πιστοποιηθεί ως διαδρομή mountain baik βουνού και πεζοπορίας, η διαδρομή στις σιδηροδρομικές ράγες του Μουτζούρη από τα Άνω Λεχώνια μέχρι τον σταθμό της Γατζέας.

5.2Σενάριο διαφημιστικής προβολής.
Η πρόταση του σχεδίου μάρκετινγκ του Βόλου και του Πηλίου καταλήγει με την υλοποίηση μιας διαδραστικής διαφημιστικής καμπάνιας που έχει στο επίκεντρό της ότι η περιοχή του Βόλου και του Πηλίου είναι ένας ευλογημένος τόπος για διακοπές , κατοικία, επιχειρηματικότητα, σπουδές, ποιότητα ζωής, πλούσια σε φυσικές ομορφιές και πολιτιστικό απόθεμα, όλες τις εποχές του χρόνου. Η αρχική ιδέα προβολής βασίζεται στ’ ότι η περιοχή -το Πήλιο δηλ,- ήταν σύμφωνα με τη μυθολογία ο τόπος διακοπών των δώδεκα θεών του Ολύμπου . Η προτεινόμενη καμπάνια θέτει ένα απλό δίλλημα στον κάθε πιθανό επισκέπτη: «Θα επιλέγατε να κάνετε διακοπές στο μέρος που έκαναν τις διακοπές τους οι Θεοί του Ολύμπου, δηλ στο βουνό των Κενταύρων την πόλη των Αργοναυτών, τη περιοχή που γυρίστηκε η ταινία "Μάμα Μία" ;
Η οπτικοποίηση του εν λόγω σχεδίου προβολής, που στόχο έχει καταρχήν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αποτυπώνεται σε ένα βίντεο, με έναν διαδραστικό χάρτη κάτοψης του Βόλου και του Πηλίου, όπου σε έξι σημεία - περιοχές του χάρτη, αποτυπώνονται μορφές από τους δώδεκα θεούς του Ολύμπου, ο Ιάσονας, ο Κένταυρος, που με ένα μόνο κλικ παραπέμπουν σε έξι τρίλεπτα βίντεο πληροφόρησης που ενημερώνουν - πληροφορούν τους υποψήφιους επισκέπτες για τους λόγους που έχουν να επισκεφτούν την περιοχή.

Μέσα από τα βίντεο παρουσιάζονται όλες οι δυνατότητες, οι φυσικές ομορφιές και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής. Πρόκειται για δίγλωσσα βίντεο στα ελληνικά και αγγλικά, τα οποία έχουν ως πρωταγωνιστές πολίτες κάθε ηλικίας που μιλούν για το αντικείμενο του περιεχομένου της θεματολογίας που πραγματεύεται το κάθε βίντεο. 
Η θεματολογία των βίντεο προτείνεται να κατηγοριοποιηθεί ως εξής : Πολιτισμός, Γαστρονομία, Διασκέδαση, Φυσική ομορφιά- Παραλίες, Ποιότητα Ζωής, Αστικό Θαύμα του Βόλου, Πανεπιστήμιο, σύγχρονες υποδομές. Η καμπάνια πέραν των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να προβάλλεται στα περίπτερα των εκθέσεων τουρισμού που συμμετέχει η περιοχή, ενώ κρίνεται απαραίτητη η διαφημιστική εξέλιξη της ιδέας σε γραφιστικό επίπεδο για την περισσότερο εξειδικευμένη παρουσίαση της στον τύπο και ειδικά τουριστικά έντυπα. Μπορεί να εμπλουτιστεί με σκίτσα λ.χ όπου θα δείχνουν τον Ιάσονα, τον Κένταυρο ή τον θεό Διόνυσο να πίνουν τσίπουρο ή να διασκεδάζουν σε κάποια παραλία του Πηλίου, ή τον Δία να κάνει σκι στο Χιονοδρομικό Κέντρο

6.Πρόταση brand.
Το προσχέδιο μάρκετινγκ καταλήγει με τρεις προτάσεις διαφημιστικού brand της περιοχής για την αγορά του εξωτερικού που συμπληρώνονται και εναλλάσσονται και οι οποίες συμπυκνώνονται στις φράσεις:
Volos - Pelion: The gods of Olympus were going holiday there ... you?
Volos - Pelion: 4season memories...
Volos - Pelion: ela... again, again, and again ...
Η πρώτη θέτει στον υποψήφιο επισκέπτη της περιοχής, το δίλλημα της μυθολογικής μοναδικότητας του Πηλίου ως τόπου αναψυχής και διακοπών των Ολύμπιων θεοτήτων των αρχαίων Ελλήνων. Η δεύτερη εκδοχή «αξιοποιεί» το πλεονέκτημα της δυνατότητας της περιοχής για τουρισμό και τις τέσσερις εποχές του χρόνου, ενώ στη τρίτη χρησιμοποιείται στα λατινικά η ελληνική λέξη «ela» ως προτροπή επισκεψημότητας διεθνώς αναγνωρίσιμη.

7.Συμπέρασμα
Η επιτυχία του Σχεδίου Μάρκετινγκ και του Στρατηγικού Σχεδίου του Βόλου που παρουσιάστηκε δεν θα προκύψει από την αναζήτηση πρόσκαιρων οφέλών. Βασίζεται στην βήμα βήμα, μακρόπνοη στρατηγική βελτίωση των μεγεθών και αποτελεσμάτων των πολύ-παραγοντικών παραμέτρων που επηρεάζουν το τελικό αποτέλεσμα της τουριστικής ανάκαμψης και του branding της περιοχής.

Η πόλη του Βόλου και το Πήλιο αποτελούν ήδη δυναμικό κομμάτι του εσωτερικού τουρισμού της χώρας και αναγνωρίσιμο μέγεθος - το Πήλιο- με πολλά περιθώρια βελτίωσης ως υφιστάμενος τουριστικός προορισμός - brand στο εξωτερικό. Η υλοποίηση του εν λόγω Στρατηγικού Σχεδίου βασίζεται στον πολιτισμό ως έναν -όχι όμως τον μοναδικό- πυλώνα για την τουριστική ανάπτυξη της περιοχής, που μπορεί ν’ αποφέρει πολλαπλά αποτελέσματα, τα οποία ωστόσο επισημαίνεται, δεν πρέπει ν’ αλλοιώσουν τα βασικά και μοναδικά της χαρακτηριστικά της περιοχής. Κρίνεται σημαντικό να επισημανθεί η ανάγκη αποσαφήνισης των προοπτικών των επενδυτικών σχεδίων ίδρυσης δύο μεγάλων ξενοδοχειακών υποδομών (τύπου Kosta Navarino) στις Νηες στον Δήμο Αλμυρού και τον Αλατά στον Δήμο Νοτίου Πηλίου, οι οποίες, είναι ικανές ν’ αλλάξουν τα χαρακτηριστικά και δεδομένα της τουριστικής ανάπτυξης της περιοχής μαζικοποιώντας τον τουρισμό της και αναπτύσσοντας παράλληλα το αεροδρόμιο της Νέας Αγχιάλου.

Βιβλιογραφία
Ελληνόγλωσση
  • Armstrong Gary, Kotler Philip (1987/2009) Εισαγωγή στο Μάρκετινγκ, Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο. 
  • Βερνίκος, N. κ.α , (2005), Πολιτιστικές Βιομηχανίες, Εκδ. Κριτική, Αθήνα.
  • Δέφνερ, Α., Καραχάλης, Ν., Μεταξάς, Θ., Συρακούλης, Κ. (2014), „Το Σχέδιο Μάρκετινγκ της Κοζάνης. Μπορεί η βελτίωση της φήμης μιας πόλης να συμβάλλει στην αστική αναγέννηση; Σκέψεις με αφορμή το σχεδιασμό στρατηγικής μάρκετινγκ για την Κοζάνη’, Στο 12ο Εθνικό Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Περιφερειακής Επιστήμης (ERSA-GR), Αθήνα: Πάντειο Πανεπιστήμιο, 27-28 Ιουνίου [PowerPoint].
  • Δέφνερ, Α., Καραχάλης, Ν.(2012), «Marketing και Branding τόπου». Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας, Κλειδάριθμος, Αθήνα, σ. 133.
  • Δέφνερ - Καραχάλης, (2010), Παν. Παραδόσεις Βόλος 2010, Μεταξάς, Πετράκος σ.3, 4, 11, 12,14, 17.
  • Έρευνα Π.Ι.Ο.Π, Βήμα 31-12-16 
  • Καραχάλης Ν. (2016), Παν. Παραδόσεις, Βόλος
  • Καραχάλης, Ν. (2010) "Πολιτισμικές περιοχές, αστική ανάπλαση και εξευγενισμός στην Αθήνα, το Μάντσεστερ και τη Βαρκελώνη= Cultural quarters, urban regeneration and certification in Athens, Manchester and Barcelona."Πανελλήνια Γεωγραφικά Συνέδρια, Συλλογή Πρακτικών : 423-432.
  • ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ , ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2008 
  • Λεοντίδου, Λ. ( 2011), Αγεωγράφητος Χώρα, Προπομπός, Αθήνα, σ.261
  • Μενδώνη, Λ., e-Κύκλος.gr, 2016, - Ομιλία στην εκδήλωση του e-Κύκλος, Καβάλα, 21 Νοεμβρίου 2016 
  • Ο.Ο.Σ.Α 
  • ΣΒΘΚΕ, Μελέτη για την Ανάπτυξη της Περιφέρειας Θεσσαλίας, 2013 
  • Σεμινάριο Π.Θ, Μ. Τρατσέλα, «ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ & ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ», (17-11-16)
  • Σεμινάριο Π.Θ, Γ. Φ. ΤΖΟΒΑΡΗΣ. (2016), ΤΑ ΓΕΝΙΚΑ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ ΑΠΟ ΜΙΑ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΣΚΟΠΙΑ.
  • Χορκχάιμερ, Μαξ και Αντόρνο Τέοντορ, (1986), Η Διαλεκτική του Διαφωτισμού: Φιλοσοφικά Αποσπάσματα, μτφρ. Ζ. Σαρίκας, Αθήνα, Ύψιλον/βιβλία.
  • Josip Mikulic , Katarina Μιλίσεβιτς , Νταμίρ Kresic , 2016, "Η σχέση μεταξύ της δύναμης της μάρκας και του τουρισμού ένταση: εμπειρικά στοιχεία από τις πρωτεύουσες της ΕΕ», International Journal Πολιτισμού, Τουρισμού και Φιλοξενίας Ερευνα, Vol. 10 ΔΔΣ: 1, pp.14 - 23, http://dx.doi.org/10.1108/UCTHR-06-2015-0054
  • Hall T. (1998/2005) Αστική Γεωγραφία, Αθήνα: Κριτική. [κεφ. 7]
  • Unesco, 1998, Σκοπός (δ) σ.5, φυλλάδιο Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής


Ξενόγλωσση
  • Alderighi, L. et al. (1999), "Hyperquad simulation and speciation (HySS): a utility program for the investigation of equilibria involving soluble and partially soluble species." Coordination Chemistry Reviews 184.1: 311-318.
  • Alderighi, L. et al. (2016), / Tourism Management, 323-333, www.elsevi er. com/locate/tourman
  • Atkins, P., Bowler, I. (2001). Food in Society. London: Arnold.
  • Berg, P. O., & Sev_on, G. (2014). Food e Branding places - A sensory perspective. Place Branding and Public Diplomacy, 10, 289-304.
  • Bessiere, J. (1998). Local development and heritage: Traditional food and cuisine as tourist attractions in rural areas. Sociologia Ruralis, 38(1), 21-34
  • Bianchini, F., and Parkinson M. (1993), Cultural policy and urban regeneration: the West European experience. Manchester University Press.
  • Boyne, S., & Hall, D. (2004). Place promotion through food and tourism: Rural branding and the role of websites. Place Branding, 1(1), 80-92.
  • Caldwell, Niall, and Freire (2004), "The differences between branding a country, a region and a city: Applying the Brand Box Model." Journal of brand management 12.1: 50-61.
  • Eurostat
  • Cheshire, P. C. and Gordon I. (1998), "Territorial competition: some lessons for policy." The annals of regional science 32.3 : 321-346.
  • Cheshire, P. (1999) "Cities in competition: articulating the gains from integration." Urban Studies 36.5/6: 843.
  • Collins, Raymond F. I & II Timothy and Titus (2002): A Commentary. Presbyterian Publishing Corp, 2002.
  • Deffner, A. & Metaxas, T. (2010α), ‘Place marketing and branding cultural images in Southern Europe: Nea Ionia, Greece and Pafos, Cyprus’, στο Ashworth. & Κavaratzis, M. (επ.), 49-68. 
  • Dicken and Tickeli, (1992), Competitors or colldhordtors? The structure of inward investment promotion in Northern England. R@@onaZ Studies 26 (1) 99-106.
  • EBSCOhost Brandweek. 4/26/2004, Vol. 45 Issue 17, p24-30. 4p.
  • Fox, R. (2007), Reinventing the gastronomic identity of Croatian tourist destinations. International Journal of Hospitality Management, 26(3), 546-559.
  • Hall, C. M., & Mitchell, R. (2001), Wine and food tourism. In N. Douglas, N. Douglas,& R. Derrett (Eds.), Special interest tourism: Context and cases (pp. 307-329).
  • Harvey, D. (1989), The condition of postmodernity. Vol. 14. Oxford: Blackwell.
  • Hashimoto, A., & Telfer, D. J. (2006). Selling Canadian culinary tourism: Branding the global and the regional product. Tourism Geographies, 8(1), 31-55.
  • Hesmondhalgh, D. and Pratt, A. (2005), "Cultural industries and cultural policy." International journal of cultural policy 11.1: 1-13.
  • Hof, Altinus L., and Berg, J.. (1981), "EMG to force processing I: an electrical analogue of the Hill muscle model." Journal of Biomechanics 14.11: 747-758.
  • Horng & Tsai, (2010) , Tourism Management Volume 57, December 2016, Pages 323-333)
  • Hjalager, A.-M., & Richards, G. (Eds.). (2002). Tourism and gastronomy. London:Routledge.
  • Ilbery, Brian, and Moya Kneafsey. (2000), "Producer constructions of quality in regional speciality food production: a case study from south west England." Journal of Rural Studies 16.2: 217¬230.
  • International Journal of Hospitality Management, February 2017, http://www.sciencedirect.com/science/journal/02784319
  • Kim, Y. G., Eves, A., & Scarles, C. (2009). Building a Model of Local Food Consumption on Trips and Holidays: A Grounded Theory Approach. International Journal of Hospitality Management, 28, 423-431.
  • Kivela, J., & Crotts, J. C. (2009). Understanding Travelers' Experiences of Gastronomy Through Etymology and Narration. Journal of Hospitality and Tourism Research, 33(2), 161-192.
  • Kong, Jing, et al. "Nanotube molecular wires as chemical sensors." science 287.5453 (2000): 622¬625.
  • Kotler P., Rein I., Haider H.D. (1993) Marketing Places: Attracting Investment, Industry and Tourism to Cities, Regions and Nations, New York: Macmillan.
  • Kotler, Philip, and Kevin Keller. "Lane. (2012)," Marketing management 1.
  • Kresl, Peter Karl, and Balwant Singh. (1995), "The competitiveness of cities: the United States." Cities and the new global economy: 424-446.
  • Krugman, Paul. (1994), "Competitiveness: a dangerous obsession." Foreign affairs(1994):28-44.
  • Lee Arcordia, 2011, Tourism Management Volume 57, December 2016, Pages 323-333
  • Leontidou L, Marmaras E. 2001. From tourists to migrants: residential tourism and ‘littoralisation’. In: Apostolopoulos Y, Loukissas P, Leontidou L, editors. Mediterranean tourism. Facets of socioeconomic development and cultural change. New York (NY): Routledge; p. 171-179 Lorenzini, E. (2011). The extra-urban cultural district: An emerging local production system. Three Italian case studies. European Planning Studies, 19(8), 1441-1457.
  • Loukaki, Argyro. "Whose genius loci?: Contrasting interpretations of the “sacred rock of the Athenian Acropolis”." Annals of the Association of American Geographers 87.2 (1997): 306¬329.
  • Majdi, Hooshang, Eva Damm, and Jan-Erik Nylund. "Longevity of mycorrhizal roots depends on branching order and nutrient availability." New Phytologist 150.1 (2001): 195-202.
  • Marketing Places , EBSCOhost Brandweek. 4/26/2004, Vol. 45 Issue 17, p24-30. 4p Metaxas, T., and D. Kallioras. (2003), "Medium-size economic development and regional competitiveness: the case of Larissa-Volos dipole in Thessaly region of Greece." 9th Regional Studies Association International Conference ‘Reinventing Regions in a Global Economy ’Pisa. Paskaleva-Shapira, Krassimira A. "New paradigms in city tourism management: Redefining destination promotion." Journal of Travel Research 46.1 (2007): 108-114.
  • Pohjola, Matti. "The new economy in growth and development." Oxford Review of Economic Policy 18.3 (2002): 380-396.
  • Polidano, Charles. "Measuring public sector capacity." World Development 28.5 (2000): 805-822. 
  • Pratt, William B., and David O. Toft. "Steroid receptor interactions with heat shock protein and immunophilin chaperones 1." Endocrine reviews 18.3 (1997): 306-360.
  • ROBERT ROSE, E Content, 2014, 1 November, content marketing evolution.
  • Rand, G. E., & Heath, E. (2006). Towards a framework for food tourism as an element of destination marketing. Current Issues in Tourism, 9(3), 206-234 
  • Rouvinen, Petri. "Characteristics of product and process innovators: some evidence from the Finnish innovation survey." Applied Economics Letters 9.9 (2 Thomas, D., Scot, A. D., Barbey, 
  • R., Padula, M., & Boiteux, S. (1997). Inactivation of OGG1 increases the incidence of G· C^· T· A transversions in Saccharomyces cerevisiae: evidence for endogenous oxidative damage to DNA in eukaryotic cells. Molecular and General Genetics MGG, 254(2), 171-178.002): 575-580. 
  • Sims, R. (2009). Food, place and authenticity: Local food and the sustainable tourism experience.Journal of Sustainable Tourism, 17(3), 321-336.
  • Sparks, B., Bowen, J., & Klag, S. (2003). Restaurants and the tourist market. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 15(1), 6-13.
  • Telfer, D. J., & Wall, G. (1996). Linkages between tourism and food production. Annals of Tourism Research, 23(3), 635-653.
  • Tourism Management 2016, 332
  • Yuksel, A., & Yuksel, F. (2002). Measurement of tourist satisfaction with restaurant service: A segment-based approach. Journal of Vacation Marketing, 9(1), 52-68.
  • MEMO/2007/180, http://ec.europa.eu/culture/eac/index_en.html

*Δεύτερο Πανελλήνιο Συνέδριο Marketing & Branding Τόπου, Λάρισα 31 Μαρτίου-2 Απριλίου 2017

Πληροφορίες για το μεταπτυχιακό πρόγραμμα "Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Τουρισμού και Πολιτισμού" 2017-2018 σε νέα ιστοσελίδα (αιτήσεις έως 3.7)

$
0
0
Το Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης και το Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας καλoύν τους ενδιαφερόμενους να υποβάλουν υποψηφιότητα για την παρακολούθηση του Διατμηματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΔΠΜΣ) «Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Τουρισμού και Πολιτισμού» (ΣΑΤΠ) για το ακαδημαϊκό έτος 2017-2018. Οι μεταπτυχιακές σπουδές στο ΣΑΤΠ οδηγούν στη λήψη Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης μετά από ετήσιο κύκλο σπουδών, στην ελληνική γλώσσα, ο οποίος περιλαμβάνει την παρακολούθηση μεταπτυχιακών μαθημάτων κατά τη διάρκεια των δύο ακαδημαϊκών εξαμήνων καθώς και την εκπόνηση διπλωματικής εργασίας (60 ECTS). Στην νέα ιστοσελίδα θα βρείτε πληροφορίες για τα μαθήματα, τους διδάσκοντες, τη δυνατότητα part-time φοίτησης, κ.ά. 

Τα δίδακτρα του ΣΑΤΠ ανέρχονται σε €2.900 ετησίως για τους φοιτητές πλήρους φοίτησης και €1.600 για τους φοιτητές μερικής φοίτησης. Για τα πρόσθετα εξάμηνα που ενδεχομένως να χρειαστούν για την ολοκλήρωση της διπλωματικής εργασίας καταβάλλονται €100 για το πρώτο εξάμηνο και €200 για το δεύτερο. Τέλος, απαιτείται η καταβολή ποσού ύψους €150 για την κατάθεση της μεταπτυχιακής διπλωματικής εργασίας, το οποίο επανακαταβάλεται σε περίπτωση διπλής προσπάθειας. Στο ΣΑΤΠ γίνονται δεκτές υποψηφιότητες αποφοίτων (ή τελειοφοίτων, εφόσον αποφοιτήσουν μέχρι 30 Σεπτεμβρίου 2017) των Πολυτεχνικών Σχολών, των Σχολών Οικονομικών Επιστημών, Διοίκησης Επιχειρήσεων, Πολιτισμικών Σπουδών, Διεθνών Σπουδών, Επιστημών του Περιβάλλοντος, Κοινωνικών Επιστημών, Ανθρωπιστικών Επιστημών, Πολιτικών Επιστημών, Νομικών Επιστημών, Γεωπονικών Επιστημών, Αθλητικών Επιστημών, άλλων τμημάτων Πανεπιστημίων της ημεδαπής και ομοταγών αναγνωρισμένων ιδρυμάτων της αλλοδαπής, καθώς και πτυχιούχοι Τμημάτων ΤΕΙ συναφούς γνωστικού αντικειμένου.

Η διαδικασία επιλογής περιλαμβάνει προ-επιλογή με βάση το φάκελο υποψηφιότητας και γίνεται με κριτήρια όπως ο βαθμός πτυχίου, η γνώση ξένων γλωσσών, η κατοχή άλλων μεταπτυχιακών τίτλων, η επαγγελματική και ερευνητική εμπειρία και οι δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά, οι ανακοινώσεις σε συνέδρια, καθώς και η συνάφεια των προπτυχιακών (ή άλλων μεταπτυχιακών) σπουδών με το αντικείμενο του ΣΑΤΠ. Όσοι προεπιλεγούν θα υποβληθούν σε εξέταση στην αγγλική γλώσσα και προφορική συνέντευξη την Τρίτη 18 Ιουλίου.

Οι φάκελοι υποψηφιότητας που θα ληφθούν υπόψη για τη διαδικασία επιλογής, θα πρέπει να έχουν σταλεί στη Γραμματεία του ΣΑΤΠ μέχρι και τηΔευτέρα 3 Ιουλίου 2017 (ηλεκτρονικά ή με σφραγίδα/ απόδειξη ταχυδρομείου) τα παρακάτω δικαιολογητικά:
1. Αίτηση (διαθέσιμη στην ιστοσελίδα του ΣΑΤΠ tourismculture-pms.uth.gr)
2. Αναλυτικό βιογραφικό σημείωμα
3. Πίνακας επιλεγμένων βιογραφικών στοιχείων (διαθέσιμος στην ιστοσελίδα του ΣΑΤΠ)
4. Αντίγραφο διπλώματος ή πτυχίου (με ακριβή βαθμό)
5. Βεβαίωση ισοτιμίας διπλώματος ή πτυχίου από το ΔΟΑΤΑΠ (για όσους προέρχονται από πανεπιστήμια του εξωτερικού)
6. Πιστοποιητικό αναλυτικής βαθμολογίας
7. Αποδεικτικά γνώσης ξένων γλωσσών. Για τους αλλοδαπούς απαιτείται και η επαρκής γνώση της ελληνικής γλώσσας

Διευκρινίζεται ότι, σύμφωνα με το άρθρο 1 του Ν. 4250/2014, το Δημόσιο υποχρεούται να αποδέχεται τα απλά, ευανάγνωστα φωτοαντίγραφα πρωτοτύπων ή επικυρωμένων αντιγράφων των εγγράφων που έχουν εκδοθεί από τις δημόσιες υπηρεσίες. Αντίστοιχα, γίνονται αποδεκτά τα απλά, ευανάγνωστα φωτοαντίγραφα ιδιωτικών εγγράφων εφόσον αυτά έχουν επικυρωθεί αρχικά από δικηγόρο. Επίσης, γίνονται υποχρεωτικά αποδεκτά τα ευκρινή φωτοαντίγραφα αλλοδαπών εγγράφων, υπό την προϋπόθεση ότι τα έγγραφα αυτά έχουν επικυρωθεί πρωτίστως από δικηγόρο.

Η διεύθυνση κατάθεσης ή αποστολής είναι:
Γραμματεία ΔΠΜΣ “ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ”
Εργαστήριο Τουριστικού Σχεδιασμού, Έρευνας και Πολιτικής (Γραφείο Β3)
Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Πολυτεχνική Σχολή
Πεδίον Άρεως, 38334 ΒΟΛΟΣ

Περισσότερες πληροφορίες παρέχονται στην ιστοσελίδα του ΣΑΤΠ (tourismculture-pms.uth.gr), καθώς και στη Γραμματεία του ΣΑΤΠ (Τρίτη-Τετάρτη-Πέμπτη, 13:00-19:00) τηλέφωνα 24210-74494 & 24210-74399, φαξ & τηλέφωνο 24210-74381, email: tourismculture_pms@prd.uth.gr.

Πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες στη Λάρισα: προς μια νέα ταυτότητα της πόλης;

$
0
0
#ΜΑΡΙΑ ΚΩΤΟΥΛΑ, 
Πολιτικός Μηχανικός, Δήμος Λαρισαίων, Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περ. Ανάπτυξης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
#ΜΑΡΙΛΕΝΑ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ,
Εντεταλμένη Επίκ. Καθηγήτρια (ΠΔ407/80) Τμήμα Μηχ. Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περ. Ανάπτυξης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
#ΑΣΠΑΣΙΑ ΓΟΣΠΟΛΙΝΗ,
Καθηγήτρια, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

To city branding, γίνεται μια ολοένα και πιο διαδεδομένη στρατηγική και αστική πολιτική, για την διαμόρφωση της ταυτότητας μιας πόλης, αξιοποιώντας κατά κύριο λόγο τον πολιτισμό, δηλαδή την υλική και άυλη πολιτιστική κληρονομιά, σε συνδυασμό με τις πολιτιστικές υποδομές και τις δημιουργικές βιομηχανίες. Στην Ελλάδα, παρ’ ότι πρόκειται για μια χώρα με πολιτισμική ταυτότητα παγκοσμίου εμβέλειας και με πλούσια πολιτιστική και μνημειακή κληρονομιά, σπάνια έχουν αξιοποιηθεί ή υιοθετηθεί στρατηγικές place branding ή marketing για πόλεις ή για ευρύτερες γεωγραφικές περιοχές.
Η παρούσα εργασία εξετάζει την περίπτωση της Λάρισας, μιας πόλης που τα ίχνη της χάνονται στην αρχαιότητα και που σήμερα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα και δυναμικότερα αστικά κέντρα της χώρας. Ειδικότερα, η εργασία εξετάζει τις δυνατότητες και τις προοπτικές της πόλης να αναδείξει τον πολιτισμό και τις πολιτιστικές υποδομές της, ως βασικό/κυρίαρχο στοιχείο της ταυτότητάς της, στο σύγχρονο οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον.

Το άρθρο καταλήγει ότι, οι υπάρχουσες Πολιτιστικές και Δημιουργικές Βιομηχανίες στη Λάρισα είναι αρκετά ικανοποιητικού επιπέδου και μπορούν να αποτελέσουν μια καλή βάση, για το «χτίσιμο» μιας αποτελεσματικής στρατηγικής branding / marketing της πόλης, με επίκεντρο τον πολιτισμό. 
Μάλιστα, τα οφέλη για τη Λάρισα από την εφαρμογή μιας τέτοιας στρατηγικής μπορεί να είναι πολλαπλά, όπως: 
α) προσέλκυση μεγαλύτερου αριθμού επισκεπτών και μάλιστα με αρκετή εξάπλωση στο χρόνο, 
β) προσέλκυση νέων επενδύσεων στην ευρύτερη περιοχή της πόλης, 
γ) συγκράτηση του πληθυσμού ή και προσέλκυση νέων κατοίκων, με ιδιαίτερη κουλτούρα και ενδιαφέρον για τον πολιτισμό, 
δ) προσέλκυση ειδικών γεγονότων (συνέδρια, εορτασμούς θεσμοθετημένων θεσμών κλπ), 
ε) βελτίωση ελκυστικότητας και ανταγωνιστικότητας της πόλης και στ) περαιτέρω πολιτισμική ανάπτυξη του τόπου.

1.Εισαγωγή: εννοιολογικές και θεωρητικές διευκρινίσεις
Σύμφωνα με την UNESCO, Πολιτιστικές και Δημιουργικές Βιομηχανίες (ΠΔΒ) είναι αυτές που παράγουν και διανέμουν πολιτιστικά αγαθά ή υπηρεσίες, τα οποία ενσωματώνουν ή διαβιβάζουν πολιτιστικές εκφράσεις, ανεξάρτητα από την εμπορική αξία που μπορεί να έχουν. Επίσης, σύμφωνα με μιαν άλλη εκδοχή (Throsby, 2001) ως Πολιτιστικές και Δημιουργικές Βιομηχανίες (ΠΔΒ) νοούνται οι επιχειρήσεις που έχουν ως πυρήνα της δραστηριότητας τους, την ικανότητα για δημιουργία, με την έννοια της διανοητικής και κοινωνικής διεργασίας για την παραγωγή νέων ιδεών, εννοιών, σχεδίων, συνδέσμων, διαδικασιών και clusters.
Στις Πολιτιστικές και Δημιουργικές Βιομηχανίες (ή αλλιώς κλάδους πολιτισμού και δημιουργικότητας) συνήθως περιλαμβάνονται οι βιομηχανίες των εκδόσεων και εκτυπώσεων, η αρχιτεκτονική και το ειδικευμένο σχέδιο (design), η τηλεόραση και το ραδιόφωνο, η παραγωγή μουσικής και κινηματογραφικών ταινιών, η παραγωγή διαφημίσεων, τα μουσεία και οι βιβλιοθήκες, η φωτογραφία και η παραγωγή λογισμικού. Με άλλα λόγια, οι Πολιτιστικές και Δημιουργικές Βιομηχανίες (ΠΔΒ) παράγουν αμιγώς πολιτιστικά αγαθά αλλά και αγαθά τα οποία είναι προϊόντα μιας ευρύτερης δημιουργικής διαδικασίας (Αυδίκος, 2014) και τα οποία υπόκεινται σε προστασία, από νόμους περί πνευματικής ιδιοκτησίας και δικαιωμάτων.

Οι Πολιτιστικές και Δημιουργικές Βιομηχανίες (ΠΔΒ), τις τελευταίες δύο δεκαετίες βρέθηκαν στο επίκεντρο αρκετών θεωρητικών προσεγγίσεων και ερευνών, ιδίως από επιστήμονες που ασχολούνται με την αστική και περιφερειακή ανάπτυξη, λόγω του ρόλου που μπορούν να διαδραματίσουν προς την κατεύθυνση αυτή. Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες εξάλλου, τα έσοδα από τις πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες ξεπερνούν τις επιδόσεις των Τηλεπικοινωνιών σε παγκόσμια κλίμακα, ενώ σε επίπεδο απασχόλησης ο συγκεκριμένος κλάδος είναι συγκρίσιμος με την αυτοκινητοβιομηχανία (που δαπανά στην απασχόληση 25 εκατ. Δολάρια, έναντι 29,5 εκατ. που αντιστοιχούν στις ΠΔΒ) (CISAC και UNESCO, 2015).

Σε παγκόσμιο επίπεδο, η ευρωπαϊκή βιομηχανία πολιτισμού και δημιουργίας αναδεικνύεται ηγέτης, καταλαμβάνοντας το 70% της αγοράς. Μάλιστα, στην Ευρώπη, οι ΠΔΒ θεωρούνται «καταλύτης καινοτόμων εξελίξεων στη βιομηχανία και στον τομέα των υπηρεσιών» και καταλαμβάνουν σημαντική θέση στη στρατηγική Ευρώπη του 2020, δεδομένου ότι συμβάλουν σε ένα νέο τύπο ανάπτυξης, ενισχύοντας τη διεθνή ανταγωνιστικότητα της Ε.Ε. και προωθώντας τη γνωστική και πολιτιστική πολυμορφία της (Λαζαρέτου, 2014).

Στην ελληνική νομοθεσία, οι πολιτιστικές βιομηχανίες εισήχθησαν μόλις το 2006, με το άρθρο 4 του Ν. 3520/ 2006 «Κύρωση της Σύμβασης για την προστασία και την προώθηση της πολυμορφίας των πολιτιστικών εκφράσεων» (Παπαγεωργίου, 2016). 
Σύμφωνα με εκτιμήσεις, οι ΠΔΒ συνεισέφεραν κατά 3% στο ελληνικό ΑΕΠ το 2006, ενώ ο συνολικός αριθμός των απασχολουμένων το πρώτο τρίμηνο του 2013 άγγιξε τα 110.000 άτομα (Λαζαρέτου, 2014). 
Ωστόσο, η πολιτική για τις ΠΔΒ αλλά και γενικά η πολιτιστική πολιτική της Ελλάδας σπανίως έχει σαφείς στόχους, αφού κυρίαρχη υπήρξε σχεδόν πάντοτε η ανάδειξη και προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς ως «προϊόν» κατανάλωσης από την τουριστική οικονομία. Αυτό σημαίνει ότι ο σύγχρονος ελληνικός πολιτισμός υπήρξε υποβαθμισμένος και ότι οι λιγοστές πολιτικές για τη σύγχρονη δημιουργία (θέατρο, κινηματογράφος, μουσική, εικαστικά, τηλεόραση - ραδιόφωνο κ.α.) δεν ανταποκρινόταν στις πραγματικές ανάγκες της εγχώριας πολιτιστικής παραγωγής.

H ανάπτυξη των ΠΔΒ έχει να προσφέρει πολλά οφέλη σε μια κοινωνία και την τοπική οικονομία. Δίνει το πλεονέκτημα της αναγνωρισιμότητας καθώς και της ταύτισης, της ιστορικής συνέχειας και της συλλογικής αντιπροσώπευσης. Επίσης, ο πολιτισμός και η δημιουργικότητα μπορούν να γίνουν σημαντικές κινητήριες δυνάμεις καινοτομίας και επιχειρηματικότητας, συμβάλλοντας στην προσέλκυση επενδύσεων, επισκεπτών, επιχειρήσεων, μεγάλων εκδηλώσεων, νέων κατοίκων (Καραχάλης, 2016). 
Γενικά, στη σύγχρονη εποχή, που οι πόλεις αναζητούν νέους τρόπους προκειμένου να γίνουν ανταγωνιστικές (Γοσποδίνη και Μπεριάτος, 2006), οι ΠΔΒ μπορούν να αποδειχτούν εξαιρετικός σύμμαχος. Γι’αυτό και η πολιτιστική κληρονομιά, ο πολιτισμός αλλά και οι ΠΔΒ γενικότερα, συχνά έχουν κυρίαρχο ρόλο σε στρατηγικές branding και marketing (Δέφνερ, Καραχάλης και Μεταξάς 2012), αφού συνδέονται περισσότερο από κάθε άλλον τομέα με την εικόνα και την ταυτότητα ενός τόπου (Landry, 2000 · Throsby, 2001). Εξάλλου, η τάση στη σύγχρονη εποχή είναι να δίνεται ολοένα και περισσότερο βάρος στη συμβολική οικονομία και την οικονομία της εμπειρίας (Gilmore και Pine, 1999), καθώς και στη δημιουργία επικέντρων πολιτισμού (culturalclusters) (Gospodini, 2007).

Με βάση το παραπάνω πλαίσιο, η παρούσα εργασία πραγματεύεται την περίπτωση της Λάρισας που, ως ένα δυναμικό και σύγχρονο αστικό κέντρο της χώρας, διαθέτει ικανοποιητικό αριθμό πολιτιστικών υποδομών και δημιουργικών βιομηχανιών, ενώ επίσης αποτελεί και μια πόλη που η ιστορία της χάνεται στα βάθη των αιώνων, χαρίζοντάς της μια πλούσια μνημειακή και κτισμένη κληρονομιά από διάφορες ιστορικές περιόδους. Με βάση αυτό το δεδομένο, η εργασία διερευνά τις δυνατότητες και προοπτικές της πόλης της Λάρισας να αξιοποιήσει τον πολιτισμό και τις ΠΔΒ που διαθέτει και μέσα από την εφαρμογή κατάλληλων στρατηγικών branding/marketing να αποκτήσει ισχυρή ταυτότητα, με στόχο τη βελτίωση της ελκυστικότητας και ανταγωνιστικότητάς της σε εθνικό επίπεδο.

Το άρθρο ξεκινά με τις απαραίτητες εννοιολογικές και θεωρητικές επισημάνσεις για τις Πολιτιστικές και Δημιουργικές Βιομηχανίες (ΠΔΒ), καθώς και με μεθοδολογικά ζητήματα της έρευνας που πραγματοποιήθηκε. Ακολούθως, παρουσιάζονται βασικά στοιχεία για την πόλη, καθώς και οι προσπάθειες (αστικές παρεμβάσεις) του Δήμου για την αναβάθμιση της Λάρισας. Η εργασία επικεντρώνεται στην κριτική καταγραφή των υπαρχουσών ΠΔΒ, καθώς και της υλικής και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης. Ακολουθεί αξιολόγηση της πολιτιστικής δυναμικής αλλά και των προοπτικών της πόλης να επενδύσει στις πολιτιστικές και δημιουργικές της βιομηχανίες, για τη διαμόρφωση μιας πιο ισχυρής πολιτιστικής ταυτότητας, με τη χρήση των κατάλληλων εργαλείων branding και marketing τόπου.

2.Μεθοδολογικές επισημάνσεις
Η εργασία αποτελεί προϊόν έρευνας που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο διπλωματικής εργασίας για το μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών «Αστική Ανάπτυξη και Ανάπλαση», του Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, με συντελεστές τους συγγραφείς του παρόντος άρθρου.

Η τεκμηρίωση της εργασίας στηρίχτηκε σε δύο κυρίως άξονες: α) εντοπισμός βιβλιογραφίας και λοιπών ντοκουμέντων κυρίως μέσα από τις βιβλιοθήκες του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (και των διασυνδέσεων τους με άλλες εθνικές και διεθνείς βάσεις ντοκουμέντων και αρθρογραφίας), καθώς και έρευνα στα αρχεία του Δήμου Λάρισας και β) επιτόπια έρευνα στην πόλη για την επιλεκτική καταγραφή στοιχείων και τη λήψη φωτογραφικών ντοκουμέντων για τις ΠΔΒ της πόλης. Η έρευνα δεν περιέλαβε την πραγματοποίηση συνεντεύξεων με εκπροσώπους της τοπικής αυτοδιοίκησης, λόγω της θέσης της συντάκτριας της διπλωματικής εργασίας στην Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου Λαρσαίων και της μακροχρόνιας ενασχόλησής της με την πολιτιστική και αρχιτεκτονική κληρονομιά αλλά και τις αστικές αναπλάσεις της πόλης.

Η επιτόπια έρευνα και καταγραφή των ΠΔΒ της πόλης, πραγματοποιήθηκε το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 2016. Η κωδικοποίηση των στοιχείων (που παρουσιάζεται στους Πίνακες 1 και 2), έγινε με βάση τις ακόλουθες κατηγορίες:
Υποδομές και Βιομηχανίες Πολιτισμού: δηλαδή δομές και χώροι αφιερωμένοι στην έκθεση πολιτιστικών αγαθών αλλά και στην προαγωγή του πολιτισμού,
Μνημεία - Κτισμένη κληρονομιά: της αρχαιότητας ή της νεότερης εποχής, που τελούν σε καθεστώς κήρυξης και προστασίας είτε από το Υπουργείο Πολιτισμού είτε από το Υπουργείο Περιβάλλοντος (συχνά, τέτοια μνημεία μπορεί να φιλοξενούν χρήσεις πολιτισμού, δηλαδή να αποτελούν και υποδομές πολιτισμού),
Πολιτιστικές εκδηλώσεις - Φεστιβάλ: σε σχέση με τα τοπικά ήθη και έθιμα ή ακόμη και σε σχέση με ειδικά γεγονότα και εκδηλώσεις της σύγχρονης ζωής της πόλης.

3.Η περίπτωση της Λάρισας
3.1Γενικά στοιχεία για την πόλη
Η Λάρισα είναι μια σύγχρονη Ευρωπαϊκή πόλη, στην καρδιά της ηπειρωτικής Ελλάδας. Είναι έδρα της Περιφέρειας Θεσσαλίας και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα και πιο αναπτυσσόμενα αστικά και εμπορικά κέντρα της χώρας καθώς και συγκοινωνιακό κόμβο (Κουτσιαυτούλη, 2008 . Γότα, 2013). Σύμφωνα με το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του Δήμου Λαρισαίων 2015-2019, οι υπηρεσίες και γενικά ο τριτογενής τομέας κυριαρχεί (77,26%), ενώ ακολουθούν ο δευτερογενής με ποσοστό 17,26 % και ο πρωτογενής με ποσοστό 5,48%.

Πληθυσμιακά, η Λάρισα ανήκει στις πόλεις μεσαίου μεγέθους (βάσει των ευρωπαϊκών προδιαγραφών), με σημαντικές τάσεις αστικοποίησης του πληθυσμού (κατοικεί σε αυτή το 44,8% του πληθυσμού της Π.Ε. Λάρισας) (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Λαρισαίων 2015¬2019). Στην ουσία πρόκειται για Πολεοδομικό Συγκρότημα, το οποίο σήμερα εκτείνεται στους παλαιούς Καποδιστριακούς Δήμους Λαρισαίων, Γιάννουλης και Κοιλάδας. Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2011, η Λάρισα έχει μόνιμο πληθυσμό 161.339 κατοίκους και κατατάσσεται στην 5η θέση των αστικών κέντρων της χώρας.

Γεωμορφολογικά, το αστικό κέντρο της Λάρισας εντοπίζεται σε υψόμετρο περίπου 70μ. από την επιφάνεια της θάλασσας και σε απόσταση από αυτή. Η πόλη είναι χτισμένη ένθεν και ένθεν του Πηνειού ποταμού και περιβάλλεται από τη θεσσαλική πεδιάδα. Λίγα χιλιόμετρα βορειότερα βρίσκονται οι ορεινοί όγκοι του Ολύμπου και του Κισσάβου.
Σύμφωνα με τον αρχαίο συγγραφέα Στράβωνα, η λέξη Λάρισα προέρχεται από τη πελασγική λέξη «λάα» που σημαίνει Φρούριο ή Ακρόπολη. Από αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν εντοπιστεί στο υπέδαφος της σημερινής πόλης, αποδεικνύεται ότι η κατοίκηση της Λάρισας χρονολογείται από τη νεολιθική εποχή (6500 - 3000 π.Χ.), αποτελώντας μία από τις αρχαιότερες πόλεις στον κόσμο (Γαλλής, 1973).

Καθ’ όλη τη μακραίωνη κατοίκησή της, η Λάρισα (και ιδίως το ιστορικό της κέντρο) έχουν δεχθεί σειρά επιρροών και επεμβάσεων, που έχουν συντελέσει καθοριστικά στη διαμόρφωση της σημερινής δομής και όψης της πόλης αλλά και της υλικής και άυλης πολιτιστικής της κληρονομιάς. Στην ενότητα που ακολουθεί παρουσιάζεται συνοπτικά η εξέλιξη αυτή, καθώς και οι νεότερες παρεμβάσεις του Δήμου Λαρισαίων για τη διαμόρφωση και αναβάθμιση της σύγχρονης όψης της πόλης.



3.2Το αστικό περιβάλλον ως φορέας πολιτισμού και ανάπτυξης της Λάρισας
H Λάρισα αποτελεί σημαντικό αγροτικό και διοικητικό κέντρο ήδη από την κλασική αρχαιότητα. Σύμφωνα με έρευνες για την πολεοδομική ιστορία της πόλης (Ζορμπά, 2010), η Λάρισα ξεκίνησε να δομείται με βάσει το αττικό ακανόνιστο σύστημα κατά την κλασσική εποχή (500 - 323 π.Χ.) και ακολούθως με το ιπποδάμειο (ελληνιστική περίοδος 338 - 30 π.Χ.). Ωστόσο, από το 344 π.Χ. έως το 1210 μ.Χ. η πόλη δέχτηκε σειρά επιδρομών και οδηγήθηκε στα όρια της εγκατάλειψης (Αβραμέα, 1974 · Δεριζιώτης, 1985).
Από τη διασπορά των κτιριακών λειψάνων, διαπιστώνεται ότι η έκταση της Λάρισας παρέμεινε ίδια από την ελληνιστική έως και την παλαιοχριστιανική εποχή (4ος - 7ος αιώνας μ.Χ.), με εξαίρεση την περίοδο καταστροφής της πόλης από τους Βησιγότθους (4ος μ.Χ. αιώνας) κατά την οποία η κατασκευή της βυζαντινής οχύρωσης φαίνεται να περιόρισε σημαντικά την εντός των τειχών πόλη, εσωκλείοντας κυρίως την ακρόπολη, το λόφο του Φρουρίου και την κάτω πόλη και αφήνοντας εκτός των τειχών αρκετά δημόσια και ιδιωτικά κτίρια (Γκλεγκλέ, 2006).

Με τη διείσδυση των Οθωμανών και την κατάκτηση από αυτούς (το 1392 και το 1423 αντίστοιχα), η Λάρισα παρέμεινε χωρίς τείχη έως το 1827/1828, οπότε και κατασκευάστηκε μέτωπο στη νότια και ανατολική περιοχή, προς την πεδιάδα. Το μέτωπο αυτό σε συνδυασμό με την κοίτη του Πηνειού (στα βόρεια και δυτικά) δημιούργησαν το νέο όριο μέσα στο οποίο ξεκίνησε να απλώνεται το μεγαλύτερο τμήμα της πόλης (Αβραμέα, 1974· Παλιούγκας, 1996). Η χρόνια παραμονή των Τούρκων επηρέασε σημαντικά την πολεοδομική οργάνωση της Λάρισας. Έτσι, κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας η πόλη παρουσίασε τη δομή μιας τυπικής οθωμανικής πόλης, προσαρμοσμένης στα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής (Γαλλής, 1973). Αργότερα, η πόλη επεκτάθηκε διεισδύοντας στην περιβάλλουσα ύπαιθρο, με τον πολεοδομικό ιστό να αναπτύσσεται σε δαιδαλώδη διάταξη (Παλιούγκας, 1996).

Στο πιο πρόσφατο παρελθόν (δεκαετία του 1970), η πολεοδομική οργάνωση της Λάρισας ακολούθησε άκαμπτα και αυστηρά πρότυπα, ενώ οι τρεις βασικές λειτουργίες του κέντρου της (διοίκηση, εμπόριο, κατοικία) συνέχισαν να αρθρώνονται ακολουθώντας τα πρότυπα του παλαιότερου ιστού, προσαρμοσμένα στη μορφή του εδάφους. Το 1986 θεσμοθετείται νέο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο, ενώ το 1988 -1989 το σχέδιο της πόλης επεκτείνεται και πάλι, συντελώντας στη σημερινή μορφή και εξάπλωση της πόλης (Μανουσάκη, 2010).

Αναμφίβολα, το σημερινό κέντρο της Λάρισας αποτέλεσε διαχρονικά τον εμπορικό, διοικητικό και πολεοδομικό πυρήνα της πόλης, με αποτέλεσμα σήμερα να συγκεντρώνεται η συντριπτική πλειονότητα της υλικής και κτισμένης κληρονομιάς (Αϊβαλιώτου, 2008). Ο Δήμος Λαρισαίων, αναγνωρίζοντας την κληρονομιά αυτή, προχώρησε ήδη από τη δεκαετία του 1980, σε σειρά έργων, με στόχο τη λειτουργική αξιοποίηση και την πολεοδομική αναβάθμιση του ιστορικού κέντρου:
Κατασκευάζοντας εκτεταμένο δίκτυο πεζοδρόμων και ενοποιώντας τους αρχαιολογικούς χώρους, για την ανάδειξη της ιστορικής ταυτότητας της πόλης
Υιοθετώντας κυκλοφοριακές ρυθμίσεις σύμφωνα με τις αρχές της βιώσιμης κινητικότητας (περιορισμός χρήσης Ι.Χ., διευκόλυνση κίνησης πεζών, δημιουργία δικτύου ποδηλατοδρόμων και κατασκευή χώρων στάθμευσης).
Υλοποιώντας έργα αναβάθμισης του αστικού πρασίνου στο κέντρο της πόλης και φυσικής σύνδεσης της πόλης με τον Πηνειό ποταμό.

Στην ουσία τα παραπάνω έργα ξεκίνησαν να κατασκευάζονται τον Αύγουστο του 1985, ύστερα από μελέτη της Τεχνικής Υπηρεσίας του Δήμου Λαρισαίων για την πεζοδρόμηση της κεντρικής περιοχής της πόλης. Ειδικότερα, σε πρώτη φάση, αποκλείστηκε η κυκλοφορία των οχημάτων στο κέντρο της πόλης και πεζοδρομήθηκαν τα πρώτα τμήματα των οδών Πανός, Κούμα και Ασκληπιού (μήκους 1.700μ.), διαμορφώνοντας ένα από τα εκτενέστερα δίκτυα πεζοδρόμων της Ευρώπης (συμπεριλαμβάνοντας εκτός από οδούς και τρεις πλατείες: Κεντρική πλατεία, Πλατεία Ταχυδρομείου, πλατεία Λαμπρούλη). Τα έργα αυτά ολοκληρώθηκαν το 1992.

Το 1996 ξεκίνησε η δεύτερη φάση έργων, τα οποία περιέλαβαν την πεζοδρόμηση της περιοχής του Λόφου Φρουρίου και ειδικότερα των οδών Παπαναστασίου, Βενιζέλου και Ηφαίστου. Παράλληλα με τα έργα του Δήμου, το Υπουργείο Πολιτισμού ανέλαβε την αποκάλυψη και αναστήλωση του Αρχαίου Θεάτρου, που αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα αρχαιολογικά μνημεία του 3ου αιώνα π.Χ. και τοπόσημο στην καρδιά της πόλης (Αϊβαλιώτου, 2008). Τα έργα πεζοδρόμησης της δεύτερης αυτής φάσης ολοκληρώθηκαν το 2006 (με την καταλυτική συνεργασία Δήμου Λαρισαίων και Υπ. Πολιτισμού - Κ.Α.Σ.), διαμορφώνοντας τελικά ένα εκτεταμένο δίκτυο πεζοδρόμων στο ιστορικό κέντρο της πόλης, το οποίο έως και σήμερα αποτελεί τη σημαντικότερη αστική παρέμβαση (Γιοβρή, 2011), τόσο γιατί βελτίωσε αισθητά την ποιότητα ζωής, όσο και γιατί κατάφερε να εντάξει αρμονικά και λειτουργικά στην καθημερινότητα των πολιτών και των επισκεπτών τη σημαντικότερη κτισμένη κληρονομιά της Λάρισας.

Η τελευταία περίοδος παρεμβάσεων, έλαβε χώρα στο πλαίσιο του έργου βιοκλιματικής αναβάθμισης του ιστορικού κέντρου της πόλης. Η παρέμβαση κάλυψε 15.865 μ2 υπαίθριων χώρων και περιέλαβε τα ακόλουθα έργα: πεζοδρόμηση του υπολοίπου τμήματος της οδού Βενιζέλου, διαμόρφωση των παραπλεύρων οδών αυτής (Σκυλοσόφου και Πολυκάρπου), ανάπλαση της οδού Μελετίου μέχρι την οδό Κενταύρων, ανάπλαση του περιβάλλοντος χώρου πέριξ της εκκλησίας του Αγ. Αχιλλείου, ανάπλαση του δυτικού τμήματος του λόφου Φρουρίου και τέλος, πεζοδρόμηση της οδού Μητροπολίτου Αμβροσίου. Το έργο ολοκληρώθηκε το 2016, υπό την επίβλεψη της Τεχνικής Υπηρεσίας του Δήμου και μέσω αυτού επετεύχθη:

η φυσική σύνδεση του κέντρου της πόλης με την παραποτάμια ζώνη και τον οικολογικό και βιολογικό πλούτο που εντοπίζεται εκεί,
η ουσιαστική διεύρυνση του δικτύου περιπάτου και αναψυχής στο κέντρο της πόλης, διασυνδέοντας την πλούσια φυσική και πολιτιστική κληρονομιά της Λάρισας και ανάγοντας το υδάτινο στοιχείο (Πηνειός ποταμός) σε οργανικό και λειτουργικό στοιχείο της πόλης.


Πηγή: Ιδία επεξεργασία από μελέτη βιώσιμης αστικής κινητικότητας Δ. Λαρισαίων

Αναμφίβολα, η υλοποίηση όλων των παραπάνω έργων, φανερώνει μια διαχρονική προσήλωση της τοπικής αρχής της Λάρισας στη βελτίωση και αναβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος της πόλης, καθώς και αναγνώρισης του καταλυτικού ρόλου που οι αστικές αναπλάσεις μπορούν να παίξουν: α) στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων και των επισκεπτών, β) στην οικονομική ανάπτυξη και ευημερία του τόπου και γ) στην πολιτισμική ανάπτυξη της πόλης.

3.3Η πολιτιστική και δημιουργική βιομηχανία της Λάρισας
Η Λάρισα αποτελεί μια πόλη με μεγάλη ιστορία, λόγω της διαρκούς κατοίκησής της επί δεκάδες αιώνες. Εκτός όμως από τα απομεινάρια του παρελθόντος (τα οποία παραμένουν εμφανή στο σημερινό ιστό της πόλης), η Λάρισα αποτελεί μια πόλη, με έντονη πολιτιστική ζωή και πολιτισμική ανάπτυξη. Στην παρούσα ενότητα, εκτός από τα μνημεία του παρελθόντος (που αποτελούν μαρτυρίες της σημαντικής ιστορίας της πόλης), παρουσιάζονται και αξιολογούνται και όλες εκείνες οι σύγχρονες δομές και υποδομές πολιτισμού και κουλτούρας της πόλης.

> Υποδομές και Βιομηχανίες Πολιτισμού
Ως ένα από τα σημαντικότερα αστικά κέντρα της χώρας, η Λάρισα διαθέτει πολλές και σημαντικές υποδομές και βιομηχανίες πολιτισμού, οι οποίες χωροθετούνται ως επί το πλείστον εντός του αστικού ιστού και ιδίως στο ιστορικό κέντρο. Οι πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες της Λάρισας παρατίθενται στο Πίνακα 1, με βάση τις ακόλουθες κατηγορίες: α) Μουσεία και Εκθέσεις, β) Πνευματικά Κέντρα και Βιβλιοθήκες, γ) Σύγχρονοι πολυχώροι πολιτισμού, δ) Θέατρα και κινηματογράφοι, ε) Τηλεόραση και Ραδιόφωνο, στ) Μουσικά Ωδεία.
Οι υποδομές αυτές, εκτός από κινητήριος μηχανισμός παραγωγής τέχνης και πολιτισμού, επιτυγχάνουν ταυτόχρονα να προκαλέσουν το ενδιαφέρον των κατοίκων για την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου τους καθώς και να αποτελέσουν πυρήνα προσέλκυσης επισκεπτών, συμβάλλοντας έτσι στην πολιτιστική ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής και της πόλης.

> Μνημεία - κτισμένη κληρονομιά
Λόγω της μακραίωνης ιστορίας και κατοίκησης της Λάρισας, ο πολεοδομικός ιστός είναι πλούσιος σε ιστορικά και αρχαιολογικά μνημεία, τα οποία εντοπίζονται κυρίως στο ιστορικό κέντρο της πόλης (βλέπε Χάρτη 3). Όπως προκύπτει και από τον Πίνακα 2, τα μνημεία της αρχαιότητας αποτελούν επισκέψιμους αρχαιολογικούς χώρους, ενώ ενίοτε φιλοξενούν θεατρικές παραστάσεις, λειτουργώντας με βάση την αρχική τους (αρχαία) χρήση.
Από την άλλη πλευρά, τα μνημεία της βυζαντινής εποχής (οθωμανικά μνημεία), λόγω της καλής τους φυσικής κατάστασης συχνά αξιοποιούνται είτε για χρήσεις πολιτισμού, είτε για αναψυχή. Τέλος, η νεότερη κτισμένη κληρονομιά, που συνήθως είναι ιδιωτικού ιδιοκτησιακού καθεστώτος, συχνά εμφανίζει κακή φυσική κατάσταση, ενώ όταν χρησιμοποιείται, φιλοξενεί ποικίλες χρήσεις, με επικρατέστερες τις υπηρεσίες και την αναψυχή.
Επομένως, αυτό που γίνεται αντιληπτό είναι ότι, η κτισμένη κληρονομιά της Λάρισας εκτός από μνημειακή αξία, συχνά αξιοποιείται και για να φιλοξενήσει χρήσεις πολιτισμού, συμβάλλοντας έτσι την προαγωγή και παραγωγή του σύγχρονου πολιτισμού της πόλης.


> Πολιτιστικές εκδηλώσεις - Φεστιβάλ

Ως ένα από τα σημαντικότερα αστικά κέντρα της χώρας, η Λάρισα παρουσιάζει έντονη πολιτιστική δραστηριότητα ήδη από τον 20ο αιώνα. Ενδεικτικά, οι πρώτοι πανελλήνιοι ιππικοί αγώνες και οι πρώτοι γυμναστικοί και ποδηλατικοί αγώνες καθιερώνονται στην πόλη ήδη από το 1911. Οι πολιτιστικές εκδηλώσεις στην πόλη της Λάρισας λαμβάνουν χώρα καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Άλλοτε διοργανώνονται με πρωτοβουλία του Δήμου Λαρισαίων, άλλοτε των πολυάριθμων πολιτιστικών συλλόγων της περιοχής (που δραστηριοποιούνται από το μακρύ παρελθόν της πόλης) και άλλοτε με ιδιωτική πρωτοβουλία. Επιγραμματικά, οι κυριότερες πολιτιστικές εκδηλώσεις - φεστιβάλ, που λαμβάνουν χώρα στη Λάρισα (και συχνά λειτουργούν ως μέσο προβολής της πόλης και πόλος έλξης επισκεπτών), είναι:

τα Αχίλλεια: πρόκειται για το πιο παλιό φεστιβάλ της πόλης, που διοργανώνεται υπό την αιγίδα του Πολιτιστικού Οργανισμού του Δήμου Λαρισαίων. Ξεκίνησε το 1980 και πραγματοποιείται κάθε χρόνο το Μάιο, προς τιμήν του πολιούχου Αγίου Αχιλλείου, περιλαμβάνοντας θρησκευτικές, πολιτιστικές, αθλητικές, λαογραφικές, κ.ά εκδηλώσεις., με τη συμμετοχή τόσο συλλόγων της πόλης όσο και μεγάλων καλλιτεχνών, αθλητών, επιστημόνων από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Επίσης, εκείνες τις ημέρες διοργανώνεται και το ιστορικό Ράλι Ολύμπου, με εκκίνηση από τη Λάρισα και τερματισμό στην Ελασσόνα.
το Φεστιβάλ Πηνειού ή «Γιορτές Πηνειού»: διοργανώνεται στις όχθες του Πηνειού κάθε Ιούνιο. Ξεκίνησε το 2000 με αφορμή τα έργα ανάπλασης και σύνδεσης του ποταμού με τον ιστό της πόλης. Στην παρόχθια ζώνη, λειτουργούν ενημερωτικά περίπτερα από φορείς και συλλόγους της Λάρισας (και όχι μόνο), ενώ επίσης λαμβάνουν χώρα θεατρικές και μουσικές παραστάσεις, προβολές ταινιών και ποικίλες άλλες δραστηριότητες.
το Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ: Πόλος έλξης για κινηματογραφόφιλους και δημιουργούς από όλη την Ελλάδα. Πραγματοποιείται συνήθως το Φεβρουάριο. Την προσπάθεια συνδράμουν το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, το ΤΕΙ Θεσσαλίας και το Γαλλικό Ινστιτούτο Λάρισας.
το Μεσογειακό Φεστιβάλ νέων κινηματογραφιστών:απευθύνεται σε νέους κινηματογραφιστές ηλικίας 22 - 29 ετών. Διεξάγεται από το 1993, κάθε χρόνο την άνοιξη και υποστηρίζεται από τον Πολιτιστικό Οργανισμό του Δήμου Λαρισαίων, το Υπουργείο Πολιτισμού, τη Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς και την ΕΡΤ. Το Φεστιβάλ φιλοξενεί ταινίες μικρού μήκους και περιλαμβάνει δύο διαφορετικά διαγωνιστικά τμήματα: το ‘Διεθνές’ και το ‘Μεσογειακό’.
το Φεστιβάλ Θεάτρου Δρόμου: διοργανώνεται από το 2012 από την Περιφέρεια Θεσσαλίας με τη συνεργασία του Γαλλικού Ινστιτούτου Λάρισας και της πολιτιστικής ομάδας ‘Artfools’. Φιλοξενούνται επιτυχημένες παραστάσεις από διάφορα θέατρα της χώρας(υπό τη διεύθυνση του Θεσσαλικού Θεάτρου). Οι ‘Θεατρικές Συναντήσεις’ πραγματοποιούνται κάθε φθινόπωρο ενώ η ‘Θεατρική Άνοιξη’ κάθε άνοιξη.
το Φεστιβάλ Παραστατικών Τεχνών: ξεκίνησε πρώτη φορά το Σεπτέμβριο του 2014 και φιλοξενήθηκε στο Μύλο του Παπά. Η δράση διοργανώθηκε από το Συνεργείο Μουσικού Θεάτρου - Σ.Μου.Θ. υπό την αιγίδα της Αντιδημαρχίας Πολιτισμού και Επιστημών του Δήμου Λαρισαίων και περιλάμβανε τριήμερες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις.
το Διεθνές Χορωδιακό Φεστιβάλ: πραγματοποιείται κάθε χρόνο τον Οκτώβριο. Διοργανώνεται από το Μουσικό Σύλλογο Λάρισας, με την υποστήριξη της περιφέρειας Λάρισας, του Δήμου Λαρισαίων και των Οργανισμών του. Πρόκειται για έναν καταξιωμένο πολιτιστικό θεσμό, με εθνική αλλά και διεθνή εμβέλεια. 
τα Ιπποκράτεια. γίνονται κάθε δύο χρόνια τον Οκτώβριο και είναι αφιερωμένα στον πατέρα της Ιατρικής, Ιπποκράτη. Διοργανώνονται από τον Πολιτιστικό Οργανισμό του Δήμου Λαρισαίων σε συνεργασία με φορείς της πόλης. Διαρκούν τρεις ημέρες και στο διάστημα αυτό γίνονται επιστημονικές ιατρικές ανακοινώσεις, καθώς και πολιτιστικές εκδηλώσεις (π.χ. επίσκεψη Μουσείου Ιπποκράτη, εκθέσεις ζωγραφικής και βιβλίου, μουσικές εκδηλώσεις κ.ά.)
η Εβδομάδα Χορού, πραγματοποιείται με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα χορού και διοργανώνεται από την Αντιδημαρχία Πολιτισμού και Επιστημών, στον Μύλο Παππά και σε δρόμους της πόλης.
το Παραδοσιακό Χωριό, πραγματοποιείται σε ετήσια βάση, στην κεντρική πλατεία της πόλης με στόχο την προβολή των τοπικών παραδοσιακών και χειροποίητων προϊόντων αλλά και των δράσεων των γυναικείων πολιτιστικών συλλόγων και των αγροτουριστικών συνεταιρισμών της ευρύτερης περιοχής.
η Έκθεση βιβλίου, πραγματοποιείται κάθε χρόνο στην κεντρική πλατεία της πόλης, λαμβάνει χώρα για μια εβδομάδα τον μήνα Μάιο, σε συνεργασία του Δήμου Λαρισαίων με την Ένωση Βιβλιοπωλών Λάρισας.



4.Αξιολόγηση και συμπεράσματα: ΠΔΒ και η νέα ταυτότητα της πόλης
Η πόλης της Λάρισας έχει το προνόμιο να αποτελεί μια από τις αρχαιότερες πόλεις στον κόσμο και να φιλοξενεί σημαντικά δείγματα μνημειακής κληρονομιάς από διάφορες ιστορικές περιόδους. Επίσης, ως μια από τις μεγαλύτερες πόλεις της σύγχρονης Ελλάδας, έχει καταφέρει να διαθέτει πλήθος αξιόλογων Πολιτιστικών και Δημιουργικών Βιομηχανιών (ΠΔΒ), οι οποίες παρά την οικονομική συγκυρία συνεχίζουν να εμπλουτίζονται και να αναβαθμίζονται καθ’ όλα τα τελευταία χρόνια, συμβάλλοντας στην περαιτέρω πολιτισμική ανάπτυξη της πόλης.

Το γεγονός ότι οι ΠΔΒ άνθισαν και εξακολουθούν να ανθίζουν στην πόλη της Λάρισας, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό και στα έργα αστικής ανάπλασης που ξεκίνησαν να υλοποιούνται στο ιστορικό κέντρο της πόλης εδώ και τρεις δεκαετίες (και συνεχίζονται μέχρι και σήμερα). Άλλωστε το ιστορικό κέντρο της πόλης, αποτελεί το κατ’ εξοχήν «σκηνικό» επί του οποίου λαμβάνουν χώρα τα περισσότερα πολιτιστικά δρώμενα και εκδηλώσεις, ενώ εντοπίζεται και το μεγαλύτερο μέρος της μνημειακής και κτισμένης κληρονομιάς της πόλης. Γι’ αυτό και με τις αστικές αναπλάσεις που πραγματοποιήθηκαν καθ’ όλες τις περασμένες δεκαετίες, κατέστη εφικτό όχι απλώς να αναβαθμιστεί και να γίνει πιο ενδιαφέρον ως αστικό περιβάλλον, αλλά κυρίως να γίνει πιο φιλόξενο τόσο στους κατοίκους και τους επισκέπτες όσο και στον ίδιο τον πολιτισμό και τις πολιτιστικές δράσεις.

Ωστόσο, παρά τα παραπάνω επιτεύγματα και τη διαρκή άνθιση των ΠΔΒ, η πόλη της Λάρισας δεν έχει καταφέρει να επωφεληθεί τα μέγιστα από αυτές. Η υλική και άυλη πολιτιστική κληρονομιά της πόλης, δεν έχει τύχει της απαιτούμενης απήχησης και αναγνώρισης σε εθνικό (ή/και διεθνές) επίπεδο, ούτε έχει καταφέρει να αποτελέσει πόλο έλξης επισκεπτών από διάφορες περιοχές και πόλεις, πολύ πέρα από τα όρια της Περιφέρειας. Εάν όμως η Λάρισα επιθυμεί να πετύχει τους παραπάνω στόχους, θα πρέπει άμεσα να προχωρήσει στη διαμόρφωση και εφαρμογή ενός σχεδίου branding και marketing, στηριγμένο στην πλούσια υλική και άυλη πολιτιστική κληρονομιά της πόλης, αλλά και στο αναβαθμισμένο αστικό της περιβάλλον. Αναμφίβολα, οι υπάρχουσες ΠΔΒ είναι αρκετά ικανοποιητικού επιπέδου και μπορούν να αποτελέσουν μια καλή βάση, για το «χτίσιμο» μιας αποτελεσματικής στρατηγικής τέτοιου τύπου.

Τα οφέλη για τη Λάρισα από την εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής branding και marketing πόλης, μπορεί να είναι πολλαπλά τόσο σε οικονομικό, όσο σε κοινωνικό και πολιτισμικό επίπεδο. Ειδικότερα, η διαμόρφωση ισχυρής ταυτότητας και brand γύρω από τον πολιτισμό, μπορεί να συμβάλει καθοριστικά: α) στην προσέλκυση μεγαλύτερου αριθμού επισκεπτών και μάλιστα με αρκετή εξάπλωση στο χρόνο, β) στην προσέλκυση νέων επενδύσεων στην ευρύτερη περιοχή της πόλης, γ) στη συγκράτηση του πληθυσμού ή και την προσέλκυση νέων κατοίκων, με ιδιαίτερη κουλτούρα και ενδιαφέρον για τον πολιτισμό, δ) στην προσέλκυση ειδικών γεγονότων (συνέδρια, εορτασμούς επιτυχημένων θεσμών κλπ), ε) στη βελτίωση της ελκυστικότητας και ανταγωνιστικότητας της πόλης και στ) στην περαιτέρω πολιτιστική ανάπτυξη της τοπικής κοινωνίας.

Βιβλιογραφία
Ελληνόγλωσση
  • Αβραμέα Α., (1974),# Βυζαντινή Θεσσαλία μέχρι του 1204. Συμβολή εις την ιστορικήν Γεωγραφίαν, Διδακτορική Διατριβή, Αθήνα: Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών: Φιλοσοφική Σχολή.
  • Αιβαλιώτου Α. (2008), “Πολεοδομική Ανασυγκρότηση του ιστορικού κέντρου, Λάρισα 8000χρόνια Νεότητας”, Συλλογικό Έργο Δήμου Λαρισαίων, Λάρισα.
  • Αυδίκος Β. (2014), Οι πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες στην Ελλάδα, Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.
  • Γαλλής Κ. (1973), Ανασκαφές στη Θεσσαλία: Πρόσφατα αποκτήματα του μουσείου Λάρισας, Εκδόσεις: Λαρισαϊκά Γ ράμματα, Λάρισα.
  • Γιοβρή Ε., (2011), Αναγκαιότητα Διασφάλισης, Σχεδιασμός και Δικτύωση Αστικών Υπαίθριων Χώρων στην Πόλη της Λάρισας σύμφωνα με τις Αρχές του Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, Διπλωματική Εργασία, ΠΜΣ Περιβαλλοντικός Σχεδιασμός Πόλεων και Κτιρίων, Σχολή Θετικών Επιστημών και Τεχνολογίας, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Πάτρα.
  • Γκλεγκλέ Λ., (2006). 1ο Διεθνές Συνέδριο Ιστορίας & Πολιτισμού της Θεσσαλίας (9 -11 Νοεμβρίου 2006, Θεσσαλία, Ελλάδα), Τόμος ΙΙ, Αθήνα, Εκδόσεις: Αλέξανδρος ΕΠΕ.
  • Γοσποδίνη Α. και Μπεριάτος Η.(2006), “Μετασχηματισμοί των Αστικών Τοπίων στις Συνθήκες της Παγκοσμιοποίησης, του Ανταγωνισμού των Πόλεων και των Μεταμοντέρνων Κοινωνιών”, Τα Νέα Αστικά Τοπία και η Ελληνική Πόλη, Αθήνα: Κριτική.Σελ.4-15.
  • Γότα Β., (2013), Πόλη και Παραποτάμια Ανάπτυξη: Η περίπτωση της Λάρισας, Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία, Βόλος, Τμήμα ΜΧΠΠΑ, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
  • Δεριζιώτης Λ., (1985), “Παλαιοχριστιανικά κτίσματα της πόλης της Λάρισας”, Πρακτικά Α'Ιστορικού - Αρχαιολογικού Συμποσίου, Λάρισα.
  • Δέφνερ, Α., Καραχάλης, Ν., & Μεταξάς, Θ. (2012), “Το μάρκετινγκ και branding τόπου στην Ελλάδα: Η θεωρία, η πρακτική και η διδασκαλία ενός πολυεπιστημονικού αντικειμένου”. Στο Α. Δέφνερ& Ν. Καραχάλης (Επιμ.), Marketing και Branding του Τόπου: H Λιεθνής Εμπειρία και η Ελληνική Πραγματικότητα. Βόλος: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας.(σελ. 17-40)
  • Ζορμπά Μ., (2010),Το άστυ και η Χώρα της Λάρισας και των Φερών από τη Πρωτογεωμετρική έως την Υστερορωμαική περίοδο, Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία, Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας (ΙΑΚΑ), Βόλος, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
  • Καραχάλης Ν.Γ. (2016), “Στρατηγικές διαχείρισης της εικόνας και της προβολής των πόλεων (citybranding) και πολιτιστική αναζωογόνηση”, στο Ι. Πούλιος κ.ά. (επιμ.) Πολιτισμική Διαχείριση, Τοπική Κοινωνία και Βιώσιμη Ανάπτυξη. Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα www.kallipos.gr
  • Κουτσιαφτούλη Ε. (2008),Μεσαίου μεγέθους Ελληνικές πόλεις, Προαστιοποίηση και Διάχυτη Οικιστική Ανάπτυξη: Η περίπτωση της Λάρισας, Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία, Βόλος, Τμήμα ΜΧΠΠΑ, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
  • Κωτούλα Μ. (2017), Πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες και αστική ανάπτυξη: η περίπτωση της Λάρισας, Διπλωματική Εργασία, ΠΜΣ Αστική Ανάπλαση και Ανάπτυξη, Βόλος: Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
  • Λαζαρέτου Σ. (2014), Η έξυπνη οικονομία: «πολιτιστικές» και «δημιουργικές» βιομηχανίες στην Ελλάδα. Μπορούν να αποτελέσουν προοπτική εξόδου από την κρίση; Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών - Τμήμα Ειδικών Μελετών, Αθήνα: Τράπεζα της Ελλάδας Δικτυακός τόπος: www.bankofgreece.gr.
  • Μανουσάκη Φ., (2010), Το περιβάλλον ως συνιστώσα του Πολεοδομικού Σχεδιασμού: Παρεμβάσεις για τη βιώσιμη ανάπτυξη της κεντρικής περιοχής της πόλης της Λάρισας, Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία, Βόλος, Τμήμα ΜΧΠΠΑ, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
  • Παλιούγκας Θ. (1996). Η Λάρισα κατά την Τουρκοκρατία (1423-1881), τόμος 1ος, Εκδόσεις: Μάτι.
  • Παπαγεωργίου Μ., (2016),Ζητήματα χωρικού σχεδιασμού, ανάδειξης και προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς, Σημειώσεις Μαθήματος Αστική Ανάπλαση και Πολιτιστική Κληρονομιά, Βόλος: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας.
  • Περιφέρεια Θεσσαλίας, Διεύθυνση Αναπτυξιακού Προγραμματισμού (2011), Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιφέρειας Θεσσαλίας: Α’ Φάση, Στρατηγικός Σχεδιασμός. Διαθέσιμο στο Διαδίκτυο: http://www.pthes.gov .gr/data/stratsxed/epixprogr.

Ξενόγλωσση
  • CISAC και UNESCO (2015), Cultural Times: the first global map of cultural and creative industries. Έκδοση CISAC (International Confederation of Societies of Authors and Composers CISAC) και UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization, UNESCO) - προσβάσιμο στο http://unesdoc.unesco.org/images/0023/002357/235710E.pdf
  • Gilmore, J., rapine, J. (1999). The Experience Economy: Work is Theatre & Every Business a Stage. Boston: Harvard Business School Press.
  • Gospodini A. (2007), “The Landscapes of Cultural and Leisure Economies in Greek Cities”, στοΑειχώρος, Vol.6 (1). Pp.10-29.
  • Landry, C. (2000), The Creative City: A Toolkit for Urban Innovators, London: Earthscan Publishers.
  • Throsby D., (2001). Economics and Culture. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Unesco (2006), Understanding creative industries, cultural statistics for public policy making, ανακτήθηκε22Ιανουαρίου,2017,από την ηλεκτρονική διεύθυνση: http://portal.unesco.org/culture/en/files/30297/11942616973cultural_stat_EN.pdf/cultural_stat_EN.pdf


Η χρήση γεωχωρικών τεχνολογιών από τοπικούς φορείς στην ανάδειξη και αξιοποίηση του πολιτιστικού αποθέματος μιας περιοχής. η περίπτωση της πόλης των Τρικάλων

$
0
0
#ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΜΩΥΣΙΑΛΗΣ
Δρ Τοπογράφος Μηχανικός Τ.Ε., M.Sc. Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
#ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΑ ΛΟΥΚΑ
Βαλκανικές Σπουδές, M.Sc. Χωροταξίας και Περιφερειακής Πολιτικής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Η πολιτιστική κληρονομιά συνίσταται σε κάθε υλικό ή άυλο αντικείμενο ή σύνολο, που έχει κληρονομηθεί ή δημιουργηθεί από μια γενεά και διαφυλάσσεται προσεχτικά προκειμένου να μεταβιβαστεί σε αρίστη κατάσταση σε μεταγενέστερες γενεές. Με το πέρασμα των χρόνων ο πολιτισμός και η παράδοση αποτέλεσαν το εφαλτήριο για την ανασυγκρότηση των κοινωνιών. Μέσα από τα κοινωνικά σύνολα αναδύθηκαν ομάδες ανθρώπων που στόχο έχουν να αναδείξουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και την ιστορία ενός τόπου, δημιουργώντας τους πολιτιστικούς φορείς. Συγκεκριμένα οι πολιτιστικοί φορείς με τη δράση τους κατάφεραν να διασώσουν τη λαϊκή παράδοση, να αναδείξουν και να διαφυλάξουν την τοπική ιστορία, διατηρώντας ζωντανές τις μνήμες των ανθρώπων.
Στην προσπάθεια παρουσίασης ενός χαρακτηριστικού παραδείγματος περιοχής με έντονη πολιτισμική δραστηριότητα, επιλέχθηκε η πόλη των Τρικάλων. 
Σε αυτήν διασώζονται αξιόλογα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς (κοσμικά, θρησκευτικά, παραδοσιακοί οικισμοί, αρχαιολογικοί χώροι) καθώς επίσης δραστηριοποιούνται πολιτιστικοί σύλλογοι και σωματεία με έντονη πνευματική, καλλιτεχνική και παραγωγική δραστηριότητα. 

Η υιοθέτηση στρατηγικών και πολιτικών προώθησης του πολιτιστικού αποθέματος της πόλης των Τρικάλων διαμέσου της «έξυπνης» αξιοποίησης των γεωχωρικών τεχνολογιών από τους τοπικούς φορείς, έχει ως αποτέλεσμα την ενδυνάμωση της εξωστρέφειας της εικόνας της πόλης και την ενίσχυση της ελκυστικότητάς της, με απώτερο στόχο τον οικονομικό της δυναμισμό.

Η δημιουργία ενός συλλογικού οργάνου από φορείς που δραστηριοποιούνται στην πόλη των Τρικάλων που ως στόχο έχουν την ανάδειξη, τη διαφύλαξη και τη διάσωση του πολιτιστικού αποθέματος της περιοχής, θα επέφερε πολλαπλασιαστικά οφέλη τόσο για την τοπική κοινωνία, όσο για τους εμπλεκόμενους φορείς και για τους επισκέπτες της περιοχής. Η αξιοποίηση γεωχωρικών τεχνολογιών όπως η παραγωγή ψηφιακού εποπτικού υλικού για παράδειγμα φυλλάδια, ψηφιακοί χάρτες δομημένα μέσω ενός πολιτιστικού διαδικτυακού ΓΣΠ (cultural - web GIS) θα συμβάλλει σημαντικά στη διάσωση, στην ανάδειξη και στην προβολή όχι μόνο της πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης των Τρικάλων αλλά και των δράσεων των πολιτιστικών φορέων της περιοχής.

Η αξιοποίηση της προτεινόμενης μεθοδολογίας από τους εμπλεκόμενους φορείς που δραστηριοποιούνται στην περιοχή θα αναδείξουν το συγκριτικό πλεονέκτημα του πολιτιστικού αποθέματος της πόλης των Τρικάλων, κάνοντάς την περισσότερο ανταγωνιστική σε σχέση με άλλες πόλεις της ίδιας δυναμικής.

1.Εισαγωγή
Η πολιτιστική κληρονομιά συνίσταται σε κάθε υλικό ή άυλο πολιτιστικό αγαθό ή πολιτιστική ιδέα ανεκτίμητης αξίας από ιστορικής, εθνολογικής, καλλιτεχνικής και
επιστημονικής άποψης, που έχει κληρονομηθεί ή δημιουργηθεί από μια γενεά και διαφυλάσσεται προσεχτικά προκειμένου να μεταβιβαστεί σε αρίστη κατάσταση σε μεταγενέστερες γενεές (UNESCO World Heritage Centre, 2017· UNESCO Intangible Cultural Heritage, 2017· Πετράκης, 2012). Όταν γίνεται σωστή χρήση και αξιοποίηση των πολιτιστικών αγαθών και των ιδεών με σκοπό τη διαφύλαξη και τη μετάβαση σε επόμενες γενεές, τότε γίνεται λόγος για πολιτιστικό απόθεμα (Πετράκης, 2012). Ένα από τα χαρακτηριστικά παραδείγματα πόλεων με πλούσια πολιτιστική κληρονομιά είναι η πόλη των Τρικάλων. Σ’ αυτήν δραστηριοποιούνται φορείς και σύλλογοι, εκφραστές του τοπικού πολιτισμού, οι οποίοι στο πέρασμα των χρόνων αναζητούν νέους τρόπους διαφύλαξης και μεταβίβασης του πολιτιστικού αποθέματος της πόλης στις επόμενες γενεές.

Η αξιοποίηση των παραπάνω προϋποθέτει τη διαδικασία σχεδιασμού Marketing ενός τόπου, προκειμένου να ικανοποιήσει τις ανάγκες των αγορών στόχων στις οποίες απευθύνεται. Το Marketing ενός τόπου θεωρείται πετυχημένο όταν ικανοποιούνται δύο παράμετροι. Αρχικά όταν οι επιχειρήσεις και οι κάτοικοι είναι ευχαριστημένοι από την κατανάλωση των αγαθών και των υπηρεσιών που ο τόπος τους προσφέρει και δεύτερον όταν οι προσδοκίες των επισκεπτών και των επενδυτών, ικανοποιούνται στο βαθμό που τα αγαθά και οι υπηρεσίες που τους παρέχει ο τόπος, είναι αυτά που επιθυμούν να λάβουν (Kloter κ.ά., 1995).

Στόχος του άρθρου είναι η συνεισφορά των γεωχωρικών τεχνολογιών στο σχέδιο Marketing των Τρικάλων, μιας πόλης ιδιαίτερης πολιτιστικής κληρονομιάς και πολιτιστικού αποθέματος. Η προτεινόμενη μεθοδολογία αρχικά περιλαμβάνει τον προσδιορισμό της ταυτότητας της πόλης. Αυτή προϋποθέτει τον ορισμό της εικόνας της πόλης, η οποία καθορίζεται με την ενεργή συμμετοχή τόσο των κατοίκων, των επισκεπτών, των τουριστών όσο και των δρώντων και των φορέων της πόλης. Ο ορισμός της εικόνας της πόλης είναι μία σύνθετη διαδικασία, ωστόσο μπορεί να καθοριστεί με διαφόρους τρόπους όπως για παράδειγμα ανάλυση ερωτηματολογίων και αξιοποιώντας το «εργαλείο» της διαβούλευσης, σύμφωνα με το οποίο θα βελτιωθεί η εικόνα της πόλης και θα αξιοποιηθεί δημιουργικά το πολιτιστικό της απόθεμα. 
Σημαντική είναι η συμβολή των κατάλληλων γεωχωρικών τεχνολογιών (Ruoss, Alfare, Vallone και Richard, 2013), (Conolly και Lake, 2006) που περιλαμβάνει τη δημιουργία μιας πλήρους δομημένης πολιτιστικής - τουριστικής ιστοσελίδας με κύριο δομικό στοιχείο ένα πολιτιστικό - διαδικτυακό cultural - web Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών (^n)/Geographical Information System (GIS), ψηφιακούς χάρτες (ιστορικούς, πολιτιστικούς, τουριστικούς, με περιπατητικές διαδρομές). Η επικαιροποίηση, ο συντονισμός, η εποπτεία και η διαχείριση της ιστοσελίδας θα πραγματοποιείται από εξειδικευμένο προσωπικό και από ένα συλλογικό όργανο φορέων της πόλης (εκπρόσωποι ΟΤΑ, Εφορεία Αρχαιοτήτων, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις/ΜΚΟ, εκπρόσωποι πολιτιστικών συλλόγων).

Μ’ αυτόν τον τρόπο θα συμβάλλουν στην ανάδειξη και την προβολή του πολιτιστικού πλούτου της πόλης των Τρικάλων, στην ενίσχυση του οικονομικού της δυναμισμού, κάνοντάς την ανταγωνιστική σε σύγκριση με άλλες πόλεις ιδίου μεγέθους (Pecqueur, 2013). Η ενδυνάμωση των παραπάνω χαρακτηριστικών θα συμβάλλει καθοριστικά στον στρατηγικό σχεδιασμό της πόλης των Τρικάλων.

2.Η ταυτότητα των Τρικάλων· πολιτιστικό απόθεμα και ανθρώπινο δυναμικό
Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που είναι αναγνωρισμένα τόσο από τους ντόπιους κατοίκους όσο και από τους νέους και τους τουρίστες, προσδίδουν ταυτότητα στην πόλη. Το πολιτιστικό περιβάλλον και η ιστορική κληρονομιά είναι από τους βασικούς παράγοντες ελκυστικότητας για έναν τόπο ή για μία πόλη. Χαρακτηριστικά παραδείγματα από τη διεθνή και την ελληνική εμπειρία υποστηρίζουν ότι η ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον αστικό τουρισμό και κατ’ επέκταση με τον βιώσιμο τουρισμό (Κοκκώσης και Τσάρτας, 2001). Ο βιώσιμος τουρισμός αποτελεί μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης και είναι σχεδιασμένος για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στους τόπους υποδοχής και για την παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών στους επισκέπτες (Δέφνερ και Καραχάλης, 2010).

Αναζητώντας την ταυτότητα της πόλης των Τρικάλων και δίδοντας τον ορισμό του αγαθού στην πόλη, ξεκινάει η διαδικασία ένταξης της πόλης στο παραγωγικό σύστημα, προσδιορίζοντας τα συστατικά και τον χαρακτήρα του εν λόγου αγαθού. Προκειμένου μία πόλη να αναπτυχθεί και να γίνει ανταγωνιστική σε σύγκριση με πόλεις του ιδίου μεγέθους θα πρέπει η εικόνα της να είναι ελκυστική και οι υπηρεσίες που προσφέρει να εξασφαλίζουν τη βιώσιμη ανάπτυξη (Choi, Ritchie, Papandrea, και Bennett, 2010). Η εικόνα της πόλης είναι διαμορφωμένη από την εντύπωση που έχουν οι κάτοικοι για την πόλη ή την περιοχή (Hall, 1998). Η εικόνα της πόλης επίσης είναι συνδυασμός πολλών χαρακτηριστικών όπως κοινωνικών, οικονομικών, πολιτικών, ιστορικών και πολιτιστικών.

Η πόλη των Τρικάλων διαθέτει πλούσιο πολιτιστικό απόθεμα καθώς σ’ αυτήν διασώζονται 50 αξιόλογα κηρυγμένα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς (Εικόνα 1) [κοσμικά και θρησκευτικά μνημεία, παραδοσιακοί οικισμοί και αρχαιολογικοί χώροι] (Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού - Διεύθυνση Εθνικού Αρχείου Μνημείων, 2017) καθώς και μνημεία που δεν έχουν κηρυχθεί ακόμη. Τα υπάρχοντα αρχοντικά, παραδοσιακά και νεοκλασικά κτίρια της πόλης των Τρικάλων αποτελούν τεκμήριο της πολιτιστικής της κληρονομιάς.

Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας από τον τουρκικό ζυγό το 1881, ο μηχανικός Μένανδρος Ποτέσσαρος, κάνει σπουδαίες προσπάθειες να αναπλάσει ολόκληρη την πόλη δημιουργώντας ένα αξιόλογο ρυμοτομικό και πολεοδομικό σχέδιο το οποίο και αποτέλεσε την καρδιά της σημερινής πόλης. Έτσι, στα νέα οικοδομικά τετράγωνα που δημιουργούνται, χτίζονται ενδιαφέροντα αρχοντικά και κατοικίες, παραδοσιακής, εκλεκτικιστικής και νεοκλασικής αρχιτεκτονικής, τα οποία ανήκαν κυρίως σε εύπορους Τρικαλινούς κατοίκους. Η πλειοψηφία των οποίων προέρχονταν από χώρες του εξωτερικού, όπως Ρουμανία, Αμερική, Αίγυπτο και Κωνσταντινούπολη. Ακόμη και σήμερα, πολλά από αυτά διατηρούν την αίγλη τους, μιας και είχαν κατασκευαστεί με άρτια τεχνική.

Ταυτόσημη με την πολιτισμική φυσιογνωμία των Τρικάλων είναι επίσης η συνοικία του Βαρουσίου. Γενικώς Βαρόσι ή Βαρούσι σημαίνει συνοικία, στην οποία ήταν εγκατεστημένοι χριστιανοί σε τουρκοκρατούμενες πόλεις. Πρόκειται για παραδοσιακό οικισμό που διασώζεται με πλήρη πολεοδομικό ιστό και κυρίως διώροφα σπίτια ενδιαφέρουσας λαϊκής βορειοελλαδικής αρχιτεκτονικής. Σπουδαίοι πρωτομάστορες και τεχνίτες κατασκεύασαν κτίρια με μεράκι και καλαισθησία. Η συνοικία διαθέτει χαρακτηριστικό δίκτυο στενών, ελισσόμενων δρόμων με καλντερίμια καθώς και αρχοντικά, παραδοσιακά κτίρια και πολυάριθμες εκκλησίες που αντικατοπτρίζουν την οικονομική και πολιτιστική άνθιση του 18ου και 19ου αιώνα, ως αποτέλεσμα της ανάπτυξης του εμπορίου και της βιοτεχνίας. Το Βαρούσι έχει κηρυχθεί ως «παραδοσιακό τμήμα της πόλης» με το Π.Δ. 28-2-79 (ΦΕΚ 201 Δ/1979) ενώ σε παλαιότερη μελέτη του 1987 προτάθηκε σε 55 κτίσματα από αυτά ο χαρακτηρισμός τους ως διατηρητέα. Ωστόσο, για το σύνολο των κτισμάτων αυτών δεν προχώρησε η κήρυξή τους.

Το βυζαντινό κάστρο της πόλης κατασκευάστηκε επί Ιουστινιανού πάνω στην Ακρόπολη της αρχαίας Τρίκκης κατά τον 6ο αιώνα μ.Χ. Ανακατασκευάστηκε αργότερα από τους Οθωμανούς οι οποίοι τον 17ο αιώνα τοποθέτησαν ένα τεράστιο ρολόι πάνω σε πύργο ενώ αυτό αντικαταστάθηκε το 1936. Το κάστρο των Τρικάλων είναι επισκέψιμο και φιλοξενεί το υπαίθριο θέατρο του Δήμου Τρικκαίων όπου λαμβάνουν χώρα διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις.

Το Ασκληπιείο της αρχαίας Τρίκκης, το αρχαιότερο και σημαντικότερο της Ελλάδας κατά τον Στράβωνα πιθανολογείται ότι βρίσκεται κάτω από τη συνοικία του Βαρουσίου. Στην νότια απόληξη του παραδοσιακού οικισμού του Βαρουσίου διασώζονται μέρος καταλοίπων της αρχαίας Τρίκκης, η οποία αποτέλεσε σημαντική πόλη της θεσσαλικής τετραρχίας της Εστιαιώτιδας, εκτεινόταν ανάμεσα στον ποταμό Ληθαίο που ακόμη και σήμερα διασχίζει τη σύγχρονη ομώνυμη πόλη, και στο λόφο «Κάστρο» όπου πιθανότατα βρισκόταν η αρχαία ακρόπολη. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν σταδιακά στο χώρο σε όμορα, ιδιωτικά οικόπεδα από το 1902 ως το 1992 είχαν σωστικό χαρακτήρα και έφεραν στο φως τρία κτίρια πρώιμων ρωμαϊκών χρόνων, δημόσιο κτίριο των ελληνιστικών χρόνων και μία εκκλησία πρωτοχριστιανικής περιόδου (Οδυσσεύς - Κόμβος Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, ΛΔ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, 2017). Σήμερα το μεγαλύτερο τμήμα της αρχαίας πόλης καλύπτεται από την ομώνυμη σύγχρονη πόλη, καθώς η κατοίκηση σε αυτή υπήρξε αδιάλειπτη έως τις μέρες μας.

Το τέμενος του Οσμάν Σάχ ή Κουρσούμ τζαμί (μολυβδοσκέπαστο τζαμί) χτισμένο πιθανόν το 1567/68, βρίσκεται ανατολικά του κέντρου της πόλης των Τρικάλων και είναι το μόνο σωζόμενο από τα πολλά οθωμανικά τζαμιά που υπήρχαν κάποτε στην πόλη. Επίσης είναι ένα από τα 79 τζαμιά και το μοναδικό που σώζεται σε ελληνικό έδαφος και ανήκει στον ονομαστό αρχιτέκτονα του 16ου αιώνα Σινάν (Koca mimar Sinan). Ανατολικά του τεμένους σώζεται ο τουρμπές (μαυσωλείο) στο οποίο ετάφη ο Οσμάν Σάχ, ενώ στα δυτικά του τεμένους αποκαλύφθηκε πρόσφατα οθωμανικό χαμάμ το οποίο συνδέονταν άμεσα με τη θρησκευτική τελετουργία των μουσουλμάνων (Οδυσσεύς - Κόμβος Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού· Μαντζανά, 2017). Σήμερα φιλοξενεί διάφορες αρχαιολογικές εκθέσεις της Εφορείας Αρχαιοτήτων Τρικάλων, θεματικές εκθέσεις του Δήμου Τρικκαίων καθώς και άλλων συλλόγων και φορέων.

Ο Μύλος Ματσόπουλου αποτελεί αξιόλογο δείγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής όπως αυτή διαμορφώθηκε τον περασμένο αιώνα στον ελλαδικό χώρο. Βρίσκεται στο νοτιοδυτικό τμήμα της πόλης των Τρικάλων και κτίστηκε το 1884 από τους αδελφούς Αγαθοκλή. Είναι ο πρώτος κυλινδρόμυλος που χτίστηκε στην Ελλάδα και ο μεγαλύτερος των Βαλκανίων. Πρόκειται για ένα μεγάλο κτιριακό συγκρότημα 3.500 τ.μ., στο κέντρο μιας έκτασης 90 στρ., με τον κεντρικό νερόμυλο να πλαισιώνεται περιμετρικά από τα βοηθητικά προκτίσματα, δημιουργώντας στο εσωτερικό του κλειστό περίβολο. Όλα τα κτίρια του συγκροτήματος είναι λιθόκτιστα και στεγασμένα με ξύλινες κεραμοσκεπές, ενώ στις λιθοδομές τους γίνεται ευρεία χρήση πλίνθων σε ποικίλους συνδυασμούς. Έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο με την υπ'αρ. ΥΑ ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/1083/25197/11-4-1995 (ΦΕΚ 497 Β/1995). Ο μύλος αυτός σήμερα αποτελεί για την ελληνική πραγματικότητα ένα παραδοσιακό μνημείο βιομηχανικής αρχιτεκτονικής.

Το κτίριο του παλαιού εργοστασίου (παγοποιείο - ψυγεία) Κλιάφα, χρονολογείται από το 1926. Εκεί στεγάζεται από το 2003 το Κέντρο Ιστορίας και Πολιτισμού Κλιάφα που ιδρύθηκε με πρωτοβουλία και δαπάνη της βιομηχανίας αναψυκτικών Κλιάφα.

Με το πέρασμα των χρόνων ο πολιτισμός και η παράδοση αποτέλεσαν το εφαλτήριο για την ανασυγκρότηση των κοινωνιών. Μέσα από τα κοινωνικά σύνολα αναδύθηκαν ομάδες ανθρώπων που στόχο έχουν να αναδείξουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και την ιστορία ενός τόπου, δημιουργώντας τους πολιτιστικούς φορείς. Στα Τρίκαλα δραστηριοποιούνται πολιτιστικοί σύλλογοι και σωματεία με έντονη πνευματική, καλλιτεχνική και παραγωγική δραστηριότητα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα φορέων (ΟΤΑ, Εφορεία Αρχαιοτήτων) και εκφραστών του τοπικού πολιτισμού αποτελούν οι πολιτιστικοί σύλλογοι καθώς είναι πάνω από 50 αυτοί που δραστηριοποιούνται στην πόλη των Τρικάλων. Ανάμεσά τους ΜΚΟ, Αστικές Μη Κερδοσκοπικές Εταιρείες/ΑΜΚΕ και χαρακτηριστικά παραδείγματα συλλόγων και φορέων με ενεργή δράση όπως ο Φιλολογικός Ιστορικός Λογοτεχνικός Σύνδεσμος (Φ.Ι.ΛΟ.Σ.) Τρικάλων, η Δημοτική Βιβλιοθήκη, καθώς και τα Τμήματα Πολιτισμού του Δήμου Τρικκαίων και της Περιφερειακής Ενότητας Τρικάλων.

Εικόνα 1: Ενδεικτικά μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης των Τρικάλων (Δήμος Τρικκαίων 2017· Μωυσιάδης 2014).

3.Μεθοδολογική προσέγγιση
Ο προσδιορισμός της εικόνας της πόλης διαμορφώνεται από την εντύπωση που έχουν οι κάτοικοι για την πόλη ή την περιοχή που διαβιούν και είναι συνδυασμός πολλών χαρακτηριστικών όπως κοινωνικών, οικονομικών, πολιτικών, ιστορικών και πολιτιστικών. Αποτελεί το βασικό στοιχείο για τον προσδιορισμό της ταυτότητας της πόλης. Η ταυτότητα της πόλης είναι η βασική αρχή του προσδιορισμού του Marketing - Branding του τόπου. Εφόσον καθοριστεί η ταυτότητα της πόλης, οι επόμενες ενέργειες περιλαμβάνουν την υιοθέτηση των υπαρχουσών και την υλοποίηση των προτεινόμενων δράσεων που σκοπό έχουν την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξή της καθώς και την τουριστική ελκυστικότητάς της.

Στα Τρίκαλα δραστηριοποιούνται φορείς και σύλλογοι με αξιόλογο έργο και συμβάλλουν στη διάσωση και διάδοση της τοπικής ιστορίας και του τοπικού πολιτισμού. Μεταξύ άλλων αξίζουν να αναφερθούν οι δράσεις της Εφορείας Αρχαιοτήτων Τρικάλων, του Δήμου Τρικκαίων, της Περιφερειακής Ενότητας Τρικάλων, του Κέντρου Έρευνας και Πολιτισμού «Κλιάφα», του Φ.Ι.ΛΟ.Σ. Τρικάλων.

Για την προβολή των μνημείων της πόλης η Εφορεία Αρχαιοτήτων Τρικάλων διοργανώνει εκπαιδευτικές, ενημερωτικές, επιστημονικές και πολιτιστικές δράσεις, περιοδικές εκθέσεις σε χώρους αρμοδιότητας της Εφορείας και σε χώρους που παραχωρούνται από φορείς της πόλης. Η υπηρεσία σε συνεργασία με τον δήμο και τους πολιτιστικούς φορείς της πόλης, στην προσπάθεια της για την γενικότερη προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς, οργανώνει ποικίλες δράσεις: εκδηλώσεις για την ημέρα πολιτιστικής κληρονομιάς, τη διεθνή ημέρα μουσείων, τη διοργάνωση ξεναγήσεων στα μνημεία της πόλης και πολιτιστικές εκδηλώσεις σε μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς, για παράδειγμα η αυγουστιάτικη πανσέληνος. Επίσης, έχει εκδόσει ενημερωτικά φυλλάδια για μνημεία της πόλης καθώς και έντυπα που συνοδεύουν εκπαιδευτικά προγράμματα. Τέλος, ιδιαιτέρως σημαντική είναι η δράση που πραγματοποιεί με τις περιοδικές αρχαιολογικές εκθέσεις καθ’ όλη την διάρκεια της χρονιάς στο Κουρσούμ τζαμί (Εφορεία Αρχαιοτήτων Τρικάλων, 2017).

Η Περιφερειακή Ενότητα Τρικάλων αν και στις αρμοδιότητες της εμπίπτουν δράσεις που αφορούν όλη την Περιφερειακή Ενότητα, αξίζουν να αναφερθούν οι πολιτιστικές εκδηλώσεις που διοργανώνει κατά τους καλοκαιρινούς μήνες στον Μύλο Ματσόπουλου και στο Φρούριο Τρικάλων, καθώς επίσης και τα Τσιτσάνεια.
Στο Κέντρο Ιστορίας και Πολιτισμού Κλιάφα σήμερα λειτουργεί μουσείο και πολυχώρος που στόχο έχει την προβολή και τη μελέτη της τοπικής ιστορίας των τελευταίων 150 χρόνων. Ο πολυχώρος διαθέτει αίθουσα τοπικής ιστορίας, αίθουσα εταιρίας Κλιάφα, παραδοσιακό τυπογραφείο, παλαιό μηχανοστάσιο και φαρμακείο, έκθεση συσκευασίας αεριούχων ποτών, αίθουσα πολλαπλών χρήσεων και παραδοσιακό καφενείο (Κέντρο Έρευνας και Πολιτισμού «Κλιάφα», 2017). Στις εκδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα στις εγκαταστάσεις του μουσείου περιλαμβάνονται αφηγήσεις παραμυθιών, παρουσιάσεις βιβλίων, συνέδρια - ημερίδες και σχολικές εκδρομές για προβολή της τοπικής ιστορίας των Τρικάλων.
Ο Φ.Ι.ΛΟ.Σ. Τρικάλων δραστηριοποιείται τα τελευταία 40 χρόνια στην πόλη των Τρικάλων ως ένα τα πιο ενεργά πολιτιστικά σωματεία της χώρας μας. Μέσα από τις εκδόσεις του Φ.Ι.ΛΟ.Σ., οι οποίες προσπαθούν για την επιστημονική και αισθητική αρτιότητα, αναδεικνύονται η τοπική ιστορία και η λαογραφία, τα μνημεία και ο πολιτισμός, αλλά επίσης και τεκμηριωμένες θέσεις για τα εθνικά μας θέματα. Το φιλολογικό σωματείο εκδίδει το ετήσιο περιοδικό «Τρικαλινά» και τη σειρά αυτοτελών εκδόσεων «Κείμενα και Μελέτες» από το 1981 και το 1987 αντιστοίχως. Ο Φ.Ι.ΛΟ.Σ. έδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα στην έκδοση επιστημονικών συγγραμμάτων, διότι αυτά λειτουργούν διαχρονικά υπέρ της ενημέρωσης και της πνευματικής καλλιέργειας των φίλων της έρευνας και της ανάγνωσης. Μέσω αυτών προβάλλεται η περιοχή των Τρικάλων στον χώρο των επιστημών και της λογοτεχνίας. Οι εκδόσεις του Φ.Ι.ΛΟ.Σ. και η διοργάνωση Συμποσίων Τρικαλινών Σπουδών συμβάλλουν στην επιστημονική και αισθητική αρτιότητα, αναδεικνύουν την τοπική ιστορία και τη λαογραφία, τα μνημεία και τον πολιτισμό της πόλης (Φ.Ι.ΛΟ.Σ. Τρικάλων, 2017).

Ο Δήμος Τρικκαίων αξιοποιώντας τις τεχνολογικές εξελίξεις και θέλοντας να βελτιώσει την εικόνα της πόλης με απώτερο σκοπό την τουριστική και πολιτιστική ανάπτυξη, υλοποιεί δράσεις αλλά και με άλλες δομές του δήμου όπως η e-Trikala, η Ομάδα Εθελοντών, το Μουσείο Τσιτσάνη αλλά και το Τμήμα Πολιτισμού του Δήμου Τρικκαίων. Πλήθος πολιτιστικών εκδηλώσεων πραγματοποιούνται καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους υπό την αιγίδα του Τμήματος Πολιτισμού του δήμου όπως θεατρικές παραστάσεις, παραστάσεις κουκλοθέατρου, μαθήματα ζωγραφικής, κέντρο ηχογράφησης για νέους δημιουργούς, συναυλίες, χορωδιακά φεστιβάλ, φεστιβάλ φιλαρμονικών. Αυτά πραγματοποιούνται σε σύγχρονους χώρους εκδηλώσεων, αλλά και σε μνημεία και ιστορικά κτίρια όπως η Δωροθέα Σχολή, το κτίριο του Ιδρύματος Μακρή, η Κεντρική Γέφυρα, το Κουρσούμ τζαμί, το Μουσείο Τσιτσάνη, ο Μύλος Ματσόπουλου. Η Δημοτική Βιβλιοθήκη Τρικάλων του Τμήματος Πολιτισμού του δήμου μέσω του Δικτύου Ελληνικών Βιβλιοθηκών, διοργανώνει τα τελευταία χρόνια την «Καλοκαιρινή Εκστρατεία Ανάγνωσης και Δημιουργικότητας, καθώς και θεματικές παρουσιάσεις και εργαστήρια για την ανάδειξη της τοπικής ιστορίας και του πολιτισμού. Η e-Trikala σε συνεργασία με τον Δήμο Τρικκαίων διοργανώνει τα θεματικά πάρκα κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων (Μύλος των Ξωτικών, 2017) καθώς και συμβάλλει υποστηρικτικά σε ποικίλες δράσεις του δήμου.

Η νέα ιστοσελίδα του Δήμου Τρικκαίων αποτελεί μια πλήρως δομημένη ιστοσελίδα πληροφόρησης όχι μόνον για του δημότες αλλά και για τους επισκέπτες και τουρίστες αυτής. Σ’ αυτήν περιλαμβάνεται περιγραφικό και φωτογραφικό υλικό για τα μνημεία της πόλης, καθώς και ένας χάρτης αναφοράς που για κάθε ένα από αυτά γίνεται παραπομπή σε ξεχωριστές ιστοσελίδες με περισσότερες πληροφορίες. Επίσης περιλαμβάνεται ημερολόγιο θεματικών και πολιτιστικών εκδηλώσεων που πραγματοποιούν διάφοροι φορείς της πόλης. Αξίζει να σημειωθεί η ίδρυση και η λειτουργία του Infopoint που λειτουργεί σε κεντρικό σημείο της πόλης και παρέχει στους επισκέπτες πληροφοριακό τουριστικό υλικό, όπως χάρτες, φυλλάδια με περιπατητικές διαδρομές και διαδρομές ποδηλατών και κάθε είδους φυλλάδιο περιοδικών εκθέσεων και εκδηλώσεων που γίνονται στην πόλη. Επίσης, ο επισκέπτης ή ο τουρίστας έχει τη δυνατότητα από τις εγκαταστάσεις του Infopoint να ενοικιάσει ποδήλατο και να κάνει μια βόλτα στα μνημεία της πόλης και στα λοιπά αξιοθέατά της (Δήμος Τρικκαίων, 2015). Μια πρόσφατη επίσης καινοτομική δράση του δήμου είναι η χρήση των beacons που έχουν τοποθετηθεί σε μνημεία της πόλης, όπου ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να «επικοινωνήσει» διαδραστικά με το σημείο ενδιαφέροντος μέσω του smartphone ή του tablet και να δει σχετικές πληροφορίες.

Η Ομάδα Εθελοντών του Δήμου Τρικκαίων μεταξύ άλλων σχεδιάζει και συνεισφέρει μέσω των πλούσιων δράσεών της, ενεργά στην τουριστική προβολή της πόλης. Υλοποιεί δράσεις όπως είναι τα «ανοιχτά μουσεία» στην πόλη και σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας οργανώνει σεμινάρια δημιουργικών περιηγήσεων, με απώτερο σκοπό την ξενάγηση των τουριστών και επισκεπτών στην πόλη (Ομάδα Εθελοντών Δήμου Τρικκαίων, 2017· Σχολή Διά Βίου Μάθησης Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, 2017).

Μία ολοκληρωμένη μεθοδολογική προσέγγιση προτείνεται μέσω αυτής της εργασίας (Σχήμα 1). Στα κύρια χαρακτηριστικά της μεθοδολογίας περιλαμβάνονται η πολιτιστική κληρονομιά, το πολιτιστικό απόθεμα, το ανθρώπινο δυναμικό, οι σύλλογοι και οι φορείς. Αυτοί παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στον σχεδιασμό ενός στρατηγικού σχεδίου Marketing - Branding των Τρικάλων. Η συνεισφορά τους είναι ιδιαίτερα σημαντική στην αναζήτηση της εικόνας της πόλης με απώτερο σκοπό τον καθορισμό της ταυτότητάς της. Ο ορισμός της εικόνας της πόλης είναι μία σύνθετη διαδικασία. Καθορίζεται με διαφόρους τρόπους όπως για παράδειγμα η χρήση μεθόδων ανάλυσης ερωτηματολογίων και αξιοποιώντας τη διαδικασία της διαβούλευσης σύμφωνα με την οποία βελτιώνεται η εικόνα της πόλης και αξιοποιείται δημιουργικά το πολιτιστικό της απόθεμα. Δίδοντας ταυτότητα στην πόλη των Τρικάλων και λαμβάνοντας υπόψη τις θέσεις όχι μόνο των κατοίκων αλλά και των επισκεπτών, των τουριστών και των διοικούντων της πόλης, οι προτεινόμενες δράσεις βασίζονται στον ορισμό της ταυτότητας.

Οι δράσεις που υλοποιούνται από τους τοπικούς φορείς των Τρικάλων όπως αναλύθηκαν και παραπάνω χαρακτηρίζονται κυρίως από τη θεματική τους διάσταση. Οι προτεινόμενες γεωχωρικές τεχνολογικές δράσεις βασίζονται στη δημιουργία μιας αυτόνομης ιστοσελίδας πολιτισμού και τουρισμού στην οποία η κύρια δομή της είναι ένα διαδικτυακό Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών/ΓΣΠ (Web GIS).

Το διαδικτυακό/Web GIS θα έλεγε κανείς ότι αποτελεί την εξέλιξη του Internet GIS, του διαμοιραζόμενου/distributed GIS και της βασικής μορφής του GIS που αποτελείται από τα μηχανικά μέρη, το λογισμικό, τα δεδομένα και τους χρήστες. Το διαδικτυακό GIS χρησιμοποιεί τεχνολογίες web για την επικοινωνία μεταξύ των βασικών μερών του συστήματος GIS. Σκοπός του είναι η αποθήκευση, η απεικόνιση, η διαχείριση και η ανάλυση γεωχωρικών δεομένων. Η απλούστερη αρχιτεκτονική ενός Web GIS περιλαμβάνει τουλάχιστον έναν client (πελάτη) και έναν server (διακομιστή). Ο client είναι μια εφαρμογή desktop ή ένας web browser που επιτρέπει στους χρήστες να επικοινωνούν με τον server και ο server είναι μία εφαρμογή web server (Fu και Sun, 2010). Μία ακόμη βασική διαφορά είναι ότι το Web GIS δομείται με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε ο χρήστης να μην χρειάζεται να διαθέτει εξειδικευμένες γνώσεις GIS και να χρησιμοποιείται ευέλικτα από κάθε έναν που ενδιαφέρεται για πολιτιστικούς ή τουριστικούς σκοπούς, μέσω του προσωπικού του ηλεκτρονικού υπολογιστή είτε μέσω εφαρμογών σε άλλες συσκευές (smart phones, tablets κ.λπ.).


Εικόνα 1: Η βασική δομή ενός Web GIS (Law 2014).

Η κύρια δομή ενός GIS βασίζεται στη χωρική και στην περιγραφική πληροφορία. Η χωρική πληροφορία αφορά δεδομένα σε διανυσματική μορφή. Χαρακτηριστικά παραδείγματα για τουριστικούς και πολιτιστικούς σκοπούς αποτελούν οι ιστορικοί και οι σύγχρονοι χάρτες, τα παλαιά και νέα σχέδια, τα χαρακτηριστικά σημεία ενδιαφέροντος, τα όρια παραδοσιακών οικισμών, οι περιπατητικές πολιτιστικές διαδρομές, οι ποδηλατικές διαδρομές. Στην ψηφιδωτή μορφή της χωρικής πληροφορίας περιλαμβάνονται οι αεροφωτογραφίες, οι δορυφορικές εικόνες, το παλαιό και πρόσφατο φωτογραφικό υλικό και οι τρισδιάστατες αναπαραστάσεις. Τα χωρικά και περιγραφικά χαρακτηριστικά είναι άμεσα συνδεδεμένα, ενώ διάφορα χωρικά ερωτήματα και χωρικές αναλυτικές διαδικασίες εκτελούνται μέσω της βάσης γεωχωρικών δεδομένων. Για παράδειγμα ο χρήστης μπορεί να επιλέξει το σημείο ενδιαφέροντος ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, μεμονωμένα η συνδυαστικά (έτος κτήσης, παλαιότητα, είδος μνημείου, νέα χρήση γης). 
Για κάθε χωρικό ερώτημα που θέτει ο χρήστης στο Web GIS είναι διαθέσιμος ο αντίστοιχος πολιτιστικός - τουριστικός χάρτης σε ψηφιακή μορφή.
Συγκεκριμένα η ιστοσελίδα περιλαμβάνει τα εξής χαρακτηριστικά:
Δημιουργία αυτόνομης ιστορικής - πολιτιστικής - τουριστικής ιστοσελίδας.
Το πρότυπο (template) της ιστοσελίδας έχει χαρακτηριστικά που παραπέμπουν σε ιστορική - πολιτιστική μορφή.
Η βασική δομή της ιστοσελίδας είναι το διαδικτυακό ΓΣΠ/Web GIS.
Το βασικό γεωχωρικό υπόβαθρο είναι εναλλαγή μεταξύ μωσαϊκού δορυφορικών εικόνων, χάρτη και αξονομετρικών απεικονίσεων.
Τα εξωτερικά χαρακτηριστικά του Web GIS περιλαμβάνουν τον τίτλο του χάρτη, τον σκοπό και τη χρήση του χάρτη, τον πίνακα περιεχομένων (υπόμνημα) των βασικών οντοτήτων του χάρτη (μνημεία, αρχαιολογικοί χώροι, οικισμοί, διαδρομές κ.λπ.), κριτήρια αναζήτησης και εντοπισμού σημείων ενδιαφέροντος με παρουσίαση στον χάρτη (υποβολή χωρικών ερωτημάτων), το ημερολόγιο θεματικών εκδηλώσεων, το σύστημα εγγραφής χρηστών - μελών, την επικοινωνία, τις χρονολογικές περιόδους ιστορίας των Τρικάλων, ιστορικό και φωτογραφικό υλικό για την πόλη των Τρικάλων.
Για κάθε μνημείο υπάρχει χωρική αναφορά στο Web GIS με ιστορικό και φωτογραφικό υλικό, χρήσιμες πληροφορίες για τη δυνατότητα επισκεψιμότητας του μνημείου (την ημέρα ή τη νύχτα), ψηφιακό φυλλάδιο και ψηφιακό χάρτη με αναφορά στο συγκεκριμένο μνημείο και δυνατότητα εικονικής περιήγησης στο μνημείο.
Δυναμική παραγωγή ψηφιακών χαρτών ανάλογα με τα χωρικά ερωτήματα που τίθενται.
Ημερολόγιο θεματικών εκδηλώσεων των μελών (φορέων και συλλόγων) με χωρική αναφορά στο Web GIS.
Σύστημα εγγραφής χρηστών (κάτοικοι - επισκέπτες - τουρίστες) για λήψη ενημερωτικών πληροφοριακών δελτίων και άλλου χρήσιμου υλικού.
Σύστημα εγγραφής μελών (φορέων και συλλόγων) για καταχώρηση πληροφοριών (προφίλ φορέα - συλλόγου, δράσεις, εκδηλώσεις).
Σύστημα εγγραφής του εξειδικευμένου προσωπικού για έλεγχο, ενημέρωση, επικαιροποίηση και επεξεργασία του Web GIS.
Εκδήλωση ενδιαφέροντος των χρηστών για ξενάγηση ή περιηγήσεις στα μνημεία της πόλης.
Δυνατότητα ανάγνωσης του Web GIS μέσω κατάλληλης εφαρμογής (application) με τη χρήση smart phones και tablets.

Στις παραπάνω γεωχωρικές τεχνολογικές δράσεις μπορούν να ενσωματωθούν οι υφιστάμενες τεχνολογικές και θεματικές δράσεις, όπως αναφέρθηκαν στην αρχή του κεφαλαίου για την περαιτέρω βελτίωση του Web GIS. Αυτό δείχνει τη δυναμικότητα της προτεινόμενης μεθοδολογίας καθώς μπορεί να ενσωματωθεί οποιαδήποτε τύπου υπάρχουσα και νέα πληροφορία στο Web GIS.

Η ίδρυση ενός συλλογικού οργάνου με φορείς - συλλόγους (δικτύωση φορέων) της πόλης σε συνδυασμό με εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό είναι αναγκαία για την επικαιροποίηση, τον συντονισμό, την εποπτεία και τη διαχείριση της ιστοσελίδας. Οι φορείς του συλλογικού οργάνου απαρτίζονται από εκπροσώπους ΟΤΑ, Εφορεία Αρχαιοτήτων, ΜΚΟ, ΑΜΚΕ και εκπροσώπους πολιτιστικών συλλόγων, ενώ το επιστημονικό προσωπικό αποτελείται από διάφορες ειδικότητες ανάμεσά τους τοπογράφοι, πληροφορικοί, ιστορικοί, αρχαιολόγοι και ξεναγοί. Η αναγκαιότητα σύστασης του συλλογικού οργάνου από φορείς της πόλης έγκειται στο γεγονός της διαχείρισης της ιστοσελίδας αλλά και στην αξιοποίηση του πολιτιστικού αποθέματος της πόλης των Τρικάλων. Το συλλογικό όργανο που προτείνεται θα έχει νομική υπόσταση όπως για παράδειγμα μπορεί να είναι μία Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση/Κοιν.Σ.Επ. ή μία ΑΜΚΕ ή μία ΜΚΟ. Πρωταρχικός στόχος του συλλογικού οργάνου θα είναι η αξιοποίηση του πολιτιστικού αποθέματος της πόλης των Τρικάλων μέσα από συντονισμένες δράσεις και ενέργειες, καθώς και προτεινόμενα πακέτα για την τουριστική προβολή της πόλης όχι μόνο στους τουρίστες και στους επισκέπτες αλλά και στους κατοίκους.

Η ύπαρξη του συλλογικού οργάνου συμβάλλει στην πραγματοποίηση συντονισμένων κινήσεων για την προβολή του έργου των πολιτιστικών φορέων και την ενίσχυση της τουριστικής προβολής της πόλης. Με αυτόν τον τρόπο προβάλλονται οι δράσεις των φορέων συνολικά και τους δίνεται η δυνατότητα να προβαίνουν και σε συλλογικές θεματικές εκδηλώσεις. Η ορθολογική αξιοποίηση της πολιτιστικής - τουριστικής ιστοσελίδας από το προτεινόμενο συλλογικό όργανο θα δώσει στους φορείς - συλλόγους τη δυνατότητα να προβάλλουν το αξιόλογο έργο τους και να αναλάβουν πρωταρχικό ρόλο στη διάδοση και διάσωση της τοπικής ιστορίας και του τοπικού πολιτισμού. Παρόλη την ανομοιομορφία που υπάρχει μεταξύ των φορέων που απαρτίζουν το προτεινόμενο συντονιστικό όργανο, η κοινή αρχή που τους διέπει είναι η συλλογικότητα. Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που προσδίδει η συλλογικότητα στην προτεινόμενη μεθοδολογία είναι ότι έρχεται σε αντίθεση με τις έως τώρα μεμονωμένες δράσεις συλλόγων και φορέων στην ανάδειξη του πολιτιστικού αποθέματος των Τρικάλων.

Σχήμα 1: Το προτεινόμενο μεθοδολογικό πλαίσιο.

4.Συμπεράσματα - Προτάσεις
Η ταυτότητα ενός τόπου καθορίζεται από την υλική και άυλη πολιτισμική κληρονομιά αλλά και από τις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές δραστηριότητες των ανθρώπων που διαβιούν σε μία τοπική κοινωνία. Ο ορισμός της ταυτότητας ενός τόπου αποτελεί ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του Marketing - Branding του τόπου. Η πόλη των Τρικάλων επιλέχθηκε ως μια πόλη με ιδιαίτερη φυσιογνωμία, καθώς διαθέτει αξιόλογα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς, φορείς και συλλόγους, εκφραστές του τοπικού πολιτισμού, οι οποίοι στο πέρασμα των χρόνων αναζητούν νέους τρόπους διαφύλαξης και μεταβίβασης του πολιτιστικού αποθέματος της πόλης στις επόμενες γενεές. Τοπικοί φορείς όπως για παράδειγμα ο Δήμος Τρικκαίων, η Περιφερειακή Ενότητα Τρικάλων και η Εφορεία Αρχαιοτήτων Τρικάλων έχουν προβεί σε δράσεις για την ανάδειξη της πολιτιστικής φυσιογνωμίας της πόλης. Ιδιαίτερα ο Δήμος Τρικκαίων αξιοποιεί τις νέες τεχνολογίες και υλοποιεί διάφορες θεματικές δράσεις κυρίως για πολιτιστικούς και τουριστικούς σκοπούς.

Με την εργασία αυτή προτείνεται μία μεθοδολογική προσέγγιση αξιοποίησης του πολιτιστικού αποθέματος μέσω γεωχωρικών τεχνολογιών, όπως η δημιουργία μιας αυτόνομης πολιτιστικής - τουριστικής ιστοσελίδας με κύριο χαρακτηριστικό ένα διαδικτυακό ΓΣΠ. Σ’ αυτό περιλαμβάνονται ιστορικοί και σύγχρονοι χάρτες, παλαιά και νέα σχέδια, χαρακτηριστικά σημεία ενδιαφέροντος, όρια παραδοσιακών οικισμών, περιπατητικές πολιτιστικές διαδρομές, ποδηλατικές διαδρομές. Μέσω χωρικών ερωτημάτων αναζητούνται ιδιαίτερα σημεία ενδιαφέροντος ενώ ταυτόχρονα παράγονται δυναμικοί ψηφιακοί χάρτες των σημείων αυτών. Η δυναμικότητα του συστήματος αυτού έγκειται στο γεγονός ότι πληροφορίες από υπάρχουσες δράσεις καθώς και νέες μπορούν να ενσωματωθούν στο Web GIS. Η επικαιροποίηση, ο συντονισμός, η εποπτεία και η διαχείριση της ιστοσελίδας θα πραγματοποιείται από εξειδικευμένο προσωπικό και από ένα συλλογικό όργανο φορέων της πόλης.

Η αξιοποίηση της προτεινόμενης μεθοδολογίας από τους εμπλεκόμενους φορείς που δραστηριοποιούνται στην περιοχή θα αναδείξουν το συγκριτικό πλεονέκτημα του πολιτιστικού αποθέματος της πόλης των Τρικάλων, προσελκύοντας περισσότερους τουρίστες και επισκέπτες. Με τον τρόπο αυτόν η πόλη θα γίνει περισσότερο ανταγωνιστική σε σχέση με άλλες πόλεις της ίδιας δυναμικής, ενώ η ενδυνάμωση των παραπάνω χαρακτηριστικών θα συμβάλλει καθοριστικά στον στρατηγικό σχεδιασμό της πόλης.

Βιβλιογραφία
Ελληνόγλωσση
  • Δέφνερ, Α. και Καραχάλης, Ν. (επ.) (2012) Marketing και Branding Τόπου: Η Διεθνής και η Ελληνική Πραγματικότητα, Βόλος: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας.
  • Δέφνερ, Α. και Καραχάλης, Ν. (2010) Marketing του Τόπου (Place Marketing), Πανεπιστημικές Παραδόσεις, Βόλος: Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφεριακής Ανάπτυξης. Δήμος Τρικκαίων (2017) Ιστοσελίδα του Δήμου Τρικκαίων [διαδίκτυο (online)]. Διαθέσιμο στο: http://www.trikalacity.gr [πρόσβαση 5 Φεβρουαρίου 2017].
  • Δήμος Τρικκαίων (2017) Beacons - Διαδραστική Πληροφόρηση [διαδίκτυο (online)]. Διαθέσιμο στο: http://trikalacity.gr/beacons [πρόσβαση 5 Φεβρουαρίου 2017].
  • Δήμος Τρικκαίων (2015) Στρατηγικός Σχεδιασμός Επιχειρησιακού Προγράμματος 2014 - 2019 [διαδίκτυο (online)]. Διαθέσιμο στο:http://trikalacity.gr/wp-content/uploads/2016/03/stratigikos-sxediasmos.pdf [πρόσβαση 7 Φεβρουαρίου 2017].
  • Δημοτική Βιβλιοθήκη Τρικάλων (2017) Δημοτική Βιβλιοθήκη Τρικάλων [διαδίκτυο (online)]. Διαθέσιμο στο: https://librarytrikala.wordpress.com [πρόσβαση 5 Φεβρουαρίου 2017]. e-Trikala (2017) e-Trikala [διαδίκτυο (online)]. Διαθέσιμο στο: http://www.e-trikala.gr [πρόσβαση 5 Φεβρουαρίου 2017].
  • Εφορεία Αρχαιοτήτων Τρικάλων (2017) Εφορεία Αρχαιοτήτων Τρικάλων [διαδίκτυο (online)]. Διαθέσιμο στο: http://www.yppo.gr/1/g1540.jsp?obj_id=98133 [πρόσβαση 7 Φεβρουαρίου 2017].
  • Κέντρο Έρευνας και Πολιτισμού «Κλιάφα» (2017) Κέντρο Έρευνας και Πολιτισμού «Κλιάφα» [διαδίκτυο
  • (online)]. Διαθέσιμο στο:http://www.kliafa.gr/el/content/politistiko-kentro[πρόσβασηΦεβρουαρίου 2017].
  • Κοκκώσης, Χ. και Τσάρτας, Π. (2001) Βιώσιμη Τουριστική Ανάπτυξη και Περιβάλλον, Αθήνα: Κριτική.
  • Μύλος των Ξωτικών (2017) Μύλος των Ξωτικών [διαδίκτυο (online)]. Διαθέσιμο στο: http://www.milosxotikon.gr [πρόσβαση 5 Φεβρουαρίου 2017].
  • Οδυσσεύς - Κόμβος Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, ΛΔ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων (2017) Ασκληπιείο Τρικάλων [διαδίκτυο (online)]. Διαθέσιμο στο:http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=2611 [πρόσβαση 5 Φεβρουαρίου 2017].
  • Οδυσσεύς - Κόμβος Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, Μαντζανά, Κ. (2017) Οθωμανικό Τέμενος Οσμάν Σαχ (Κουρσούμ Τζαμί) [διαδίκτυο (online)]. Διαθέσιμο στο: http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=5585 [πρόσβαση 5 Φεβρουαρίου 2017].
  • Ομάδα Εθελοντών Δήμου Τρικκαίων (2017) Ομάδα Εθελοντών Δήμου Τρικκαίων [διαδίκτυο (online)]. Διαθέσιμο στο: http://ethelontes.trikalacity.gr [πρόσβαση 5 Φεβρουαρίου 2017].
  • Πετράκης, Π.Ε. (2012) Brand Value, Η Διαχείριση ως Αναπτυξιακό Εργαλείο, Αθήνα: Προγράμματα Συμπληρωματικής Εκπαίδευσης:ΠολιτιστικόςΤουρισμός,Εθνικόκαι Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
  • Σχολή Διά Βίου Μάθησης Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (2017) Πρόγραμμα Ταχύρρυθμης Εκπαίδευσης Οδηγών Δημιουργικών Περιηγήσεων [διαδίκτυο (online)]. Διαθέσιμο στο: http://learning.uth.gr/%CF%80%CF%81%CF%8C%CE%B3%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%BC%CE%B1-%CF%84%CE%B1%CF%87%CF%8D%CF%81%CF%81%CF%85%CE%B8%CE%BC%CE%B7%CF%82-%CE%B5%CE%BA%CF%80%CE%B1%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%B7%CF%82-%CE%BF/  [πρόσβαση 5 Φεβρουαρίου 2017].
  • Τλούπας, Τ., Κλιάφα, Μ. και Τσαπάλα - Βαρδούλη Φ. (1988) Στο Βαρούσι, Αθήνα: Γνώση.
  • Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού - Διεύθυνση Εθνικού Αρχείου Μνημείων (2017) Διαρκής Κατάλογος των Κηρυγμένων Αρχαιολογικών Χώρων και Μνημείων της Ελλάδος [διαδίκτυο (online)]. Διαθέσιμο στο: http://listedmonuments.culture.gr [πρόσβαση 2 Φεβρουαρίου 2017].
  • Φιλολογικός Ιστορικός Λογοτεχνικός Σύνδεσμος (Φ.Ι.ΛΟ.Σ.) Τρικάλων (2017) Φ.Ι.ΛΟ.Σ. Τρικάλων [διαδίκτυο (online)]. Διαθέσιμο στο: https://filostrikalon.gr [πρόσβαση 7 Φεβρουαρίου 2017].
  • Φύλλο Εφημερίδας Κυβερνήσεως (1995) Αριθμός 497, Τεύχος Β, «Χαρακτηρισμός του κτιριακού συγκροτήματος «Μύλος Ματσόπουλου» με τα βοηθητικά κτίσματα τον μανδρότοιχο και τον περιβάλλοντα χώρο στα όρια της ιδιοκτησίας, στα Τρίκαλα, ως ιστορικού μνημείου», Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο.
  • Φύλλο Εφημερίδας Κυβερνήσεως (1979) Αριθμός 201, Τεύχος Δ, «Περί χαρακτηρισμού ως παραδοσιακού τμήματος της πόλεως Τρικάλων και καθορισμού ειδικών όρων και περιορισμών δομήσεως και οικοπέδων αυτού», Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο.

Ξενόγλωσση
  • Choi, S.A., Ritchie, W.B., Papandrea, F. και Bennett, J. (2010) ‘Economic Valuation of Cultural Heritage Sites: A Choice Modeling Approach’, Tourism Management, 31, σελ. 213 - 220.
  • Conolly, J. και Lake, M. (2006) Geographical Information Systems in Archaeology (Cambridge Manuals in Archaeology), Cambridge: Cambridge University Press.
  • Fu, P. και Sun, J. (2010) Web GIS: principles and applications, ESRI Press.
  • Hall, T. (1998) Urban Geography, New York: Routledge.
  • Kotler, P., Asplund, C., Rein, L. και Haider, H.D. (1999) Marketing Places Europe, Prentice Hall.
  • Law, D. (2014) ‘Portal for ArcGIS 101’, ArcUser, Winter 2014, σελ. 42 - 49.
  • Pecqueur, B. (2013) ‘Territorial Development. A New Approach to Development Processes for the Economies οf the Developing Countries’, InterThesis, 10 (2), σελ. 8 - 32.
  • Ruoss, E., Alfare, L., Vallone, R. και Richard, L. (2013) ‘GIS as Tool for Cultural Heritage Management’, στο Ruoss, E., και Alfare, L. (επ.) Sustainable Tourism as Driving Force for Cultural Heritage Sites Development. Planning, Managing and Monitoring Cultural Heritage Sites in South East Europe, CNR IGAG.
  • UNESCO Intangible Cultural Heritage (2017) Text of the Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage [διαδίκτυο (online)]. Διαθέσιμο στο: http://www.unesco.org/culture/ich/en/convention [πρόσβαση 2 Φεβρουαρίου 2017].
  • UNESCO World Heritage Centre (2017) Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage[διαδίκτυο(online)].Διαθέσιμοστο: http://whc.unesco.org/en/conventiontext [πρόσβαση 2 Φεβρουαρίου 2017].
*Δεύτερο Πανελλήνιο Συνέδριο Marketing & Branding Τόπου, Λάρισα 31 Μαρτίου-2 Απριλίου 2017

Viewing all 1603 articles
Browse latest View live